ic hast hem fizik muayene.indb

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
FLORENCE NIGHTINGALE HEMŞİRELİK FAKÜLTESİ
SAĞLIK TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
Editör
Prof. Dr. Nuray Enç
Editör Yardımcısı
Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
Yazarlar
Prof. Dr. Nuray Enç
Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
Yard. Doç. Dr. Zeliha Tülek
Dr. Havva Öz Alkan
İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2015 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
Editör: Prof. Dr. Nuray Enç
Editör Yardımcısı: Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
ISBN: 978-605-335-
5846 ve 2936 sa­yı­lı Fi­kir ve Sa­nat Eser­le­ri ya­sa­sı hükümleri ge­re­ğince her­han­gi bir bö­lü­mü, res­mi ve­ya
ya­zı­sı, ya­zar­la­rın ve ya­yın­la­yı­cı­sı­nın ya­zı­lı iz­ni alın­ma­dan tek­rar­la­na­maz, ba­sı­la­maz, kop­ya­sı çı­ka­rı­la­maz,
fo­to­ko­pi­si alı­na­maz ve­ya kop­ya an­la­mı ta­şı­ya­bi­le­cek hiç­bir iş­lem ya­pı­la­maz.
Yayımcı:
Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul
Yayımcı Sertifika No
: 15710
Bas­kı / Cilt
: No-­bel Mat­ba­acı­lık San. Tic. Ltd. Şti.
Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad.
Ömerli - Hadımköy - İstanbul
Matbaa Sertifika No
:12565
Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Hakkı Çakır
Kapak Tasarım
: Özkan Kaya
Bas­kı Tarihi
: Şubat 2015 - İstanbul
Önsöz
Sağlığın değerlendirilmesi hemşirelik sürecinin ilk ve en önemli basamağıdır.
Değerlendirme eksiksiz bir biçimde yapıldığında, bu alanda elde edilen bilgiler
hemşireler tarafından süreci uygulama aşamasında kullanılarak hasta bakım
sonuçları üzerine en iyi şekilde yansıyacaktır. Eksiksiz değerlendirme, hastanın
semptomlarının tanılanmasını sağlar ve semptomların nasıl geliştiği konusunda
veya herhangi bir fiziksel bulguyu belirlemede hemşireye yardımcı olur. Değerlendirmede hem subjektif hem de objektif veriler kullanılır. Subjektif değerlendirme hasta tarafından rapor edilenlerdir. Objektif değerlendirme gözlenebilir ya
da ölçülebilir olan verileri içerir.
Bu kitapta subjektif değerlendirme, vücut sistemlerine göre Gordon’un “Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri” doğrultusunda önemli sağlık bilgisi ve sağlık hikayesinin alınmasıyla, objektif değerlendirme ise fiziksel muayene ile yapılmaktadır.
Ayrıca sistemlere ilişkin anormal fiziksel muayene bulguları da yer almaktadır.
Bu kitabın amacı: hemşirelik öğrencilerinin sağlık hikayesi verilerini toplayıp,
fiziksel muayene yaparak ve toplanan bu verileri analiz ederek değerlendirme
yapması için bilişsel ve psikomotor becerilerini geliştirmesidir.
Sağlığın değerlendirilmesi hemşirelik bakım ve uygulamalarında kalite için
temel oluşturan bir hemşirelik uygulamasıdır. Bu sadece hemşirelik öğrencileri
için değil, aynı zamanda çalışan hemşireler için de klinik uygulamalarında gerekli
bilgileri güncellemeleri için önemli bir kitaptır.
Faydalı olması dileğiyle sevgi ve saygılarımı sunarım.
Prof. Dr. Nuray Enç
Editör
İstanbul Üniversitesi
Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi
İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Başkanı
III
İçindekiler
BÖLÜM 1
KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 1
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
1.1. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI. . . . . . . . . .
1.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . .
1.2.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.1.1. Boyun Ven Dolgunluğunun Değerlendirilmesi ve
İnternal Jugular Venöz Basınç Ölçümü. . . . . . . . . . . .
1.2.1.2. Beden Kitle İndeksinin Değerlendirilmesi . . . . . . . . . .
1.2.1.3. Bel/Kalça Oranının Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . .
1.2.2. Palpasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2.1. Nabız Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2.1.1. Karotis nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2.1.2. Brakiyal nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2.1.3. Radiyal nabız değerlendirmesi. . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2.1.4. Femoral nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2.1.5. Popliteal nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2.1.6. Dorsalis pedis nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . .
1.2.2.1.7. Posteriyor tibial nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . .
1.2.2.1.8. Defisid nabız değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.2.2. Kapiller Geri Dolum Zamanının Değerlendirilmesi . . . . .
1.2.3. Oskültasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.3.1. Kan Basıncı Ölçümü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.3.2. Kalp Seslerinin Oskültasyon İle Değerlendirilmesi . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
1
2
7
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 7
. 9
10
11
11
12
12
13
13
13
14
14
15
16
16
17
21
V
VI
İçindekiler
1.3. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL
MUAYENE BULGULARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
1.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
BÖLÜM 2
SOLUNUM SİSTEMİNİN TANILAMASI VE
FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .29
Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
2.1. SOLUNUM SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI . . . . . .
2.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. SOLUNUM SİSTEMİNİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . .
2.2.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2. Oskültasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. SOLUNUM SİSTEMİNİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. DERİN SOLUNUM ÖKSÜRME EGZERSİZLERİ . . . . . .
2.4.1. Diyafragmatik Solunum Egzersizi . . . . . . . . . . . .
2.4.2. Büzük Dudak Solunumu. . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.3. Segmental Solunum Egzersizi . . . . . . . . . . . . . .
2.4.3.1. Lateral kostal genişleme . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.3.2. Posteriyor bazal genişleme . . . . . . . . . . . . . .
2.4.4. Öksürme Egzersizi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
29
29
30
38
38
40
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
43
47
47
48
49
49
50
51
52
BÖLÜM 3
HEMATOLOJİK SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .53
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal, Dr. Havva Öz Alkan
3.1. HEMATOLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI . . . . . . . . . . 53
3.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
VII
İçindekiler
3.2. HEMATOLOJİK SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . .
3.2.1. Derinin Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.2. Baş ve Boyun Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . .
3.2.3. Solunum Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.4. Kardiyovasküler Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . .
3.2.5. Renal ve Üriner Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . .
3.2.6. Kas-İskelet Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.7. Karın Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.8. Santral Sinir Sistemi Değerlendirmesi . . . . . . . . . . .
3.3. HEMATOLOJİK SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
60
60
60
62
62
62
62
62
63
. . . 64
. . . 69
BÖLÜM 4
GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .71
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
4.1. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI . . . . . . . . . .
4.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . .
4.2.1. Ağız ve Farenks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.1.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.1.2. Palpasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.2. Gözlerin Muayenesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.3. Ellerin Muayenesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.4. Karın Bölgesi Muayenesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.4.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.4.2. Oskültasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.4.3. Karında Asit Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.4. Rektum ve Anüs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
71
72
78
78
78
79
79
79
80
81
82
83
84
85
90
VIII
İçindekiler
BÖLÜM 5
ÜRİNER SİSTEMİN TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
. . .91
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal, Dr. Havva Öz Alkan
5.1. ÜRİNER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI . . . . . . . . .
5.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2. ÜRİNER SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . . . . . . . .
5.2.1. Genel Görünümün Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.1. Deri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.1.1. Deri turgorunun değerlendirilmesi. . . . . . . . . . . . .
5.2.1.2. Tırnaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.3. Ağız . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.4. Yüz ve Ekstremiteler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.4.1. Ödem değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.5. Abdomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.6. Kilo Takibi ve Sıvı Dengesi. . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.6.1. Aldığı-çıkardığı izlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1.7. Genel Sağlık Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.2. Böbrekler, Üreterler ve Mesanenin Fiziksel Muayenesi . . . .
5.2.2.1. İnspeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.2.2. Oskültasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3. ÜRİNER SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI.
5.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 91
. 91
. 92
. 97
. 97
. 97
. 97
. 98
. 98
. 98
. 98
. 99
. 99
. 99
. 101
. 101
. 101
. 101
. 102
. 103
BÖLÜM 6
ENDOKRİN SİSTEMİN TANILAMASI VE
FİZiKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 105
Prof. Dr. Nuray Enç, Dr. Havva Öz Alkan
6.1. ENDOKRİN SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI . . . .
6.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2. ENDOKRİN SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . .
6.2.1. Yaşam Bulguları . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2.2. Deri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 105
. 105
. 106
. 111
. 111
. 111
IX
İçindekiler
6.2.3.
6.2.4.
6.2.5.
6.2.6.
6.2.7.
6.2.8.
Baş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Boyun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Göğüs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Karın . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Genital Bölge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ekstremiteler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Diyabetik ayak muayenesi . . . . . . . . . . . . . . .
6.2.9. Boy Uzunluğu ve Vücut Ağırlığı . . . . . . . . . . . .
6.2.10. Mental-Duygusal Durum . . . . . . . . . . . . . . .
6.3. ENDOKRİN SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 112
. 112
. 112
. 113
. 113
. 113
. 113
. 115
. 115
. . . . . 116
. . . . . 119
BÖLÜM 7
NÖROLOJİK SİSTEM TANILAMASI VE
FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . 121
Yard. Doç. Dr. Zeliha Tülek
7.1. NÖROLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI . . . . .
7.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. NÖROLOJİK SİSTEMİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . .
7.2.1. Hastanın Muayeneye Hazırlanması: Hastanın ve
Ortamın Hazırlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2. Mental Durum Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . .
7.2.2.1. Genel görünüm ve davranışların değerlendirilmesi .
7.2.2.2. Bilinç/ uyanıklık düzeyinin değerlendirilmesi . . . .
7.2.2.3. Oryantasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2.4. Entellektüel kapasite . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2.5. Bilişsel İşlevler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2.6. Düşünce içeriği . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2.7. Duygudurum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.2.8. Mini mental durum değerlendirmesi. . . . . . . . .
7.2.3. Duyu Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.4. Motor Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2.5. Kranial Sinir Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 121
. 122
. 122
. 129
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 129
. 129
. 129
. 130
. 132
. 132
. 133
. 134
. 134
. 136
. 137
. 139
. 142
X
İçindekiler
7.2.6. Reflekslerin Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . .
7.2.6.1. Derin tendon reflekslerin değerlendirilmesi . . . . .
7.2.6.2. Yüzeyel reflekslerin değerlendirilmesi . . . . . . . .
7.2.6.3. Viseral reflekslerin değerlendirilmesi. . . . . . . . .
7.2.6.4. Meningeal iritasyonun değerlendirilmesi . . . . . .
7.3. NÖROLOJİK SİSTEMİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 148
. 148
. 149
. 149
. 150
. . . . . 151
. . . . . 152
BÖLÜM 8
KAS-İSKELET SİSTEMİNİN TANILAMASI VE
FİZİKSEL MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . 153
Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
8.1. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI . . . . . . .
8.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1.2. Sağlık Hikayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN FİZİKSEL MUAYENESİ . . . . . .
8.2.1. İskelet, Ekstremite ve Kasların İnspeksiyonu . . . . . . . .
8.2.2. Majör Eklem ve Komşu Kasların İnspeksiyonu . . . . . . .
8.2.3. Palpasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2.4. Eklem Açıklığının Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . .
8.2.5. Kas Gerginliği Testi ve Uygulaması . . . . . . . . . . . .
8.3. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE
BULGULARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4. KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DİZİN
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 153
. 153
. 154
. 160
. 160
. 163
. 166
. 168
. 171
. . . 179
. . . 184
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Bölüm
1
KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
1.1. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Kardiyovasküler sistemin tanılanmasında yorgunluk, sıvı tutulumu, düzensiz kalp
atımları, dispne, ağrı, bacaklarda hassasiyet, senkop, nörolojik fonksiyonlarda bozulma gibi subjektif veriler değerlendirilmelidir.
1.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi
• Geçmiş sağlık hikayesi: Birçok hastalık direkt ve indirekt olarak kardiyovasküler
sistemi etkiler. Hasta göğüs ağrısı, nefes darlığı, alkol ve/veya sigara kullanımı,
anemi, romatizmal ateş, streptokokal boğaz infeksiyonu, konjenital kalp hastalığı,
inme, senkop, hipertansiyon, tromboflebit, intermittant kladikasyon, varisler ve
ödem hikayesi hakkında değerlendirilmelidir.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın geçmiş ve şimdiki kullandığı reçeteli, reçetesiz ve
bitkisel ilaçların değerlendirilmesi yapılmalıdır.
• Cerrahi ve diğer tedaviler: Hastaya kardiyovasküler sistem hastalığı ile ilişkili olarak özel tedavileri, geçmiş operasyonları ya da hastaneye yatış durumları sorulmalıdır. Önceki bilgilerini öğrenmek için geçmişte çektirdiği Elektrokardiyografi (EKG)
veya göğüs filmi olup olmadığı sorulmalıdır.
2
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
1.1.2. Sağlık Hikayesi
Gordon’un Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeli’ne göre hastanın fonksiyonel
sağlık durumunun değerlendirilmesi yapılmalıdır. Değerlendirmede sağlık hikayesinin öğrenilmesinin amacı, kardiyovasküler sistem sorunları olan hastanın şimdiki
sağlık sorunlarıyla ilişkili durumlarını tespit etmektir.
1.1.2.1. Sağlığı algılama-Sağlığın yönetimi
- Hastadan kardiyovasküler risk faktörleri hakkında bilgi elde edilmelidir. Önemli
kardiyovasküler risk faktörleri; birinci derece bir yakında erken yaşta koroner arter
hastalığı tanısı olması, serum kolesterol yüksekliği, Yüksek Dansiteli Lipoprotein
Kolesterol (HDL-K) düşüklüğü, Hipertansiyon, tütün/sigara içmek, sigara dumanına maruz kalmak, alkol kullanmak, egzersiz yapmamak, diyabet varlığı, obesitedir.
- Hastanın alerjileri ya da alerjik reaksiyon yaşayıp yaşamadığı sorgulanmalıdır. Ayrıca obesite, solunum, böbrek ve karaciğer hastalıkları gibi kardiyovasküler sistemi
etkileyebilen durumlar hakkında kalple ilgili olmayan aile hastalık hikayesi değerlendirilmelidir.
Sağlığı algılama-sağlığın yönetimi örüntüsüne göre hastayı değerlendirirken sorulacak
sorular:
- Kalp ve damar hastalığı risk faktörlerinizi azaltmak için önlem alıyor musunuz?
Eğer evet ise, nasıl önlemler alıyorsunuz?
- Göğüs ağrısı ya da nefes darlığı gibi şikayetlerde artma yaşıyor musunuz?
- Kalp ve damar hastalığınız öz-bakımınızda kısıtlama yaratıyor mu?
- Sigara kullanıyor musunuz? Eğer evet ise, günde kaç paket ve kaç yıldır içiyorsunuz?
- Sigarayı bırakmayı düşünüyor musunuz? Eğer evet ise, hangi yöntemi kullanmayı
düşünüyorsunuz?
- Hangi sıklıkla ve ne kadar alkol içersiniz?
1.1.2.2. Beslenme-Metabolik durum
- Aşırı kilolu olmak olası kardiyovasküler hastalığın gelişmesini kolaylaştırabilir. Bu
nedenle hastanın kilosu değerlendirilmelidir.
