İŞGÜCÜ İSTİHDAM KOMİTESİ NİHANİ RAPORU

2012
0
Başkan: Yrd. Doç. Dr. Nurgül KILINÇ Başkan Yardımcıları:
Raportör: Yrd. Doç. Dr. Hatice
Sorumlu Uzman: Fuat KARAGÜNEY
HARMANKAYA
Komite/Çalışma Grubu üye sayısı: 10
Yapılan Toplantı Sayısı: 3
İL
Kurum
İSİM
KONYA
KONYA
MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİ - SANAT VE TASARIM
FAKÜLTESİ
S.Ü BOZKIR MESLEK YÜKSEKOKULU
Yrd.Doç.Dr.
Hatice
Harmankaya
Ahmet TOPRAK
KONYA
Konya Sanayi Odası
Fatih BAYRAKTAR
KONYA
KONYA TİCARET ODASI
Feyzullah ALTAY
KONYA
TÜRKİYE İŞ KURUMU İL MÜDÜRLÜĞÜ
Gülşah ŞAHİN
KONYA
Selçuk Üniversitesi Ereğli Kemal Akman MYO
Öğr. Gör. Ebru ÖZER
KONYA
KONYA
MESLEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİ - SANAT VE TASARIM
FAKÜLTESİ
TÜİK Konya Bölge Müdürlüğü
Yrd.Doç.Dr.
Nurgül
KILINÇ
U. Cemil ERDEM
KARAMAN
Karaman Belediyesi
Erhan ALKAN
KARAMAN
Karaman Valiliği
Durmuş ALİ ŞEN
1
1 GİRİŞ
2014 2023 Konya Karaman Bölge Planının bölge aktörleri tarafından
benimsenmesi için 21.12.2011 tarihinde yapılan 7. Kalkınma Kurulu toplantısında
kurulan "Sanayi, Tarım ve Gıda, Hizmetler, Turizm ve Sosyal Kalkınma İhtisas
Komisyonları" ve bu komisyonların altında çalışması gereken "Teknik Komiteler"
oluşturulmuştur. Komisyon ve komite üyelerinin belirlenme çalışmalarına sonraki
süreçte de devam edilmiş olup ayrıca Çevre ve Şehircilik teknik komitesi
oluşturulmuştur. Bu komiteler altında ise, 12 tane çalışma grubu belirlenmiştir.
Bunlar; Arge-Yenilikçilik-İnovasyon, Dış ticaret-Lojistik, Enerji, İşgücü-İstihdam,
Toprak ve Su, Bitkisel Üretim, Hayvansal Üretim, Gıda, Hizmetler, Sosyal Kalkınma,
Turizm, Çevre ve Şehircilik çalışma gruplarıdır.
Bu çalışma sonucunda oluşturulmuş raporların bölge planına girdi
sağlayabilecek nitelikte olması için gönüllü katılım temel ilke olarak benimsenmiştir.
Öncelikle Teknik Komite çalışma grubu üyelerinin belirlenmesi için paydaş analizi
yapılmıştır. Paydaş analizinden sonra tüm paydaşlarla irtibata geçilerek çalışma
hakkında bilgi verilmiş ve katılım sağlayıp sağlamak istemeyecekleri sorulmuştur.
Böylelikle çalışmanın gönüllülük esasına dayanması sağlanmıştır.
Bu aşama da yapılan toplantılar ile tarımdan sanayiye, turizmden sosyal
politikalara kadar oldukça geniş bir yelpaze de Konya - Karaman olarak
gerçekleştirmek istediğimizi kalkınma hedeflerine ulaşabilmek için gerekli olan öncelik
ve tedbirlerimiz alanında uzman paydaşlarımız ile belirlenmeye çalışılmıştır. 12
gruptan oluşan Teknik Komiteler ajans uzmanlarının koordinasyonunda çalışmalarını
yürütmüştür. Teknik Komite çalışmalarında toplamda 49 toplantı gerçekleştirilmiştir.
Bu toplantılar sonucunda Teknik Komiteler tarafından öncelik ve stratejilerin
belirlendiği Özel İhtisas Raporları oluşturulmuştur.
2 MEVCUT DURUM
