Çocuk ve ergenlerde gö¤üs a¤r›s›

2
Ça¤r›l› Editör Invited Editor
Çocuk ve ergenlerde gö¤üs a¤r›s›
Chest pain in children and adolescents
Figen Akal›n
Marmara Üniversitesi T›p Fakültesi, Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dal›, ‹stanbul, Türkiye
Özet
Çocuk ve ergenlerde gö¤üs a¤r›s› s›k görülen ve ço¤u kez kalp d›fl› nedenlerle ortaya ç›kan bir yak›nmad›r. Kas-iskelet sistemi, akci¤erler,
sindirim sistemi, kalp, psikiyatrik nedenler a¤r›n›n kayna¤› olabilir. Uzun süredir devam eden, tekrarlayan, bat›c›, egzersizle iliflkisiz gö¤üs
a¤r›lar› genellikle iyi huyludur ve herhangi bir neden saptanamayabilir. Bunlar idiyopatik gö¤üs a¤r›s› olarak adland›r›l›r. Kalp kökenli nedenler nadir görülse de önemli bir hastal›k ve ölüm ile iliflkili olduklar›ndan ay›r›c› tan›da d›fllanmalar› önem tafl›r. Gö¤üs duvar›nda orta hatta
hissedilen, eforla iliflkili yanma ya da bas›nç hissi fleklindeki, sol kola ya da boyuna yay›lan a¤r›lar daha çok kalp kökenli nedeni düflündürür. Aile öyküsünün pozitifli¤i, efllik eden çarp›nt›, senkop, efor kapasitesinde azalma, anormal fizik muayene ve elektrokardiyografi bulgular› hastalar›n kalp aç›s›ndan ayr›nt›l› olarak tetkikini gerektirir. (Türk Ped Arfl 2010; 45: 2-5)
Anahtar kelimeler: Ani ölüm, elektrokardiyografi, gö¤üs a¤r›s›
Summary
Chest pain is a common complaint which is usually related to non-cardiac causes in children and adolescents. Musculoskeletal system,
lungs, gastrointestinal system, heart, psychiatric causes may be the source of the pain. Long lasting, recurrent, sharp pain which is not
related with exercise is usually benign and the cause of the pain can not be found in some patients. These are called as idiopathic chest
pain. Despite the rarity of cardiac causes, exclusion of cardiac disease is important in the differential diagnosis since they can lead to
mortality and morbidity. Cardiac chest pain must be considered in patients with exercise related, burning or squeezing pain over the
sternum which can radiate towards the left arm or neck. Positive family history, accompanying symptoms such as syncope, palpitation,
decreased exercise capacity, abnormal physical or electrocardiographic findings are indications for detailed cardiac investigation.
(Turk Arch Ped 2010; 45: 2-5)
Key words: Chest pain, electrocardiogram, sudden death
Girifl
Çocuk ve ergenlerde gö¤üs a¤r›s› s›k görülen ve hekime baflvuru nedeni olan bir durumdur. Tüm yak›nmalar
içinde bafla¤r›s› ve kar›n a¤r›s›ndan sonra üçüncü s›rada
yer al›r (1-4). Çocuk kardiyoloji konsültasyonlar›n›n %5’i de
gö¤üs a¤r›s› nedeni ile istenmektedir (5). Eriflkin hastalarda
gö¤üs a¤r›s›n›n anjina pektoris ve miyokard enfaktüsü ile
bilinen iliflkisine karfl›l›k çocukluk yafl grubunda bu durum
oldukça nadirdir. Yine de genç eriflkinler ve ergenlerde nadir de olsa görülebilen ani ve beklenmeyen ölümlerin gerçekleflmesi ve bunlar›n toplumda yank› bulmas› çocuklarda
ve ailelerinde yo¤un endifle yaratmaktad›r (3,4).