- Günlük beslenme şekli hastanın yaşam şekline uygun olarak belirlenmelidir.
- Hastanın diyetindeki tuz miktarı, doymuş yağ oranı ve trigliseridler belirlenmelidir.
- Ayrıca geleneksel gıda alışkanlıkları, kilo yönetimi araştırılmalıdır.
-
-
-
-
-
-
-
8
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
- Yatak başının yüksekliği hastanın sistolik kan basıncına (SKB) göre değişiklik gösterebilir:
• Normal SKB olanlarda yatak açısı 30-45 derece ayarlanır.
• Yüksek SKB olanlarda açı 45 dereceden fazla ayarlanır.
• Ciddi venöz konjesyonu olanlarda tam görüntü sağlayabilmek için 60 derece
veya daha dik pozisyonda oturtulur.
• Düşük SKB olanlarda ise yatak açısı 0 ile 30 dereceye ayarlanır.
Boyunda internal jugular ven boyunca nabız atışının en iyi görülebildiği en yüksek seviye ve
- Hastanın göğüs bölgesi mahremiyete özen gösterilerek açılır.
dolgunluk
belirlenir.
Yüzeyin
teğet aydınlatılması
yardımcı olacaktır
(Şekilgevşek
1-1). olmasına
- Hastanın
başı
sola doğru
çevrilir ve sternomastoid
kasının
- Boyunda internal jugular ven boyunca nabız atışının en iyi görülebildiği en yüksek seviye ve
dikkat
edilir. ölçüme başlanır. Öncelikle bir cetveli sağ atrium “0” noktası olarak kabul
İki cetvel
kullanarak
dolgunluk belirlenir. Yüzeyin teğet aydınlatılması yardımcı olacaktır (Şekil 1-1).
Boyunda
internal jugular
boyuncadik
nabız
atışının
en iyi
görülebildiği
en yüksek
edilerek sağ 2.interkostal
aralık ven
hizasında
olarak
göğüs
üzerine
yerleştirilir.
Diğer cetvel
- İki cetvel
kullanarak
ölçüme
başlanır.
Öncelikle
bir
cetveli
sağ
atrium
“0”
noktası
olarak
seviye ve dolgunluk belirlenir. Yüzeyin teğet aydınlatılması yardımcı olacaktır
(Şe- kabul
vücuda
paralel
olarak
yerleştirilir
(Şekil
1-1).
edilerek
sağ 2.interkostal aralık hizasında dik olarak göğüs üzerine yerleştirilir. Diğer cetvel
kil 1-1).
Paralel
olarak
yerleştirilen
cetvelin
bir
ucu
jugular
venöz dolgunluğun
ennoktası
üst noktasına
- İki paralel
cetvel
kullanarak
ölçüme
başlanır.
Öncelikle
bir cetveli
sağ atrium “0”
vücuda
olarak
yerleştirilir
(Şekil
1-1).internal
olarak
kabul
edilerek
sağkesiştirilir.
2. interkostal
aralıkjugular
hizasında
dikdolgunluğun
olarak göğüs
şekilde
dik
olan
cetvelle
- gelecek
Paralel
olarak
yerleştirilen
cetvelin
bir ucu internal
venöz
en üzerine
üst noktasına
yerleştirilir.
Diğer
cetvel
vücuda
paralel
olarak
yerleştirilir
(Şekil
1-1).
İki gelecek
cetvelin şekilde
göğüs dik
üzerinde
kesiştiği
noktadaki değeri santimetre (cm) cinsinden belirlenir. Ölçülen
olan cetvelle
kesiştirilir.
- Paralel olarak yerleştirilen cetvelin bir ucu internal jugular venöz dolgunluğun en
internalgöğüs
jugular
venöz basıncı
yetişkinlerde
jugular
venöz Ölçülen
basınç 4
- değer
İki cetvelin
üzerinde
kesiştiği gösterir.
noktadakiNormal
değeri sağlıklı
santimetre
(cm) cinsinden
belirlenir.
üst noktasına gelecek şekilde dik olan cetvelle kesiştirilir.
cmdeğer
ve/veya
altında
olmalıdır.
jugular
venöz
basıncı
gösterir.noktadaki
Normal sağlıklı
venöz basınç 4
- İkiinternal
cetvelin
göğüs
üzerinde
kesiştiği
değeriyetişkinlerde
santimetrejugular
(cm) cinsinden
cm ve/veya
altında
olmalıdır.
Değerlendirme
sonuçları
hasta
dosyasına
edilir
ve sonucu
belirlenir.
Ölçülen
değer
internal kayıt
jugular
venöz
basıncıdeğerlendirilir.
gösterir. Normal sağlıklı
yetişkinlerde
jugular
venöz
basınç
4
cm
ve/veya
altında
olmalıdır.
- İşlem
Değerlendirme
sonuçları
hasta
dosyasına
kayıt
edilir
ve sonucu
sonrası hastanın
rahat
etmesi
sağlanır,
eller
tekrar
yıkanır.değerlendirilir.
Değerlendirme
sonuçları
hasta
dosyasına
kayıt
edilir
ve sonucu değerlendirilir.
- Eğer
İşlem
sonrası hastanın
rahat varsa
etmesihekime
sağlanır,
eller tekrar yıkanır.
sonuçlarda
anormallikler
bildirilir.
- İşlem sonrası hastanın rahat etmesi sağlanır, eller tekrar yıkanır.
- Eğer sonuçlarda anormallikler varsa hekime bildirilir.
- Eğer sonuçlarda anormallikler varsa hekime bildirilir.
Venöz
basınç
Sternum
açısı
Eksternal
Jugular
ven
İnternal
Jugular
ven
30°
ŞEKİL 1-1. Boyun Ven Dolgunluğu ve İnternal Jugular Venöz Basınç Ölçümü
ŞEKİL1-1.
Boyun
Ven
BasınçÖlçümü
Ölçümü
ŞEKİL1-1.
Boyun
VenDolgunluğu
Dolgunluğuve
veİnternal
İnternal Jugular
Jugular Venöz
Venöz Basınç
1.6.1.2.
Beden
Kitle
İndeksinin
1.6.1.2.
Beden
Kitle
İndeksininDeğerlendirilmesi
Değerlendirilmesi
Vücut
ağırlığının
durumunun değerlendirilmesinde
değerlendirilmesinde
Vücut
ağırlığınınveveboy
boyuzunluğunun
uzunluğununölçülmesi,
ölçülmesi, beslenme
beslenme durumunun
12
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
ritim varlığında, hasta sadece radiyalden değil apikalden de değerlendirilerek defisid
nabız ölçümü yapılmalıdır (bknz bölüm 1; defisid nabız değerlendirmesi).
1.2.2.1.1. Karotis nabız değerlendirmesi
- İşlemedeğil
başlamadan
hastayı nazokomiyal
infeksiyonlardan
korumak için eller yısadece radiyalden
apikalden önce
de değerlendirilerek
defisid nabız
ölçümü
kanır.
- Hasta uygulama hakkında bilgilendirilir.
- Hasta sırt üstü pozisyonda
yatarken
iki parmağımızı (işaret ve orta parmak) kullaDerecelendirme Ölçeği
TABLO 1-4. Nabız
Değerlendirme Bölgeleri
narak, boynun karşılıklı her iki tarafında bulunan sternomastoid kasın medialinde
yer alan karotis arterler
palpe edilir (Şekil 1-3).
mez
Karotisbulunup
nabız
karotis
arter, nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo
edilebilir - Önce sol sonra sağBrakiyal
nabız
1-4)
dolgunluk
açısından
en
az 10’ar saniye değerlendirilir.
bilir
Radiyal nabız
gevşek
bir şekilde nazikçe basınç uygulanarak nabzın hissee edilebilir - Karotis arter üzerine
Femoral
nabız
dilmesi beklenir. Popliteal nabız
- Fazla basınç yapmaktan kaçınılır. Fazla basınç vagal stimülasyon yaparak kalp hızıPosteriyor tibiyal nabız
nı azaltır.
Dorsalis Pedis nabız
- Daha sonra sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
ölüm 1; defisid nabız değerlendirmesi).
1.2.2.1.2. Brakiyal nabız değerlendirmesi
adan önce hastayı nazokomiyal infeksiyonlardan korumak için eller yıkanır.
- bilgilendirilir.
Hastanın kolu uzatılır ve bileğin iç kısmı yukarı gelecek şekilde pozisyon verilir.
a hakkında
- yatarken
Hastanın
yatarken
ya ve
daorta
koltukta
otururken
ü pozisyonda
iki kolu
parmağımızı
(işaret
parmak)
kullanarak,alttan
boynundesteklenir.
İşaret
ve orta parmak
arteriyal yer
atımı
şekilde
tarafında -bulunan
sternomastoid
kasın medialinde
alanhissedecek
karotis arterler
bulunupante-cubital bölgenin (dir-
sek çukurunun) iç kısmına yerleştirilir (Şekil 1-4).
- arter,
Nabzınabız
hissetmek
için damar
üzerine güçlü
uygulanmaz, gevşek bir şekilde
a sağ karotis
derecelendirme
ölçeği kullanılarak
(Tablo baskı
1-3) dolgunluk
basınç uygulanarak nabız hissedilmeye çalışılır.
z 10’ar saniyenazikçe
değerlendirilir.
- bir
Önce
solnazikçe
sonra basınç
sağ
brakiyal
arter,
nabız
derecelendirme
zerine gevşek
şekilde
uygulanarak
nabzın
hissedilmesi
beklenir. ölçeği kullanılarak (Tablo
- Nabzı hissetmek için damar üzerine güçlü baskı uygulanmaz, gevşek bir şekilde nazikçe basınç
1-4) dolgunluk
açısından
en
az
10’ar
saniye
değerlendirilir.
apmaktan kaçınılır.
Fazla basınç vagal
stimülasyon
yaparak
kalp
hızını
azaltır.
uygulanarak nabız hissedilmeye çalışılır.
- kayıt
Daha
sonra
sonuç
kayıtsağedilir
vearter,
değerlendirilir.
nuç dosyaya
edilir
ve değerlendirilir.
- dosyaya
Önce sol sonra
brakiyal
nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo 1-3) dolgunluk
kil 1-3).
açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir.
-
Daha sonra sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
ŞEKİL 1-3. Karotis Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-3. Karotis Nabız Değerlendirmesi
al nabız değerlendirmesi
1.6.2.1.2.
-
1-4. Brakiyal
Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİLŞEKİL
1-4. Brakiyal
Nabız Değerlendirmesi
Radiyal nabız değerlendirmesi
Hastanın kolu uzatılır ve bileğin iç kısmı yukarı gelecek şekilde pozisyon verilir.
uzatılır ve bileğin iç kısmı yukarı gelecek şekilde pozisyon verilir.
uç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
BÖLÜM 1 • Kardiyovasküler Sistemin Tanılaması ve Fiziksel Muayene
13
1.2.2.1.3. Radiyal nabız değerlendirmesi
- Hastanın kolu uzatılır ve bileğin iç kısmı yukarı gelecek şekilde pozisyon verilir.
- Hastanın kolu yatarken ya da koltukta otururken alttan desteklenir.
- El başparmağı boyunca bileğe doğru ilerlenir, işaret ve orta parmak arteriyal atımı
hissedecek şekilde yerleştirilir (Şekil 1-5).
- Nabzı hissetmek için damar üzerine güçlü baskı uygulanmaz, gevşek bir şekilde
ŞEKİL 1-4. Brakiyal Nabız Değerlendirmesi
nazikçe basınç uygulanarak nabız hissedilmeye çalışılır.
- Önce sol sonra sağ radiyal arter, nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo
nabız değerlendirmesi
1-4) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir.
zatılır ve bileğin
iç kısmı
yukarı
gelecekdosyaya
şekilde pozisyon
verilir.
- Daha
sonra
sonuçlar
kayıt edilir
ve değerlendirilir.
atarken ya da koltukta otururken alttan desteklenir.
1.2.2.1.4.
Femoral
oyunca bileğe
doğru ilerlenir,
işaret nabız
ve orta değerlendirmesi
parmak arteriyal atımı hissedecek
lir (Şekil 1-5).-
Hasta sırt üstü pozisyonda yatırılır.
k için damar üzerine
güçlü baskı uygulanmaz,
gevşek
bir şekilde
nazikçe
basınç
- Mahremiyetine
özen göstererek
hastanın
önce
sol sonra
sağ inguinal (kasık) bölgesi
açılarak
femoral
arterler
nabız
derecelendirme
ölçeği
kullanılarak
bız hissedilmeye çalışılır.
- Mahremiyetine özen göstererek hastanın önce
sol sonra sağ(Tablo
inguinal1-4)
(kasık) bölgesi
dolgunluk
açısından
en
az
10’ar
saniye
palpe
edilir
(Şekil
1-6).
femoral
arterler
nabız
derecelendirme
ölçeği
kullanılarak
(Tablo
1-3)
dolgunluk
açısın
sağ radiyal arter, nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo 1-3) dolgunluk
- Daha sonra sonuç dosyaya
kayıt
edilir
ve
değerlendirilir.
10’ar saniye palpe edilir (Şekil 1-6).
10’ar saniye değerlendirilir.
- İşlem sonrası hastanın-kıyafetleri
düzeltilir
ve rahat
etmesi
sağlanır.
Daha sonra
sonuç dosyaya
kayıt edilir
ve değerlendirilir.
uçlar dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
-
İşlem sonrası hastanın kıyafetleri düzeltilir ve rahat etmesi sağlanır.
ŞEKİL 1-5. Radiyal Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-5. Radiyal Nabız Değerlendirmesi
1.6.2.1.4.
ŞEKİL 1-6. Femoral Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-6. Femoral Nabız Değerlendirmesi
Popliteal nabız değerlendirmesi
l nabız değerlendirmesi
1.2.2.1.5. Popliteal nabız
değerlendirmesi
- Hasta
sırt üstü pozisyonda, ayakları gevşemiş rahat olacak şekilde uzatılır.
ozisyonda yatırılır.
- Üç parmak kullanılarak hastanın diz arkasındaki popliteal arter palpe edilir ve nabzı h
- Hasta sırt üstü pozisyonda,
ayakları gevşemiş rahat olacak şekilde uzatılır.
en az 10 saniye beklenir (Şekil 1-7).
- Üç parmak kullanılarak hastanın diz arkasındaki popliteal arter palpe edilir ve nab- Önce sol sonra sağ popliteal arter nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo 1zı hissetmek için en az 10 saniye beklenir (Şekil 1-7).
açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir.
- Önce sol sonra sağ popliteal arter nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo
- Daha sonra sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
1-4) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir. 21 - Daha sonra sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
14
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
1.2.2.1.6. Dorsalis pedis nabız değerlendirmesi
- Hasta sırt üstü pozisyonda, ayakları gevşemiş rahat olacak şekilde yatırılır.
- İki ya da üç parmak kullanılarak hastanın başparmağı ve ikinci parmağı arasındaki
bölgeden ayağın sırt bölgesine doğru ilerlenir (Şekil 1-8).
- Parmaklar nazikçe çok güçlü bastırmadan yerleştirilir, nabzı hissetmek için en az
östererek hastanın önce sol sonra sağ inguinal (kasık) bölgesi açılarak
saniye
beklenir.
derecelendirme 10
ölçeği
kullanılarak
(Tablo 1-3) dolgunluk açısından en az
- Önce sol sonra sağ dorsalis pedis arteri sırasıyla nabız derecelendirme ölçeği kullir (Şekil 1-6).
syaya kayıt edilirlanılarak
ve değerlendirilir.