Bölgedeki istihdam ve işyeri sayılarının Nace rev2 faaliyet sınıflamasına göre 2010
ve 2011 yıllarındaki dağılımı aşağıda görüldüğü gibidir.
2011 yılında bölgede en fazla istihdam yaratan faaliyet kolları Bina inşaatı,
Perakende ticaret (Motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç, Gıda ürünlerinin
imalatı ve Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (Makine ve teçhizat hariç) sektörleridir.
Bu 4 sektörde bölgedeki çalışanların %34, 5 istihdam edilmektedir. Planlama
çalışmalarında bu duruma dikkate alınması gerekmektedir.
Konya Karaman’da 2009 yılına kadar hızlı bir artış gösteren kadının işgücüne katılım
oranı son 3 yılda gerileme eğilime girerek ülke ortalamasının altına düşmüştür. Konya
Karaman bölgesinde kadının işgücüne katılım oranınızdaki bu düşüşte özellikle
tarımdan kopan kadınlarının işgücüne dahil olamaması önemli bir faktördür.
2
Grafik 1 Ana Sektörel Bazında İstihdam (Tr52)
60,0
50,0
40,0
49,7
10,0
49,7
44,2
40,0
38,0
30,0
20,0
51,5
28,9
30,1
27,7
43,7
33,3
32,1
40,3
41,3
35,1
34,6
22,1
21,5
20,8
20,3
22,6
24,2
24,6
24,1
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
0,0
Tarım
Sanayi
Hizmet
Grafik 2 Ana Sektörel Bazinda Istihdam (Tr)
60,0
50,0
46,0
48,0
49,2
49,8
49,5
50,1
48,6
48,1
30,0
24,9
26,3
26,8
26,7
26,8
25,3
26,2
26,5
20,0
29,1
25,7
24,0
23,5
23,7
24,6
25,2
25,5
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
40,0
10,0
0,0
2004
Tarım
Sanayi
Hizmet
Bölgede tarım istihdamı artmasına karşın tarımdan sağladığımız katma değerin
2004 -2008 arasında %24’lerden % 20’lere gerilemesi bölge tarımındaki verimsiz
yapıya işaret etmektedir.
Gerek Türkiye'de gerekse bölge kırsalındaki ücretsiz aile işçi niteliğindeki artış gizli
işsizliğe yani kayıt dışı istihdama işaret etmektedir
Çalışan ücretsiz aile işçilerinin gerekli yapısal dönüşümlerle kayıt altına alınarak
gerek bölgesel gerekse Türkiye'de kayıtlı istihdamın artırılması gerekmektedir.
2005 yılı gerek Türkiye gerekse bölgedeki tarım istihdamı bakımından bir değişime
işaret etmektedir.2005 yılına kadar bölgede azalma eğilimde olan toplam tarım
istihdamı artmaya başlamıştır.
2005 ile birlikte ücretsiz aile işçisi nüfusu oransal olarak artarken, maaşlı ve kendi
hesabına çalışan tarımsal nüfus bölgede düşüş eğilimi göstermeye başlamıştır.
3
60
56
50
53
47
51
49
42
40
48
43
46
45
47
43
38
32
30
Ücretli, maaşlı ve yevmiyeli
33
İşveren ve kendi hesabına
20
10
Ücretsiz aile işçisi
12
6
13
12
9
10
9
10
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
4
ÖNCELİKLER VE STRATEJİLER
1. ÖNCELİK : BÖLGESEL ÖLÇEKTE FARKLI KURUM VE KURULUŞLARIN
MESLEKİ EĞİTİM ALANINDA VERDİĞİ KURSLARIN NİTELİĞİNİN
ARTIRILMASI VE KOORDİNASYONUN SAĞLANARAK ETKİNLİĞİNİN
DEĞERLENDİRİMESİ GEREKMEKTEDİR.
ÖNCELİK 1 'İN NASIL HAYATA GEÇİRELECEĞİNE
DAİR STRATEJİLER








