Büyüyen Sektörlerin Artan İthalatı ve Cari Açığa İlişkin
advertisement
Büyüyen Sektörlerin Artan İthalatı ve Cari Açığa İlişkin Gelişmeler Ara malı ithalatının cari açık içindeki göreli yüksek payı ve söz konusu ithalata en çok gereksinim duyan sektörün imalat sanayii sektörü olması, cari açık problemi ile imalat sanayii sektöründeki gelişmelerin aynı çerçevede irdelenmesini zorunlu kılmaktadır. İthalatı ve ihracatı yapılan malları sermaye, tüketim ve ara malı olmak üzere üç ana başlıkta toplayıp her bir mal grubunda gerçekleşen ticaret dengesinin zaman içinde aldığı değerleri gösteren Şekil 1'de ara malı ithalatının göreli büyüklüğü gösterilmektedir. 02.02.2006 Son dört yıldır Türkiye üçte bir oranında büyümekle kalmadı, aynı zamanda dış ticaret hacminde yüzde 158'lik bir artış gerçekleştirdi. Gümrük Birliği Anlaşması'nın yansımaları göreli istikrar ortamının tesisi ile daha çok hissedilir olmaya başladı. Türkiye'nin küresel ekonomiye entegrasyonu hızlandı ve bu imalat sanayii alt sektöründe bir takım değişiklikleri de beraberinde getirdi. Son dönemde imalat sanayiinde yaşanan gelişmelere yakından bakıldığında dericilik, giyim eşyası ve tekstil gibi sektörlerin ağırlığının göreli olarak azaldığını, buna karşılık büro, muhasebe, bilgi işleme makineleri imalatı, radyo, televizyon ve haberleşme cihazları imalatı, kimyasal madde ürünleri imalatı ve tıbbi cihaz imalatı yapan sektörlerin göreli olarak ağırlık kazandığını söylemek mümkündür. Ağırlığı artan sektörler toplam imalat sanayii büyümesinin üzerinde büyürken (Bkz. Şekil-2a) , ağırlığı azalan sektörler ise toplam imalat sanayii büyümesinin altında büyümüşlerdir (Bkz. Şekil-2b). Ara malı ithalatındaki ortalama büyüme 1989-2000 yılını kapsayan dönemde yıllık ortalama 12%'iken, 2000-2005 yılları arasında %23 olarak gerçekleşmiştir. Bu artışın meydana gelmesinin bir sebebi, ortalamanın üzerinde büyüyen sektörlerin ithal ara girdiye ortalamadan daha az ya da negatif büyüyen sektörlere nazaran daha bağımlı olmaları olabilir. Bu sorunun cevabının analitik çalışmalara dayandırılarak verilmesi bir zorunluluktur. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından hazırlanan 1998 yılı girdi çıktı matrislerinin analiz edilmesiyle, çeşitli sektörlerin 1 YTL tutarında üretim yapmak için kaç YTL'lik ara malı ithali yaptıklarının hesaplanması mümkündür. Bu yolla hangi sektörün, hangi sektörden ne kadarlık bir ithalat yaptığı ve sektörel ithalatın, toplam üretim değerinin yüzde kaçını oluşturduğu TEPAV | EPRI Ekonomi Etütleri tarafından yapılan çalışmalar neticesinde bulunmuştur. Tablo 1'de görüldüğü üzere yukarıda büyüyen sektörler olarak bahsedilen sektörlerin yaptıkları ithalatın değeri, daralma yaşayan sektörlerin karşılık gelen değerine kıyasla daha yüksektir. Bu sonuçlar ışığında, yeni dönem Türkiye'sinde üretim yapısının eskiye kıyasla ithal ara girdiye daha çok gereksinim duyan bir yapıya dönüştüğü söylenebilir. Bu durum ülkemiz için bir risk teşkil etmektedir, dolayısıyla bu dönüşümün iyi yönetilmesi gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında parlamaya başlayan sektörlerin etrafında, kümeler oluşması için gerekli ve yeterli ortamın yaratılması da önem kazanmıştır. Önümüzdeki dönemde uygulamaya konulacak politikaların belirlenmesinde, bu gerçeklerin gözden 1989-2005 döneminde ara malı ithalatının toplam ithalat içerisindeki payı ortalama 70%'dir. TÜİK tarafından yayınlanan son girdi çıktı matrisi 1998 yılına aittir. Üretim teknolojisinin değişmesinin uzun süre aldığı dikkate alınacak olursa yapılan analiz bu güne ışık tutar niteliktedir. 