420 kV SF6 Gazlı Kesici TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ

TEİAŞ
TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş.
MALZEME YÖNETİMİ VE TİCARET DAİRESİ BAŞKANLIĞI
420 kV SF6 GAZLI KESİCİ
TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
420 kV SF6 GAZLI KESİCİ
TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ
İÇİNDEKİLER
1. GENEL
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
Konu ve Kapsam
Standartlar
Çalışma Koşulları
Yardımcı Güç Kaynakları
Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)
2. TEKNİK ÖZELLİKLER
2.1. Kesici Tipi
2.2. Elektriksel Özellikler
2.3. Yapısal Özellikler
2.3.1. Genel
2.3.2. İzolatörler
2.3.3. Çalışma Mekanizması
2.3.4. Kumanda Devreleri
2.3.5. SF6 Gaz Sistemi
2.3.6. Açma-Kapama Sayıcıları
2.3.7. Konum Göstergesi ve Sinyali
2.3.8. Yardımcı Kontaklar
2.3.9. Kumanda Dolabı ve Kablo Tesisatı
2.3.10. Etiket
2.3.11. Korozyona Karşı Önlemler
2.3.11.1. Genel
2.3.11.2. Boyama
2.3.11.3. Galvanizleme
3. TESTLER
3.1. Tip Testleri
3.1.1. Zorunlu Tip Testleri
3.1.2. Uygulanabildiğinde Zorunlu Tip Testleri
3.2. Rutin Testler
3.3. Saha Testleri
3.3. Numune Alma
i
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
4. 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ İÇİN ÖZEL TEKNİK KOŞULLAR
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
İhtiyaç Duyulan Kesici Tipleri
Yüksüz Hatların Kesilmesi
Endüktif Akımların Kesilmesi
Seri Kapasitörler Üzerinden Arızaların Temizlenmesi, Geçici Toparlanma
Gerilimleri
4.5. Mekanik Dayanım Testi
EKLER
EK-I
: 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ MALZEME LİSTESİ (1 sayfa)
EK-II.A: 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ (L2A/L3 TİPİ İÇİN) GARANTİLİ ÖZELLİKLER
LİSTESİ (8 sayfa)
EK-II.B: 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ (L1 ve SR/A TİPİ İÇİN) GARANTİLİ ÖZELLİKLER
LİSTESİ (8 sayfa)
EK-III : RESİMLER (1 sayfa)
EK-IV : 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ SAPMALAR (DEVIATION) LİSTESİ (1 sayfa)
ii
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
420 kV SF6 GAZLI KESİCİ
TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ
1. GENEL
1.1. Konu ve Kapsam
Bu şartname İletim Sisteminde şalt tesislerinde kullanılmak üzere satın alınacak 420 kV
üç fazlı, harici tip SF6 gazlı (puffer-tek basınçlı) kesicilerin teknik özelliklerini kapsar.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, kesiciler üç kutuplu olacak ve şartnamede
belirtilen çalışma mekanizması ve bütün yardımcı donanım ve malzemeleriyle birlikte
komple ünite olarak temin edilecektir.
1.2. Standartlar
Aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki kesicilerin tasarım, yapım ve testleri
aşağıdaki standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır;
STANDARDLAR
TS-EN ISO 9001: 2000
IEC 62271-100
IEC 1233
TS 3039
IEC 60060-1
TS 914 EN ISO 1461
IEC 60060-2
TS 3008
TS 3009
TS 3010
TS 3494
IEC 60071-1
KONUSU
Kalite Yönetim Sistemi Belgesi
High-voltage switchgear and controlgear - Part 100:
High-voltage alternating-current circuit-breakers
High-voltage alternating-current circuit-breakersInductive load switching
Alternatif Akım Yüksek Gerilim Kesicileri (Genel Koşullar
İçin)
High-voltage test techniques. Part 1: General definitions
and test requirements
Demir ve çelikten yapılmış malzemeler üzerine sıcak
daldırılmış galvaniz kaplamalar-özellikler ve deney
metotları
High voltage test techniques - Part 2: Measuring
systems
Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri-Bölüm:1 Genel
Tanımlar ve Deney Koşulları
Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri Bölüm:2 Deney
Yöntemleri
Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri - Bölüm 3: Ölçme
Donanımı
Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri-Bölüm:4 Ölçme
Donanımı için Uygulama Kılavuzu
Insulation co-ordination - Part 1: Definitions, principles
and rules
1
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
IEC 60071-2
TS 4238
IEC 60376
IEC 60480
TS 3438
IEC 60694
IEC 60529
TS 3033 EN 60529
IEC 60427
TS EN 60427
IEC 61166
IEC 60947-1
Insulation co-ordination - Part 2: Application guide
Yalıtım Koordinasyonu
Specification and acceptance of new sulphur
hexafluoride
Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF6)
taken from electrical equipment
Elektrik Cihazlarındaki Sülfürhekzaflorürün (SF6)
Muayene Kılavuzu
Common specifications for high-voltage switchgear and
controlgear standards
Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)
Mahfazaların Koruma Dereceleri (IP kodu)
Synthetic testing of high voltage alternating current
circuit breakers
Yüksek gerilim alternatif akım devre kesicilerinin sentetik
denemesi hakkında rapor
High-voltage alternating current circuit-breakers Guide
for seismic qualification of high-voltage alternating
current circuit-breakers
Low-voltage switchgear and controlgear Part 1: General
rules
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar TSE ve IEC
standartlarına veya eşdeğer ya da daha üstün standartlara uygun olacaktır.
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların Türkçe ve İngilizce
kopyaları teklifle birlikte verilecektir.
TSE ve IEC standartlarının bulunmadığı özel parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi,
Alıcı’nın da onayının alınması şartıyla uygulanabilir standartlar önerecektir.
TSE ile IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi
standardın uygulanacağı hususunda Alıcı’dan yazılı müsaade alınacaktır.
Kesicilerin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrik
karakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN
(Deutsches Institut for Normung) veya diğer Batı Avrupa ülkelerinin normlarının
öngördüğü özelliklere uygun olacaktır.
1.3. Çalışma Koşulları
Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe sipariş
konusu kesiciler aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.