Nitelikli işgücü ihtiyacının belirlenip, kapsamlı bir veri tabanının oluşturulması için
geniş çapta anket ve saha çalışması yapılmalıdır.
Mesleki eğitimin önemini arz etmeye yönelik, özellikle özel sektör temsilcilerine
yönelik eğitim, toplantı, seminer, çalıştay, yurtiçi yurt dışı inceleme gezileri gibi
faaliyetler düzenlenmelidir.
Kurumsallaşmış yerli ve yabancı firmaların bölgeye yatırım yapmalarını sağlamak
için, yurtiçi ve yurtdışında tanıtım günleri, ikili iş görüşmeleri, sosyal ve ekonomik
protokollerin imzalanması gibi organizasyonlar yapılmalıdır.
Bölgede verilecek olan mesleki eğitimlerin verimliliğin artırılması, bölge üretici ve
hizmet firmalarının nitelikli eleman ihtiyacını karşılama hususunda önem arz
etmektedir. Bölgesel alanda mesleki eğitim veren ve eğitim verme potansiyeline
sahip kuruluşların koordinasyonlu bir şekilde çalışmaları eğitimlerin niteliğini
artıracağı gibi sistemin kısır döngüye girmesinin de önüne geçecektir. Bu sorunun
önüne geçilmesinde önemli bir yere sahip olan koordinasyon kurulunun
kurulmasının resmi bir çatı altında olması için valilik ile temasa geçilerek mesleki
eğitim veren kuruluşların, işadamları derneklerinin de içerisinde yer aldığı bir
oluşum için çalışma yapılmalıdır. Belediyeler ve diğer eğitim veren kuruluşların
istihdam garantisi olmadan mesleki eğitim verilmesinin önüne geçilmesinin
önlenmesi hususunda valilik kurum ve kuruluşlara uyarı yazısı yazmalıdır.
Bölgede mesleki kurslar açan kurum ve kuruluşların tespiti, eğitim verilen kursiyer
sayıları, istihdam edilen kursiyer sayıları için valilik kanalı ile çalışma yapılmalıdır.
Meslek edindirme kurslarının piyasanın eleman ihtiyacına göre hazırlanması ve
düzenlenen kurs sayısının artması gerekmektedir. Bu kurslara katılanlara iş
fırsatları sunulmalıdır.
Meslek yüksekokulunda görev yapan biri olarak en büyük sorunumuz istihdamdır.
Öğrencilerimiz iş bulmak konusunda sıkıntı yaşamakta ve bizden destek
istemektedirler. Bu sorunun çözülmesi için her birimde kariyer geliştirme
merkezlerinin olması faydalı olacaktır.
UMEM ve diğer mesleki eğitim projelerinden haberdar olmayanlar olabilir. Bu
projelerin tanıtımı için basın ve yayın kuruluşlarıyla irtibata geçilip kısa filmler
hazırlanıp, herhangi bir mesleğin öğrenilmesinin çokta zor olmadığını anlatarak
mesleki eğitim alma düşüncesi olanlar cesaretlendirilebilir. Türkler olarak başarı
hikâyelerinden etkilenen bir toplumuz. Bu nedenle örnek olabilecek başarı
5