(Tablo 1-4) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir. Palpe
n kıyafetleri düzeltilir
ve
rahat
etmesi
sağlanır.
edilen nabızların
azalması veya alınamaması dolaşım sorununu gösterir.
- Daha sonra sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
1.2.2.1.7. Posteriyor tibial nabız değerlendirmesi
- Hasta sırt üstü pozisyonda, ayakları gevşemiş rahat olacak şekilde uzatılır.
- Hastanın aşil tendonu ve tibiası arasındaki, ayağın iç tarafındaki boşluğa iki ya da üç
parmak yerleştirilir. Bu bölgede palpasyonu biraz daha güçlü bastırarak yapmak gerekebilir (Şekil 1-9).
- Önce sol sonra sağ posteriyor tibiyal arter nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak Nabız
(Tablo
1-4) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir. Daha önce
ŞEKİL 1-6. Femoral
Değerlendirmesi
rahatlıkla palpe edilen nabızların azalması veya alınamaması dolaşım bozukluğuız değerlendirmesi
nu gösterir.
onda, ayakları gevşemiş rahat olacak şekilde uzatılır.
Daha
sonra
sonuç
dosyaya
kayıt
edilir ve
İki ya da
üç parmak
kullanılarak
hastanın
başparmağı
ve değerlendirilir.
ikinci parmağı arasındaki bölgeden
k hastanın diz- arkasındaki
popliteal
arter
palpe edilir
ve nabzı
hissetmek için
İşlem
sonrası
hastanın
kıyafetleri
düzeltilir
ve rahat etmesi sağlanır.
ayağın
sırt
bölgesine
doğru
ilerlenir
(Şekil
1-8).
nir (Şekil 1-7).
İşlem
sonrası
eller
yıkanır.
Parmaklar
nazikçe
çok
güçlü
bastırmadan
yerleştirilir,
nabzı
hissetmek için en az 10 saniye
opliteal arter nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo 1-3) dolgunluk
beklenir.
saniye değerlendirilir.
- Eğer sonuçta anormalik varsa hekime bildirilir.
- ve
Önce
sol sonra sağ dorsalis pedis arteri sırasıyla nabız derecelendirme ölçeği kullanılarak (Tablo
syaya kayıt edilir
değerlendirilir.
1-3) dolgunluk açısından en az 10’ar saniye değerlendirilir. Palpe edilen nabızların azalması veya
alınamaması dolaşım sorununu gösterir.
-
Daha sonra sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
ŞEKİL 1-7. Popliteal Nabız
Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-8. Dorsalis Pedis Nabız
Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-9. Posteriyor Tibial
Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-7. Popliteal Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-9. Posteriyor Tibial Nabız Değerlendirmesi
ŞEKİL 1-8. Dorsalis Pedis Nabız Değerlendirmesi
s nabız değerlendirmesi
1.6.2.1.7. Defisid nabız değerlendirmesi
onda, ayakları1.6.2.1.6.
gevşemiş rahat
olacak şekilde
yatırılır.
Posteriyor
tibial nabız
değerlendirmesi
-
Apikal
veolacak
periferal
nabızlar arasındaki fark olarak tanımlanır. Defisid nabız olma
Hasta sırt üstü pozisyonda, ayakları gevşemiş
rahat
22 şekilde
uzatılır.
-
varlığını gösterebilir.
- İşleme
başlamadan
önce hastayı nazokomiyal infeksiyonlardan korumak için eller y
Hastanın aşil tendonu ve tibiası arasındaki,
ayağın
iç tarafındaki
21
BÖLÜM 1 • Kardiyovasküler Sistemin Tanılaması ve Fiziksel Muayene
1.2.3.2. Kalp Seslerinin Oskültasyon İle Değerlendirilmesi
-
-
Kardiyak dalga hareketleri, normal kalp sesleri ile sonuçlanan kan akımında türbülansa neden olur. Bu sesler göğüs duvarına steteskop yerleştirilerek duyulabilir.
- İşleme başlamadan önce eller yıkanır.
- Hastanın yanına gitmeden önce steteskobun çalışıp çalışmadığı kontrol edilir.
- Muayeneye başlamadan önce odanın sessiz olmasına özen gösterilir.
- Steteskopla dinleme sırasında birçok alan dinleneceği için hastaya işlemin uzun
süreceği söylenir. Aksi halde hasta tedirgin olabilir.
- Daima hastanın sağ tarafından muayene etmeye başlanır (eğer mümkünse).
Hastanın
rahatsız sırt
olmaması
için steteskop
hastanın
göğsüne
yerleştirmeden
önce altına
iki el arasına
- Hastaya
üstü pozisyon
verilir ve
başı hafifçe
kaldırmak
için başının
ince
bir yastık konur ve hastanın göğüs bölgesi mahremiyetine özen gösterilerek açılır.
alınıp ısıtılır.
rahatsız
olmaması
içinS steteskop
hastanın göğsüne yerleştirmeden önce
Sırası ile Hastanın
steteskobun
diyaframı
ile S1 ve
2 fizyolojik kalp sesleri dinlenir. Eğer seslerde çiftleşme,
iki el arasına alınıp ısıtılır.
üfürüm vb. anormal bugular varlığı tespit edilirse, daha sonra steteskobun çan kısmı ile S3 ve S4
- Sırası ile steteskobun diyaframı ile S1 ve S2 fizyolojik kalp sesleri dinlenir. Eğer sespatolojik kalp
değerlendirilir.
lerdesesleri
çiftleşme,
üfürüm vb. anormal bugular varlığı tespit edilirse, daha sonra steS4 patolojik
kalp sesleri
teskobun
çan
kısmı
ile S3 vekapakların
kapanması
iledeğerlendirilir.
duyulur. S1 sesini duymak için
S1 kalp sesi, Mitral ve Triküspid
- S1 kalp sesi, Mitral ve Triküspid kapakların kapanması ile duyulur. S1 sesini duymak
steteskobun diyaframı ile mitral odak (Apeks: sol 5. interkostal aralığın klavikulanın orta hattı ile
için steteskobun diyaframı ile mitral odak (Apeks: sol 5. interkostal aralığın klavikesiştiği nokta)
1-10; ile
Şekil
1-15; nokta)
Şekil 1-16.A)
ve triküspit
odak
(sol1-16.A)
5. interkostal
aralığın
kulanın(Şekil
orta hattı
kesiştiği
(Şekil 1-10;
Şekil 1-15;
Şekil
ve triküspit
sternumlaodak
kesiştiği
nokta)
dinleniraralığın
(Şekil 1-16.B).
Dinleme
ile nokta)
yüksekdinlenir
perdeli yumuşak
bir LUB
(sol 5.
interkostal
sternumla
kesiştiği
(Şekil 1-16.B).
Din-sesi
duyulur. leme ile yüksek perdeli yumuşak bir LUB sesi duyulur.
SOL
SAĞ
PULMONER ODAK (S2)
AORTİK
ODAK
(S2)
(Patolojik S3)
S
T
E
R
N
U
M
TRİKÜSPİD
ODAK
(S1)
MİTRAL
ODAK
(S1)
(Patolojik S4)
ŞEKİL 1-15. S1 ve S2 Fizyolojik ve S3 ve S4 Patolojik Kalp Seslerinin Anatomik Değerlendirme
Bölgeleri
ŞEKİL 1-15. S1 ve S2 Fizyolojik ve S3 ve S4 Patolojik Kalp Seslerinin
Anatomik Değerlendirme Bölgeleri
24
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
1.3. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN ANORMAL
FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI
1.7. KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI
Kardiyovasküler
sistemin
anormal
fiziksel
muayene
bulgularının
tanımı, etiyolojisi
1.7.
KARDİYOVASKÜLER
SİSTEM
ANORMAL
FİZİKSEL
MUAYENE
BULGULARI
1.7. KARDİYOVASKÜLER
SİSTEM
ANORMAL
FİZİKSEL
MUAYENE
BULGULARI
Kardiyovasküler sistem
anormal
fiziksel
muayene
bulgularının
tanımı, etiyolojisi ve öneminin
ve öneminin
bilinmesisistem
hastanın
tam
birmuayene
değerlendirmesinin
yapılabilmesi
için ve
önemKardiyovasküler
anormal
fiziksel
muayene
bulgularının
tanımı,
etiyolojisi
öneminin
anormal
fiziksel
bulgularının
etiyolojisi
ve öneminin
bilinmesiKardiyovasküler
hastanın tamsistem
bir değerlendirmesinin
yapılabilmesi
için tanımı,
önemlidir.
Anormal
fiziksel muayene
lidir.
Anormal
fiziksel
muayene
bulguları
Tablo
1-5’te
ayrıntılı
olarak
açıklandı.
bilinmesi
hastanıntam
tambirbir
değerlendirmesinin
yapılabilmesi
için önemlidir.
Anormal
fiziksel muayene
bilinmesi hastanın
değerlendirmesinin
yapılabilmesi
için önemlidir.
Anormal
fiziksel muayene
bulguları
Tablo 1-5’te
ayrıntılı
olarak
açıklandı.
1.7. KARDİYOVASKÜLER
SİSTEM
ANORMAL
FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI
bulguları Tablo
olarak
açıklandı.
bulguları
Tablo1-5’te
1-5’teayrıntılı
ayrıntılı
olarak
açıklandı.
Kardiyovasküler sistem anormal fiziksel muayene bulgularının tanımı, etiyolojisi ve öneminin
bilinmesi
hastanın
tam bir değerlendirmesinin
yapılabilmesi
için önemlidir.
Anormal
fiziksel
muayene
TABLO 1-5.
Kardiyovasküler
Sistemin
Anormal
FizikselMuayene
Muayene
Bulguları
Özellikleri
TABLO
1-5.
Kardiyovasküler
Sistem Anormal
Fiziksel
Bulguları
veve
Özellikleri
TABLO
1-5.
Kardiyovasküler
Sistem
Anormal
Fiziksel
Muayene
Bulguları
ve
Özellikleri
TABLO
Kardiyovasküler
Sistem
Anormal Fiziksel Muayene Bulguları ve Özellikleri
bulguları 1-5.
Tablo
1-5’te ayrıntılı olarak
açıklandı.
Bulgular
Tanımı
Etiyolojisi ve Önemi
Bulgular
Tanımı
Etiyolojisi ve Önemi
Bulgular
Tanımı
Etiyolojisi ve Önemi
Bulgular
Tanımı
Etiyolojisi ve Önemi
İnspeksiyon
İnspeksiyon
İnspeksiyon
TABLO
Kardiyovasküler Sistem
Anormal
Fiziksel
Muayene
Bulguları Sağ
ve Özellikleri
İnspeksiyon
Boyun1-5.
venlerinde
atriyal
basıncın
yükselmeHastanın
yatak
başı
30-45
derecelik
Hastanın
derecelik
Sağbasıncın
atriyal yükselmesi;
basıncın
yükselmesi;
Hastanın
yatakyatak
başı başı
30-45 30-45
derecelik
Sağ atriyal
Boyun
venlerindedolgunluk
dolgunlukpozisyonda
Boyun
venlerinde
dolgunluk
ikenyatak
boyun
ven
dolgunsi;sağ
sağ
kalp
triküspit
Hastanın
başı
30-45
derecelik
Sağ
atriyal
basıncın
yükselmesi;
pozisyonda
iken
boyun
ven
sağyetersizliği,
kalp
yetersizliği,
triküspit
pozisyonda
iken
boyun
ven
kalp
yetersizliği,
triküspit
Bulgular
Tanımı
Etiyolojisi
ve
Önemi
Boyun venlerinde dolgunluk dolgunluğunun
pozisyonda
boyunolmasıdır.
ven sağ
kalp tamponad
yetersizliği,
triküspit
3 cm’den
fazla olmasıdır.
stenozu,
kardiyak
tamponad
dolgunluğunun
3iken
cm’den
fazla
stenozu,
kardiyak
luğunun
3 cm’den
fazla
olmasıdır.
stenozu,
kardiyak
ne- tamponad
İnspeksiyon
nedeniyle
olabilir. olabilir.
dolgunluğunun 3 cm’den fazla olmasıdır.
stenozu,
kardiyak
tamponad
nedeniyle
deniyle
olabilir.
Arteriyal
desatürasyon
ortaya ortaya
Alveolar
hipoventilasyon,
nedeniyle
olabilir.
Hastanın
yatak
başı sonucunda
30-45sonucunda
derecelik
Sağ
atriyal
basıncın
yükselmesi;
Arteriyal
desatürasyon
Alveolar
hipoventilasyon,
Santral
siyanoz dolgunluk
Boyun venlerinde
Santral
çıkar.
Sıklıkla
arteriyal
satürasyon
≤%85
pulmoner
arteriyovenöz
fistüller,
pozisyonda
ikenarteriyal
boyun
ven ortaya
sağ
kalp
yetersizliği,
triküspit
Alveolar
hipoventilasyon,
pul- fistüller,
Santralsiyanoz
siyanoz
Arteriyal
desatürasyon
sonucunda
orArteriyal
desatürasyon
sonucunda
Alveolar
hipoventilasyon,
çıkar.
Sıklıkla
satürasyon
≤%85
pulmoner
arteriyovenöz
Santral siyanoz
veya
derisi
renkli
olanlarda ≤%85
hemoglobin
anormallikleri
dolgunluğunun
3koyu
cm’den
fazla
olmasıdır.
stenozu,
kardiyakarteriyovenöz
tamponad
çıkar.
Sıklıkla
arteriyal
satürasyon
pulmoner
fistüller,
moner
arteriyovenöz
fistüller,
taya
çıkar.
Sıklıkla
arteriyal
satürasyon
veya
derisi
koyu
renkli
olanlarda
hemoglobin
anormallikleri
≤%75’dir. Dil, konjonktiva, dudakların iç nedeniyle
nedeniyle olabilir.
olabilir.
veya
derisi
koyu
olanlarda
≤%75’dir.
Dil,koyu
konjonktiva,
dudakların
iç hemoglobin
nedeniyle
olabilir. anormallikleri
hemoglobin
anormallikleri
ne≤%85
veya
derisi
renklirenkli
olanlartarafı
gibi
santral
bölgelerde
mavimsi
Arteriyal
desatürasyon
sonucunda
ortaya
Alveolar
hipoventilasyon,
≤%75’dir.
Dil,santral
konjonktiva,
dudakların
iç nedeniyle olabilir.
Santral siyanoz
tarafı
gibi
bölgelerde
renk
oluşur.
deniyle
olabilir.
daçıkar.
≤%75’dir.
Dil,
konjonktiva,
dudakSıklıkla
arteriyal
satürasyon
≤%85mavimsi
pulmoner
arteriyovenöz fistüller,
tarafı
gibi santral bölgelerde mavimsi
renk
oluşur.
veya
derisi gibi
koyu
renkli
olanlarda hemoglobin
anormallikleri
ların
iç
tarafı
santral
bölgelerde
renk oluşur.
≤%75’dir.
Dil, konjonktiva, dudakların iç nedeniyle olabilir.
