İnsan Kaynakları Yönetimine İş Süreçleri Yaklaşımı

İnsan Kaynakları Yönetimine İş Süreçleri Yaklaşımı
Giriş
·
Hatırlanacağı gibi 1980’ler otomasyon dönemiydi. Üretimde robot kullanımı özellikle Batı
ülkelerinde çok yaygındı. 1990’larda ise Toplam Kalite Yönetimi kavramlarının kullanılmaya
başlanmasıyla İnsan unsuru ön plana çıktı. Yetki devri, sahiplenme, iş yerinde çapraz bölümler
arası grup çalışmaları, kendini yöneten ve çalışanlarca oluşturulan iş grupları gündemde olan
kavramlardı. EFQM modeli ise (Avrupa İş Mükemmelliği Modeli) çalışanın rolünü ve önemini
vurguladı.
·
1990’lar ayrıca iş süreçleri yaklaşımı dönemiydi. İş süreçleri yönetim, operasyon ve destek
süreçler olarak üçe ayrılmıştı. İnsan Kaynakları (İK) Yönetimi, Finans ve Bilgi İşlem ile birlikte
destek süreçler arasında sayılmaktaydı.
·
Sözü edilen EFQM modeli İK Yönetimi ile operasyon çalışmaları arasındaki ilişkiyi müşteritedarikçi görüş açısından oluşturur ve iş sonuçlarının daha iyi alınması için İK süreçlerinin
tanımlanmasını şart koşar.
·
Bu makalede İK uygulamaları iş süreçleri bakış açısıyla incelenmektedir.
Tarihçe
·
İş süreçleri modelleri bir çok araştırmacı tarafından zamanında geliştirilmiştir. Örneğin ürün
geliştirme ve siparişlerin işleme konulması gibi süreçler önceden tanımlanmıştır. Şimdiye kadar
İK iş süreçleri için bir iş süreci modeli geliştirilmemişti.
·
İK süreci işletmeye değer katan operasyon sürecine kritik destek vermektedir.
·
Literatürde İK süreçlerinin modellenmesinde farklı yöntemler göze çarpmaktadır. Aşağıda bu
modellerle ilgili kısa açıklamalar verilmiştir.
·
Michigan model (Fombrun et al., 1984) iki perspektiften oluşmaktadır.
·
Stratejik ve çevresel perspektif İK ve organizasyon arasındaki ilişkiyi bunları etkileyen politik,
ekonomik ve kültürel güçler açısından inceler. Bu görüşe göre İK ve organizasyon stratejisi
birbirleriyle etkileşim halindedir.
·
İK perspektifi ise seçme, değerlendirme, ödüllendirme ve bunların performans üzerindeki
etkilerini inceler.
a. Stratejik ve çevresel prespektif
b. İnsan Kaynakları perspektifi
•
Literatürde ayrıca aşağıdaki yöntem üzerinde çalışılmıştır.
(2) Harvard model (Beer et al., 1984) yine iki ayrı perspektiften oluşmaktadır.
a. İK sistemi
b. İK etki bölgesi haritası
•
İK sistemi işçi-işveren ilişkilerini ve personel yönetimini dört İK kategorisi açısından inceler. Bu
kategoriler; çalışan etkisi, İK iş akışı, ödüller ve iş sistemleridir.
•
İK etki bölgesi haritası ise İK’nın dış çevre ve organizasyon içindeki işlerle sıkı bağlantısını
gösterir.
·
Bir başka model olan (3) Guest's (1987) model’ine göre dört ana İK sonucunu elde etmek için
yedi adet politika vardır. Bu ana sonuçlar isteniler iş sonuçlarıdır. Harvard modeline
benzemektedir fakat dört yerine yedi kategori vardır. Örneğin Harvard modelindeki İK iş akışı
yerine bu modelde insan kaynağı akışı ve işe alımı, seçme ve toplumsallaştırma yer almaktadır.
