Passive Voice Konu Anlatımı

81. Passive Voice Konu Anlatımı (www.konuanlatımı.com)
1. Edilgen (passive) cümle nedir?
2. İngilizcede edilgen (passive) cümle nasıl kurulur?
3. Edilgen (passive) cümle kurulamayan tenseler nelerdir?
4. Edilgen (passive) cümlede ‘by’ kullanmak şart mıdır?
5. İki nesneli cümleler nasıl edilgen yapılır?
Merakla beklediğinizi düşündüğüm bu derste, İngilizcede edilgen yani passive cümlelerin nasıl kurulduğunu anlatacağım. Tek
bir derste ele alınması zor bir konu olduğundan ve de takibinin kolay olması açısından bu konuyu 10 bölüme ve iki derse
ayırdım. İlk beş bölümü ele alacağım bu dersimiz, edilgenlikle ile ilgili temel bilgileri içeriyor. Sadece bu dersin sonunda bile
edilgen cümleleri kurabilir ve anlayabilir hale gelebilirsiniz. Bir sonraki dersimiz ise, ileri düzey bir ders olarak düşünülebilir
çünkü İngilizcedeki passive voice konusunun geriye kalan tüm detaylarını o derste öğreneceğiz.
1. Edilgen cümle nedir? Şu ana kadarki derslerde kurduğumuz tüm cümleler active, yani etken cümleydi. Cümlelerimizde
eylemi yapan bir öznemiz ve bazen de bu eylemden etkilenen bir nesnemiz vardı. “Yapmak” fiili üzerinden gidersek,
cümlelerimiz Türkçeye, yapıyor, yaptı, yapacak, yapmakta, yapmalı gibi şekillerde çevriliyordu. Passive, yani edilgen
cümlelerde ise, cümlenin nesnesi özne görevine geçiyor ve cümleler Türkçeye, yapılıyor, yapıldı, yapılacak, yapılmakta,
yapılmalı biçiminde çevriliyor. Örneğin, etken bir cümle olan “Tamirci arabayı tamir etti” cümlesini edilgene çevirdiğimizde,
cümlenin nesnesi olan ve tamir etmek eyleminden etkilenen araba kelimesi, edilgen cümlenin öznesi oluyor ve dolayısıyla da
cümleye onunla başlıyoruz:
“Araba…”
Devamında ise, etken cümlenin zamanına uygun bir şekilde, “tamir edilmek” fiili gelecek. Bu örnekteki etken cümlemiz -dili
geçmiş zamanda olduğundan, “tamir edildi” şeklinde gelmesi lazım:
“Araba tamir edildi…”
Eylemin kimin tarafından yapıldığı bilgisini de cümleye eklemek istersek şöyle bir cümlemiz olacaktır:
“Araba tamirci tarafından tamir edildi.”
2. İngilizcede edilgen cümle nasıl kurulur? Biraz önceki kısa Türkçe dersinden sonra artık bu soruyu yanıtlayabiliriz. Aslında
bu açıdan şanslıyız çünkü az önce anlattığım, Türkçede geçerli olan kurallar İngilizcede de hemen hemen aynı. Biraz önceki
etken cümlemizin İngilizcesi olan, “The mechanic repaired the car” örneği üzerinden gidersek, cümleye yine etken cümlenin
nesnesini alıp özne pozisyonuna yerleştirmekle başlıyoruz:
“The car…”
Daha sonra, “tamir edildi” anlamını vermek için, edilgen cümlenin zamanına uygun olan çekirdek yapıyı bulup koyacağız.
Edilgen cümlemizin simple past tense ile kurulmuş olduğunu görüyoruz. Peki ama simple past tense’e uygun çekirdek yapı da
nedir ve nereden bulacağız diyor olabilirsiniz. Bunları birazdan anlatacağım. Biz şimdilik bu kısmı “çekirdek yapı” adıyla
bilelim:
“The car + Çekirdek Yapı…”
Yine son olarak da eylemin kimin tarafından yapıldığını yazabiliriz. Bunun için İngilizcede “tarafından” anlamına gelen “by”
sözcüğünü kullanıyoruz.
“The car + Çekirdek Yapı + by”
Son olarak da kimin tarafından yapıldığını yazabiliriz:
“The car + Çekirdek Yapı + by the mechanic.”
Şimdi şu çekirdek yapılara bakalım. Yapılara diyorum, çünkü biz Türkçede edilgenlik anlamını fiilin içine eklediğimiz -ıl/-il/-ın
takılarıyla verebiliyorken, İngilizcede her zamanın kendine özgü bir edilgen cümle kurma çekirdeği var ve bunları ayrı ayrı
öğrenmemiz gerekiyor. Yine de hepsinde ortak olan şey, fiillerin üçüncü hallerini kullanıyor olmamız.