2
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
ÇALIŞMA KOŞULLARI
BİNA DIŞI (HARİCİ)
- Yükselti
- Ortam sıcaklığı (*)
 En az
 En fazla
 24 saatlik ortalama
- Ortam hava kirliliği
- Maksimum nispi nem
(24 saatlik ortalama)
- Yıldırım düşme olasılığı
- Buzlanma
- Rüzgar basıncı
:1000 m
- En yüksek güneş ışınımı
- Yer sarsıntısı (**)
 Yatay ivme
 Düşey ivme
- Sistem koşulları
 Anma gerilimi
 En yüksek sistem gerilimi
 Anma kısa devre akımı
 Frekans (***)
 Topraklama
(*)
: - 40 °C
: + 45 °C
: + 35 °C'nin altında
: Ağır
: % 95
: Var
: Sınıf 10, 10 mm
: 70 kg/m² (yuvarlak yüzeyde)
: 120 kg/m2 (düz yüzeyde)
: 1000 W/m²
: 0.5 g
: 0.25 g
: 380 kV
: 420 kV
: 50 kA
: 50 Hz
: Doğrudan topraklı nötr sistemi
Ortam sıcaklığı yukarıda belirtilen normal işletme şartlarının önemli ölçüde dışında
olabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığın
tercih edilen aralıkları;
- Çok soğuk iklimler için : -50 °C ve +40 °C
- Çok sıcak iklimler için : -5 °C ve +50 °C
(**) Kesiciler; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, kesicilerin
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile kesicilerin
depreme dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
(***) Kesiciler 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az
20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır.
1.4. Yardımcı Güç Kaynakları
Kesicilerin tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları yer
seviyesinde mevcut olacaktır:
3
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
- Üç faz AC sistem (nötrlü)
- Tek faz AC sistem (faz-nötr)
- DC sistem
: 380 volt ±%10
47.5-52 Hz
: 220 volt ±%10
: 110 veya 220 volt, %+15,-20
220 VDC kullanılacak kesiciler, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.
1.5. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)
Teknik Şartnamede belirtilen hususlar ile Garantili Özellikler Listesinde verilen değerlerin
birebir karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları
(deviation) EK-IV’deki listede açıkca belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulan
Sapmalar (Deviation) Listesi, Alıcı tarafından Teknik Şartnamenin özüne ve ilgili
standartlara uygunluğu yönünden değerlendirilecektir.
2. TEKNİK ÖZELLİKLER
2.1. Tip
Kesiciler üç kutuplu harici tip, SF6 gazlı ve “puffer” tipte olacaktır.
2.2. Elektriksel Özellikler
Kesiciler;
- Ark söndürme/kesme performansı, hat/kablo şarj akımlarından tam kısa devre
akımlarına kadar bütün çalışma rejimi boyunca tutarlı olacaktır.
- Transformatör fiderlerinin anahtarlanması için kullanılacak kesiciler 25 MVar ile 75
MVar arası anma değerlerine sahip hava çekirdekli tersiyer reaktörler tarafından
yüklenmiş olsun veya olmasın 150-250 MVA ve 2x150-2x250 MVA anma değerlerinde
ototransformatörlerin boşta akımını kesme kapasitesine sahip olacaktır.
- Hat kesicileri, boştaki bir hattın 650 A efektife kadar şarj akımını kesme kapasitesine
sahip olacaktır.
- Şönt reaktör kesicileri, 380 kV’ta 50-180 MVar arasında anma değerine sahip şönt
reaktörlerin akımlarını anahtarlama kapasitesine sahip olacaktır.
- Yukarıdaki endüktif ve kapasitif akımların anahtarlanması sonucu oluşan anahtarlama
aşırı gerilimleri 2.3 p.u’i aşmayacaktır.
- Garanti edilmiş Karakteristiklerde öngörülen durum için yeniden tutuşmasız (restrikefree) anahtarlama garanti edilecektir.
4
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
Kesicilerin özellikleri Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi
belirtilmedikçe, aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
- Anma frekansı (***)
- Anma gerilimi
- Anma sürekli çalışma akımı
-
-
-
-
-
: 50 Hz
: 420 kV
: Malzeme Listesine ve/veya Garantili
Özellikler Listesine göre
: 50 kA etken
:3s
: 125 kA tepe
Anma kısa devre kesme akımı
Anma kısa devre süresi
Anma kısa devre kapama akımı
Yıldırım darbe dayanım
gerilimi (1.2/50 µsn)
 Hattan toprağa
: 1550 kV tepe
 Kontaklar üzerinden
: 1550 (+ 300) kV tepe
Açma-kapama darbe dayanım gerilimi
(250/2500 µsn), yaşta ve kuruda,
 Hattan toprağa
: 1175 kV tepe
 Kontaklar üzerinden
:
Kesici tipi: L1, L2/A, L3, L4,
SR/A için
: 900 (+430) kV tepe
Kesici tipi: L2/B için
:Şebeke frekanslı dayanım gerilimi
(1 dakika süreli)
 Toprağa göre
: 620 kV rms
 Kesici uçları arasında
: 760 kV rms
İlk açan kutup katsayısı
: 1.3
Faz uyumsuzluğunda anma kesme
akımı
: 12.5 kA rms
Maksimum kesme süresi
: 50 ms
Maksimum kapama süresi
: 120 ms
Tekrar kapama
: Alıcı belirleyecektir
[Tekrar kapamalı (1 Fazlı ve/veya 3 fazlı) / Tekrar kapamasız]
Anma açma-kapama işlemleri dizisi
 Tekrar kapamasız
: KA-15 s-KA
 Hızlı tekrar kapamalı
: A-0.3 s-KA-1…3 dak-KA
İzolatörler için minimum yüzeysel
kaçak yolu mesafesi
: 25 mm/kV
Kesicilerle ilgili istenen değerler ve karakteristikler bilgi vermek bakımından Garantili
Özellikler Listesinde belirtilmiştir. Alıcı kesicinin kullanacağı yeri ve çalışma şartlarını
dikkate alarak Garantili Özelikler Listesini hazırlayacaktır.
2.3. Yapısal Özellikler
2.3.1. Genel
- Bitişik kutupların eksenleri arasındaki açıklık en az 5.5 m olacaktır.
5
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
- Yüksek gerilim terminalleri koronasız olacak, Malzeme Listesinde ve/veya Garantili
Özellikler Listesinde belirtildiği gibi ya EK-III'teki resme göre alüminyumdan yapılmış
lama tipi, ya da bakır veya bakır alaşımından yapılmış silindirik tip olacaktır. Silindirik
tip terminaller en az 90 mm uzunluğunda ve 50 mm çapında boyutlandırılacak ve
gümüşle kaplanacaktır.
- Kesiciler, beton temellere sabit şekilde bağlanacak ve montaj kolaylığı sağlayacaktır.
Kesici izolatörlerinin en altı ile toprak seviyesi arasındaki açıklık 2.30 m olacaktır.
Teklifle birlikte temel resimleri verilecektir.
- Kesicilerin her bir kutbunda, kesicinin anma kısa devre akımını taşıyabilecek
kapasitede, sıkıştırıcı vidasıyla birlikte iki topraklama terminali bulunacak ve açık bir
şekilde "Topraklama" sembolü ile işaretlenecektir.