Periferik siyanoz
Periferik siyanoz
Periferik siyanoz
Periferik siyanoz
Periferik siyanoz
Splinter kanama
Splinterkanama
kanama
Splinter
Splinter kanama
Splinter kanama
Çomak tırnak
Çomak
Çomaktırnak
parmak
Çomak
tırnak
Çomak tırnak
Pozisyon değişikliği ile
ekstremitelerde renk
değişiklikleri
Pozisyon değişikliği ile
Ülserler
Pozisyon değişikliği
ileile
Pozisyon
değişikliği
ile
Pozisyon
değişikliği
ekstremitelerde
renk
ekstremitelerde renk
ekstremitelerde
renk
ekstremitelerde
renk
değişiklikleri
değişiklikleri
değişiklikleri
değişiklikleri
Ülserler
Ülserler
Ülserler
mavimsi
renk
oluşur.
Lokalize
kansantral
akımında
azalma nedeniyle
tarafı
gibi
bölgelerde
mavimsi
Kalp debisinde azalma, soğuk
normal
arteriyal
saturasyonunda
hava,debisinde
arteriyel
venöz
tıkanıklık
renk
oluşur.
Lokalize
kanoksijen
akımında
azalma
Kalp debisinde
azalma, soğuk
Kalp
azalma,
soğuk
Lokalize
kan
akımında
azalma
nede-nedeniyle
azalma
sonucunda,
burun veazalma
nedeniyle
olabilir.
Lokalize
kan akımında
nedeniyle
Kalp
debisinde
azalma, tıkanıklık
soğuk
normal
arteriyal
oksijen kulaklarda
saturasyonunda
hava,
arteriyel
venöz
hava,
arteriyel
venöz
tıkanıklık
niyle
normal
arteriyal
oksijen
saturasya da
ekstremitelerde
siyanoz
olmasıdır.
normal
arteriyal
oksijen
saturasyonunda
hava,
arteriyel
venöz tıkanıklık
azalma
sonucunda,
burun
ve
kulaklarda
nedeniyle
olabilir.
nedeniyle
olabilir.azalma,
yonunda
azalma
sonucunda,
burun
Lokalize
kansonucunda,
akımında
azalma
nedeniyle
Kalp debisinde
azalma
burun
ve olmasıdır.
kulaklarda
nedeniyle
olabilir. soğuk
ya da ekstremitelerde
siyanoz
arteriyal
saturasyonunda
hava, arteriyel venöz tıkanıklık
venormal
kulaklarda
ya oksijen
da ekstremitelerde
ya da
ekstremitelerde
siyanoz olmasıdır.
azalma sonucunda, burun ve kulaklarda nedeniyle olabilir.
siyanoz
olmasıdır.
Tırnakların
altında siyanoz
kırmızıdan
siyaha Enfektif
endokardit
nedeniyle
ya
da ekstremitelerde
olmasıdır.
doğru değişen küçük kıymık tarzında olabilir.
çizgilerin
olmasıdır.altında kırmızıdan siyaha Enfektif
Tırnakların
endokardit
nedeniyle
Tırnakların
altındaaltında
kırmızıdan
siyaha siyaha
Enfektif Enfektif
endokardit
nedeniylenedeniyle
Tırnakların
kırmızıdan
endokardit
doğru değişen küçük kıymık tarzında olabilir.
doğru
değişen
küçük
tarzında
doğru
değişen
küçük kırmızıdan
kıymık kıymık
tarzında
olabilir.
Tırnakların
altında
siyaha
Enfektif olabilir.
endokardit
nedeniyle
çizgilerin
olmasıdır.
çizgilerin
olmasıdır.
doğru
değişen
küçük kıymık tarzında olabilir.
çizgilerin
olmasıdır.
çizgilerin olmasıdır.
Tırnak ve deri arasındaki normal açının
kaybolması, şişmesidir.
Endokardit, konjenital defektler,
uzamış
oksijen
yetersizliği
nedeniyle olabilir.
Tırnak ve deri arasındaki normal açının Endokardit, konjenital defektler,
Tırnak ve deri arasındaki normal açının Endokardit, konjenital defektler,
Tırnak
vevederi
normal
açı- Endokardit,
konjenital
defektler,yetersizliği
Tırnak
deriarasındaki
arasındaki
normal açının
Endokardit,
konjenitaloksijen
defektler,
kaybolması,
şişmesidir.
uzamış
kaybolması,
şişmesidir.
uzamış
oksijen
yetersizliği
şişmesidir.
uzamış oksijen
oksijen
yetersizliği
nedeniyle
olabilir.
nınkaybolması,
kaybolması,
şişmesidir.
uzamış
yetersizliği
nedeniyle olabilir. nedenedeniyle olabilir.
niyle olabilir.
Ektremitelerin yükseltilmesi sonrasında
solgunluk, siyanoz, deride beneklenme;
parlak deri olmasıdır.
Arteriyal perfüzyonda kronikleşmiş
azalma olmasıdır.
Venöz:
Genellikle
nekrotik
lezyonlar
ayak
Zayıf venöz
dönüş,perfüzyonda
variskronikleşvenleri,kronikleşmiş
Ektremitelerin
yükseltilmesi
sonrasınArteriyal
perfüzyonda
Ektremitelerin
yükseltilmesi
sonrasında
Arteriyal
Ektremitelerin
yükseltilmesi
sonrasında
ArteriyalArteriyal
perfüzyonda
kronikleşmiş
Ektremitelerin
yükseltilmesi
sonrasında
perfüzyonda
kronikleşmiş
bileği
yan kemiği üzerinde
bulunur. Yavaş
yetersiz venöz kapaklar
nedeniyle;
siyanoz,
deride
beneklenme;
azalma
olmasıdır.
dasolgunluk,
solgunluk,
deride
benekmiş
azalma
olmasıdır.
solgunluk,
siyanoz,
deride
beneklenme;
azalma
olmasıdır.
solgunluk,
siyanoz,
deride
beneklenme;
azalma
olmasıdır.
yara
iyileşmesisiyanoz,
ile
karakterizedir.
ateroskleroz,
diyabet,
venlerdeki
parlak
deri olmasıdır.
parlak
deri
olmasıdır.
lenme;
parlak
deri
olmasıdır.
parlak
deri
olmasıdır.
32 Venöz: Genellikle nekrotik lezyonlar ayak Zayıf venöz dönüş, varis venleri,
Venöz: Genellikle nekrotik lezyonlar ayak
Zayıf venöz dönüş, varis venleri,
Venöz:
Genellikle
nekrotik
lezyonlar
varis venleri,
bileği
yan kemiği
üzerinde
bulunur.
Yavaş ayak
yetersiz Zayıf
venöz venöz
kapaklardönüş,
nedeniyle;
bileği
yan kemiği
kemiği
üzerindebulunur.
bulunur.Yavaş
Yavaş
yetersiz
venözvenlerdeki
kapaklarnedeniyle;
nedeniyle;
yan
üzerinde
yetersiz
venöz
kapaklar
yarabileği
iyileşmesi
ile karakterizedir.
ateroskleroz,
diyabet,
yara iyileşmesi
iyileşmesiile
ilekarakterizedir.
karakterizedir.
yara
ateroskleroz, diyabet,
diyabet,venlerdeki
venlerdeki
ateroskleroz,
32 32 32 Titreşim şeklinde nabız
Damarda ya da göğüs duvarında titreşim
olmasıdır.
Esnek olmayan ya da sert damar duvarıdır.
Taşikardi
Anevrizma,
aort
regürjita
arteriyovenöz fistül nedeniyle ol
Rijidite
Aterosikleroz nedeniyle olabilir.
>100 atım/dk
Egzersiz,
anksiyete,
şok,
debisinde artma, hipertroidi ned
SAĞLIK TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
26
olabilir.
<60 atım/dk
Bradikardi
İstirahat, Sinoatriyal (SA) y
Atriyoventriküler
TABLO 1-5. Kardiyovasküler Sistemin Anormal Fiziksel Muayene Bulguları ve Özellikleri
(Devamı) (AV) düğüm h
atletlerde
gözlenen
bir
d
Bulgular
Tanımı
Etiyolojisi
ve Önemi
ilaçların
yan etkisi olabilir
blokerler gibi), hipotroidi ned
Ekstremiteler (devamı)
olabilir.
Genellikle
ılık
Eller ve ayaklar
normalden
fazla sıolasılığı
Apikal
nabız
5.interkostal
aralığın
klavikular
ortaTirotoksikoz
hatla Sol
ventrikül dilatasyonu ned
ekstremiteler
cak olmasıdır.
nedeniyle olabilir.
kesiştiği
nokta palpe edilir ya da dinlenir.
olabilir.
Soğuk ekstremiteler
Eller ve/veya ayaklarda soğukluk İntermittant
kladikasyon,
Ekstremiteler
daralma,
Genellikle ılık
Ellerolmasıdır.
ve ayaklar normalden fazla periferik
sıcak arterlerde
Tirotoksikoz
olasılığı
ned
kalp debisinde
azalma, ciddi
ekstremiteler
olmasıdır.
olabilir.
anemi nedeniyle
olabilir. kladikasyon, pe
Soğuk ekstremiteler
Eller ve/veya ayaklarda soğukluk olmasıdır.
İntermittant
arterlerde
kalp deb
Sakral alanda ya da alt
Parmakla kuvvetli basınç sonrası Kalbe venöz dönüşündaralma,
kesilazalma, ciddi anemi nedeniyle o
ekstremitelerde ödem
parmak şeklinde girinti oluşması- mesi nedeniyle olabilir.
Sakral alanda ya da alt
Parmakla kuvvetli basınç sonrası parmak Kalbe venöz dönüşün kes
nın gözlenmesidir.
ekstremitelerde ödem
şeklinde girinti oluşmasının gözlenmesidir.
nedeniyle olabilir.
İşlem sonrası eller yıkanır.
Pozitif
Homan’s
bulgusu Bacak
Bacak
dizdenkıvrılır
kıvrılır ve
ve ayak
derin ven tromPozitif
dizden
ayakgeriye
geriyeTrombofl
doğru ebit,
Tromboflebit,
derin ven trom
Eğer sonuçlarda anormallikler
varsaHoman’s
hekime bildirilir.
doğru gerdirilir.
bozu nedeniyle
olabilir.
bulgusu
gerdirilir.
BaldırdaBaldırda
ağrı ağrı
olup olup
olmadığına
nedeniyle
olabilir.
6.2.2. Kapiller Geri Dolum Zamanının Değerlendirilmesi
olmadığına bakılır.
bakılır.
Kapiller geri dolum, ekstremitelere arteriyal akımın değerlendirilmesi için kullanılan bir ölçüm
ntemidir. Kapiller geri dolum zamanın normal olması, periferal dolaşımın yeterliliğini gösterir.
İşlem öncesi eller yıkanır ve hasta uygulama hakkında bilgilendirilir.
Kapiller geri dolum zamanının değerlendirilmesi için, hastanın eli kalp seviyesine getirilir.
Hastanın başparmağının tırnak yatağına 2-3 saniye süre ile bastırılır ve daha sonra bırakılır (Şekil
1-11).
Bırakıldıktan sonra beyazlayan tırnağın tekrar eski rengine dönmesi beklenir (Şekil 1-11).
Aradan geçen süre değerlendirilir. (Periferik dolaşımı normal olan hastalarda bu süre 1-2 sn iken,
periferik dolaşımı bozulmuş olanlarda bu süre 3 sn’den daha uzundur. Periferik dolaşımda
bozulma ya da dehidratasyon varlığı düşünülmelidir.)
Sonuç dosyaya kayıt edilir ve değerlendirilir.
Anormal kapiller dolum
Anormal kapiller dolum
zamanı
zamanı
İşlem sonrası hastanın rahat etmesi sağlanır.
İşlem sonrası eller yıkanır.
Eğer sonuçlarda anormallikler varsa hekime bildirilir.
Basınç bırakıldıktan sonra 3 sn den daha Arteriyal
kapiller
perfüz
Basınç bırakıldıktan sonra 3 sn den Arteriyal kapiller perfüzyonun
fazla süre içinde tırnak yatağının eski halini azalması, anemi nedeniyle olab
daha fazla süre içinde tırnak yatağı- azalması, anemi nedeniyle
almasıdır.
nın eski halini almasıdır.
olabilir.
Ekstremite çevresinde
asimetri
ŞEKİL 1-11. Kapiller Geri Dolum Zamanının Değerlendirilmesi
6.3.
Ekstremitelerin çevresinde ölçüle- Trombofilebit, varis venleri,
bilir şişkinlik olmasıdır.
ekstremite ödemi nedeniyle
olabilir.
Perküsyon
Oskültasyon (Dinleme)
Karotis, abdominal aorta ve femoral arterlerin dinlenmesi başlangıç kardiyovasküler sistemin
Anormal kardiyak sesler
Apeks bölgesinde perküsyonla do- Koroner kalp hastalığı, Kalp
luluk sesidir.
yetersizliği, kardiyomiyopatin25 den dolayı kalpte büyüme nedeniyle olabilir.
değerlendirmesinin önemli bir parçasıdır. Steteskop damar üzerine yerleştirilerek dinlendiğinde
anormal kan akımı uğultulu olarak duyulabilir.
Oskültasyon
Defisid nabız
Apikal kalp hızının periferal nabız Kardiyak disritmiler nedeniyle
hızından fazla olmasıdır.
olabilir.
Bölüm
2
SOLUNUM SİSTEMİNİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
2.1. SOLUNUM SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Doğru tanılama, tam bir sağlık hikayesinin alınması ve dikkatli bir fiziksel muayene
ile mümkündür. Solunum sisteminin değerlendirilmesi de diğer sistemlerde olduğu
gibi kapsamlı bir fiziksel muayene ile yapılabilir. Ancak hastanın o anki durumuna
ya da solunum sıkıntısının derecesine göre sağlık hikayesinin ve fiziksel muayenenin
kapsamlı yapılıp yapılmayacağına hemen karar verilmelidir. Eğer solunum sıkıntısı
ciddiyse, öncelikle hastadan uygun, yeterli bilgi elde edilmeli ve hastanın durumu
normale dönene kadar kapsamlı değerlendirme ertelenmelidir.
2.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi
• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastanın üst solunum sistemi sorunlarının (soğuk algınlığı, boğaz ağrısı, sinüs sorunları, alerjileri vb.) sıklığı ve mevsimsel değişikliklerin bu
sıkıntıları nasıl etkilediği tespit edilmelidir. Hastadan, kullandığı ilaçlar, polen, sigara içimi ya da sigara dumanına maruz kalmak, hayvanların tüylerine maruz kalmak
gibi alerjisini tetikleyen faktörlerin neler olduğu hakkında bilgi alınmalıdır. Alerjik
reaksiyonun karakteri ve şiddeti (burun akıntısı, wheezing, gıcık şeklinde boğaz ya
da gergin göğüs gibi) kayıt edilmelidir. Eğer biliniyorsa astım alevlendirici ve tetikleyicilerinin sıklığı da tespit edilmelidir. Geçmiş alt solunum sistemi hastalıkları
[astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), pnömoni ve tüberküloz gibi] hakkında hikaye de elde edilmelidir. Solunum sistemi sorunlarının belirtileri, sıklıkla
Bölüm
3
HEMATOLOJİK SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal, Dr. Havva Öz Alkan
3.1. HEMATOLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Hematolojik sistemin değerlendirilmesi, hastadan sağlık hikayesinin alınmasına
dayalıdır. Hemşire sağlık hikayesini alırken hematolojik sorunları ortaya çıkartmaya
yardımcı olacak bilgiler edinmelidir.