Gö¤üs a¤r›s› gö¤üs kafesini oluflturan ve içinde yeralan
tüm yap› ve organlardan kaynaklanabilir ve ço¤u kez iyi
huyludur. Tüm yafllarda görülebilmekle birlikte 13 yafl›nda
tepe noktas›na ulafl›r. Kalp kökenli a¤r›lar tüm gö¤üs a¤r›lar› içinde yaklafl›k %5-6 oran›nda görülür. Kalp kökenli a¤r›n›n nadir görülmesine karfl›l›k ciddi ve bazen de ölümcül
sonuçlar›n›n olmas› kalp kökenli olan ve olmayan a¤r›n›n
ay›rdedilmesi gereksinimini ortaya ç›karm›flt›r (6,7).
Kalp d›fl› gö¤üs a¤r›s› nedenleri
‹diyopatik gö¤üs a¤r›s›: En s›k görülen gö¤üs a¤r›s›
tipidir. Öykü genellikle birkaç hafta ile birkaç ay aras›nda
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Figen Akal›n, Bahariye Cad. Safa Sokak 19/11 81310 Kad›köy, ‹stanbul, Türkiye
Tel.: +90 216 347 36 75 - 327 10 10 Gsm: +90 532 361 09 85 E-posta: [email protected] Gelifl Tarihi/Received: 06.10.2009 Kabul Tarihi/Accepted: 16.11.2009
Türk Pediatri Arflivi Dergisi, Galenos Yay›nevi taraf›ndan bas›lm›flt›r. Her hakk› sakl›d›r. / Turkish Archives of Pediatrics, published by Galenos Publishing. All rights reserved.
Türk Ped Arfl 2010; 45: 2-5
Turk Arch Ped 2010; 45: 2-5
de¤iflir. Seyrek gelen, tekrarlayan, bat›c›, egzersizle iliflkisiz, k›sa süreli a¤r›lar fleklindedir. Efllik eden bulgu yoktur
ve hastan›n fizik muayanesi normaldir. Zaman içinde kendili¤inden düzelebilir (4,8).
Kas-iskelet sistemi ile iliflkili gö¤üs a¤r›s›: S›k görülen gö¤üs a¤r›s› nedenlerinden biridir. Kas a¤r›s› genellikle
baz› kas gruplar›n›n fazla kullan›m›na ba¤l›d›r. Öyküde son
zamanlarda sportif aktiviteler, a¤›rl›k kald›rma bulunabilir.
A¤r› keskin karakterlidir. Ayn› kaslar›n zorlanmas› nedeni
ile egzersiz s›ras›nda ya da belli hareketleri yaparken artabilir. Derin nefes alma a¤r›y› fliddetlendirebilir (4).
Kostokondrit kostalar›n k›k›rdak k›s›mlar›n› etkiler. A¤r›
solunum yolu enfeksiyonu s›ras›nda genellikle afl›r› öksürük
sonras› geliflir. A¤r›l› bölge fizik muayenede hassas bulunur.
Prekordiyal “catch” sendromu (Texidor a¤r›s›) keskin
ani bafllayan birkaç saniye süren bir a¤r› fleklidir ve gerçek nedeni bilinmez. Hasta a¤r› bafllad›¤›nda yüzeyel nefes al›p vermeye, gövdesini diklefltirerek a¤r›y› hafifletmeye çal›fl›r. Fizik muayene normaldir.
Kayan kosta sendromu 8., 9. ve 10. kostalar›n birleflerek fibröz bir yap› ile sternuma ba¤lanan k›sm›ndaki “laksisite” sonucu kostalar›n birbiri üzerinde kaymas› ile ortaya ç›kar. Muayene s›ras›nda kostalar›n alttan kanca fleklinde öne do¤ru çekilmesi ile a¤r› ve t›klama hissi görülür.
Tekrarlay›c› ve fliddetli, yaflam kalitesini etkileyen a¤r› varsa kostalar›n cerrahi olarak al›nmas› düflünülebilir (2,4).
Psikojenik gö¤üs a¤r›s›: Göreceli olarak s›k görülen
bir gö¤üs a¤r›s› nedenidir. A¤r›lar›n yer de¤ifltirdi¤i görülür, belirsiz bulgular, efllik eden bafla¤r›s›, kar›n a¤r›s›
bulgular›, hiperventilasyon, panik atak, depresyon, somatizasyona yatk›nl›k gibi durumlar bulunabilir. Lipsitz JD ve
ark.’lar› (9) kalp d›fl› nedenlerle ortaya ç›kan gö¤üs a¤r›s›
ile baflvuran hastalarda %59 oran›nda psikiyatrik bozukluk saptam›fllard›r ve bunlar içinde en s›k görüleni panik
bozukluklard›r. Anksiyete bozukluklar›, fobiler, obsesifkompülsif bozukluklar, dikkat eksikli¤i sendromu, majör
depresyon, hipokondriyazis, ö¤renme güçlü¤ü ve distimik
bozukluklar di¤er olas› psikiyatrik bozukluklard›r (9,10).