- Kesiciler ve özellikle bunların mesnet izolatörlerinin terminalleri ve çelik
konstrüksiyonları; herhangi bir hasar görmeden veya yanlış çalışma söz konusu
olmaksızın kendi durgun ağırlıkları, çalışma sırasındaki tepkisel kuvvetler, rüzgar
yükleri, hatlardan gelen statik ve dinamik kuvvetlere, gerilmelere ve yer sarsıntılarına
dayanacak biçimde tasarlanacaktır.
- Bakım ve onarım sırasında gevşetilmesi ya da sökülmesi gereken civata ve
somunlara uygun aletlerle kolayca erişilebilecek ve bunlar paslanma veya korozyona
karşı uygun şekilde korunacaktır.
- Kolayca kaldırılması amacıyla, komple monte edilmiş bir kesiciyi / kesici kutbunu
taşıyabilecek kapasitede, kaldırma kancası, kaldırma yastığı ya da benzeri bir
düzenek sağlanacaktır.
- Açıkta kalan tüm yüzeyler, şasi, tank, çalışma mekanizması vb. korozyona dayanıklı
bir biçimde kaplanacaktır. Kesicilerin açıkta kalan tüm parçaları iklim koşullarına
dayanıklı olacaktır.
2.3.2. İzolatörler
Kesicilerde kullanılan izolatörler yüksek kaliteli porselenden imal edilmiş ve dış yüzeyleri
sırlanmış olacaktır. İzolatörlerin mekanik dayanımı işletme veya kısa devre sırasında
oluşabilecek titreşimlere ve atmosferik deşarjlara ve deprem koşullarına uygun olarak
seçilmiş olacaktır.
İzolatörlerin flanş, cıvata yuvaları ve diğer metal bölümleri, sıcaklık değişimleri ve
mekanik zorlamalarda kırılma veya gevşeme olmayacak şekilde izolatöre tespit
edilecektir. Tespit için kullanılacak malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasal
reaksiyona girmeyecek özellikte olacaktır.
İzolatörlerin minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu (faz-toprak) en az 25 mm/kV
6
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
(faz/faz) olacaktır.
2.3.3. Çalışma Mekanizması
Teklif sahibi çalışma (kapama ve açma) mekanizmasını tanımlayacaktır.
- Çalışma mekanizması yaylı olacak, tek ve üç faz otomatik tekrar kapama için uygun
olacaktır.
- Kesiciler açma öncelikli (trip-free) olacaktır. Bağımlı çalışmaya sadece bakım ve
onarım amacıyla izin verilebilir.
- Çalışma mekanizmasının enerji depolama kapasitesi, yenilenmeye gerek duymadan,
anma açma-kapama işlemleri dizisini gerçekleştirebilmeye yeterli olacaktır. Açma
kapama işlemleri dizisi aşağıdaki şekilde olacaktır:
 Tekrar kapamasız kesiciler:
KA-15 s-KA .
 Tekrar kapamalı kesiciler:
A-0.3 s-KA-1….3 dak.-KA
- Hat Kesicileri; bir ve üç fazlı, tekli, hızlı tekrar kapamaya uygun olacaktır.
- Ölü zamanı 3 fazlı tekrar kapama için: 0.3 ile 1 s arasında bir faz tekrar kapama için 1
ile 4 s arasında ayarlanabilir olacaktır.
- Transformatör kesicileri için tekrar kapama özelliği istenmemektedir.
- Çalışma mekanizması tüm kumanda ve emniyet teçhizatı ile birlikte verilecektir.
- Kontrol gerilimi yokken, bir alarm sinyali ve aynı zamanda bir uzak sinyal bu arızayı
kumanda dolabı üzerinde gösterecektir. Bir uygun KAPALI (Kırmızı)/AÇIK (Yeşil)
pozisyon göstergesi bulunacaktır.
- Bakım sırasında kullanılmak amacıyla elle açma-kapama düzeni sağlanacaktır.
- Mekanizmanın imalatında, paslanmayı önlemek üzere, gereken yerlerde paslanmaz
çelik, pirinç ya da silah metali benzeri malzeme kullanılacaktır. Genel tasarım,
mekanik darbeleri en aza indirecek şekilde ve arıza akımı gerilimleri, titreşim ya da
diğer nedenlerle istenmeyen çalışmayı önleyecek şekilde yapılacaktır.
- Yağlama için uygun düzenekler sağlanacaktır.
- Çalışma sırasında gevşemeyi önlemek amacıyla, tüm civata, somun ve çubuklar
güvenli bir şekilde sabitleştirilecektir.
7
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
2.3.4. Kumanda Devreleri
Normal çalışmada kesiciler elektrikle kumanda edilecek, uzaktan kumanda, istasyonun
kumanda panosundaki kumanda anahtarıyla, yerel kumanda ise kesicinin kumanda
dolabından yapılacaktır. Kesicinin kumanda dolabında, bir kumanda anahtarı ve
"uzaktan kumanda-devre dışı-yerinden kumanda” konumları olan bir seçici anahtar
bulunacaktır. Kesiciye seçici anahtarı "yerinden kumanda” konumunda iken uzaktan
kumanda edilemeyecek ve kumanda panosuna sinyal göndermek üzere, seçici
anahtarda “yerinden kumanda” konumunda iken kapalı ek bir kontak bulunacak ve
kontak uçları ana kumanda dolabındaki terminal dizisine bağlanacak olup, ana
kumanda merkezindeki arıza bildirim cihazına sinyal almak amacıyla kullanılacaktır.
Kesicilerde aynı zamanda, doğrudan mekanik kumandalı acil durum yerinden kumanda
düzeneği bulunacaktır. Acil durum açma aygıtı etiketlenerek açıkça belirtilecek ve
istenmeden çalıştırılmaya karşı korunmuş olacaktır.
Tüm kesicilerde, başlatma zamanı ayarlanabilen ve otomatik tek-faz tekrar kapama
sırasında kilitlenebilen, faz uyuşmazlığı koruması bulunacak ve uzaktan ihbar için
kontaklara sahip olacaktır.
Kumanda devresinde “anti-pumping” koruması olacaktır.
Aksi belirtilmedikçe açma ve kapama devreleri, Malzeme Listesi'nde ve/veya Garantili
Özellikler Listesinde belirtilene göre 110 V veya 220 V DC sistemden beslenecektir.
Açma devresi, anma besleme geriliminin % 70 ile % 110'u arasındaki gerilimlerde doğru
olarak çalışabilecektir. Kapama devresi için bu değerler anma geriliminin % 85’i ile %
110'u olacaktır.
Yay kurma motorları 220/380 V, tek/üç faz, 50 Hz'lik gerilimle beslenecek ve bu gerilimin
% ±10’luk değerleri arasında çalışabilecek, motorların kendi termik koruması ve uzak
ihbar için sinyal kontakları olacaktır.