hikâyeleri insanlarımızı yönlendirebilecek bir etken olabilir. Afişler hazırlanarak
reklam panoları, dolmuş durakları, okullar gibi herkesin görebileceği yerlere
asılabilir.
UMEM merkezleri tüm bölgeye (ilçelere, hatta köylere) hitap edebilir duruma
getirilmelidir. Ancak gerek eğitmen ihtiyacı gerek altyapı eksikliğinden dolayı her
ilçede bu merkezleri açmak mümkün olmayabilir. Bunun için bölge coğrafi olarak
incelenip mesleki eğitim bölgelerine ayrılarak bu bölgelerde UMEM merkezleri
açılabilir. Açılan mesleki eğitim bölgelerine servis imkânı sağlanarak UMEM
merkezlerinden faydalanmak isteyenlerin olanakları genişletilebilir.
Verilen kurslara ve yapılan faaliyetlere ilişkin farkındalık yaratmak amacıyla bir
tanıtım ekibi oluşturularak bu ekibin fiilen bölgesel tanıtımları gerçekleştirmesi
sağlanmalıdır.
Bölgede kurulmuş olan büyük firmalarla, kurumsal firmalar işbirliği içinde
programlar ve ortak çalışmalar düzenleyebilir.
İstihdam ile ilgili verilere ulaşmak için SGK,Maliye Bakanlığı gibi kurumlarla işbirliği
yapılabilir.(Kayıtlı işyeri ve işgücü bilgileri)
2. ÖNCELİK : GENÇ VE KADIN İSTİHDAMI ÖNCELİKLİ OLARAK
DESTEKLENMELİDİR
ÖNCELİK 2 'NİN NASIL HAYATA GEÇİRELECEĞİNE
DAİR STRATEJİLER






Genç ve kadın istihdamının artmasını sağlamak için AB, Kalkınma Ajansları, Özel
vakıfların hibe programlarından faydalanıp çeşitli projeleri hayata geçirmelidir.
Halihazırda bölgede mevcut olan Kimya Hatun Kadın Girişimciler Kooperatifi,
Kadın Girişimciler Kurulu, Genç Girişimciler Kurulu, Derneklerin Gençlik Kolları,
Kadın Girişimciler Derneği, Odalar, Dernekler, STK’lar gibi kurumlar bir araya
gelerek genç ve kadın istihdamını geliştirmeye yönelik etkinlikler düzenlemelidir.
Yeni iş kurmuş genç ve kadın girişimcileri ilk 1 veya 2 yıl desteklemek için
İnkübasyon (Kuluçka) Merkezi kurulmalıdır.
Bölgedeki firmaların çoğunda "erkek işi" olarak tabir edilen ağır işler
yapılmaktadır.Kadın istihdamının artırılması için "kadınların çalışabileceği"
sektörler ön plana çıkarılabilir
Ayrıca sanayi bölgelerine kreş kurulması ve çalışma saatlerinin
düzenlenmesi kadınların çalışma hayatında kaliteyi artırabilir.
Üniversitelerin, teknik liselerin yöneticileri ile istişare toplantıları yapılmalıdır.
Teknik Liseler ile Üniversitelerin sanayi sektörleriyle ilişkili olan kısımlarında
öğrenim gören öğrencilerin meslek bilincini artırmak için iş hayatına girmeden
çalışmalar yapılmalıdır. Böylece mezun olan insanlar yetiştirilmiş olduğu alanlarda
çalışma yolunda eğilimler gösterecektir. Bu bilinçlendirme kampanyası
ortaöğretim kurumlarından başlamalı ve kişinin eğitimi boyunca devam edecek
şekilde olmalıdır. Mevcut okullarda devam eden öğrencilere okullarının amacı reel
6