Yaflamsal stres etmenleri; örne¤in anne-baba ayr›l›¤›, geçimsizlik, okul baflar›s›zl›¤›, akranlar› taraf›ndan kabul görmeme, cinsel taciz öyküsü önemlidir. Aileler genellikle afl›r› kayg›l› görülür. Fizik muayene normaldir. Bulimi benzeri
yeme bozukluklar›nda kusmaya ba¤l› özofagus y›rt›klar›,
özofajit a¤r›ya yol açabilir (4,9,11).
Solunum sistemi ile ilgili gö¤üs a¤r›s›: Ast›m çocukluk ça¤›nda s›k görülen bir hastal›kt›r, egzersiz ile uyar›lan
ast›m ataklar› s›ras›nda a¤r›, s›k›flma hissi fleklinde görülebilir. Nefes darl›¤› ve h›fl›lt› efllik edebilir. Aile öyküsü,
atopi, alerji bulunmas› tan›da yard›mc›d›r. Egzersizle ortaya ç›kmas› nedeni ile kalp kökenli nedenlerle kar›flabilir.
Tan›da solunum fonksiyon testi ile birlikte egzersiz testi
yard›mc› olur (2,4). Reaktif hava yolu hastal›¤› da gö¤üs
a¤r›s›na neden olabilir ve bu hastalarda solunun fonksiyon testlerinde normal çocuklarda beklenen de¤erlerden
Figen Akal›n
Çocuk ve ergenlerde gö¤üs a¤r›s›
3
daha düflük de¤erler elde edilebilir. Danduran MJ ve
ark.’lar› (11) gö¤üs a¤r›s› ile baflvuran çocuklarda %26
oran›nda anormal solunum fonksiyon testi saptam›fllard›r.
Pnömoniler de ilk olarak gö¤üs a¤r›s› ile baflvurabilir, atefl
ve efllik eden öksürük, solunum s›k›nt›s› vard›r. Pnömotoraks
ve pnömomediyastinumda da gö¤üs a¤r›s› bulunabilir.
Solunum sistemi bulgular› efllik eder. Pnömomediyastinumda ciltalt› amfizemi görülebilir. Plörodiniya, akci¤er embolisi,
yabanc› cisim aspirasyonu di¤er olas› nedenlerdir (2,4).
Sindirim sistemi nedenli gö¤üs a¤r›s›: Gastroözofageal reflü yemeklerden sonra ve baz› yiyeceklerin tüketilmesi ile yatar pozisyonda artan yanma fleklinde gö¤üs
a¤r›s›na neden olabilir. Özofajit efllik ediyorsa epigastrik
hassasiyet bulunabilir. Antiasit tedaviye yan›t verir (2,4,7).
Peptik ülser, özofajit, gastrit, özofagus divertikülü, hiyatus hernisi, yabanc› cisim, kolesistit, pankreatit gibi nedenlerle de a¤r› gözlenebilir (4).
Di¤er nedenler: K›zlarda meme geliflimi ya da her iki
cinsde meme dokusu içinde yeralan kitleler a¤r› nedeni
olabilir. Palpasyonla a¤r› ve kitlenin palpasyonu tan›ya
götüren bulgulard›r. Herpes zoster döküntüler ç›kmadan
önce fliddetli gö¤üs a¤r›s›na neden olabilir. Plörodiniya,
tümörler, sigara kullan›m› di¤er olas› a¤r› nedenleridir (4).
Son y›llarda çocuklarda artan fliflmanl›k, afl›r› hareketsizlik ve buna ba¤l› kondisyon düflüklü¤ü, efllik eden metabolik sendrom, diyabetin yolaçt›¤› erken koroner arter
hastal›¤› riski, bu çocuklar›n ayn› zamanda gastroözofageal reflü ve reaktif hava yolu hastal›¤›na yatk›nl›¤› bu
grup hastada gö¤üs a¤r›s›n›n s›k görülmesine ve daha
karmafl›k, birçok nedenin birarada bulundu¤u bir klinik
tablo olarak karfl›m›za ç›kmas›na neden olmaktad›r.
Danduran ve ark.’lar›n›n (11) çal›flmas›nda gö¤üs a¤r›s› ile
baflvuran çocuklar›n %28’inin kilolu, %16’s›n›n fliflman oldu¤u saptanm›flt›r. Bu durum ülkemizde de giderek artan
bir sorun olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.
Kalp nedenli gö¤üs a¤r›s›
Nadir görülmesine ra¤men en çok korkulan gö¤üs a¤r›s› nedenidir.
Koroner arterlere ait hastal›klar
Koroner vazospazm: Eriflkinlerin aksine aterosklerotik koroner arter hastal›¤› çocuk ve ergenlerde çok nadirdir. Koroner vazospazm durumunda terleme, bulant› senkop a¤r›ya efllik eder, fizik muayenede solukluk, taflikardi,
dispne, periferik dolafl›m bozuklu¤u bulunabilir. Mitral yetersizlik üfürümü duyulabilir. Elektrokardiyogramda (EKG)
ST yükselmesi,T dalgas› negatifli¤i gibi iskemi bulgular› ve
serum kreatinin fosfokinaz (CK), CK-MB’de ve troponin
düzeylerinde art›fl saptanabilir (12,13). Ekokardiyografik
olarak bölgesel hipokinetik ya da diskinetik alanlar görülebilir. Koroner anjiyografi genellikle normaldir. Anjinal a¤r› ile baflvuran ergenlerde nadir de olsa miyokardiyal enfarkt olabilece¤i ak›lda tutulmal›d›r (12).
4
Türk Ped Arfl 2010; 45: 2-5
Turk Arch Ped 2010; 45: 2-5
Figen Akal›n
Çocuk ve ergenlerde gö¤üs a¤r›s›
Do¤ufltan koroner arter anomalileri: Do¤umsal koroner arter anomalileri nadir görülür. En iyi bilinen koroner
arter anomalileri sol koroner arterin pulmoner arterden
köken almas› (ALCAPA) ve sol koroner arterin sa¤ koroner sinüsden ç›kmas› sonucu aort ve pulmoner arter aras›ndan seyretmesidir. Sol ya da sa¤ koroner arterin farkl›
sinüs valsalvadan ç›kmas› ve aort ve pulmoner arter aras›nda intramural ya da subendokardiyal seyir göstermesi
daha çok ergen ve genç eriflkinlerde efor s›ras›nda koroner arterin proksimal aorta ve ana pulmoner arter aras›nda s›k›flmas› ya da aortla koroner arter aras›ndaki aç›n›n
dar olmas› nedeniyle gö¤üs a¤r›s›, senkop ve ani ölüme
yolaçabilir (14). Pulmoner arterden köken alan sol koroner
arter ise daha çok erken sütçocuklu¤u döneminde kalp
yetersizli¤i, dilate kardiyomiyopati nedeni olur. Sa¤ koroner arterin pulmoner arterden köken almas› (ARCAPA) ise
daha nadir görülür ve sa¤ ventrikül bas›nc›n›n daha düflük
olmas› nedeni ile hastalar daha geç dönemde bulgu verirler (12,14). Di¤er koroner arter anomalileri koroner arteriyovenöz fistüller ve koroner ostiyumlar›n darl›klar›d›r.
Do¤umsal kalp hastal›klar› (örne¤in; fallot tetralojisi,
büyük arter transpozisyonu, vb) ile birlikte koroner arter
anomalileri görülebilir ve bu koronerlerin cerrahi s›ras›nda
hasarlanmas› ileride koroner yetersizli¤i ve miyokardiyal
iskemi nedeni olabilir (14).