Kapama bobinine 50 ms süreli bir elektriki kapama darbesi uygulandığında kesici doğru
kapanacaktır.
2.3.5. SF6 Gaz Sistemi
SF6 gazı IEC 60376'ya uygun olacaktır.
Tüm kesicilerin doldurulması için gerekene ek olarak, kayıpları ve yedek ihtiyacını
karşılamak üzere her kesici için 1 tüp (min. 40 kg) fazladan SF6 gazı verilecektir.
Kesicilerin imalinde kullanılan malzemeler SF6 gazıyla kullanılmaya uygun olacaktır.
SF6 gazı içerisinde ark sonucu ya da başka bir nedenle oluşan nem, parçacık vb.
8
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
kirleticilerin temizlenmesi amacıyla filtre sistemi sağlanacaktır.
SF6 gaz basıncı sıcaklık kompanzasyonlu basınç ölçerler aracılığıyla sürekli kontrol
edilecektir.
Basıncın düşmesi durumunda basınç ölçerler ilk kademede alarm verecektir. İkinci
kademede, kesici açık ise kapama işlemi yapılamayacak şekilde kesiciyi kilitleyecek,
kesici kapalı ise tekrar kapamalı kesicileri kapalı konumda, tekrar kapamasız kesicileri
açtıktan sonra kilitleyecektir.
Gaz sızıntısı her yıl için %1’den az olacaktır; iki rektifiye arasındaki süre 4 yıldan az
olmayacaktır.
Basınçların izlenmesine yönelik cihaz, paslanmaz malzemeden yapılmış olacak ve
öngörülen işletme koşullarında çevre sıcaklığında çalışabilecektir. Cihaz, eğer
mümkünse, dolap içinde göz hizasına monte edilecek, kolayca okunabilecek ve her
halükarda dışarıdan kolayca görülebilecektir.
Kontrol cihazına bağlı gaz borusu üzerine bir tapa konulacaktır. Bu tapa, dolum için
kullanılanla aynı olacak ve ana ölçerle basıncı kontrol etmek için veya gaz nemini
kontrol etmek için kullanılacaktır.
Cihazlar sıcaklık dengelemeli olacaktır. Okunan değerler, çevre sıcaklığındaki
değişimden kaynaklanan basınç değişikliklerinden etkilenmeyecektir.
Basınç ölçerler sınıf III UNI 4656 olacaktır.
2.3.6. Açma-Kapama Sayıcıları
Tüm kesicilerde açma-kapama sayıcıları olacaktır.
2.3.7. Konum Göstergesi ve Sinyali
Tüm kesicilerde kolaylıkla görülebilecek yerel konum göstergesi ve ayrıca istasyonun
kumanda odasındaki konum sinyali için sinyal kontakları bulunacaktır. Gösterge ve
kontaklar tercihen, hareketli kontağın tahrik çubuğuna bağlı olacaktır.
2.3.8. Yardımcı Kontaklar
Kesicilerde doğrudan doğruya çalışma mekanizmasına bağlı yardımcı kontaklar
olacaktır.
Kesicinin normal kumandası için gerekenlere ek olarak kilitleme, pozisyon göstergesi vb.
için 8 açık ve 8 kapalı kontak bulunacaktır. Enversör kontaklar 1 açık + 1 kapalı kontak
olarak kabul edilmeyecektir. Kontaklar en az 5 mikron galvanik gümüşle kaplanmış
bakırdan olacaktır.
9
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
Bütün yardımcı kontaklar en az 10 A’lik DC sürekli akım taşıma kapasitesine sahip
olacak ve IEC 62271-100’de öngörülen sıcaklık artışını aşmayacaktır.
2.3.9. Kumanda Dolabı ve Kablo Tesisatı
Kesicinin çalışma mekanizması, kumanda anahtarları, yardımcı anahtarlar ve ilgili
röleleri, kumanda kablosu bağlantıları ve diğer yardımcı donanım IP 54 (IEC 60529)
koruma sınıfında bir kumanda dolabına yerleştirilecektir. Kumanda dolabı tercihen
bağımsız bir birim olarak, önden ve arkadan erişilebilir şekilde yapılacaktır.
Kumanda dolabı sıcak daldırma galvanizli en az 2 mm kalınlıkta sacdan veya korozyona
dayanıklı demir dışı metalden yapılacak, sağlam bir kontrüksiyona sahip olacak ve kesici
taşıyıcı şasisi üzerine veya beton temeller üzerinde montaj için gerekli destek çelik
yapıları içerecektir. Tüm bölmelere, sökülebilir kapaklar ya da sökülüp takılabilir
menteşeli kapılar aracılığıyla ulaşılabilecektir. Kapaklar ya da kapıları tutturmak için
civata kullanılmayacaktır. Bütün tutturucular kapak ya da kapının bir parçası olacak,
ayrıca kilit tertibatı olacaktır.
Dolaplar yoğuşmayı engelleyecek şekilde havalandırılacaktır. Dolap içerisine
yoğuşmaya karşı termostat kontrollü ısıtıcı ve termostatı devre dışı bırakmak için ayrı bir
anahtar yerleştirilecektir.
Kumanda dolabı içinde kapıya bağlı bir anahtar vasıtasıyla kontrol edilen, cam emniyet
globlu aydınlatma lambası olacaktır.
Dolap içerisine sigortayla korunmuş 220 V, 6 A'lik bir priz konulacaktır.
En az 2x6 mm²'lik iletkenlerin bağlanabileceği, yangına dayanıklı ve tutuşmayan tipte
yeterli miktarda terminal sağlanacaktır. Tüm dış bağlantılar terminaller üzerinden
yapılacaktır. Terminal blokları metal raylar üzerine yaylı tutturma şekliyle monte
edilecektir. Raylar topraklanacaktır. Terminaller ve bağlantı kabloları markalanmış veya
rumuzlu olacaktır. Şiltli kabloların şiltlerini ve dolap içinde topraklanması gereken diğer
teçhizatı bağlamak için bir bakır topraklama barası bulunacaktır. Her kutbun dış
bağlantıları ana kumanda dolabına getirilecek, kesici ile diğer teçhizat arasındaki
bağlantılar ana kumanda dolabındaki terminaller üzerinden yapılacaktır. Her terminal
grubunda, gelecekte kullanmak üzere en az % 10 oranında yedek terminal bulunacaktır.
Dolaplarda kablo ucu manşonlarıyla ve plastik tapalarla donatılmış yeterli sayıda kablo
giriş delikleri bulunacaktır.