3.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi
• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastanın geçmişte hematolojik sisteme ilişkin sorun yaşayıp yaşamadığı sorgulanmalıdır. Özellikle anemi, lösemi, kanama bozuklukları
gibi önceki sağlık sorunları ile ilgili bilgi alınmalıdır. Malabsorpsiyon, karaciğer
(hepatit, siroz), böbrek ya da dalak hastalığı gibi hemotolojik sistemi ile ilgili diğer
tıbbi durumlar öğrenilmelidir. Hastanın böbrek transplantasyonu geçirmesi, travmatik bir yaralanmada dalağını kaybetmesi ya da intravenöz ilaç kullanım hikayesi
olması hemotolojik hastalıklar riskini etkileyebilir. Ayrıca tekrarlayan infeksiyonlar
ya da kanama pıhtılaşma bozuklukları da değerlendirilmelidir.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın kullandığı reçeteli ve reçetesiz, bitkisel ve vitamin
ilaçları öğrenilmelidir. Birçok ilaç hematolojik fonksiyonları etkiler. Antikoagülanlar ve trombolitik tedavi kanama bozukluklarına yol açabilir. Kullanılan ilaçların ne
amaçla, ne kadar süredir kullanıldığı ve dozu araştırılmalıdır. Bitkisel ilaçlar kanın
pıhtılaşmasını etkileyebilir. Malign hastalıklarda kullanılan antineoplastik ajanlar
Bölüm
4
GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
4.1. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Gastrointestinal (Gİ) sistemin temel fonksiyonu, vücut hücrelerine besin desteği
sağlamasıdır. Bu durum, gıdanın vücuda girmesi, parçalanması ve emilmesi yoluyla
gerçekleşir. Stres ve endişe gibi hem psikolojik hem de duygusal faktörler Gİ sistemin
fonksiyonunu etkileyebilir. Stres, anoreksiya, epigastrik ve karın ağrısı ya da diyare gibi
sorunlara neden olabilir. Peptik ülser hastalığı ve ülseratif kolit gibi Gİ sistemin bazı
hastalıkları stres nedeniyle gelişebilir. Gastrointestinal yolu tahrip edici gıda alımı, alkol ve kafein içeren ürünlerin tüketilmesi, sigara içilmesi, yetersiz uyku ve yorgunluk
da Gİ sistemin fonksiyonunu etkileyebilir. Bu nedenle hastada var olan sorunların nedenlerinin ortaya çıkarılması ve uygun tedavinin başlatılabilmesi için, hastanın tam
bir sağlık hikayesinin alınması ve fiziksel muayenesinin yapılması önemlidir.
4.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi
• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastadan karın ağrısı, bulantı ve kusma, diyare, konstipasyon, karında doluluk hissi, sarılık, anemi, mide ekşimesi, hazımsızlık, iştahta
değişiklik, hematemez, gıda intoleransı ya da alerjiler, aşırı gaz şikayeti, şişkinlik,
melena, hemoroid, rektal kanama gibi gastrointestinal sistemle ilgili sorunların
varlığı hakkında bilgi alınmalıdır. Ayrıca, hastadan gastrit, hepatit, kolit, safra kesesi, peptik ülser, kanser ya da fıtık gibi hastalıklarının varlığı hakkında bilgi alınmalıdır.
Bölüm
5
ÜRİNER SİSTEMİN TANILAMASI VE
FİZİKSEL MUAYENE
Prof. Dr. Nuray Enç, Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal, Dr. Havva Öz Alkan
5.1. ÜRİNER SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Böbrek ya da idrar yolları sorunu olan hastanın durumunun değerlendirilmesi,
sağlık hikayesinin alınması ve fiziksel muayeneyi kapsar. Birçok hastalık üriner sisteme ilişkin sorunlara neden olabilir. Hastanın sağlık hikayesi hakkında kapsamlı bilgi
elde edilmelidir.
5.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi
• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastada renal ya da üriner sistem hastalığının olup olmadığı ya da daha önce bu hastalıkları geçirip/geçirmediği değerlendirilmelidir. Bu
hastalıkların bazıları; hipertansiyon, diyabetes mellitus, gut hastalığı ve diğer metabolik hastalıklar, eklem bağ dokusu hastalıkları [Sistemik lupus eritrematozus, sistemik skleroz (skleroderma)], streptokokların neden olduğu deri ya da üst solunum
yolu infeksiyonları, tüberküloz, viral hepatitler, konjenital hastalıklar, nörolojik durumlar (inme ya da omurga yaralanmaları) ya da travmadır. Kanser, infeksiyonlar,
iyi huylu prostat büyümesi ve taşlar gibi üriner sistem hastalıkları özellikle kayıt
edilmelidir.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın reçeteli ya da reçetesiz şu an kullanmakta olduğu ve daha önce kullandığı ilaçlar değerlendirilmelidir. Birçok ilacın nefrotoksik
olduğu bilinmektedir. Diüretikler gibi bazı ilaçlar idrarın miktarını ve özelliğini
değiştirebilir. Phenazopyridine (pyridium) ve nitrofurantoin (macrodantin) gibi bir
Bölüm
6
ENDOKRİN SİSTEMİN TANILAMASI
VE FİZiKSEL MUAYENE
Prof. Dr. Nuray Enç, Dr. Havva Öz Alkan
6.1. ENDOKRİN SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Hormonlar tüm vücut doku ve sistemlerini etkilediği için endokrin sisteme ilişkin
belirti ve bulgular büyük çeşitlilik gösterir. Bu nedenle endokrin sistemin değerlendirilmesi sıklıkla zordur ve hastalıkların belirtilerini saptamak iyi bir klinik beceri gerektirir. Hormonların aşırı salgılanması ya da yetersiz salgılanması gibi değişikliklerin
belirlenmesi gerekir.
6.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi
• Geçmiş sağlık hikayesi: Hastanın genel durumunda son zamanlarda herhangi
bir değişiklik olup olmadığı, şimdi ya da geçmişte yaşanan endokrin sisteme ilişkin sorunlar, büyüme gelişme anormallikleri hakkında bilgi alınmalıdır.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastanın kullandığı reçeteli, reçetesiz, bitkisel ve vitamin
ilaçları, insulin, tirod, kortikosteroid gibi hormon replasman tedavisi alıp almadığı hakkında bilgi alınmalıdır. Hastanın bu ilaçları ne amaçla, ne kadar süredir
kullandığı ve dozu öğrenilmelidir. Böylece endokrin sisteme ilişkin gelişebilecek
sorunlar hakkında bilgi sahibi olunabilir. Örneğin kortikosteroidler glikogenezisi
ve insülin direncini arttırarak glikoz intoleransına neden olur. Hormon içermeyen
diğer birçok ilaç da endokrin fonksiyonları etkileyerek sorunlara neden olabilir.
Bölüm
7
NÖROLOJİK SİSTEM TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
Yard. Doç. Dr. Zeliha Tülek
7.1. NÖROLOJİK SİSTEMİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Nörolojik hastalıkların tanısında sağlık hikayesi son derece önemli bir yer tutar,
öyle ki bazı hastalıklarda büyük ölçüde sağlık hikayesine dayanılarak tanı konur. Ancak sağlık hikayesi alırken dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Hastaya belirtiler
konusunda yönlendirici sorular sormaktan kaçınılmalıdır. Belli belirtileri hatırlatıcı
veya hastayı yönlendirici “Baş ağrınız zonklayıcı tarzda mı?” gibi sorular yerine “Baş
ağrınızı tanımlar mısınız?” şeklindeki açık uçlu sorular tercih edilmelidir. Nörolojik
hastalık süreci bazen sadece belirtiler ile tanımlandığından, özellikle belirtilerin özellikleri ve seyri ile ilgili veri toplanmalıdır. Herhangi bir belirti ile karşılaşıldığında başlangıcı, süresi, sıklığı, lokalizasyonu, niteliği, şiddeti, seyri, hangi durumlarda ortaya
çıktığı, eşlik eden belirtiler, iyileştiren ve kötüleştiren faktörler sorgulanmalıdır. Nörolojik hastalıkların çoğu hastanın mental fonksiyonlarını etkilediğinden sağlık hikayesi
alırken bu husus da göz önünde bulundurulmalıdır. Hastanın mental durumu uygun
değilse, yakınından sağlık hikayesi alınmalıdır. Ancak yakınına da ulaşılamayabileceği
ve sadece objektif verilerle yetinilmek zorunda kalınabileceği unutulmamalıdır. Sağlık hikayesi için görüşme yapılırken, her bir sistem değerlendirmesinde olduğu gibi
nörolojide de hastanın yaşı, eğitimi, kültürel kökeni, inançları ve değerlerinin sağlık
hastalık kavramını algılayışı üzerine etkili olacağı göz ardı edilmemelidir. Görüşmede
bu noktaya dikkat edilerek hastanın sadece sözel cevapları değil, beden dili, çevresi
Bölüm
8
KAS-İSKELET SİSTEMİNİN TANILAMASI
VE FİZİKSEL MUAYENE
Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal
8.1. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN GORDON’UN FONKSİYONEL
SAĞLIK ÖRÜNTÜLERİNE GÖRE TANILAMASI
Kas-iskelet sisteminin değerlendirilmesi, özel bir vücut parçasına odaklı olabilir ya
da genel bir fiziksel muayenenin parçası olarak da yapılabilir. Kas iskelet sisteminde
bozulmayı gösteren en önemli belirti ve bulgular; ağrı, zayıflık, deformite, hareket
sınırlılığı, sertliktir. Doğru tanılama, tam bir sağlık hikayesinin alınması ve dikkatli bir
fiziksel muayene ile mümkündür.
8.1.1. Önemli Sağlık Bilgisi
• Geçmiş sağlık hikayesi: Bazı hastalıkların direkt ya da dolaylı olarak kas-iskelet sistemini etkilediği bilinmektedir. Bu nedenle hastanın geçmiş tıbbi sorunları (tüberküloz, poliemiyelit, diyabetes mellitus, paratiroid hastalıkları, hemofili, yumuşak doku infeksiyonları,
raşitizm ve nöromüsküler bozukluklar gibi) hakkında bilgi alabilmek için uygun sorular
sorulmalıdır. Hastanın geçmiş ya da devam eden kas-iskelet sorunları hastanın bütün
sağlığını etkileyebilir. Hastaya artrit ve sistemik lupus eritematozus, gut gibi eklem bağ
hastalıkları bulguları; osteomalazi, osteomiyelit, kemik ya da eklemlerde mantar infeksiyonu bulguları; kulaklar, bademcikler, dişler, sinüsler, akciğerler ya da genitoüriner yol
gibi ikincil bakteriyel infeksiyon kaynakları hakkında da sorular sorulmalıdır.
• İlaçlar hakkında bilgi: Hastaya reçeteli ya da reçetesiz, bitkisel ilaçlar kullanıp
kullanmadığı sorulmalıdır. Her tedavisi hakkında detaylı bilgi (ismi, dozu, sıklığı, et-
154
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
kisi, yan etki yaşayıp yaşamadığı) elde edilmelidir. Kadınlara, menstrüasyon hikayeleri hakkında sorular sorulmalıdır. Amenore süreci, osteoporozun erken dönemde
gelişmesine yol açabilir. Hormon replasman tedavisinin kullanımı hakkındaki sorular menapoz sonrası dönemdeki kadınlar için önemlidir. Kalsiyum ve D vitamini
ilaçları hem kadın hem de erkeklere sorulmalıdır.
• Cerrahi ve diğer tedaviler: Kas-iskelet sistemi hastalıkları nedeniyle geçmişte
hastaneye yatış durumları hakkında bilgi elde edilmelidir. Hastaneye yatış durumlarının nedenleri, tarihi ve süresi, tedavisi ve devam eden bir rehabilitasyon süreci
olup olmadığı araştırılmalıdır. Daha önce cerrahi operasyon geçirip geçirmediği,
sonrasında herhangi bir komplikasyon gelişip gelişmediğini bilmek de önemli bilgi sağlayacaktır. Eğer hasta ameliyat sonrasında uzun süre yatağa bağımlı kaldıysa, osteoporoz gelişimi ve kas atrofisi düşünülmelidir.
8.1.2. Sağlık Hikayesi
Kas-iskelet sistemi hakkında bilgi toplamak amacıyla Gordon’un fonksiyonel sağlık
örüntüleri modeli’ne göre hastanın fonksiyonel sağlık durumunun değerlendirilmesi
yapılmalıdır. Değerlendirmede sağlık hikayesinin öğrenilmesinin amacı, kas-iskelet
sistemi sorunları olan hastanın şimdiki sağlık sorunlarıyla ilişkili durumlarını tespit
etmektir.
8.1.2.1. Sağlığı algılama-Sağlığın yönetimi
Normal vücut ağırlığının sürdürülmesi, kas ve eklemlerin üzerine aşırı baskıdan
kaçınılması, objeleri kaldırırken doğru vücut mekaniğinin kullanılması gibi kas-iskelet
sistemine ilişkin hastanın sağlık uygulamaları hakkında özelleşmiş sorular sorulmalıdır.
Hastaya çocuk felci ve tetanoz aşısı yapılıp yapılmadığı, tüberkülin deri testi tarihi ve reaksiyon gösterip göstermediği hakkında da bilgi elde edilmelidir. Gıda ve
temas alerjilerinin kas-iskelet sistemi sorunları ile direkt ilişkisi çok azdır. Ancak, alerjik reaksiyonlarla sıklıkla ilişkili olan genel halsizlik, kırıklık hissi kas-iskelet sisteminde sertlik ve letarjiyi açıkça gösterebilir. Kas-iskelet sistemi sorunlarını tedavi etmek
için kullanılan ilaçlara alerjik reaksiyonlar önemli olabilir. Hastanın durumu hakkında
kronolojik olarak sırasıyla şu bilgiler izlenmeli ve kayıt edilmelidir: (1)Yaralanmanın
mekanizması (bükülme, ezilme, kırılma gibi), (2)Yaralanma ile ilgili çevresel şartlar, (3)
Tanısal değerlendirmeler, (4)Tedavi yöntemleri, (5)Tedavi süresi, (6)Yaralanmayla ilişkili şimdiki durum, (7)Yardımcı araçlara ihtiyaç durumu, (8)Günlük yaşam aktiviteleri
ile ilgili girişimlerdir.
Aile hikayesi alınmalıdır. Ailede romatoid artrit, sistemik lupus eritematozus, osteoartrit, osteoporoz ve skolyoz hikayesi olup olmadığı sorulmalıdır.
BÖLÜM 8 • Kas-İskelet Sisteminin Tanılaması ve Fiziksel Muayene
155
Ayrıca hastanın iş çevresi, ev yaşamı ve egzersiz durumu ile ilgili olarak güvenli uygulamaları hakkında sorular sorulmalıdır. Örneğin, eğer hasta bilgisayar programcısı
ise, karpal tünel sendromu ya da sırt ağrısı risklerini azaltmak için ofiste ergonomik
adaptasyonları hakkında bilgi alınmalıdır. Bu alandaki sorunların saptanması, hasta
eğitimi için plan yapılması gerekliliğini ortaya çıkaracaktır.
Sağlığı algılama-sağlığın yönetimi örüntüsüne göre hastayı değerlendirirken sorulacak
sorular:
- Günlük aktivitelerinizi tanımlayınız.
- Bu aktiviteleri yaparken zorluk yaşıyor musunuz? Eğer, evet ise tanımlayınız.