bir şekilde anlatılmalıdır. Öğrencilere farklı umutlar verilerek mezun olduktan
sonra “rahat iş” arayışına girilmemesi için eğiticiler ile de çalışmalar yapılmalıdır.
Kadınların çalışma hayatına girişlerini teşvik etmek için sadece kadınların
katılacağı hibe programıyla desteklenecek girişimcilik kursları düzenlenip onların
iş kurmalarına olanak verilmelidir.
Kadın istihdamında artışın sağlanması için ilde uygun olan alanlara yönlendirmeler
yapılmalıdır. Kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarının Strateji 1.1.
başlığı altında tavsiye edilen kurul aracılığıyla koordinasyonun sağlanması
gerekmektedir. Kadın istihdamını sağlayacak firmaların tespit edilmesi ve bu
konularda çalışmalar başlatılması gerekmektedir.
Her hangi bir mesleki eğitim almamış olan gençler (üniversite eğitimi almaya hak
kazanamayan genel lise mezunları) hangi alanda çalışabilecekleri konusunda
karmaşa yaşamakta ve hizmet sektörüne yönelerek sürekli iş değiştirmekteler. Bu
gençler, hangi alana karşı ilgileri olduğu tespit edilerek UMEM ve benzeri
projelerle mesleki eğitim almaları sağlanarak mevcut istihdam alanlarına
kazandırılabilir.
Kosgep, Tübitak ve kalkınma ajansları gibi kuruluşların iş yeri açma konusunda bir
çok olanakları bulunmaktadır. İnsanlarımız girişimciliğe karşı cesaretlendirilerek
bu kuruluşlardan yardım almaları sağlanmalıdır
Farklı disiplinlerden (psikolog, sosyolog, meslek uzmanları) kişilerin yer aldığı
rehberlik merkezleri oluşturulmalıdır.
Bölgedeki sığınma evlerinde yaşayan kadınlar, kimsesiz çocuklar, muhtarlarda
kayıtlı dar gelirli aileler (kurs ve olanaklardan habersiz kişiler) belirlenerek bir
envanter çıkarılmalı, bu kişilerin topluma kazandırılması amacıyla da meslek
edinmeleri ve istihdamları sağlanarak kontrol altında tutulmalıdır.
3. ÖNCELİK: ÇALIŞMA HAYATININ KALİTESİNİN ARTIRILMASI
GEREKMEKTEDİR.
ÖNCELİK 3 'ÜN NASIL HAYATA GEÇİRELECEĞİNE
DAİR STRATEJİLER





Özellikle bölgedeki özel sektörün kurumsallaşma kültürünü ve gelecek nesiller için
genç istihdamına verilmesi gereken önemi artırmak için eğitim, seminer, toplantı,
sektörel çalıştaylar vb. gibi faaliyetleri yürütülmelidir.
Bölgede ücret politikasında iyileştirme yapmak için, genç nüfusun mesleki bilgi ve
becerilerini geliştirmeye yönelik etkin eğitim ve staj faaliyetleri
gerçekleştirilmelidir..
Kayıt dışı istihdamı önlemek için hem işvereni hem de işçiyi bilinçlendirmeli, kayıt
dışılığı azaltmak için yarı devlet teşvikli destek programları uygulanmalıdır.
Kurumsallaşma kültürünün gelişmesi için bölgedeki firmaların ücretsiz katılımına
açık kurumsal iletişim eğitimlerinin yaptırılması gerekmektedir. Bu firmaların
7