Dolabın kapısına, kesicideki ve dolabın içindeki çeşitli bileşenleri gösteren onaylanmış
kumanda devre şeması ve montaj talimatları konulacaktır. Şema ve talimatlar belirlenen
çalışma koşullarına uygun dayanıklı ve solmayan bir malzeme üzerine yazılacaktır.
Dolap üzerine topraklama iletkenine bağlanmak üzere yeterli sayıda topraklama
terminali konulacaktır.
Kesicinin bütün dış elektriksel bağlantıları mekanik zorlamalara, toza vb. karşı uygun
10
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
şekilde korunacaktır.
Kabloların yalıtım seviyesi 3’den (Toprağa karşı 2 kV’da test edilmiş), mahfaza kalitesi
R.2’den az olmayacak ve kablolar ateşe dayanıklı tipte olacaktır.
Teçhizata bağlantılar için menteşeli şasiler üzerinde ilave kablo esneme payı
bırakılacaktır. Harici elektrik bağlantıları kanallar içine yatırılacaktır.
Terminal bloklarına bağlı bütün kablo uçları, uygun şekilde seçilebilmeleri için
manşonlarla teçhiz edilecektir.
Kablolar, aşağıdaki tabloya uygun olarak renklendirilecektir.
-
Kırmızı, sarı, mavi
Siyah
Yeşil
Gri
AC faz bağlantıları
AC nötr bağlantıları
toprak bağlantıları
DC devreleri
Devre izolasyonu aşağıdaki gibi olacaktır:
- Güç frekanslı dayanım gerilimi
- Darbe dayanım gerilimi
: 2 kV rms
: 5 kV tepe
2.3.10. Etiket
Kesiciler ve çalışma mekanizması üzerinde paslanmaz çelikten ya da korozyona
dayanıklı başka bir malzemeden yapılmış etiket bulunacaktır.
Etiket normal işletme ve montaj koşullarında kolaylıkla görülebilir şekilde, paslanmaz
çelikten vidalarla tutturulacaktır.
Yazılar zamanla bozulmayacaktır. Bütün yazılar Türkçe olacak ya da Türkçe
tekrarlanacak ve Alıcının onayına sunulacaktır.
Etiket üzerine aşağıdaki bilgiler yazılacaktır:
-
Alıcının sipariş numarası,
Alıcının malzeme kod numarası,
İmalatçının adı,
Tip işareti ve seri numarası,
İmalat tarihi,
Uygulanan standart,
Anma gerilimi (kV),
Anma yıldırım darbe dayanım gerilimi (kV tepe),
Anma frekansı (Hz),
Anma akımı (A),
Anma kısa devre süresi (s),
Anma kısa devre kesme akımı (kA rms),
11
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
-
-
Anma kısa devre kapama akımı (kA tepe),
İlk açan kutup katsayısı,
Faz uyumsuzluğunda anma kesme akımı (A),
Hat şarj anma kesme akımı (A),
Kablo şarj anma kesme akımı (A),
Anma tek kondansatör bankını kesme akımı (A),
Anma kademeli kondansatör bankını kesme akımı (A),
Anma kondansatör bankı demeraj kapama akımı (kA),
Anma kademeli kondansatör bankı demeraj kapama akımı (kA),
SF6 gazı anma basıncı (kg/cm²),
Anma kesme kapasitesinde en büyük ve en küçük gaz basıncı limitleri (kg/cm²),
Anma çalışma çevrimi,
Ortam sıcaklığı sınıfı,
Besleme gerilimleri (V),
 Motor
 Açma bobini
 Kapama bobini
Motor gücü (W),
Isıtıcı gücü (W),
Ağırlık (kg),
Ölçüler (mmxmmxmm).
;_
2.3.11. Korozyona Karşı Önlemler
2.3.11.1. Genel
Kesicilerin imalinde ve yüzeylerin işlenmesinde kullanılan malzeme ve yöntemler
korozyonun en aza indirilmesini sağlayacaktır.
Korozyona karşı aşağıdaki önlemler alınacaktır:
- Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metallerden yapılacaktır.
- Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek ve bütün dolap ve
kutuların böcek girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.
- İmalatta kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecek
ve düzenlenecektir.
- Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımları korozyona
dayanıklı olacaktır.
- Demirli parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek ya da boyanacaktır.
2.3.11.2. Boyama
12
TEMMUZ 2005
c
TEİAŞ
Boyanacak yüzeyin hazırlanmasından hemen sonra boyama işlemine geçilecektir. Dış
yüzeylere paslanmayı önleyici astar boyanın ardından ara kat ve son kat boya
sürülecektir. Boya kuruduktan sonra gözeneksiz olacaktır. Son kat boyası hava
koşullarına ve yağa karşı dayanıklı olacak ve gri renkte (RAL 7032) boyanacaktır.
Boya kalınlığı 90±15 mikron olacaktır.
Üretici uygulayacağı boyama yöntemini alıcının onayına sunacak, her bir boya katının
kalınlığını bildirecektir.
Elektrostatik kaplama yöntemi uygulandığında, polyester tipi toz boyalar kullanılacak,
kaplama kalınlığı ilgili standartlara uygun olacaktır.
Üreticiler, yukarıda belirtilenler dışındaki boyama yöntemlerini uygulamak istemeleri
halinde, bu yöntemi tekliflerinde açıkça belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir.
Boyanın niteliği, katların kalınlığı ve kaynaşmasının kontrolü ile belirlenecektir.
Boya kalınlığı rastgele seçilmiş beş noktada “Boya kontrol aygıtı” aracılığıyla
ölçülecektir. Her katın ortalama kalınlığı imalatçının belirttiği değerden düşük
olmayacaktır. Toplam boya kalınlığı hiçbir noktada belirtilen değerden düşük
olmayacaktır.
Boya tabakalarının birbirleriyle kaynaşması, rastgele seçilen beş noktada ISO 2409'a
uygun olarak çapraz-kazıma yöntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standartta
yer alan sınıf-1'den daha kötü olmayacaktır.
2.3.11.3. Galvanizleme
Galvanizleme işlemi ve galvanizlenmiş yüzeyler üzerindeki testler sıcak daldırma
galvaniz konusundaki TS 914 EN ISO 1461’e uygun olarak yapılacaktır. Aksi
belirtilmedikçe, galvaniz kaplama kalınlıkları kesicinin şasisinde en az 80 mikron
olacaktır.
Cıvata ve vidalı çubukların dişleri de dahil olmak üzere tüm metal parçaların sıcak
daldırma ile galvanizlenmesi; işleme, eğme, kesme, delme, puntolama, işaretleme ve
kaynak işlemleri tamamlandıktan ve yüzeyler üzerindeki pas ve yağlar kumlama,
kimyasal temizleme vb yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılacaktır.