Harvard modelindeki iş sistemlerine karşılık ise örgütsel ve iş tasarımı unsurları vardır. İki
model de ödül sistemine sahiptir. Guest’in modelinde ayrıca politika oluşturulması ve değişimin
yönetimi, çalışan değerlendirilmesi, eğitimi ve geliştirilmesi, iletişim sistemleri gibi 3 ayrı
kategori daha vardır.
•
Literatürde bu modellerle ilgili geniş tartışmalar vardır. Tartışmanın yoğunlaştığı alan ise bu
modellerin analitik, kuralcı (normative) veya tanımlayıcı olup olmadıklarının her zaman anlaşılır
olmamasıdır.
·
Literatürdeki tartışmalara rağmen şimdiye kadar yapılmayan sistem mühendisliği yaklaşımıyla
İK sürecinin iş süreçleri yaklaşmı açısından incelenmesiydi.
İK İş Süreçleri modelinin gelişimi
· Şekil 1’de geliştirilen iş süreçleri yapısı İK süreç modeli için temel oluşturur. Bu temel aşağıdaki
görüşlere kaynak teşkil eder.
(1) İK süreçleri destek süreçlerdir. Organizasyondaki diğer tüm süreçlere destek olmak için
vardır. Bu da diğer süreçlerin İK’nın müşterisi olması demektir.
(2) İK süreçleri müşterilerini desteklerken genel iş amaçları ve hedeflerine en çok destek
verecek şekilde çalışmalıdır.
(3) Her iş süreci gibi İK süreçleri de sürekli yapıdadır ve Deming’in Planla, Uygula, Kontrol Et
ve Önlem Al (PUKÖ) döngüsüne uyarlar. Bu durumda İK süreçleri sürekli döngüyü oluşturan
aşağıdaki alt süreçleri de kapsamalıdır.
Planla (tekrar planla) : İK stratejisi
Uygula
: İK stratejisi
Takip et
: İK stratejisinin iş sonuçları üzerine etkisi
İK İş Süreçleri Modeli tanıtımı
·
İK süreç modeli üç alt süreçten oluşur.
(1) İK stratejisinin oluşturulması
(2) İK stratejisinin uygulanması
(3) İş sonuçları üzerindeki etkinin takibi
·
Bu üç alt sürecin herbiri
verilmiştir.
·
(1) İK stratejisinin oluşturulması: Entegre İK yönetim stratejisi oluşturmak amacıyla
mevcut kaynaklar gözönüne alınarak iş stratejileri ve hedeflerini yerine getirmek için
gerçekleştirilecek çalışmaları, planın gerçekleştirilmesi için uygun bütçenin müzakere edilmesini
ve İK politikalarını oluşturmayı içerir. Bu süreci oluşturan aktivitelerin açıklamaları aşağıdadır.
o
o
o
o
o
çeşitli sayıda aktivitelerden oluşur. Aşağıda modelin açıklaması
Amaçların oluşturulması: İşletme stratejisinin, hedeflerinin ve diğer anahtar iş
süreçlerinin ihtiyaç ve amaçlarını İK yönetiminin ihtiyaçları ve amaçları açısından
yorumlar.
Mevcut yeterliliklerin saptanması: Oluşturulan iş ve diğer süreçlerin amaçları için İK
yeterliliğini saptar.
Planlama: Bütçeyi de içine alan plan oluşturur. İK gereksinimleri ve amaçlarını
mevcut İK yeterlilikleri üzerine geliştirerek yerine getirecek aktivitelerden oluşur.
Bütçenin müzakere edilmesi: İK yönetim stratejilerinin başarıyla uygulanmasını
sağlayacak finansal kaynakların müzakere edilmesini içerir.
İK politikalarının oluşturulması: İlgili stratejik ihtiyaçlar açısından ücretlendirme, işe
alma metodları, değerlendirme yöntemleri, işyeri koşulları, eğitim ve geliştirme
konularında politikaların belirlenmesini kapsar.