Orak hücreli anemi ve trombofili nedeni olan protein C,
protein S eksikli¤i, faktör 5 Leiden, MTFHR gen mutasyonlar›, antitrombin 3 eksikli¤i, antikardiyolipin antikoru
veya lupus antikoagülan faktör pozitifli¤i gibi hematolojik
nedenler tromboembolik mekanizmalar ile, hipereozinofilik sendromlar da vazospazm sonucu miyokardiyal iskemiye yolaçabilir (12).
Kawasaki hastal›¤›: Koroner arterlerin tutulumu erken
dönemde anevrizma ve genifllemeye yolaçarken iyileflme
s›ras›nda darl›klar meydana gelebilir. Bu da iskemi nedeni olur. Öyküde geçirilmifl tan› alm›fl Kawasaki öyküsü ya
da tan› almam›fl ateflli döküntülü tipik bulgular›n efllik etti¤i hastal›k öyküsü araflt›r›lmal›d›r (15).
Ailevi hiperlipidemiler: Ailevi hiperkolesterolemi homozigot olgularda ergen yafl grubunda koroner arter hastal›¤›na ve miyokard enfarkt›na yolaçabilir. Aile öyküsü,
ciltte ksantomlar›n görülmesi, serum lipit profili tan›da
yard›mc›d›r (12).
Kokain kullan›m›: Koroner vazospazma ve miyokard
iskemisine neden olabilir. fiüphelenilen durumda toksikolojik çal›flma yap›lmal›d›r (12). Afl›r› miktarda alkol al›m›na
ba¤l› da miyokard enfaktüsü bildirilmifltir (16).
Sol ve sa¤ ventrikül ç›k›fl yolu darl›klar›
Hipertrofik kardiyomiyopati: En s›k görülen ani ölüm
nedenidir. Senkop gö¤üs a¤r›s›na oranla daha s›k görülür
ve genellikle ventriküler aritmilerle iliflkilendirilir. Aile öyküsü
pozisyonla de¤iflen üfürüm duyulmas› durumunda flüphe
edilmelidir. Tan› ekokardiyografik olarak konulur (2,4,7).
Aort darl›¤›: Sol ventrikül ard yükündeki art›fl sol ventrikülde hipertrofiye neden olur. Koroner arterlerin hipertrofik miyokard dokusunu beslemekte yetersiz kalmas›
egzersiz s›ras›nda ortaya ç›kan gö¤üs a¤r›s›na neden olabilir. Ancak fizik muayenede aort darl›¤› üfürümü rahatça
farkedilebilir (4).
Pulmoner darl›k: Aort darl›¤›ndakine benzer flekilde
hipertrofik miyokardiyumun yetersiz perfüzyonu sözkonusudur ve egzersizle gelen a¤r› görülebilir (4,7).
Mitral kapak prolapsusu: Nedeni ayd›nlat›lamam›fl
olsa da mitral kapak prolapsusu saptanan hastalarda belirsiz, s›k tekrarlayan a¤r› ve çarp›nt› gibi bulgular s›k görülür (4).
Tafliaritmiler
Supraventriküler taflikardi: Küçük çocuklar çarp›nt›y› a¤r› olarak tarif edebilirse de ergen yaflta hastalar bulgular›n› daha iyi tan›mlayabilir (17). Ancak uzun süren taflikardide diyastol süresi k›sa oldu¤undan koroner dolafl›m› etkileyerek iskemiye neden olabilir (4).
Ventriküler ektopik at›mlar ve taflikardi nadiren gö¤üs
a¤r›s› oluflturur.
Enflamatuvar hastal›klar
Perikardit: Akut bafllang›çl› bir a¤r›d›r. Atefl efllik eder.
A¤r› supin pozisyonda fliddetlenir. Fizik muayenede hemen her zaman sürtünme sesi, kalp seslerinin derinden
gelmesi gibi bulgular vard›r (4,7).
Miyokarditli hastalarda muayenede taflikardi ve galo
ritmi bulunur, perikarditle birlikte bulunabilir. Yeni geçirilmifl viral enfeksiyon öyküsü al›nabilir (4).
Romatizmal kardit, postperikardiyotomi sendromu durumlar›nda da a¤r› görülebilir (2,7).