Galvanizlenen somunların kılavuzlanıp dişlerin temizlenmesi veya yeniden diş
açılmasından sonra suya dayanıklı ve paslanmayı önleyici yağla yağlanacaktır.
Boyanamayan ve sıcak galvaniz yapılamayan küçük parçalar, elektro galvaniz yapılacak
veya paslanmaz çelikten olacaktır. Elektro galvaniz kalınlığı en az 12 mikron olacaktır.
3. TESTLER
13
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
Aşağıdaki tip ve rutin testleri IEC 62271-100 standardına uygun olarak yapılmış olacak
veya yaptırılacaktır. Kesicinin kullanılacağı yer (Trafo fideri, hat fideri, reaktör fideri,
kapasitör fideri, transfer fideri, kuplaj fideri) ve çalışma şartları dikkate alınarak
uygulanacak testler Alıcı tarafından belirlenecektir. Testlerde kullanılacak bütün cihazlar
kabul edilen ve onaylanan laboratuarlarda kalibre edilmiş olacaktır. Test cihazlarının
kalibre edilmiş olduğu test laboratuarı tarafından belgelenecektir. Testlerde yer alan
madde no.ları IEC 62271-100 Edition 1.1 2003-05 versiyonu dikkate alınarak yazılmıştır.
3.1. Tip Testleri
3.1.1. Zorunlu Tip Testleri
- Dielektrik Testleri (Dielectric tests) (IEC 62271-100 madde 6.2)
 Yıldırım darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test)
 Açma-kapama darbe gerilim testleri (Switching impulse voltage tests)
 Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)
 Yardımcı ve kontrol devrelerinin dielektrik testleri (Dielectric tests on auxiliary and
control circuits)
 Darbe gerilimi testi (İmpulse voltage test)
 Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)
 Kısmi boşalma testleri (Partial discharge measurement)
- Radyo girişim testi (RIV) (IEC 62271-100 madde 6.3),
- Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit)
(IEC 62271-100 madde 6.4)
- Sıcaklık artış testleri (Temperature-rise tests) (IEC 62271-100 madde 6.5),
 Ana devrenin sıcaklık artış testi (Temperature-rise tests of the main circuit),
 Yardımcı ve kontrol ekipmanlarının sıcaklık artışı testi (Temperature-rise tests of the
auxiliary and control equipment)
- Kısa süreli dayanım akımı ve tepe dayanım akımı testleri (Short time withstand
current and peak withstand current tests) (IEC 62271-100 madde 6.6)
- Sızdırmazlık testi (Tightness test) (IEC 62271-100 madde 6.8)
- Elektromagnetik uyumluluk testi (Electromagnetic compatibility test) (IEC 62271-100
madde 6.9)
- Mekanik ve çevresel testler (Mechanical and environmental tests) (IEC 62271-100
madde 6.101)
 Çevre sıcaklığında mekanik çalışma testi (Mechanical operation test at ambient air
temperature) (5000 açma-kapama)
Çevre sıcaklığında mekanik çalışma testi, tekrar kapamalı ve tekrar kapamasız
kesicilerin, minimum (500), anma (3500) ve maksimum (500) kontrol gerilimlerinde,
her biri, K-ta-A olan 4500 çalışma dizisi ve
14
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
 Otomatik tekrar kapamalı kesicilerde anma kaynak geriliminde her biri A-0.3 snKA-ta-KA olan 500 çalışma dizisi;
 Tekrar kapamasız kesicilerde, anma kaynak geriliminde her biri KA-ta-KA olan
500 çalışma dizisi olmak üzere, toplam 5000 çalışma dizisinden ibarettir.
“ta” zaman aralığı, başlangıç durumuna dönüp düzelme ve/veya kesicinin
parçalarının gereksiz yere ısınmasını önlemek için, birbirini izleyen işlemler
arasında geçmesi gereken zamandır.
- Kısa devre akımında kapama ve açma testleri (Short-circuit current making and
breaking tests) (IEC 62271-100 madde 6.106)
- Kapasitif akım anahtarlama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271100 madde 6.111)
 Hat şarj akımı kesme testleri (Line-charging current switching tests)
 Kablo şarj akımı kesme testleri (Cable-charging current switching tests)
- Depreme dayanma testi (Eartquake qualification, high voltage alternating current
circuit breakers Guide for seismic qualification of high voltage alternating current
circuit-breakers) (IEC 61166)
3.1.2. Uygulanabildiğinde Zorunlu Tip Testleri
- Koruma derecesinin doğrulanması (Verification of the degree of protection) (IEC
62271-100 madde 6.7)
 IP kodunun doğrulanması (Verification of the IP coding)
 Mekanik çarpma testi (Mechanical impact test)
- Mekanik ve çevresel testler (Mechanical and environmental tests) (IEC 62271-100
madde 6.101)
 Düşük ve yüksek sıcaklık testleri (Low and high temperature tests)
 Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Test to prove the operation under
severe ice conditions) (Harici hareketli bölümleri bulunan harici tip kesiciler için
istenecek)
 Bağlantı ucu statik yük testi (Static terminal load tests)
 Özel işletme şartları için kesicinin arttırılmış mekanik dayanım testleri (Extended
mechanical endurance tests on circuit-breakers for special service conditions)
- Kritik akım testleri (Kesicinin kritik akımı varsa istenecek.) (Critical current tests) (IEC
62271-100 madde 6.107)
- Tek faz ve iki faz toprak arızası testleri (Single-phase and double earth fault tests)
(IEC 62271-100 madde 6.108)
- Kısa hat arıza testleri (Short-line fault tests) (IEC 62271-100 madde 6.109)
15
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
- Faz uyumsuzluğunda kapama ve açma testleri (Out-of-phase making and breaking
tests) (IEC 62271-100 madde 6.110)
- Kapasitif akım açma-kapama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271100 madde 6.111)
 Tek kondansatör bankı açma-kapama testleri (Single capacitor bank switching tests)
 Kademeli kondansatör bankı açma-kapama testleri (Back-to-back capacitor bank
switching tests)
- Endüktif akımı kesme testleri (Inductive current switching tests) (IEC 1233)
 Transformatör mıknatıslama akımı (Transformer magnetizing current)
 Şönt reaktör akımı anahtarlama testleri (Shunt reactor current switching tests)
(IEC 1233, bölüm 4)
3.2. Rutin Testler
Bu şartname kapsamındaki bütün kesicilere imalatçı tarafından uygulanacak rutin testler
aşağıda belirtilmiştir.
- Ana devre üzerinde kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testleri (Power
frequency voltage withstand dry test on the main circuit) (IEC 62271-100 madde 7.1)
- Kontrol ve yardımcı devreler üzerinde şebeke frekanslı gerilim testleri (Voltage
withstand tests on control and auxiliary circuits) (IEC 62271-100 madde 7.2)
- Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit)
(IEC 62271-100 madde 7.3)
- Sızdırmazlık testleri (Tightness tests) (IEC 62271-100 madde 7.4)
- Mekanik çalışma testleri (Mechanical operation test) (IEC 62271-100 madde 7.101)
- Tasarım kontrolü ve gözle muayene (Design and visual checks) (IEC 62271-100
madde 7.5)
Yukarıda belirtilen testlere ilave olarak;
- Boya, gümüş ve galvaniz kalınlıklarının ve Garantili Özellikler Listesinin ve fiziki
boyutların kontrolü yapılacaktır.
3.3. Saha Testleri
Kesici montajının Yüklenici tarafından yapılması halinde, tamamen monte edilmiş kesici
üzerinde aşağıda belirtilen testler Alıcı temsilcilerinin huzurunda yapılacaktır. Yapılacak
testlerle ilgili ayrıntıların tamamı Yüklenici tarafından sunulacak ve testler için gerekli test
techizatı Yüklenici tarafından sağlanacaktır. Uygulanacak testler;
16
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
- Kapama/Açma çalışması ve zamanlama testleri,
- İzolasyon testleri (Kayıp açısı+İzolasyon direnci),
- Ana kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,
- Akım sınırlandırma kapasitörlerinin güç faktörünün ve kapasitans değerinin ölçülmesi.
3.4. Numune Alma
Rutin testler için alınacak numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve
aksi belirtilmedikçe numune sayısı aşağıdaki cetvelden tesbit edilecektir.
Parti Büyüklüğü
1 11 16 26 4.
Numune Sayısı
10 Adet
15 "
25 "
50 "
2 Adet
3 "
4 "
5 "
420 kV SF6 GAZLI KESİCİ İÇİN ÖZEL TEKNİK KOŞULLAR
4.1. İhtiyaç Duyulan Kesici Tipleri
Bu şartnamenin kapsamındaki SF6 gazlı kesiciler, 380 kV trafo merkezlerinde
kullanılacaktır.
Kesiciler; hatlar, şönt reaktörler ve ototransformatörler için, transfer kesicisi ve kublaj
kesicisi olarak kullanılacaktır.
Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi (SSIL) dikkate alındığında, koruması yapılan
hatlar iki gruba ayrılmaktadır; sırasıyla 2,5 p.u ve 3 p.u, ( 1 p.u = u x2/3) Birinci
gruptaki kesiciler; enerji verme ve tekrar-enerji vermede oluşan aşırı gerilimleri
sınırlamak amacıyla, kapama dirençleri ile donatılacaktır. Ayrıca, çok az hat seri olarak
kompanzasyon yapılacağı için ilgili kesici, ya belirtilen seri kapasitörler üzerinden
arızaların temizlenmesi sırasında oluşan, yükselen geçici toparlanma gerilimlerine (TRV
değerlerine) dayanabilecek veya sorun olan TRV değerlerini kabul edilebilir düzeye
indirmek amacıyla, kontaklarla paralel olarak sürekli bağlı varistörler (doğrusal olmayan
dirençler) konulacaktır.
Şönt reaktörlerin, yüksüz veya reaktör-yüklü ototransformatörlerin kapatılmasında aşırı
gerilimlerin 2,3 p.u değerini aşmaması gerekmektedir.
Yukarıda özetlenen ihtiyaçlara göre, aşağıda belirtilen kesici tipleri teklif edilecektir:
L1 tip :
Kapama dirençleri
Açma varistörleri
Uygulama
: İstenmiyor
: İstenmiyor
: Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi (SSIL) 3 p.u
17
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
olan, seri kompanse edilmemiş hatlar için kesiciler;
kuplaj kesicileri ve transfer kesicileri.
L2 tip:
- Kapama dirençleri
: İstenmiyor
- Seri kapasitörler üzerinden, simetrik kısa devre akımı 12,5 kA'e kadar olan arızaların
temizlenmesi sırasında oluşan, RRRV değeri 1 kV/µs olan
(IEC standardının
gerekliliklerine ilave olarak), geçici toparlanma gerilimi (TRV) dayanım kapasitesi
L2/A tip
L2/B tip
Açma varistörleri
Uygulama
: 1085 kV-tepe
: 1350 kV-tepe
: İstenmiyor
: Açma - kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL ) 3
p.u olan, seri kompanse edilmiş hatlar için kesiciler;
transfer kesicileri.
L3 tip:
- Kapama dirençleri
: İstenmiyor
- Seri kapasitörler üzerinden, simetrik kısa devre akımı 12,5 kA'e kadar olan arızaların
temizlenmesi sırasında oluşan, RRRV değeri 1 kV/µs olan (IEC standardının
gerekliliklerine ilave olarak), geçici toparlanma gerilimi (TRV) dayanım kapasitesi
:
1085 kV-tepe
- Açma varistörleri
: İsteniyor, par. 2'de belirtilen özelliklerde.
- Uygulama
: Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL )
3 p.u olan, seri kompanse edilmiş hatlar için kesiciler;
transfer kesicileri.
L4 tip:
- Kapama dirençleri
- Açma varistörleri
- Uygulama
: Kutup başına 400 ohm, bir kademe ( one step)
: İstenmiyor
: Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL )
2,5 p.u olan, seri kompanse edilmemiş hatlar için
kesiciler; transfer kesicileri.
SR/A tip:
- Kapama dirençleri
: İstenmiyor
- Küçük endüktif akım kesme
aşırı gerilimi
:  2,3 p.u
- Uygulama
: 420 kV şönt reaktörler ve ototransformatörler için
kesiciler.
Not: Teklif verecek firmalar, tekliflerinde teklif edilen L1, L2, L3 ve L4 tipi kesicilerin,
18
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
SR/A tipi kesiciler için belirtilen küçük endüktif akım kesme özelliğini sağlayıp,
sağlayamadığını belirtecektir.
420 kV'da ihtiyaç duyulan simetrik kısa devre akımı kesme kapasitesi 50 kA-rms'dir.
İstenen anma akımları 2000 A ve 3150 A'dir. 3150 A kuplaj kesicileri için verilmiştir.
4.2. Yüksüz Hatların Kesilmesi
L1, L2, L3 ve L4 tip kesiciler, yüksüz hatları, bir veya daha çok fazda hem toprak
arızaları ile hem de toprak arızaları olmadan, aşağıda öngörülen hat uzunluğu ve gerilim
değerleriyle boşta hat akımlarını kesme kapasitesine sahip olacaktır.