·
(2) İK stratejisinin uygulanması: İK stratejisinin uygulanmasını planlama, takip etme,
kullanım, geliştirme ve eğitim için doğru insanları seçme ve yerleştirme aktiviteleriyle yapar.
İK performansının gözden geçirme ve değerlendirmesinin yapılmasıyla sağlanır. Bu süreci
oluşturan aktivitelerin açıklamaları aşağıdadır.
o
o
o
Kontrol: İK’nın planlandığının, ve organizasyonun amaç ve ihtiyaçlarına uygun
olarak doğru bir şekilde uygulandığının gözlenmesi
İşe alım: Dış veya iç kaynaklardan İK ihtiyaçlarına uygun çalışanların yerleştirilmesi
Eğitim ve geliştirme: HR amaçlarına uygun olarak Çalışanların mevcut
yeterliliklerinin geliştirilmesi
o
İK performans yönetimi: Bireyler için hedef konulması, hedeflere göre gelişimin
takip edilmesi ve gerekli eğitimlerin saptanması. Ayrıca ödüllendirme ve cezalandırma
aksiyonlarının alınması.
o
Yer değiştirme : Bir iş pozisyonunu dolduran kişiden kaynaklanan sebeple işte
hatalar meydana gelmesi, eğitim veya gelişimle sorunun çözülememesi sonucunda
çalışanın örgüt içinde veya dışında başka bir işe yerleştirilmesi.
o
Çalışma koşulları için müzakere: İşin yeterliliği ve çalışanların ihtiyaçlarını kapsar. İK
politikalarında ve İK planında yer alır.
·
(3) İş sonuçları üzerindeki etkinin takibi : Bu süreç İK yönetim sürecinin iş stratejileri ve
diğer anahtar iş süreçlerine katkısının izlenmesinden oluşur. Bu süreci oluşturan aktivitelerin
açıklamaları aşağıdadır.
o
İş stratejisi üzerindeki etkinin izlenmesi: Bu aktivite İK stratejisinin iş stratejisi ve
o
Çalışan memnuniyeti üzerindeki etkinin izlenmesi: Bu aktivite işin çalışanları ne
performansı üzerindeki etkisini inceler.
düzeyde tatmin ettiğini izler.
o
o
o
Yönetim süreçleri üzerindeki etkinin izlenmesi: Yönetim süreçleri stratejiyi formüle
eder ve tüm iş için yön gösterir. Bu aktivite de İK stratejisi ve uygulamasının yönetim
süreçlerinin ihtiyaçlarını ne derecede yerine getirdiğini izler.
Operasyon süreçleri üzerindeki etkinin izlenmesi: Operasyon süreçleri, siparişlerin
veya taleplerin alınması, ürünün geliştirilmesi, siparişin yerine getirilmesi ve ürün
desteğini içerir. Bu aktivite ise İK stratejisi ve uygulamasının operasyon süreçlerinin
ihtiyaçlarını ne derecede yerine getirdiğini izler.
Destek süreçleri üzerindeki etkinin izlenmesi:Destek süreçleri, süreçlerin yerine
getirilmesini sağlayan Finans ve Bilgi İşlem’den oluşur. Bu aktivite İK stratejisi ve
uygulamasının destek süreçlerinin ihtiyaçlarını ne derecede yerine getirdiğini izler.
Sonuç
Bu makalede İK Yönetim modelleri üzerinde bilgi verildikten sonra sistem mühendisliği prensiplerine
göre oluşturulan daha biçimsel modelleme metodu üzerine tartışılmıştır. Bu metod iş süreçleri
yöntemine dayanmaktadır. Süreç yönteminin üstün tarafı anlaşılırlık, tamlık ve kesinlik içermesidir.
Yararlanılan Kaynak:
Cakar, Bititci, MacBryde.,“A business process approach to human resource management” Business
Process Management Journal , Volume 9 Number 2 2003 pp. 190-207