- Giyinirken, yemek hazırlarken ve yemek yerken, temel hijyenik gereksinimlerinizi
yaparken zorluk yaşıyorsanız ne tür zorluk olduğunu tanımlayınız.
- Mekanik yardımcı araçlar kullanıyor musunuz? Eğer, evet ise tanımlayınız.
- Ağır eşya kaldırıyor muyuz? İş ya da egzersiz yaparken yaralanmanızı engellemek,
kendinizi korumak için özel ekipman ya da kıyafet kullanıyorsanız tanımlayınız.
- Başka hangi koruyucu güvenlik önlemlerini alıyorsunuz?
- Kas iskelet sorunlarınızı yönetmek için herhangi ilaç ya da bitkisel ürünler kullanıyor musunuz? Eğer, cevabınız evet ise, isimleri ve beklenen etkileri nelerdir?
- Tetanoz ve çocuk felci aşınızı en son ne zaman oldunuz? Tüberküloz için en son
testlerinizi ne zaman yaptırdınız?
- Sigara içiyormusunuz? Eğer evet ise, ne kadar ve hangi sıklıkla içiyorsunuz?
- Alkol kullanıyormusunuz? Eğer evet ise, ne kadar ve hangi sıklıkla içiyorsunuz?
- Kronik hastalığınız var mı? Kemik yoğunluğu kaybı ya da osteoporoz var mı?
- İlaç kullanıyormusunuz? Eğer evet ise, ilaçların isimleri nelerdir ve hangi sıklıkla
kullanıyorsunuz?
- Size reçete edildiği gibi ilaçlarınızı düzenli ve doğru şekilde kullanıyor musunuz?
- Kemik yoğunluğu kaybını önlemek için herhangi bir ilaç kullanıyor musunuz?
- Ailenizde, sırt ya da omurgasında eğrilik sorunu olan var mı? Varsa tanımlayınız.
- Ailenizde, artrit ya da gut hikayesi olan var mı?
8.1.2.2. Beslenme-Metabolik durum
Hastanın günlük beslenme şeklinin tanımlanması, kas-iskelet sistemini etkileyen
beslenme durumu hakkında ipuçları verir. Yeterli miktarda C ve D vitamini, kalsiyum
ve protein tüketilmesi sağlıklı bir kas-iskelet sistemi için şarttır. Yetersiz beslenme durumu hastalarda osteomalazi ve osteoporoz gibi sorunlara yol açabilir. Normal vücut
ağırlığının sürdürülmesi önemli bir beslenme amacıdır. Obesite, diz, kalça ve omurga
gibi eklemlerde fazla yük bindireceği için ek strese neden olur.
162
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
Haberden
Düğümleri
Bouchard
Düğümleri
8-3. A.
El kemik
ve eklemleri;
B. HaberdenveveBouchard
Bouchard düğümleri
ŞEKİL ŞEKİL
8-3. A-El
kemik
ve eklemleri;
B-Haberden
nodülleri
ŞEKİL
8-3.8-3.
A-ElA-El
kemik
ve eklemleri;
B-Haberden
ve Bouchard
nodülleri
ŞEKİL
ŞEKİL
8-3.
A-El
kemik
kemik
ve
ve eklemleri;
eklemleri;
B-Haberden
B-Haberden
ve
ve Bouchard
Bouchard
nodülleri
nodülleri
proksimal interfalangeal eklemlerinde (PİP) Bouchard Düğümleri görülebilir (Şekil
8-3). Fleksör tendonlarda kalınlaşma varlığı da değerlendirilmelidir.
Servikal
(boyun),
ve
lumbar (bel)
(bel) omurga
omurgaveveomuzlar
omuzlarsimetri
simetri
uyum
Servikal
(boyun),torasik
torasik(göğüs)
(göğüs)
ve
ve ve
Servikal
(boyun),
torasik
(göğüs)
velumbar
lumbar
(bel)(bel)
omurga
ve ve
omuzlar
simetri
ve ve
uyum
Servikal
Servikal
(boyun),
(boyun),
torasik
torasik
(göğüs)
(göğüs)
ve
ve lumbar
lumbar
(bel)
omurga
omurga
ve omuzlar
omuzlar
simetri
simetri
ve uyu
uyu
açısından
gözlenir.
Hastagözlenir.
ayağa kaldırılır,
servikal
konkav,
torasikkonkav,
konvex torasik
ve lumbar
konkav
uyum
açısından
Hasta ayağa
kaldırılır,
servikal
konvex
ve gözlenir,
açısından
gözlenir.
Hasta
ayağa
kaldırılır,
servikal
konkav,
torasik
konvex
ve
lumbar
konkav
gözlenir,
açısından
açısından
gözlenir.
gözlenir.
Hasta
Hasta ayağa
ayağa
kaldırılır,
kaldırılır, servikal
servikal
konkav,
konkav,
torasik
torasik
konvex
konvex
ve
ve lumbar
lumbar konkav
konkav gözlen
gözlen
lumbar konkav
gözlenir,
sırttaki
kayıt edilir:
C7kaslar,
ve
T1’depelvis
çıkıntı,
sırttaki bulgular
kayıt edilir:
C7 ve
T1’debulgular
çıkıntı, paravertebral
ileparavertebral
L4 omurga arasındaki
sırttaki
bulgular
kayıt
edilir:
C7
ve
T1’de
çıkıntı,
paravertebral
kaslar,
pelvis
ile
L4
omurga
arasındaki
sırttaki
sırttaki
bulgular
bulgular
kayıt
kayıt
edilir:
C7
C7arasındaki
ve
ve T1’de
T1’de çıkıntı,
çıkıntı,
paravertebral
paravertebral
kaslar,
kaslar,
pelvis
ile
ile L4
L4supeomurga
omurga arasında
arasında
kaslar,
pelvis ile
L4 edilir:
omurga
bölgede
uyumsuzluk,
S2’depelvis
posteriyor
bölgede uyumsuzluk, S2’de posteriyor superiyor iliyak bölge. Normalde vertebra, düz bir omurga
bölgede
uyumsuzluk,
posteriyor
superiyor
bölge.
Normalde
vertebra,
düzdüz
bir bir
omurga
riyor
iliyak
bölge.S2’de
Normalde
vertebra,
düz biriliyak
omurga
olacak
şekilde
uyumlu
olmalıbölgede
bölgede
uyumsuzluk,
uyumsuzluk,
S2’de
S2’de
posteriyor
posteriyor
superiyor
superiyor
iliyak
iliyak
bölge.
bölge.
Normalde
Normalde
vertebra,
vertebra,
düz
bir omurg
omur
olacak şekilde
uyumlueşit
olmalıdır.
Omuzlar
eşit
yükseklikte
ya da aynı
seviyede
olmalıdır.
Hastayı öne
dır.
Omuzlar
yükseklikte
ya
da
aynı
seviyede
olmalıdır.
Hastayı
öne
doğru
eğip,
olacak
şekilde
uyumlu
olmalıdır.
Omuzlar
eşit
yükseklikte
ya
da
aynı
seviyede
olmalıdır.
Hastayı
öne
olacak
olacak şekilde
şekilde uyumlu
uyumlu olmalıdır.
olmalıdır. Omuzlar
Omuzlar eşit
eşit yükseklikte
yükseklikte ya
ya da
da aynı
aynı seviyede
seviyede olmalıdır.
olmalıdır. Hastayı
Hastayı ön
ö
omurgadaki
kaymaları
değerlendirebilirsiniz.
Omurgada
kayma
olması,
omuzların
ya
doğru eğip,
omurgadaki
kaymaları
değerlendirebilirsiniz.
Omurgada
kayma
olması,
omuzların
ya da
doğru
eğip,
omurgadaki
kaymaları
değerlendirebilirsiniz.
Omurgada
kayma
olması,
omuzların
ya
da
doğru
doğru eğip,
eğip, omurgadaki
omurgadaki kaymaları
kaymaları değerlendirebilirsiniz.
değerlendirebilirsiniz. Omurgada
Omurgada kayma
olması,
olması, omuzların
omuzların ya
ya d
da iliyak
yüksekliğin
asimetrisi
anormal
bir bulgudur:
Kifoz,
torasikkayma
omurganın
posliyak
yüksekliğin
asimetrisi
anormal
bir
bulgudur:
Kifoz,
torasik
omurganın
posteriyor
bir
eğriliğidir
iliyak
yüksekliğin
asimetrisi
anormal
bulgudur:
Kifoz,
torasik
omurganın
posteriyor
bir bir
eğriliğidir
iliyak
iliyak
yüksekliğin
yüksekliğin
asimetrisi
asimetrisi
anormal
anormal
bir
bir bulgudur:
bulgudur:
Kifoz,
Kifoz,
torasik
torasik
omurganın
omurganın
posteriyor
posteriyor
bir eğriliğid
eğriliği
teriyor
bir eğriliğidir
(Şekil
8-4B);bir
Lordoz
(kamburluk),
omurganın
anteriyor
eğriliğidir
(Şekil
8-4B);
Lordoz
(kamburluk),
omurganın
anteriyor
eğriliğidir
(Şekil
8-4C);
Skolyoz
ise
omurganın
(Şekil
8-4B);
Lordoz
(kamburluk),
omurganın
anteriyor
eğriliğidir
(Şekil
8-4C);
Skolyoz
ise ise
omurganın
(Şekil
8-4C);
Skolyoz
ise omurganın
lateral
eğriliğidir
(Şekil
8-4E,F).
Omurganın
eğriliği
(Şekil
(Şekil
8-4B);
8-4B);
Lordoz
Lordoz
(kamburluk),
(kamburluk),
omurganın
omurganın
anteriyor
anteriyor
eğriliğidir
eğriliğidir
(Şekil
(Şekil
8-4C);
8-4C);
Skolyoz
Skolyoz
ise omurgan
omurgan
ateral
eğriliğidir
(Şekil
8-4E,F).
Omurganın
eğriliği
omuzların
asimetrisine
neden
olabilir.
omuzların
asimetrisine
neden
olabilir.
lateral
eğriliğidir
(Şekil
8-4E,F).
Omurganın
eğriliği
omuzların
asimetrisine
neden
olabilir.
lateral
lateral eğriliğidir
eğriliğidir (Şekil
(Şekil 8-4E,F).
8-4E,F). Omurganın
Omurganın eğriliği
eğriliği omuzların
omuzların asimetrisine
asimetrisine neden
neden olabilir.
olabilir.
ŞEKİL 8-4. A. Lateralden Normal Omurga; B. Kifoz; C. Lordoz; D. Normal Omurga Düzlemi; E. Orta
Derece
Skolyoz;
F.A-Lateralden
Ciddi Derece
Skolyoz.
ŞEKİL
8-4.
Normal
Omurga;
B-Kifoz;
C-Lordoz;
D-Normal
Omurga
ŞEKİL
8-4.
A-Lateralden
Normal
Omurga;
B-Kifoz;
C-Lordoz;
D-Normal
Omurga
ŞEKİL
ŞEKİL
8-4.
8-4. A-Lateralden
A-Lateralden
Normal
Normal
Omurga;
Omurga;
B-Kifoz;
B-Kifoz;
C-Lordoz;
C-Lordoz;
D-Normal
D-Normal
Omurga
Omurga
Düzlemi;
E-Orta
Derece
Skolyoz;
F-Ciddi
Derece
Skolyoz.
Düzlemi;
E-Orta
Derece
Skolyoz;
F-Ciddi
Derece
Skolyoz.
Düzlemi;
Düzlemi; E-Orta
E-Orta Derece
Derece Skolyoz;
Skolyoz; F-Ciddi
F-Ciddi Derece
Derece Skolyoz.
Skolyoz.
TABLO 8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı)
170
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
TABLO
8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı)
Hareketler
Tanımı
TABLO 8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı)
Tanımı
SirkumduksiyonHareketler
(Bir uzvun
Vücudun bir parçasının
dairesel bir hareketi nedeniyle fleksiyon,
Hareketler
Tanımı
daireselSirkumduksiyon
hareketi) (Bir uzvun
extansiyon,
abdüksiyon
ve addüksiyonun
birlikte yapılmasıdır.
Vücudun
bir parçasının
dairesel
bir hareketi nedeniyle
fleksiyon,
Vücudun
bir
parçasının
dairesel bir hareketi nedeSirkumduksiyon
(Bir
uzvun
dairesel
hareketi)
dairesel hareketi)
extansiyon, abdüksiyon ve addüksiyonun birlikte yapılmasıdır.
niyle fleksiyon, extansiyon, abdüksiyon ve addüksiyonun birlikte yapılmasıdır.
Dorsifleksiyon (Arkaya
Ayak bileği ve ayak parmakların kaval kemiğine doğru bükülmesidir.
doğru
bükülme)
Ayak bileği ve ayak parmakların kaval kemiğine doğDorsifleksiyon (Arkaya doğru bükülme)
Dorsifleksiyon (Arkaya doğru
bükülme)
Ayak bileği ve ayak
ru parmakların
bükülmesidir.kaval kemiğine doğru bükülmesidir.
Plantar fleksiyon (Ayak tabanını
Ayak bileği ve ayak parmaklarının ayak tabanına doğru bükülmesidir.
PlantarPlantar
fleksiyon
(Ayak (Ayak
tabanını
bileği ve Ayak
ayak parmaklarının
tabanına doğru
bükülmesidir.
fleksiyon
tabanınıAyak
bükme)
bileği ve ayak ayak
parmaklarının
ayak tabanına
bükme)
163 bükme)
doğru bükülmesidir.
Eversiyon
(Dışa (Ayak
döndürme)
Vücudun
orta
hattındanayak
uzağa
dışarıya
doğru
dönmesidir.
Plantar
fleksiyon
tabanını
Ayak bileği
ve
parmaklarının
tabanına
doğru
bükülmesidir.
Plantar
fleksiyon
tabanını
veayak
ayak
parmaklarının
ayak
tabanına
doğru
bükülmesidir.
(Dışa
döndürme) Ayak bileği
Vücudun orta
hattından
uzağa
dışarıya
doğru dönEversiyon
(Dışa (Ayak
döndürme)
Vücudun
orta
hattından
uzağa
dışarıya
doğru
dönmesidir.
Eversiyon
bükme)
bükme)
mesidir.
Eversiyon
Eversiyon (Dışa
(Dışa döndürme)
döndürme)
Vücudun
doğru
dönmesidir.
Vücudunorta
ortahattından
hattındanuzağa
uzağadışarıya
dışarıya
doğru
dönmesidir.
163 Inversiyon
(İçe döndürme)
Vücudun orta hattı
yönünde
doğru dönmesidir.
Vücudun
orta içeriye
hattı yönünde
içeriye doğru dönmeInversiyon
(İçe döndürme)
Inversiyon
(İçedöndürme)
döndürme)
Vücudun
hattıiçeriye
yönünde
içeriye
doğru dönmesidir.
Inversiyon (İçe
Vücudun
orta hattıorta
yönünde
doğru
dönmesidir.
sidir. içeriye doğru dönmesidir.
Inversiyon (İçe döndürme)
Vücudun orta hattı yönünde
Eksternal rotasyon (Dışa
Vücudun orta hattından uzağa uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
Eksternal
rotasyon
(Dışa (Dışa çevirme)
Vücudun
orta hattından
uzağa
uzunlamasına
eksen
boyunca
hareketidir.