Ba¤ dokusu hastal›klar›
Marfan sendromu, Ehler Danlos Sendromu ve benzeri
ba¤ dokusunda yap›sal bozuklukla giden hastal›klarda
aort diseksiyonu ve rüptürü a¤r›ya yolaçabilir. Tipik fiziksel bulgular›n görülmesi tan›ya götürür (1,4).
Tan›
Gö¤üs kafesi ve içinde yeralan tüm organ ve sistemler
a¤r› kayna¤› olabilece¤inden tan›ya yaklafl›m›n en önemli
basama¤› ayr›nt›l› bir öykünün al›nmas›d›r. A¤r›n›n yeri,
yo¤unlu¤u, niteli¤i (bat›c›, keskin, yanma fleklinde ya da
künt a¤r›), süresi, s›kl›¤› egzersiz, yemek, travma ile iliflkisi, efllik eden di¤er bulgular›n varl›¤› sorgulanmal›d›r. Aylar y›llar boyunca devam eden gelip geçici bir a¤r›n›n yap›sal bir sorunla iliflkili olmas› ihtimali düflüktür (4). Genel
hastal›k bulgular›; atefl, halsizlik, kilo kayb›, öksürük, nefes darl›¤› olup olmad›¤› araflt›r›lmal›d›r. Aile ve çocu¤un
a¤r›ya tepkisi de tan›da önemlidir. Psikojenik etmenlerin
araflt›r›lmas› için a¤r›n›n stres etmenleri ile iliflkisi, stres
yaratan yaflam de¤ifliklikleri, çocu¤un aile, sosyal çevre,
okulla iliflkileri ipucu olabilir (4).
Türk Ped Arfl 2010; 45: 2-5
Turk Arch Ped 2010; 45: 2-5
Ay›r›c› tan›n›n genifl bir yelpazede da¤›lm›fl olmas› nedeni ile tam bir fizik muayenenin yap›lmas› gereklidir. Vital bulgular, bunlar›n içinde kan bas›nc› ölçümü önem tafl›r. Enspeksiyon s›ras›nda gö¤üs duvar› üzerinde travma izleri, flifllikler, gö¤üslerde eflitsizlik dikkati çekebilir. Palpasyon ile
a¤r›l› bölgede hassasiyet bulunabilir. Bu s›rada kalp hastal›¤›na iliflkin bulgular da aranmal›d›r. Akci¤erlerin dinlenmesi s›ras›nda enfeksiyon bulgular›, raller, bronkospazm,
s›v›ya ait bulgular saptanabilir. Kabin dinlenmesinde ikinci
kalp sesinin çift ya da sert duyulmas›, üfürümler ve bunlar›n özellikleri de¤erlendirilmelidir. A¤r›y› uyaran manevralar;
kollar›n yukar› kald›r›lmas› gövdenin bükülmesi, kollarla itme veya çekme hareketinin yap›lmas›, derin nefes alma eyleminin yapt›r›lmas› gerekir (2,4).
Öykü ve fizik muayene organik hastal›k düflündürmüyorsa tetkik gerekli de¤ildir. Aileyi ve hastay› rahatlatmak
için istenen tetkikler örne¤in ekokardiyografi veya egzersiz testi hastal›k beklentisini art›rarak ters etki yapabilir (4).
Ancak kalp kökenli bir a¤r› düflünülüyorsa bunlar›n yan›s›ra telekardiyogram, elektrokardiyografi, ekokardiyografi, serum CK, CK-MB, troponin düzeyleri, egzersiz testi,
Holter monitorizasyonu, kateter-anjiyografi, miyokard
perfüzyon sintigrafisi gibi ileri tetkikler gerekli olabilir
(4,12). Kalp hastal›¤› düflündüren bulgu varsa, hastalar
mutlaka çocuk kardiyolojisi ile konsülte edilmelidir.
Tedavi
Tedavinin en önemli k›sm›n› hasta ve ailenin önemli bir
hastal›¤›n bulunmad›¤› konusunda ikna edilmesi oluflturmaktad›r. Gereksiz tetkikler endifleyi art›rarak olay›n daha
da kronik hale gelmesine yolaçabilir. Bu nedenle afl›r› tetkikden kaç›n›lmal›d›r. Hastalar›n takibi önemlidir. Aileye
a¤r›n›n tekrarlay›c› ve rahats›zl›k verici özelli¤i anlat›lmal›d›r (4).