-
Kesme öncesi faz-faz gerilim
Kesmeden sonra besleme tarafının faz-faz gerilimi
Üçlü demetli iletken hattın uzunluğu
Kapasitif kesme akımı kapasitesi
: 500 kV-rms
: 400 kV-rms
: Yaklaşık 500 km
:  650 A-rms
Saha testleri, IEC 56-4’e göre yapılacaktır, fakat faz-faz ön-açma-kapama gerilimi
480 kV rms'den, kesme akımı 650 A rms'den az olmayacaktır.
Eğer laboratuvar testleri, kapasitörlü tek-faz devrede yapılırsa, koşullar IEC 56-4’e göre
olacak, fakat ön-açma-kapama gerilimi 333 kV-rms, kesme akımı 650 A-rms'den az
olmayacaktır. Testler sırasında hiçbir yeniden ateşleme (restrike) kabul edilmeyecektir.
Teklif verecek firmalar, tekliflerinde aynı zamanda SR/A tipi için teklif edilen kesicilerin,
yukarıda istenilen, IEC koşullarından daha ağır olan özellikleri sağlayıp sağlamadığını
belirtecektir. Teklif edilen bütün kesiciler restrike-free olacaktır.
4.3. Endüktif Akımların Kesilmesi
Bu şartnamede SR/A tipi olarak belirtilen kesiciler, yüksüz ototransformatörleri, 420 kV
şönt reaktörleri veya reaktör bağlı ototransformatörleri keserken, 2,3 p.u değerini
aşmayan aşırı gerilimler oluşturacaktır (1 p.u= ux2/3, u = ön-açma-kapama gerilimi).
Bu koşul, 3-faz anma gücü 50 MVar'dan 200 MVar'a kadar olan herhangi bir 420 kV şönt
reaktörü, 3-faz anma gücü 25 MVar'dan 75 MVar'a kadar olan havalı tip üç sargılı
reaktör ile yüklü ototransformatörü ve herhangi bir yüksüz ototransformatörü keserken
sağlanacaktır.
Tip testi bir fazda yapılacaktır. SF6 gazı basıncı, anma kısa devre akımı kapasitesine
göre en yüksek değerde olacaktır.
Teklif edilen kesiciler, Temmuz 1994 tarihli, 1233 numaralı IEC teknik raporuna göre tip
testini geçmiş olacak veya imalatçı kesiciyi test etmeyi kabul edecektir.
Testler, endüktör, kapasitör ve dirençlerden oluşan uygun bir devre kesilerek yapılabilir.
19
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
Devre, ilgili parametreler ve kaynağın endüktansı, Alıcının onaylayacağı kriterlerle
hesaplanacaktır. Testler, iki kesme dizisinden oluşacaktır, bir tanesi ototransformatörün
mıknatıslanma akımları, diğeri şönt reaktör akımları. Her bir test dizisi, bir düzine 30º 'lik
eşit aralıklarla senkronize edilmiş faza sahip bir düzine açmadan veya en az iki düzine
rastgele açma-kapama işleminden oluşacaktır.
ihaleyi alan fırma, önerilen test devresi ve prosedürünün, yukarıda belirtilen
özelliklerdeki reaktörleri ve ototransformatörleri kesmede oluşan en ağır koşulları
kapsadığını kanıtlayan bir teknik raporu Alıcıya verecektir.
Alıcı, garanti edilen performansın sağlandığını teyit etmek için saha testlerini yapma
hakkına sahiptir.
4.4. Seri Kapasitörler Üzerinden Arızaların Temizlenmesi, Geçici Toparlanma Gerilimleri
Seri kompanse edilmiş hatların bittiği yerlerdeki merkezlere konacak hat kesicilerinin,
seri kapasitörler üzerinden akan arıza akımlarını kesmek için kullanılabilir. TNA ve
bilgisayar çalışmaları göstermiştir ki; arızaların en kritik tip ve pozisyonlarına bağlı
olarak, geçici toparlama gerilimi (TRV) tepe değeri IEC standardında belirtilen uç
değerinin çok üzerindedir. Burada ele alınan koşullarda kesilmesi gereken maksimum
simetrik kısa devre akımı aşağıdaki paragrafda belirtildiği gibi olacaktır.
Geçici toparlanma gerilimi (TRV) için IEC standardının koşullarına ek olarak, bu
şartnamede L2 ve L3 olarak belirtilen kesici tiplerinin, seri kapasitörler üzerinden akan
12,5 kA -rms' e kadar olan, bu teknik koşulların 1. kısmında belirtilen, artış oranı (RRRV)
1 kV/µS olan, TR V değerli, hat kısa devre akımlarını kesebilmesi gerekmektedir.
Anma kesme kapasitesinin % 100 ile terminal kısa devre testi için geçici toparlanma
geriliminin artış oranı (RRRV) 1,8 kV/µs'den az olmayacaktır. Bunlar IEC standartlarında
belirtilen artış oranlarından daha yüksektir. Bu koşul, temin edilecek bütün kesiciler için
geçerlidir.
Teklif verecek firmalar aynı zamanda tekliflerinde, teklif ettikleri kesicilerin, TRV değerleri
dikkate alındığında Amerikan standardı ANSI'ye uygun seriye dahil olup olmadığını
belirtecektir.
4.5. Mekanik Dayanım Testi
IEC standardında belirtilen mekanik dayanım tip testi, standardda belirtilen sayının
yerine 5000 A-K çevrimini içerecektir. Tercihen test üç-faz monte edilmiş kesici üzerinde,
yani üç kutupta aynı anda yapılacaktır. Test sırasında sadece yağlamaya izin verilecektir.
Hiçbir parçanın mekanik ayarına ve/veya değiştirilmesine izin verilmeyecektir.
Test sırasında, 200 çevrimden daha fazla olmayan aralıklarla, en azından aşağıdaki
ölçümler ve kayıtlar yapılacaktır. Kapama ve açma süreleri, her kutupta kapama ve
açma dizisinde kontaklar arasında zaman uyuşmazlığı
20
TEMMUZ 2005
TEİAŞ
Ayrıca, test, ilk 2000 K-A çalışma çevriminden sonra, kapama ve açma çalışmasında
kutuplar arasındaki zamanın maksimum 5 ms ve 3 ms’lik garanti edilmiş süreyi
aşmayacağını da kanıtlayacaktır.
Eğer her kutup üzerinde bağımsız olarak mekanik dayanım testi gerçekleştirilirse,
maksimum ve minimum ölçülen kapama süreleri 5 ms’den fazla farklılık
göstermeyecektir. Ayrıca, maksimum ve minimum ölçülen açma süreleri de 3 ms’den
fazla farklılık göstermeyecektir.
Kapama ve açmada, aynı kutbun kontakları arasındaki garanti edilen maksimum zaman
uyuşmazlığı 2 ms’yi aşmayacaktır.
Diğer bütün test koşulları ve testlerden sonraki incelemeler IEC standartlarına göre
olacaktır.
21
TEMMUZ 2005