Eksternal
rotasyon
Vücudun
orta
hattından
uzunlamasına
eksen
Eksternal
rotasyon
(Dışa
Vücudun
orta hattından
uzağa uzunlamasına
eksenuzağa
boyunca
hareketidir.
çevirme)
Eksternal
Vücudun orta hattından uzağa uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
çevirme) rotasyon (Dışa
çevirme)
boyunca hareketidir.
çevirme)
İnternal rotasyon (İçe çevirme)
Vücudun orta hattı yönünde
uzunlamasına
eksenyönünde
boyunca hareketidir.
(İçe çevirme)
Vücudun
orta hattı
uzunlamasına
İnternalİnternal
rotasyonrotasyon
(İçe çevirme)
Vücudun orta hattı yönünde
uzunlamasına
eksen boyunca hareketidir.
boyunca
hareketidir.
İnternal rotasyon (İçe çevirme)
İnternal rotasyon (İçe çevirme)
eksen
Vücudun orta hattı yönünde uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
Vücudun orta hattı yönünde uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
TABLO 8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı)
TABLO 8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı)
Hareketler
Tanımı
İnternal rotasyon (İçe çevirme)
Vücudun orta hattı yönünde uzunlamasına eksen boyunca hareketidir.
171
BÖLÜM8-2.
8 • Kas-İskelet
SistemininHareketi
Tanılaması
ve Fiziksel Muayene
Sinoviyal Eklemlerin
(Devamı)
TABLO
Hareketler
TABLO 8-2.
Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı)
Tanımı
TABLO 8-2. Sinoviyal Eklemlerin Hareketi (Devamı)
Hareketler
Tanımı
Opozisyon (Karşı
durma,
Avuç içinin çukurlaştırılması hareketi
(Başparmak ve diğer parmaklar
Hareketler
Tanımı için başparmak ve diğer parmaklar arasındaki
karşıtlık)
arasında
tutmak
Avuçnesneleri
içinin çukurlaştırılması
hareketi (Başparmak ve diğer
Opozisyon (Karşı durma, karşıtlık)
Opozisyon (Karşı durma,
Avuç içinin
hareketi
(Başparmak
ve diğer nesneleri
parmaklar kavrama amacıyla
ilişki),çukurlaştırılması
başparmak
ve parmaklar
parmaklar
arasında
nesneleriarasında
tutmak
için
başparmak ve diğer
karşıtlık)
arasında
nesneleri tutmak
için başparmak
ve diğer
parmaklar ilişkidir.
arasındaki
başparmak
ve
diğer
el
parmakları
arasındaki
parmaklar arasındaki ilişki), başparmak ve parmaklar arasında
ilişki), başparmak ve parmaklar arasında nesneleri kavrama amacıyla
başparmak venesneleri
diğer el parmakları
arasındaki
ilişkidir.başparmak ve diğer
kavrama
amacıyla
el parmakları
arasındaki ilişkidir.
Pronasyon
dönme)
Pronasyon (İçe
(İçe(İçe
dönme)
Pronasyon
dönme)
Avuç
içinin
aşağıya
döndürülmesidir.
Avuç içinin
aşağıya
döndürülmesidir.
Avuç
içinindoğru
aşağıya
doğru doğru
döndürülmesidir.
Supinasyon (Dışa dönme) Supinasyon (Dışa dönme)
Supinasyon (Dışa dönme) 164 164 Avuç içinin yukarıya doğru döndürülmesidir.
Avuç içinin yukarıya doğru döndürülmesidir.
Avuç içinin yukarıya doğru döndürülmesidir.
(Kaynak:-Wilson SF, Giddens JF. Health Assessment for Nursing Practice. St.Louis, Mosby. 2009.
(-Wilson
Giddens
JF.
Health
Assessment
Practice.
St. Louis,
Mosby.
(Kaynak:-Wilson
SF, Giddens
JF.
Health
Assessment
forNursing
Nursing
St.Louis,
Mosby.
2009. 2009.
-Lewis
SL,SF,
Heitkemper
MM,
Dirksen
SR,
O’Brienfor
PG,
BucherPractice.
LB. Medical-Surgical
Nursing
Assessment and Management of
-Lewis SL,
Heitkemper
MM,
Dirksen
SR, O’Brien
PG, Elsevier.
Bucher
LB.
Medical-Surgical
Nursing Assessment
Management
of Management of
Clinical
Problems.
Seventh
Edition,
St.Louis,
2007.’den
uyarlanmıştır)
-Lewis
SL,
Heitkemper
MM,
Dirksen
SR, Mosby
O’Brien
PG, Bucher
LB. Medical-Surgical
Nursingand
Assessment
and
Clinical Problems. Seventh Edition, St.Louis, Mosby Elsevier. 2007.’den uyarlanmıştır)
Clinical Problems. Seventh Edition, St. Louis, Mosby Elsevier. 2007.’den uyarlanmıştır)
8.6.5.
Kas Gerginliği
GerginliğiTesti
TestiveveUygulaması
Uygulaması
8.6.5. Kas
Kas gerginliği
testi,kas-iskelet
kas-iskeletya yada da
nörolojik
sistem
muayenesinin
bir parçası
testi,
nörolojik
sistem
muayenesinin
bir parçası
olarak olarak
8.2.5.Kas
Kasgerginliği
Gerginliği
Testi ve Uygulaması
uygulanabilir.
Hastadankasını
kasınıesnetmesi
esnetmesi
istenir
sonrasından
kaslara
ters uygulandığı
güç uygulandığı
uygulanabilir. Hastadan
istenir
ve ve
sonrasından
kaslara
karşıkarşı
ters güç
Kasdirenç
gerginliği
testi,
kas-iskelet
ya
dagerginliğini
nörolojik
sistem
birTablo
parçası olazaman
direnç
hissediphissetmediği
hissetmediği
sorulur.
Kas
tespit
etmek
için uygulanan
zaman
hissedip
sorulur.
Kas
gerginliğini
tespit
etmek
için muayenesinin
uygulanan
testlertestler
Tablo
rak
Hastadan
kasını
esnetmesi
istenir
ve sonrasından
kaslara
karşı ters
8-3’teuygulanabilir.
açıklandı.
işlevsel
tespit
etmek
için için
üç
değerlendirme
ölçeği;
lovett lovett
ölçeği,
8-3’te
açıklandı. Kasların
Kasların
işlevseldurumunu
durumunu
tespit
etmek
üç değerlendirme
ölçeği;
ölçeği,
kas gerginliği
gerginliği
derecelendirmesi
yüzde
değerleri
vardır.
Her Her
biri sorulur.
kas
subjektif
güç
uygulandığı
zamanvedirenç
hissedip
hissetmediği
Kas gerginliğini
kas
derecelendirmesi
venormal
normal
yüzde
değerleri
vardır.
biri gerginliğinin
kas gerginliğinin
subjektif tespit
değerlendirmesini
gerektirir.
üçüç
ölçekte
kullanılan
kaskas
gerginliğinin
kaydı
ve derecelendirilmesi
için için tespit
değerlendirmesini
gerektirir.BuBu
ölçekte
kullanılan
gerginliğinin
kaydı
veişlevsel
derecelendirilmesi
etmek
için uygulanan
testler
Tablo
8-3’te
açıklandı.
Kasların
durumunu
değerlendirme
kriterleri
Tablo
8-4’te
tanımlandı.
En
yaygın
kullanılan
değerlendirme
şekli
kas
gerginliği
değerlendirme
Tablo 8-4’te tanımlandı.
yaygın kullanılan
değerlendirme
şekli
kas gerginliği
etmek
için kriterleri
üç değerlendirme
ölçeği;Enlovett
ölçeği, kas
gerginliği
derecelendirmesi
ve
derecelendirmesidir. İstenen kas gerginliği “5” ise, her iki taraflı olarak simetrik olmalı, karşıt güç
derecelendirmesidir.
İstenen
kas
gerginliği
“5”
ise,
her
iki
taraflı
olarak
simetrik
olmalı,
karşıt
güç
normal yüzde değerleri vardır. Her biri kas gerginliğinin subjektif değerlendirmesini
durumunda tam bir direnç göstermelidir. Hastanın kas gerginliği, ölçülen değer ile beklenen değer
durumunda tam
göstermelidir.
Hastanın
kas gerginliği, ölçülen
ile beklenen değer
gerektirir.
Bu bir
üçdirenç
ölçekte
kullanılan
kas gerginliğinin
kaydıdeğer
ve derecelendirilmesi
için
sırasıyla 5/5 olarak kaydedilmelidir. Kas zayıflığı, kas ya da eklem hastalığı ya da atrofiyi gösterebilir.
sırasıyla
5/5
olarak
kaydedilmelidir.
Kas
zayıflığı,
kas
ya
da
eklem
hastalığı
ya
da
atrofiyi
gösterebilir.
değerlendirme
kriterleri
Tablo
8-4’te
tanımlandı.
En yaygın
kullanılan değerlendirme
Kas gerginliğinin 1/5 olması
durumunda
hasta
hafif kas
kasılmasına sahiptir
(Tablo 8-4).
Kas gerginliğinin 1/5 olması durumunda hasta hafif kas kasılmasına sahiptir (Tablo 8-4).
şekli
kas gerginliği derecelendirmesidir. İstenen kas gerginliği “5” ise, her iki taraflı
olarak
simetrik olmalı, karşıt güç durumunda tam bir direnç göstermelidir. Hastanın
TABLO 8-3. Kas Gerginliğinin Belirlenmesi İçin Kullanılan Testler
TABLO 8-3. Kas Gerginliğinin Belirlenmesi İçin Kullanılan Testler
Kaslar İçin Uygulanan Testler
Hastanın Uygulaması
Hemşirenin Uygulaması
-Gözait
kapakları
Göze
kas sistemi
Gözleri sıkıca kapatır.
Kapatmaya karşı girişim var mı
Kaslar
Uygulanan Testler
Göze aitİçin
kas sistemi
Hastanın Uygulaması
Hemşirenin Uygulaması
BÖLÜM 8 • Kas-İskelet Sisteminin Tanılaması ve Fiziksel Muayene
179
8.3. KAS-İSKELET SİSTEMİNİN ANORMAL FİZİKSEL MUAYENE BULGULARI
Kas-iskelet sisteminin anormal fiziksel muayene bulgularının tanımı, etiyolojisi ve
öneminin bilinmesi hastanın tam bir değerlendirilmesinin yapılabilmesi için önemlidir. Anormal fiziksel muayene bulguları Tablo 8-5’te ayrıntılı olarak açıklandı.
TABLO 8-5.
ve Özellikleri
Özellikleri
TABLO
8-5.Kas
Kasİskelet
İskeletSistemin
SisteminAnormal
AnormalFiziksel
FizikselMuayene
MuayeneBulguları
Bulguları ve
ve Özellikleri
Özellikleri ve
Bulgular
Tanımı
Etiyolojisi ve Önemi
Bulgular
Tanımı
Etiyolojisi ve Önemi
Başlangıçta yürüme ve koşma sıra- Enflamasyon nedeniyle aşil
Aşil tendinit
Aşil tendinit
Başlangıçta yürüme ve koşma Enflamasyon
nedeniyle
sında bacağın posteriyorunda ağrı tendon üzerine birikmiş
sırasında
bacağın
tendon
üzerine
birikmiş
olmasıdır. İstirahatte de ağrı olabilir. stres nedeniyle gelişir.
posteriyorunda ağrı olmasıdır. nedeniyle gelişir.
İstirahatte de ağrı olabilir.
Ankiloz
Ankiloz
Antalgicyürüyüş
yürüyüş
Antalgic
aşil
stres
Bireklemin
eklemin sertliği ve
Romatoit artrit
artrit gibi
gibi kronik
Bir
vesabitliğidir.
sabitliğidir.Ek- Romatoit
kronik eklem
lemin hareketliğininhareketliğinin
azalmasıdır.
eklem enflamasyonu
sonu-gelişir.
Eklemin
enflamasyonu
sonucunda
cunda gelişir.
azalmasıdır.
Etkilenmiş alan
alan üzerinde
üzerindeküçük
küçük Travma
Travma ya
Etkilenmiş
ya da
dadiğer
diğernedennedenlerden
bir ağırlık yüklenmesinde bile kısa lerden dolayı alt ekstremi172 adımlar şeklinde yürümedir.
telere ağırlık yüklenmesi
ile ağrı ya da rahatsızlık
hissidir.
Ataksik yürüme
Koordinasyon kaybı nedeniyle olu- Omurga lezyonları gibi nörojenik bozukluklar nedeşan sallanarak yürüme şeklidir.
Denge bozukluğu vardır, sallana- niyle gelişir.
rak, sendeleyerek yürünür, yürüyüş
geniş tabanlıdır. Hareketler abartılı,
düzensiz ve anidir. Duyusal ataksisi olan hastanın ayağı yere çarpar.
Çünkü hissedemez. Hasta yürürken
ayaklarına bakar.
Acele, hızlı yürüyüş (Festinating yürüyüş)
Vücud rijid durumdayken, yürürken, Parkinson hastalığı gibi
boyun, gövde ve dizlerin fleksiyonu; nörojenik bozukluklarda
kısa, hızlı ve karışık adımlar, hareket- görülen bir yürüyüş şeklidir.
lerde genel bir yavaşlıktır. Bazı olgularda hareket kaybı olabilir.
Atrofi
İşlevinde azalmaya neden olan gev- Hareketsizliğin bir nedeni
şek kas görünüşüdür.
olarak, kas lifi çapında azalma, sürekli kasılma olması,
uzun süre kullanmama nedeniyle gelişir.
Çıkık
Kemiklerin eklem alanlarından ayrıl- Travma, yumuşak dokuyu
masıdır.
çevreleyen hastalıklar nedeniyle oluşur.