Organik hastal›k düflündüren bulgular, senkop öyküsü, terleme, solukluk, bulant›, çarp›nt› hissi, veya a¤r›n›n
sadece a¤›r egzersiz suras›nda ortaya ç›kmas› olabilir. Bu
gibi belirtilerin varl›¤›nda uygun tetkikler ve uzman konsültasyonu istenmelidir (4).
Figen Akal›n
Çocuk ve ergenlerde gö¤üs a¤r›s›
5
Kaynaklar
1. Kocis KC. Chest pain in pediatrics. The Pediatric Clinics of
North America 1999; 46: 189-203. (Abstract) / (Full Text) / (PDF)
2. Park MK. Child with chest pain. Pediatric Cardiology for
practitioners. Philadelphia: Mosby Elsevier, 2008: 499-507.
3. Ruigómez A, Rodríguez LA, Wallander MA, Johansson S,
Jones R. Chest pain in general practice: incidence,
comorbidity and mortality. Family Practice 2006; 23: 167-74.
(Abstract) / (PDF)
4.
Cava JR, Sayger PL. Chest pain in children and adolescents.
Pediatr Clin N Am 2004; 51: 1553- 68. (Abstract) / (Full Text) /
(PDF)
5.
6.
Geggel RL. Coditions leading to pediatric cardiology
consultation in a tertiary academic hospital. Pediatrics 2004;
114: 409-17. (Abstract) / (PDF)
Woods WA, McCulloch MA. Cardiovascular emergencies in
the pediatric patient. Emerg Med Clin N Am 2005; 23: 1233-49.
(Abstract) / (Full Text) / (PDF)
7.
Duster MC. Chest pain. In: Garson A, Bricker JT, Fisher DJ,
Neish SR (eds). The Science and Ppractice of Pediatric
Cardiology. Baltimore: Williams and Wilkins, 1998: 2213-8.
8. Lin CH, Lin WC, Ho YJ, Chang JS. Children with chest pain
visiting the emergency department. Pediatr Neonatol 2008;
49: 26-9. (Abstract) / (Full Text) / (PDF)
9. Lipsitz JD, Masia C, Apfel H, et al. Noncardiac chest pain and
psychopathology in children and adolescents. J Psychosom
Res 2005; 59: 185-8. (Abstract) / (Full Text) / (PDF)
10. Tunaoglu FS, Olguntürk R, Akcabay S, Oguz D, Gücüyener K,
Demirsoy S Chest pain in children referred to a cardiology
clinic. Pediatr Cardiol 1995; 16: 69-72. (Abstract)
11. Danduran MJ, Earing MG, Sheridan DC, Ewalt LA, Frommelt
PC. Chest pain: Characteristics of children/adolescents.
Pediatr Cardiol 2008; 29: 775-81. (Abstract) / (Full Text) / (PDF)
12. Lane JR, Ben-Sachar G. Myocardial infarction in healthy
adolescents. Pediatrics 2007; 120: 938-43. (Abstract) / (Full
Text) / (PDF)
13. Akal›n F. Kardiyak troponinler ve klinik kullan›m›. Sendrom
2001; 13: 58-62.
14. Akal›n F, Topçu B. Her iki koroner arterin pulmoner arterden
köken almas›: Bir vaka takdimi. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar›
Dergisi 2009; 52: 81-4. (Abstract) / (Full Text) / (PDF)
15. Burns JC. Kawasaki Disease update. Indian J Pediatr 2009;
76: 71-6. (Abstract) / (PDF)
16. Biyik I, Ergene O. Acute myocardial infarction associated with
heavy alcohol intake in an adolescent with normal coronary
arteries. Cardiol Young 2006; 16: 190-2. (Abstract) /
17. Akal›n F, Turan S. Çocuklarda idiyopatik gö¤üs a¤r›s›nda EKG
bulgular› ve QT dispersiyonu. Türk Ped Arfl 2009; 44: 53-6.
(Abstract) / (Full Text) / (PDF)