İlk olarak geniş zamanla başlayalım ve yine tamirci-araba örneği üzerinden gidelim. Cümlemizin etken hali şöyle:
The mechanic repairs the car. - Tamirci arabayı tamir eder.
Geniş zamanda edilgen cümle kurmak için, bir anda cümlenin öznesi haline gelen nesnenin, tekillik-çoğulluk durumuna göre,
am/is/are + Fiil 3 formülünü uyguluyoruz ve cümlemiz şöyle oluyor:
The car is repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir edilir.
Şimdiki zamanda ise etken cümlemiz şu:
The mechanic is repairing the car. - Tamirci arabayı tamir ediyor.
Passive yapısında ise yardımcı fiilden sonra being + Fiil 3 sıralamasını izliyoruz:
The car is being repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir ediliyor.
Cümlemizin -dili geçmiş zamandaki etken halini az önce görmüştük:
The mechanic repaired the car. - Tamirci arabayı tamir etti.
Edilgen halinin çekirdek yapısında ise was/were + Fiil 3 sıralamasını takip ediyoruz:
The car was repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir edildi.
Past continuous tense ile bu cümleyi etken şekilde kurduğumuzda ise şöyle olacaktır:
The mechanic was repairing the car. - Tamirci arabayı tamir ediyordu.
Edilgen şekli ise present continuous tense’inkine benziyor çünkü bu sefer was/were + being + Fiil 3 kullanıyoruz:
The car was being repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir ediliyordu.
Yakın geçmiş zamanda active cümlemiz şu şekilde olacaktır:
The mechanic has repaired the car. - Tamirci arabayı tamir etti/etmiş.
Passive cümlemizde ise have/has + been + Fiil 3 formülünü uygulayacağız:
The car has been repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir edildi/edilmiş.
Past perfect tense ile bu cümlemizin etken hali şu şekilde oluyor:
The mechanic had repaired the car. - Tamirci arabayı tamir etmişti.
Edilgen hali söz konusu olduğunda ise bu sefer had + been + Fiil 3 sıralamasını izliyoruz:
The car had been repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir edilmişti.
Aynı cümleyi gelecek zamanlarda etken haliyle şu şekilde kuruyoruz:
The mechanic will repair the car. / The mechanic is going to repair the car.
Tamirci arabayı tamir edecek.
Basit gelecek zamanda passive cümle kurarken ise will/be going to + be + Fiil 3 formülüne göre hareket ediyoruz:
The car will be repaired by the mechanic. / The car is going to be repaired by the mechanic.
Araba tamirci tarafından tamir edilecek.
Future perfect tense ile de edilgen cümle kurmak mümkün. Bunun için önce bu zamandaki etken haline bakalım:
The mechanic will have repaired the car. - Tamirci arabayı tamir etmiş olacak.
Nihayetinde bu da bir perfect zaman olduğundan, edilgen halinde been kelimesi işin içine giriyor ve will have been + Fiil 3
sıralamasını izliyoruz:
The car will have been repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir edilmiş olacak.
Geniş zamandaki modal cümlelerinin de edilgen halleri olabiliyor. Bunun için etken cümlemizi birazcık değiştirerek “can”
modalı ile beraber kullanalım:
The mechanic can repair the car. - Tamirci arabayı tamir edebilir.
Edilgen halinde ise, will ile kurduğumuz gelecek zaman passive cümle kurma yöntemini izliyoruz çünkü nihayetinde will
kelimesi de bir modal. Dolayısıyla cümlemiz şöyle oluyor:
The car can be repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir edilebilir.
Modallar, bir önceki derste öğrettiğim gibi, have + Fiil 3 yöntemiyle geçmiş zamanda da kullanılabiliyorlar. Önce bu durumu
örnek cümlemiz üzerinden gösterelim:
The mechanic could have repaired the car. - Tamirci arabayı tamir etmiş olabilir.
Artık perfect ailesine katılmış olan bu etken modal cümlesini edilgene çevirirken de yine been kelimesinden yardım alarak
have + been + Fiil 3 formülünü uyguluyoruz:
The car could have been repaired by the mechanic. - Araba tamirci tarafından tamir edilmiş olabilir.
3. Edilgen cümle kurulamayan tenseler nelerdir? İkinci bölümde edilgen cümleleri hangi zamanda nasıl kurabileceğimizi
öğrendik. Şimdi ise hangi zamanda edilgen cümle kuramayacağımızı öğreneceğiz. Dolayısıyla bu bölümde anlatacaklarımı
sadece bilgi amaçlı olarak dinlemeniz yeterli.