DİZİN
–A–
Abdomen, 99
Abdominal paradoks, 43
Abduksiyon, 168, 169
Abdusens sinir, 144
Adduksiyon, 168, 169
Adisson hastalığı, 106
Afazi, 130
Agnozi, 133
Ağız, 39, 98
Ağız ve farenks, 78
AIDS, 33
Ajitasyon, 134
Akciğer kanseri, 31, 32, 33, 43
Akciğerler, 38, 40
Akciğer ödemi, 44
Aksesuar sinir, 147
Aktif ROM, 168
Aldığı-çıkardığı izlemi, 99
Alt ekstremitelerden kan basıncı ölçümü, 20
Alzheimer, 130, 133
Amerikan Kalp Birliği (AHA), 17
Anazarka, 98
Anemi, 55, 57, 62, 64, 67, 68, 71
Anestezi, 151
Anizokori, 143
Anjiom, 64
Ankiloz, 179
Anoreksiya, 33, 71, 73
Anosmi, 142
Anosognozi, 134
Antalgic yürüyüş, 179
Anüri, 102
Anüs, 84
Apati, 130
Apeks bölgesi, 15
Apraksi, 133
Ardısıra hareketler, 141
Artralji, 57
Artrit, 163
Asit, 76, 87
Asparagus, 93
Astım, 29, 31, 37
Aşil, 148
Aşil tendinit, 179
Aşil tendonu, 14
Ataksi, 151
Ataksik yürüme, 179
Atelektazi, 33, 44, 45, 46, 49
Atoni, 151
Atrofi, 140, 179
Aydede yüz, 117
–B–
B12 vitamini, 55, 63, 68
Bacak ülseri, 64
Baş, 112
Beden imajı, 126
Beden kitle indeksi, 9
Bel çevresi, 10
Bel ve kalça çevresi ölçümü, 10
Beyin ölümü, 131
Biseps, 148
Biot solunum, 38
Biseps kas, 172
Bitkisel yaşam, 131
Boğuk (barky) öksürük, 31
Boyun, 40, 112
Boyun ven dolgunluğu, 7, 24, 62
Boy uzunluğu, 115
186
Bradikardi, 25
Bradikinezi, 151
Brakioradiyal, 148
Brakiyal nabız, 12
Bronkofoni, 42, 45
Bronkospazm, 45
Bronkoveziküler sesler, 41
Bronşektazi, 31, 33, 43, 44, 45
Bronşit, 44
Bronşiyal sesler, 41
Brudzinski, 150
Bunama, 133
Burun, 39
Burun akıntısı, 29
Büzük dudak solunumu, 43, 46, 48
–C–
Café-au-lait lekeleri, 161
Candidiasis, 86
Charcot deformitesi, 114
Cheyne-Stokes, 38
Chron hastalığı, 79
Cushing sendromu, 116, 118
–Ç–
Çarpıntı, 67
Çatlama, 85
Çekiç parmak, 114
Çıkık, 179
Çomak parmak, 43
Çomak parmak, 24
–D–
Defisid nabız, 12, 15, 26
Dekortike postür, 132
Deliryum, 131
Deltoid kas, 172
Demir, 55
Depresyon, 126, 130, 134
Deri, 97, 111, 116
Derin tendon refleks muayenesi, 148
Deri turgoru, 60
Deri turgorunun değerlendirilmesi, 97
Dermatom haritası, 137
Deserebre postür, 132
Deviasyon, 39
Diapazon, 138
Dikkat süresi, 133
Dilde düzleşme, 66
Diplopi, 143
Disfaji, 73, 87
Diskinezi, 130
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
Dispepsi, 87
Dispne Borg ölçeği, 33, 34
Dispne görsel analog skalası, 34
Dispne (nefes darlığı), 33
Distansiyon, 87
Distoni (diskinezi), 152
Diyabetes insipidus, 102, 108, 118, 119
Diyabetes mellitus, 102, 106, 108, 115, 118, 119,
122, 153
Diyabetik ayak muayenesi, 113
Diyafragmatik solunum egzersizi, 47
Diyare, 56, 73
Diyastolik kan basıncı, 17, 19
Dizestezi, 151
Diz-topuk testi, 141
Dizüri, 102
Dorsalis pedis, 14
Dorsifleksiyon, 170
Dördüncü (S4) kalp sesi, 27
Dullness, 44
Dupuytren kontraktürü, 79, 180
Duygudurum, 134
Düğme iliği deformitesi, 180
Düzensiz nabız, 25
Düzleşmiş dil, 85
Düz tabanlık, 182
–E–
Egofoni, 42, 45, 46
Ekimoz, 55, 65
Eklem açıklığı, 163, 168
Ekstansiyon, 168, 169
Eksternal, 166
Eksternal rotasyon, 170
Ekstremiteler, 98, 113
Ekstübasyon, 45
Eksuda, 39
Ekzoftalmi, 117
Ellerin muayenesi, 79
Ense sertliği, 150
Enuresiz, 102
Epiglotis, 45
Epilepsi, 122, 127
Equinus, 114
Erektil disfonksiyon, 5
Eversiyon, 170
–F–
Farenks, 38, 39, 78
Fasikülasyon, 152
Fasyal sinir, 145
Femoral nabız, 13
Feokromastoma, 106
187
Dizin
Festinating yürüyüş, 179
Fıçı göğüs, 36, 38, 44
Fıtık, 82, 88
Fibrozis, 49
Flebit, 62
Fleksiyon, 168, 169
Folat, 82
Folik asit, 55
Fremitus, 46
–G–
Ganglion, 180
Gastrit, 71, 73
Geğirme, 87
Genital bölge, 113
Glasgow koma skalası, 131
Glossit, 78, 86
Glossofarengeal sinir, 146
Gnozi, 133
Göğüs, 112
Göğüs bölgesi, 40
Gözlerin muayenesi, 79
Grip aşısı,
Guatr, 106, 117
Gurultu, 87
Güçlü nabız, 25
–H–
Hallux limitus, 114
Hallux valgus, 114
Halüsinasyonlar, 134
Harita görünümlü dil, 85
Hemartroz, 57
Hematemez, 31, 71, 87
Hematom, 65
Hematüri, 102
Hemipleji, 151
Hemiplejik yürüyüş, 151
Hemofili, 59, 153
Hemoglobin, 60, 64, 68
Hemoliz, 64
Hemoptizi, 31
Hemoroid, 71, 89
Hepatit, 53, 71, 72, 76
Hepatojuguler reflü, 7
Hepatomegali, 68, 88
Herpes simplex, 86
Hırıltı (Wheezing), 45
Hışıltı, 42
Hiperekstansiyon, 169
Hiperestezi, 151
Hiperkortizolizmi, 107
Hiperpigmentasyon, 116
Hiperrezonans, 44, 87
Hipertansiyon, 67, 106, 117
Hipertiroidi/hipotiroidi, 106
Hipertiroidizm, 116, 118, 119
Hipoestezi, 151
Hipoglossal sinir, 147
Hipoksemi, 43
Hipopituitarizm, 107
Hipotansiyon, 67
Hipotiroidizm, 107, 108, 110, 116, 118, 119
Hipotoni, 151
Hipoventilasyon, 33, 49
Hodgkine lenfoma, 64
Human Immunodeficiency Virus-HIV, 30, 58
–I–
Inversiyon, 170
–İ–
İçe kilitlenme, 131
İleostomi, 76
İllüzyon, 134
İmpotans, 58, 118
İnce raller, 44
İnfertilite, 106
İnfluenza (grip), 32
İnkontinans, 102
İnme, 91, 127, 130
İnspeksiyon, 7, 40, 78, 81, 101
İnterkostal çekilme, 43
İnternal, 166
İnternal jugular venöz basınç ölçümü, 7
İnternal rotasyon, 170
İpliksi (filiform) nabız, 25
İshal, 9, 56
İştahsızlık, 76
–J–
Jinekomasti, 112
–K–
Kaba raller, 44
Kadrananopsi, 142
Kalça çevresi, 10
Kalp sesleri, 21
Kalp yetersizliği, 35, 44, 102
Kan basıncı ölçümü, 17
Kan basıncı ölçümü: Palpasyon yöntemi, 18
Kanser, 71, 91, 122
Kan tranfüzyonu, 55, 59
188
Kapiller geri dolum, 16
Kaposi sarkoma, 78
Kardiyak tamponad, 7
Kardiyak üfürümler, 27
Karın, 113
Karın bölgesi, 80
Karında asit değerlendirmesi, 83
Karın derisi refleksi, 149
Karotis, 16
Karotis nabız, 12
Karpal tünel sendromu, 155
Kas gerginliği testi, 171
Kas gücü değerlendirme, 139
Kas gücünün azalması, 151
Kas spastisite, 181
Kaşıntı, 64
Keilitis, 85
Kernig, 150
Kızarma, 64
Kifoskolyoz, 38, 39
Kifoz, 38, 39, 162, 181
Kilo takibi, 99
Kistik fibroz, 43
Kloroma, 65
Kolostomi, 76
Koma, 131
Kompülsiyon, 134
Konfüzyon, 131
Konstipasyon, 74, 107, 118
Konstrüktif perikardit, 7
Kontraktür, 181
Kooperasyon, 131
Kore, 152
Kornea refleksi, 149
Korotkof sesleri, 20
Korsakoff sendromu, 133
Kraniyal sinirler, 63
Kremaster (testis) refleksi, 149
Krepitasyon, 163, 166, 181
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), 29, 30,
31, 32, 33, 35, 37, 43, 44, 45, 46, 48
Kuadriseps, 172
Kuğu boynu deformitesi, 181
Kusma refleksi, 149
Kussmaul, 38
Kussmaul solunum, 43
–L–
Laksatif, 74
Lateral epikondilit, 182
Lateral kostal genişleme, 49
Lavman, 74
Lenf-adenopati, 66
Lenf düğüm, 40, 58, 60, 61
Lenfoma, 66, 68
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
Letarji, 118, 131
Lobektomi, 45
Lordoz, 162, 181
Lökopeni, 68
Lökoplaki, 85
Lösemi, 66
–M–
Malabsorpsiyon, 53
Melena, 71, 89
Menapoz, 58
Menarj, 58
Meningeal iritasyonun değerlendirilmesi, 150
Menstrüasyon, 58, 110, 154
Mental durum, 57, 63, 121
Mental durum değerlendirmesi, 129
Mental retardasyon, 133
Metabolik asidoz, 43
Metabolik sendrom, 10
Midriazis, 143
Miks ödem, 117
Mini mental durum değerlendirme testi, 125, 132
Miyoklonus, 152
Monofilament, 114
Muhakeme, 133
Multipl skleroz, 130
Myozis, 143
–N–
Nabız değerlendirme bölgeleri, 11
Nabız derecelendirme ölçeği, 11
Nefes darlığı, 33
Nistagmus, 143
Noktüri, 4, 94, 102
Nöropatik yürüyüş, 183
Nötropeni, 66
–O–
O bacak, 184
Obesite, 76, 106
Obsesyon, 134
Odynophagia, 87
Oksijen konsantrasyonunun yüzdesi (FiO2), 30
Oksijen saturasyonu (SpO2), 38
Oksijen tedavisi, 36
Okulomotor sinir, 143
Olfaktoryel sinir, 142
Oligüri, 102
Opozisyon, 171
Optik sinir, 142
Orak hücre anemisi, 54, 60, 68
Ortostatik hipotansiyon, 67
189
Dizin
Ortostatik (postural) kan basıncı, 17
Oryantasyon, 132
Oskültasyon, 16, 26, 40, 82, 101
Oskültatuvar gap, 17
Osteoartrit, 163
Osteomalazi, 153, 155
Osteomiyelit, 114, 153
Osteoporoz, 154, 155
Ödem, 9, 98, 116
Ödem değerlendirmesi, 98
Öfke, 134
Öfori, 134
Öksürme egzersizi, 51
Özofajit, 73
–P–
Palmar eritem, 79
Palpasyon, 11, 40, 79, 166
Paralizi, 151
Paranoya, 134
Parapleji, 151
Parestezi, 57, 151, 182
Parezi, 151
Parkinson, 125, 127, 129, 179
Parkinson yürüyüşü, 151
Parmak-burun-parmak testi, 141
Parmak-burun testi, 141
Pasif ROM, 168
Patella, 148
Pectur carinatum, 38
Pectus excavatum, 38
Pektoriloki, 42
Pençe parmak, 114
Peptik ülser, 71, 73, 77, 87
Perforasyon, 39
Periferik siyanoz, 7, 24
Perikardiyal friksiyon sesi, 27
Periodontitis, 86
Peritonit, 87
Perküsyon, 26, 40
Pernisiyöz anemi, 54
Peteşi, 55, 58, 65
Planlama ve soyut düşünme, 133
Plantar fasciitis, 182
Plantar fleksiyon, 170
Plantar (taban derisi) refleks, 149
Plazmasitom, 65
Plevral effüzyon, 44, 45, 46
Plevral sürtünme sesi, 45
Plörezi, 35, 45
Pnömatüri, 102
Pnömokok, 54
Pnömonektomi, 45
Pnömoni, 29, 31, 44, 45, 46, 49
Pnömotoraks, 44
Pnömovax, 32
Polidipsi, 119
Polisitemi, 64, 66
Poliüri, 102, 119
Popliteal nabız, 13
Posteriyor bazal genişleme, 50
Posteriyor tibial nabız, 14
Postür, 129, 158
Pozitif Homan’s bulgusu, 26
Pretibial bölge, 98
Pronasyon, 141, 171
Psikomotor beceriler, 133
Pitoz, 143
Pulmoner emboli, 45
Pulmoner fibrozis, 46
Pulmoner hipertansiyon, 7
Pulmoner ödem, 44, 46
Pulsus alternans, 25
Purpura, 65
Pursed lips, 36, 48
Pyorrhea, 86
Pyrosis, 87
–Q–
Quadripleji, 151
–R–
Radiyal nabız, 13, 19
Raller, 42, 46
Raşitizm, 153
Rektum ve anüs, 84
Retansiyon, 103
Rijidite, 25
Romatoid artrit, 154, 175
Romberg testi, 138, 141
Ronküs, 42, 45, 46
–S–
S1 kalp sesi, 21
S2 kalp sesi, 22
S3 kalp sesi (ventriküler gallop), 22
S4 kalp sesi (atriyal gallop), 22
Sakral doku, 98
Santral siyanoz, 24
Sarılık, 64, 71, 76
Segmental solunum egzersizi, 49
Sfigmomanometre, 17
Sınırlı eklem açıklığı, 182
Sıvı dengesi, 99
Sirkumduksiyon, 170
190
Siroz, 53, 64, 76, 88
Sistemik lupus eritematozus, 154
Sistit, 102
Sistolik kan basıncı, 17, 19
Siyanoz, 38, 43, 64
Skolyoz, 38, 39, 154, 162
Soğuk ekstremiteler, 26
Somnolans, 131
Sorun çözme, 133
Spastik yürüyüş, 151, 182
Spider nevus, 64
Splenomegali, 68, 88
Splinter kanama, 24
Splinting solunum, 43
Stepaj yürüyüş, 151
Steteskop, 17, 40, 47
Stomatit, 78, 98
Stres, 71
Stria, 116
Stridor, 45
Stupor, 131
Subluksasyon, 183
Supinasyon, 141, 171
SAĞLIK TANILAMASI VE FİZİKSEL MUAYENE
Trigeminal sinir, 144
Triküspid regürjitasyon, 7
Tripod (ortopne) pozisyonu, 43
Triseps kas, 172
Troklear sinir, 144
Trombostopeni, 66
Tüberkülin deri testi,
Tüberküloz, 29, 31, 33, 91, 153
Türk Kardiyoloji Derneği (TKD), 17
–U–
Ulnar deviasyon, 183
Uyku apnesi, 4, 35
Uzak bellek, 133
–Ü–
Üçüncü (S3) kalp sesi, 27
Ülserasyon, 39
Ülseratif kolit, 71, 79
Ülserler, 25
–Ş–
–V–
Şişlik, 183
Şizofreni, 133
Vagus sinir, 147
Valsalva manevrası, 66
Vertigo, 125
Vestibulokoklear (akustik) sinir, 146
Veziküler sesler, 41
Vibrasyon, 138
Vokal rezonans, 42
Vücut ağırlığı, 115
–T–
Taktil fremitus, 44
Taktil halüsinasyonlar, 134
Tandem walk, 141
Tapotman, 51
Taşikardi, 25, 67
Taşipne, 43, 46
Telenjiektazi, 64
Tenar atrofi, 183
Tenosinovit, 183
Termoregülasyon, 119
Tetani, 118
Tetanoz, 155
Tırnaklar, 98
Tik, 152
Titreşim şeklinde nabız, 25
Toraks, 38, 40
Torticollis, 180
Tragus, 167
Trakeit, 44
Trapezius kası, 147
Tremor, 152
Triseps, 148
–W–
Wheezing, 29, 31, 35, 46, 54
–X–
X bacak, 184
–Y–
Yakın bellek, 133
Yaşam bulguları, 111
Yüz, 98
–Z–
Zorlu ekspirasyon, 48