kurumsallaşmaları ile ücret politikalarının ve diğer işçi haklarının da gelişeceği
düşünülebilir.
Kendini denetleyebilen bir çalışma sistemi oluşturulabilir. Bunda da tabiî ki
işverenle çalışanın rolü büyük olacaktır. Çalışanların iş yerindeki kayıt dışı
istihdamı, çalışanlara yapılan haksızlıkları rahatça aktarabilecekleri mercileri ve bu
mercilere nasıl ulaşacaklarını bilmeleri çalışma sisteminin denetlenmesi
konusunda fayda sağlayacaktır. Mesela daha önce kayıt dışı istihdam ihbarıyla
ilgili olarak afişler hazırlanmıştı. Mekanizmanın denetlenmesi adına bunun çok
faydası olduğuna inanıyorum. Buna ek olarak işverenin uyması gereken kurallar
yazılı olarak çalışanlara bildirilebilir. İşçi hakkını nasıl arayacağını bilirse eminim ki
işverende kendini mevcut kurallara göre yönlendirecektir.
Bölgede mevcut olan derneklerden, kurumlardan ve üniversitelerden uzmanlık
alanlarına göre çalışma grupları oluşturulması, bu grupların üretim veya hizmet
sektörüne yönelik yeni sistemleri işletmelere tanıtması ve uygulaması
sağlanmalıdır (ücretsiz danışmalık hizmeti verilmesi). işverenlere yönelik
Bölgedeki tüm işletmelerin şeffaflaşmasını (çalışan sayısı, üretim hacmi, fiziksel
koşulları, paydaşları, örgüt yapısı, hedef kitlesinin ve paydaşlarının işletmeye
ilişkin görüşleri gibi bilgilerin paylaşıldığı) sağlayacak bir ortak paylaşım alanı
oluşturulmalı, üretim ve hizmet sektöründeki işletmelerin buraya kayıtları zorunlu
hale getirilmelidir.
Kurumsallaşmış,ulusal olarak bilinen firmalardan çalışma hayatı ile ilgili eğitimler
talep edilebilir.
Büyük işletmeler iş alanlarını oluşturacakları yerleri belirlerken enerji, hammadde,
kalifiye eleman ihtiyacını nasıl karşılayacaklarını, bölgenin nakliye olanaklarını,
devletin verdiği bölgesel teşvikleri düşünerek ve politik teklifler doğrultusunda
karar vermektedirler. Bunun için bu kriterler kurumsallaşmış işletmeler için cazip
hale getirilmelidir.
Doğru kişinin,doğru işte çalışması" üretimde ve hizmette kaliteyi artıracağından
ücret politikasında adaleti sağlayabilir.
Çalışanlar verilecek olan seminerlerle çalışma hayatında sahip oldukları-olacakları
haklar hakkında bilgi edinebilirler.
Ayrıca çalışanların "sosyal güvence" haklarını korumak adına yapılan denetimler
artırılabilir.
8
3 GZFT ANALİZİ - İSTİHDAM İŞGÜCÜ TEKNİK KOMİTESİ
3.1 Güçlü yanlar




Halihazırda rekabet gücü artan bir sanayi yapısı
Bölgedeki kurumlar arasında güçlü işbirliği mekanizmalarının olması
Mesleki eğitimde kurumsal altyapının güçlü olması
Özellikle girişimcilik
konusunda aktif faaliyet gösteren sivil toplum
kuruluşlarının varlığı
3.2 Zayıf yanlar





Kurumsallaşma noktasında yeterli olgunluğa erişemeyen aile işletmeleri
Düşük ücret uygulamaları
Kadın istihdamının halen ülke ortalamasının altında kalması
Farklı kurum ve kuruluşlar tarafından verilen meslek kurslarının koordinasyonun
yetersiz kalması ve etkin bir izleme değerlendirme sisteminin kurulamaması
İstihdam konusunda bölgeye ait güvenilir, güncel ve kapsamlı bir veri setinin
olmaması
3.3 Fırsatlar





Yeni ortaya çıkan rekabet gücü yüksek sektörler
Yerli ve yabancı yeni yatırımcıların bölgeye olan ilgisi ve yatırımları
Bölgedeki kamu kurum ve kuruluşları tarafından istihdama yönelik destekler
Bölgenin üniversite şehri olması sayesinde özel sektörün ihtiyaç duyduğu
nitelikli işgücü potansiyeli
Kadın istihdam oranlarındaki artış
3.4 Tehditler




Profesyonel iş kültürünün bölgede yeterli düzeyde oluşmaması
Özel sektör yöneticilerinin mesleki eğitime olan olumsuz bakış açıları
Geleneksel yönetim anlayışından dolayı yeniliğe açık olmayan işletme yapısı
Bölgedeki sosyal yardım hizmeti sunan kurumlarının fazla olması insanları
tembelliğe yönlendirmesi
9
4 EKLER
TEKNİK KOMİTE ÜYE LİSTESİ
TOPLANTI FOTOĞRAFLARI
10
,
11
12