2006 yılının yaz aylarında 2003 yılına ait girdi çıktı matrisinin yayınlanmasıyla bu çalışma tekrarlanacaktır. kaçırılmaması gerekmektedir. Daha geniş bir açıdan bakılacak olunursa, sağlıklı politikaların belirlenmesinde daha detaylı analizlere ihtiyaç vardır. Bu amaca en iyi şekilde hizmet edebilecek çalışmalar olarak da değer zinciri analizlerinin ivedilikle yapılması büyük önem arz etmektedir. Gerekli tedbirlerin alınmaması durumunda, büyümeyle birlikte cari açığımız büyümeye devam edecek ve bu problem ülke gündeminden hiçbir zaman düşmeyecektir. Şekil 1: Dış Ticaretteki Gelişmeler Ara Malı İthalatı ve İhracatı 140,000 Sermaye Malı İthalatı ve İhracatı 25,000 120,000 20,000 80,000 Milyon $ Milyon $ 100,000 60,000 15,000 10,000 40,000 5,000 20,000 0 1989 1991 1993 1995 1997 1999 İhracat 2001 2003 0 1989 2005 1991 1993 1995 1997 İhracat İthalat 1999 0 1989 -5,000 40,000 30,000 -10,000 25,000 -15,000 Milyon $ Milyon $ 35,000 15,000 2003 2005 Dış Ticaret Dengesi Tüketim Malı İthalat ve İhracatı 20,000 2001 İthalat 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 -20,000 -25,000 10,000 -30,000 5,000 -35,000 0 1989 1991 1993 1995 1997 İhracat 1999 2001 2003 2005 İthalat -40,000 -45,000 Şekil 2A: 2001-2005'de Sektörlerin Büyüme Hızları: Yükselen Sektörler Büro, Muhasebe ve Bilgi İşleme Makineleri İmalatı Radyo, TV ve Haberleşme Cihazları İmalatı 100% 60% 80% 50% 60% 40% 40% 30% 20% 20% 0% 2001 2002 2003 2004 2005 10% -20% 0% -40% 2001 2002 2003 2004 2005 -10% -60% -20% -80% Toplam Sanayi Toplam Sanayi Radyo,TV Haberleşme Cihazları İmalatı Büro Muhasebe ve Bilgi İşleme Makineleri İmalatı Kimyasal Madde Ürünleri İmalatı 20% Tıbbi Hassas Optik Cihazlar İmalatı 40% 30% 15% 20% 10% 10% 5% 0% 2001 0% 2001 2002 2003 2004 2005 2002 2003 2004 2005 -10% -5% -20% -10% -30% -40% -15% Toplam Sanayi Toplam Sanayi Kimyasal Madde Ürünleri İmalatı Tıbbi, Hassas ve Optik Alet, Saat İmalatı Şekil 2B: 2001-2005'de Sektörlerin Büyüme Hızları: Gerileyen Sektörler Deri Ürünleri İmalatı 20% Giyim Eşyası İmalatı 15% 15% 10% 10% 5% 5% 0% 2001 2002 2003 2004 2005 0% 2001 -5% 2002 2003 2004 2005 -5% -10% -15% -10% -20% -15% -25% Toplam Sanayi Toplam Sanayi Deriden İşlenmiş Bavul, Çanta vb. İmalatı Tekstil Ürünleri İmalatı 15% Giyim Eşyası İmalatı Tütün Ürünleri İmalatı 25% 20% 10% 15% 10% 5% 5% 0% 0% 2001 2002 2003 2004 2005 2001 2002 2003 2004 2005 -5% -5% -10% -15% -10% -20% -15% -25% Toplam Sanayi Tekstil Ürünleri İmalatı Kaynak: Şekil 1 TCMB Veritabanı Şekil 2A TÜİK, İmalat Sanayi Üretim Endeksi Şekil 2B TÜİK, İmalat Sanayi Üretim Endeksi Toplam Sanayi Tütün Ürünleri İmalatı Ozan Acar Araştırmacı Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Burcu Afyonoğlu Araştırmacı Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Güven Sak Direktör Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı
