Slayt 1 - video.eba.gov.tr

İslâm Düşüncesinde Yorum Farklılıklarının
Sebepleri
 İnsanların kendi bilgileri, çağının yaygın
düşünce akımları, kültürleri, onların dinî
anlayışlarını şekillendirir. Hepimiz aynı
çağda yaşamadığımızdan, aynı şekilde her
birimizin bilgisi, kültürü, eğilimleri değişik
olduğundan dinî anlayışlarımız da az çok
birbirinden farklı olabilir.
 Arapların, Türklerin İranlıların, Uzakdoğu’da yaşayan
Müslümanların ortak noktaları sayılamayacak kadar
çok olmakla birlikte, aralarında yorum
farklılıklarından doğan ayrılıklar da, normal olarak
bulunmaktadır. Ancak bu farklılıkların, diğer dinler
göz önüne alındığında oldukça az olduğunu onların da
dinin özündeki ayrılıklar olmayıp bazı tali konularda
olduğunu sevinerek söyleyebiliriz.
 Örneğin Kuzey Afrika’da yaşayan bazı
Müslümanlar namazda ellerini
bağlamaz, Hanefi Mezhebinde
vücuttan çıkan kan abdesti bozar ama
Şafii Mezhebine göre kanın çıkması
abdesti bozmaz. Bu farklılıkların
hepside kaynağını K.Kerimden v e
Peygamberimizin Hadisi Şeriflerden
almaktadır.
 Görüldüğü gibi bu inanç ve uygulama
farklılıklarının hiçbiri dinin özüne ait
farklılıklar olmayıp, insan unsuru, tarihsel
ve kültürel farklılıklar, yaşam koşulları vb.
nedenler yüzünden ortaya çıkmış yorum
farklarıdır.
İslâm Düşüncesinde Siyasî-İtikâdî
Yorumlar
 Siyasi ayrışmalar islam tarihinde ilk olarak
Museylemetül Kezzab isimli yalancı peygamber olarak
ortaya çıkan Yadudi bir kişinin islam toplumuna ayrılık
tohumları saçmasıyla ortaya çıkmıştır.
 Peygamber efendimiz daha hayatta iken
benim ümmetim 73 fırkaya ayrılacaktır.
Benim ve ashabımın yolunu takip edenler
kurtulacaktır hadisi şerifiyle ilerde olacak
ayrışmalara hem ışık tutmuş hemde
kurtuluşumuzun Ehli Sünnet vel Cemaat
mezhebi olarak isimlendirdiğimiz
Peygamberimiz ve Guzide Ashabının yolunu
takip ederek olacağını bize bildirmiştir.
 İslam tarihindeki mezhepleri şu şekilde gruplandıra








biliriz.
1- İtikatta mezhep
Ehli Sünnet ve Cemaat Mezhebidir.
İtikatta mezhep tekdir.
İmamları İki tane olup
1.İmamı Maturidi
2.İmamı Eşari Hazretleridir.
Amelde Hanefi olanların itikattaki İmamımız İmamı
Maturidi
Şafii, Maliki ve Hanbeli olanların ise İmamı Eşari’dir.
 Amelde hak mezhep ise 4’tür. Diğer hak
olan Müçtehit İmamların mezhepleri
günümüze kadar ulaşamamıştır.
 1. Hanefi Mezhebi
 2.Şafii Mezhebi
 3.Maliki Mezhebi
 4. Hanbeli Mezhebidir
İtikadi olarak Ehli Sünnetin haricinde
 Harici,
 Mutezile
 Şia
mezhepleri açığa çıkmıştır.
Harici Mezhebi
 Hariciler, Hz. Ali döneminde meydana gelen
Sıffin savaşından sonra ortaya çıkarlar. Hz.
Ali ve Hz. Muaviye taraftarları arasında
meydana gelen bu savaşta, Hz. Muaviye
taraftarları yenileceklerini anlayınca
mızraklarının ucuna Kuran sayfaları
takarlar, "Aramızda Kuran hakem olsun"
derler. Bunun üzerine çatışmalar durur,
görüşmeler başlar.
Şia Mezhebi
 Şiilik veya Şia, İslam'ın Sünnilik ten sonra en
büyük mezhebidir. Bu mezhebin mens
ömeruplarına Şii denir. İran, Irak,
Azerbaycan, Yemen, Bahreyn, Katar,
Türkmenistan ve Lübnan'da yaygındır.
Ayrıca Suudi Arabistan'ın %15'i ,Pakistan'ın
%25'i ve Afganistan'ın %27'si Şiidir.
Mutezile
 Aklı ön plana çıkardıkları için Ehli Sünnet
çizgisinden ayrılan Vasıl bin Ata’nın
başlattığı bir akımdır.
İtikatta Ehli Sünnet vel Cemaat imamları
 1-Maturidlik:
 Matüridîlik, ünlü Türk bilgini İmamı
Matüridî'nin, Hanefî Mezhebi nin kurucusu
İmam-ı A'zam 'ın açtığı yoldan yürüyüp, aklı
ön plâna alarak geliştirdiği inanç sistemidir.
2-Eşarilik:
Ehli Sünnet vel Cemaat
Mezhebinin
İmamı Eşari tarafından temsil ediln
koludur.
. İslâm Düşüncesinde Amelî-Fıkhî Yorumlar
 Fıkhî Mezhep nedir?
 Fıkhî mezhepler İslam’ın ibadet ve
muamelât (günlük işlerle ilgili kurallar)
konusunda uygulamaların nasıl olacağına
dair ortaya çıkan ekollerdir. Bunlar içinde
belli başlı mezhepler şunlardır: Ehli Sünnet
mezhebi içinde dört mezhep
yaygınlaşmıştır. Bunlar: Hanefîlik,
Hanbelîlik, Şafiîlik ve Malikîlik'tir.
Şiilik mezhebinde ameli mezhep
olarak Caferilik yaygındır.
Fıkhî Mezhepler nasıl ortaya çıktı?
 Peygamberimizin vefatından sonra Müslümanlar İslam
hakkındaki bilgileri, Peygamberimizin alim sahabilerinden
öğrenmeye başladılar. Sahabilerin bir bölümü hâlâ
Medine'de yaşamaya devam ediyordu ama onların
çoğunluğu diğer şehirlere göçmüştü. Alim sahabilerden
herbiri, Peygamberimizden öğrendiği İslam'ı,
çevresindekilere öğretiyorlardı. Her bir sahabi, kendisine
sorulan sorulara Peygamberimizden öğrendği gibi cevap
vermeye çalışıyor, eğer bu konuda Peygamberimizden bir
örnek bilmiyorsa, kendi din anlayışına göre
cevaplandırıyordu. Her insanın algılayışının ve yorumunun
farklı olabileceğini daha önce öğrenmiştik. Bunun yanı sıra
değişik şehirlerde yaşayan insanların kendilerine özgü örf
ve adetleri vardı. Zaman içinde ayrıntı konularda
Müslüman şehirler arasında farklı yorumlar ortaya çıktı.
 İslam'ı öğreten sahabilerin etrafında öğrencileri vardı.
Bu öğrenciler, öğrendikleri bilgileri yaymaya devam
ettiler. Aradan zaman geçti onlar da alim olup öğrenci
yetiştirmeye başladılar. Kuşaklar sonra fıkhî mezhepler
oluşmuş oldu.
Fıkhî Mezhepler Arasındaki Farklılıklara
Örnekler:
 Şafii mezhebine göre, birinin eli vb. kanarsa abdesti
bozulmaz. Hanefi mezhebine göre bozulur.
Hanbeli mezhebine göre namazda ilk tekbiri
getirdikten sonra eller bağlanmaz.
Şafii mezhebine göre namazda rükua giderken ilk
tekbirde olduğu gibi eller kaldırılır.
Şafii mezhebinde vitir namazı Hanefilerin kıldığı gibi
kılınmaz.
Şafii mezhebinde sabah namazının farzında eller
açılarak dua edilir.
Şafii mezhebinde Ettehiyatü duası okunurken, şehadet
kısmında sağ elin işaret parmağı yukarı kaldırılır.
 Görüldüğü gibi mezhepler arasındaki
farklılıklar ayrıntı konulardadır ve
çoğunlukla sünnetlerdedir. Peygamberimiz,
Müslümanlara kolaylık olması için, ayrıntı
konularda, farklı zamanlarda farklı
uygulamalarda bulunmuştur.
Hanefîlik
 Hanefîlik, İmam Ebu Hanife veya İmam-ı Azam olarak
bilinen Numan. B. Sabit’in görüşleri etrafında oluşmuş
bir mezheptir. Ebu Hanife, sahabeleri görmüş birisiydi.
İslam dünyasının birçok yerinde sayısız öğrenci
yetiştirmiştir. Bunlardan en önemlileri Ebu Yusuf ile
Muhammed Eş-Şeybani’dir. Mezhep, önce Irak’ta daha
sonra Türkiye, Balkanlar, Pakistan Kafkasya, Irak,
Suriye ve Kuzey Afrika’da benimsenmiş ve yayılmıştır.
Şafiîlik
 Şafii mezhebi veya ''Şafiilik'', Arap Yarımadası
ve Kuzey Afrika'da halkın çoğunluğunca,
Türkiye ve İran'da ise azınlıkta olarak takip
edilen ameli-fıkhi mezheptir.
 Şafii mezhebi, Sünnilik inanç mezhebi içinde
yer alan dört mezhepten biridir. İmam-ı
Şafiî'nin (Hicri 150 (MS.İmam-ı Şafii (767-820),
ünlü İslam hukuku bilgini. Şafii mezhebinin
kurucusudur.
 Mezhebin yayılması
 Hanefî mezhebinden sonra en çok Şafiî
mezhebi yayılmıştır. İmam-ı Şafiî daha
hayattayken, Harameyn (yani Mekke-i
mükerreme ve Medîne-i münevvere) ve
Filistin’de yaşayan Müslümanlar arasında
tamamen bu mezhep yayıldı. Şimdi de
Şafiîler; Mısır’da, Doğu ve Güneydoğu
Anadolu’da, Arabistan’da ve Dağıstan’da
yaşayan Müslümanlar arasında çoktur.
. Malikîlik
 mezhebi veya Malikilik, Ehlisünnet içinde bir fıkıh
(İslam hukuku) mezhebidir. Adını kurucusu olan
İmam Malik'ten alır.
 Mâlik bin Enes, büyük müçtehit ve hadisçidir. Tam adı
Ebu Abdillah Mâlik bin Enes’tir. 712 (Hicri 93) yılında
Medine'de doğmuş, 795 (Hicri 179) yılında aynı yerde
ölmüştür.
Hanbelîlik
 Hanbeli mezhebi, büyük İslam alimi ve
mezheb imamı olan Ahmed bin Hanbel’in
yoludur. Ehl-i sünnet itikadında olan
Müslümanlardan amellerini, ibadetlerini bu
mezhebin hükümlerine uyarak yapanlara
“Hanbeli” denir.
 Hanbeli mezhebinin kurucusu
 Bu mezhebin kurucusu, İmam-ı Ahmed bin
Hanbel’dir. 780 (H. 164) de Bağdat’ta doğmuş, 855
(H.241) te orada vefat etmiştir. Hadis ve fıkıh
ilimlerinde zamanının bir tanesiydi. İlmi ve kemali çok
yüksekti. Üç yüz bin hadis-i şerifi ezbere bilirdi.
Öldüğü zaman cenaze namazını yüz kırk bin kişi kıldı.
Şia Mezhebine Bağlı Caferilik
 Caferîlik, İmam Cafer Sadık'ın (ö. 765) görüşleri çerçevesinde
oluşmuştur. Sünnîler İmam Cafer'i büyük bir müçtehit olarak
kabul ederler. Bu konuda görüşleri şöyledir:
 "Burada şunu da vurgulamalıyız ki, bu mektebe Caferi mezhebi
denilirken, onun da İslam camiası içerisinde ortaya çıkan Hanefi,
Şafii, Maliki, Hambeli Zahiri, Sevri ve diğer İslami mezhepler
türünden bir mezhep olduğu anlaşılmamalıdır. Çünkü mezhep,
belli bir ilmi kariyer ve şartlara haiz olarak içtihat derecesine
ulaşan bir alimin, İslam dini üzerinde ortaya koyduğu yorum ve
fetvalar mecmuasına denir. Oysa bu mektep, kendisini
müntesip kıldığı İmam-ı Cafer Sadık ve diğer imamları
müçtehit olarak kabul etmiyor. Aksine; imamların Allah
Teala'nın emri ve Hz. Resulullah'ın açıklaması ile tayin
edilen birer ilahi hüccet olduklarına inanır.
İslâm Düşüncesindeki Yorumları Birleştiren
Unsurlar
 İslam’daki mezheplerin çokluğuna ve
aralarındaki uzlaşmazlıklara bakıp, onların
birbirinden çok uzak olduğu
sanılmamalıdır. Mezheplerin birbirinde
ayrıldıkları noktalar, dinini temel
konularına kadar çoğunlukla inmez. Tarihte
belli başlı İslam mezhepleri, birbirini
dinden çıkmakla suçlamamışlar ve ehl-i
kıble terimi etrafında birleştirici
olmuşlardır.
 Mezheplerin birbirinden kopmamalarının
temelinde Kuranıkerim’in birleştiriciliği
bulunmaktadır. Tüm Müslümanların sahih
(doğru, bozulmamış) kaynak olarak kabul
ettikleri bu ilahi kitap, yorum
farklılıklarının mezhepler arasında derin
çatlaklar oluşturmasına ve onlardan
bazılarının ana gövdeden kopup ayrılmasına
izin vermemiştir.
Hazırlayan
Ömer GÜVEN
Kemal Şahin Mesleki ve
Tknik Anadolu Lisesi
Bala / ANKARA
2015