Belki fark etmişsinizdir, ikinci bölümde bazı zamanların continuous hallerinden bahsetmedim. Mesela have/has + been + Fiil ing yapısına sahip present perfect continuous ve had been + Fiil -ing yapısına sahip past perfect continuous tenselerin,
içlerinde zaten birer been kelimesi geçtiğinden olsa gerek, edilgen halleri olmuyor. Benzer şekilde, future continuous (Will/be
going to + be + Fiil -ing) ve future perfect continuous (Will + have been + Fiil -ing) tenseleri de edilgen şekilde kullanmıyoruz.
Olanlarla yetinmek zorundayız.
4. Edilgen cümlede ‘by’ kullanmak şart mıdır? Cevap veriyorum: değildir. Hatta aslında edilgen cümlelerde çoğu zaman by
kullanmayız çünkü edilgen bir cümlede eylemi kimin yaptığından ziyade eylemin yapılmış olması önemli. “Çamaşırlar
ütülenmiş, bulaşıklar yıkanmış” gibi birçok passive cümlede eylemi kimin yaptığını söylemeyiz. ”İngiltere’de İngilizce
konuşulur” gibi bir cümlede de kimin konuştuğundan ziyade, neyin konuşulduğu ön planda olduğu için devamına by koyup
kimin konuştuğunu yazmayız ve şöyle deriz:
English is spoken in England.
By’sız cümlelere farklı zamanlarda birkaç örnek daha verelim:
Bilgisayarım yenisiyle değiştirilecek. - My computer will be replaced with a new one.
Yaşlı adam yanan binadan kurtarılmış. - The old man has been saved from the burning building.
Birçok bilgisayar Çin’de yapılır. - Most computers are made in China.
Bazen de etken cümlemizde bir özne geçse dahi, edilgene çevirdiğimizde by koyduktan sonra bu özneyi yazmaya gerek
duymayız. Bunlar genellikle belirsiz bir kişiye veya nesneye gönderme yapan someone, something şeklindeki sözcükler
olabileceği gibi, belirsiz bir gruba gönderme yapan “most people, everybody” şeklindeki kelimeler de olabilir. Örneklere
bakalım:
Active: Az önce bir şey beni ısırdı. - Something has just bit me.
Passive: Az önce ısırıldım. - I’ve just been bitten. (“By something” demiyoruz.)
Active: Birçok insan ona karşı nazik davranıyor. - Most people treat him gently.
Passive: Ona karşı nazik davranılıyor. - He is treated gently. (“By most people” demeye gerek duymuyoruz.)
5. İki nesneli cümleler nasıl edilgen yapılır? Edilgen cümle yapmanın birinci şartı, etken cümlede bir nesnenin geçmesi. Bu
nesne, edilgen cümlede özne olarak kullanılacağı için mutlaka bir nesneye ihtiyacımız oluyor. Dolayısıyla, koşmak, yüzmek,
gelmek, gitmek gibi geçişli olmayan, yani nesne almayan fiillerle edilgen cümleler kuramıyoruz. Bazı fiiller ise daha şanslı
oluyor ve birden fazla nesneleri olabiliyor. Bu durumda nesnelerden biri dolaylı, diğeri dolaysız nesne adını alıyor. Örneğin,
“Ona bir ödül verdiler” cümlesinde dolaylı (indirect) nesnemiz “ona” sözcüğü, dolaysız (direct) nesnemiz ise “ödül” kelimesi.
Bu tür bir cümleyi edilgen yaparken her iki nesneden de faydalanabiliyoruz. Faydalanmakla kastım, bunları edilgen cümlenin
öznesi yapmak. Öyleyse önce dolaysız nesneyi özne yaparak “Bir ödül verildi ona” diyelim:
An award was given to him.
Şimdi ise dolaylı nesne olan “him” kelimesini özne konumuna taşıyarak, “Ona bir ödül verildi” diyelim demesine ama bir
nesne zamiri olan him kelimesinin, özne pozisyonuna terfi ettiğinde bir anda özüne dönerek “he” şeklini alacağına da dikkat
edelim:
He was given an award.
İlk örnekteki gibi passive cümlelerde, edat olarak to mu yoksa for mu kullanacağımızı belirleyen şeyin cümledeki fiilimiz
olduğunu da unutmayın. Mesela, “Onlara birçok yeni oyuncak alındı” gibi bir cümlede, oyuncakları onlar için alma durumu söz
konusu olduğundan for edatını kullanırız:
Lots of new toys were bought for them.
Nesne zamirinin özne konumunu aldığı ikinci kullanım daha sık tercih ediliyor ve devrik cümle de olmuyor.
Bu videoda ilk beş sorunun cevabını vermeye çalıştım. Bunu izleyen videomda ise, biraz daha detay içeren sonraki beş soruyu
cevaplamaya çalışacağım.
(www.konuanlatımı.com)