canlılar ve hayat ünite 1: canlılarda üreme, büyüme ve gelişme
advertisement
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 1: CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME KAZANIM: 1. Hücre ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ 1. Canlının tüm özelliklerini gösteren en küçük yapı birimi aşağıdakilerden hangisiyle adlandırılır? A) Doku C) Organ B) Sistem D) Hücre Çözüm: Canlılarda gerçekleşen tüm olaylar onları meydana getiren temel birim “ hücre” de meydana gelir Bazı canlılar tek hücreden (bir hücreli canlılar) bazı canlılar ise çok sayıda hücrenin bir araya gelmesiyle oluşurlar (çok hücreli canlılar). Çok hücreli canlılarda benzer hücrelerden dokular, dokuların bir araya gelmesi ile organlar, organlardan da sistemler, dolayısıyla organizma (canlı)meydana gelir. Bu nedenle hücre doğru cevaptır. Diğer yapılar hücrelerin bir araya gelmesi ile oluşan daha büyük birimlerdir. 2. Hücrede belli görevler için özelleşmiş yapılara ………… adı verilir. Yukarıdaki tanımda boşluklu yere aşağıdakilerden hangisinin gelmesi uygun olur? A) Organizma C) Organel B) Organ D) Sitoplâzma Çözüm: Gelişmiş yapılı hücrelerde hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdek bulunur. Sitoplâzma hücrenin yarı akışkan olan sıvı kısmıdır. İçinde her biri farklı bir görevi yerine getiren organelleri taşır. Bu organeller; ribozom endoplazmik retikulum golgi aygıtı mitokondri lizozom koful sentrozom plastidler gibi farklı isimler alır. Bu nedenle cevap C’dir. 3. I DNA II III Yukarıda verilen hayvana ait bir hücrede numaralandırılan yapılar aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru verilmiştir? II III I A) Hücre çeperi Çekirdek Sitoplâzma B) Hücre zarı Sitoplazma Çekirdek C) Hücre çeperi Sitoplazma Hücre zarı D) Hücre zarı Çekirdek Sitoplazma İLKÖĞRETİM 6 8 FEN ve TEKNOLOJİ Çözüm: Bitki ve hayvan hücreleri hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten meydana gelir. Bu yapılar her iki hücrede de ortak olanlardır. Fakat bitki hücreleri hücre zarının üzerinde, cansız, esnek olmayan ve tam geçirgen selülozdan yapılı “çeper” adı verilen bir örtü daha taşır. Bu örtü hayvan hücrelerinde yoktur. Verilen hücre bir hayvan hücresi olduğuna göre I; hücre zarını II; Çekirdeği III; Sitoplazmayı göstermektedir. Cevap D şıkkıdır. 4. I. Hücre çeperi II. Organel Çeşitleri III. Hücre şekli Yukarıda verilenlerden hangileri bitki ve hayvan hücreleri arasındaki farklılıklardandır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I, II ve III Çözüm: Hücre zarı Hücre zarı sitoplazma sitoplazma çekirdek Hücre çeperi bitki hücresi hayvan hücresi Yukarıdaki şekillerden de anlaşılacağı gibi bitki hücresi hücre çeperi taşıyan köşeli hücrelerdir. Hayvan hücreleri ise çeper bulundurmaz ve şekil olarak yuvarlak ya da elipstir. Bu iki hücre arasında organel çeşitleri de farklılık gösterir. Bitki hücresi Hayvan hücresi Ribozom Var Var Lizozom Yok Var Golgi aygıtı Var Var Endoplazmik retikulum Var Var Mitokondri Var Var Koful Var Var Sentrozom Yok Var Plastidler Var Yok ; Organeller her iki hücrede birlikte bulunamaz. Bu nedenle cevap I, II ve III tür. 5. I. Hücre II. Organ III. Sistem Çok hücreli canlıların yapısını oluşturan dokular yukarıda verilenlerden hangilerini kapsar? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III Çözüm: Gelişmiş canlılarda aynı görevi üstlenen hücreler dokuları, dokular organları, organlarda bir araya gelerek sistemleri oluşturur. Bu nedenle dokular yalnız hücreleri içinde bulundurur ve kapsar. Doğru cevap A’dır. FEN ve TEKNOLOJİ 9 İLKÖĞRETİM 6 6. - Yalnız hayvan hücresinde bulunur ve hücre içi sindirimin yapıldığı yerdir. - Tüm canlı hücrelerde bulunur ve proteinlerin üretildiği organeldir. - Canlının ATP (enerji) kaynağıdır ve hücrenin oksijenli solunum yapmasını sağlar. - Renkli ve renksiz çeşitleri vardır ve yalnız bitki hücrelerinde bulunurlar Yukarıda özelliği verilmeyen organel aşağıdakilerden hangisidir? A) Ribozom B) Golgi Aygıtı C) Mitokondri D) Plastid Çözüm: İlk önerme lizozom organelini anlatır. Bu organel sadece hayvan hücrelerinde bulunur ve sindirim yapar. İkinci ifade ribozom organelini belirtir. Üçüncü ifade mitokondri organelini belirtir. Dördüncü ifade kloroplast (yeşil renkli), lökoplast (renksiz), kromoplast (sarı, turuncu, kırmızı), çeşitleri olan yalnız bitkilere özgü plastidleri belirtir. Fakat golgi(salgı yapar) organeline ait bir ifade yoktur. Cevap B’dir. 7. Hücre çeperi taşıyan, kloroplast bulunduran köşeli bir hücre için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) Sentrozom bulundurur Fotosentez yapar Bitkisel bir hücredir Lizozom organeli bulundurmaz. Çözüm: Bahsedilen özelliklere sahip bir hücre ancak bitki hücresi olabilir. Bitki hücreleri kloroplast organelinden dolayı fotosentez yapar. Sentrozom ve lizozom hayvan hücrelerine ait organeldir. Bu nedenle sentrozom ve lizozom taşımaz. Cevap A şıkkıdır. İLKÖĞRETİM 6 10 FEN ve TEKNOLOJİ 1. Tüm canlılara ait hücreler için, aşağıdakilerden hangisi ortaktır? 4. I II A) B) C) D) Kalıtsal bilgiyi çekirdeğin içinde taşıma Koruyucu özellik çeper bulundurma Canlı ve seçici geçirgen zara sahip olma Kloroplast ve mitokondri organelini bir arada bulundurma III Yukarıda verilen bitkide boyuna büyümeyi sağlayan doku (sürgen doku) numaralı yerlerden hangilerinde bulunur? A) B) C) D) 2. Yalnız I Yalnız II I ve III I, II ve III sinir hücresi O düz kas hücresi K U Yukarıda insana ait iki farklı dokunun hücre tipi şekillendirilmiştir. Buna göre bu iki hücre için aşağıdakilerden hangisinin ortak olmadığı söylenir? 5. L İ Yukarıda verilen dokuları bitkilerde ve hayvanlarda bulunanlar olarak ayırırsak aşağıdakilerden hangisi doğru olur? S A) B) C) D) Sitoplazma miktarları Mitokondri taşımaları Hücre çeperi bulundurmamaları Protein üretmeleri I. Sinir doku II. Kas doku III. Bağ doku IV. Destek doku T İ Bitkisel dokular K A) B) C) D) 3. Canlı hücreler tüm maddeleri içerisine almaz. Ancak belli maddeleri alabilir. Bunun temel sebebi hücre zarının aşağıdaki özelliklerinden hangisidir? A) B) C) D) 6. İLKÖĞRETİM 6 11 III ve IV II ve IV Yalnız IV I, II ve III Aşağıda verilen organel ve görevi eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) İnce olması Canlı olması Esnek olması Seçici geçirgen olması I ve II I ve III I, II ve III Yalnız IV Hayvansal Dokular Lökoplast → Fotosentez yapma Ribozom → Protein sentezi Golgi aygıtı → Salgı yapmak Endoplazmik Retikulum → Madde taşımak FEN ve TEKNOLOJİ 7. 10. Organeller Lizozom sentrozom Kloroplast kromoplast lökoplast Yukarıdaki şekilde B kümesi hayvan hücresini, A kümesi bitki hücresini gösterdiğine göre iki kümenin kesişimi (ortak bölgesi) olan noktada bulunabilecek X organeli aşağıdakilerden hangisidir? Organellerin şekilleri Organellerin görevleri Organellerin bulundukları hücre çeşidi Organellerin renkleri A) B) C) D) 8. Canlıların hücrelerinde “glikoz” isimli şekeri üreten ve tüketen organeller aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru olarak verilmştir? A Hayvan X Bitki hücresi organeli hücresi Yukarıdaki tabloda bazı organel çeşitleri gruplandırılmıştır. Buna göre gruplama aşağıdaki kriterlerden hangisi dikkate alınarak yapılmıştır? A) B) C) D) B Kromoplast Lİzozom Sentrozom Endoplazmik retikulum O K U L ÜRETEN A) B) C) D) Mitokondri Ribozom Kloroplast Golgi Aygıtı TÜKETEN Kloroplast Lİzozom Mitokondri Kromoplast 11. İ S A) B) C) D) T İ K 9. - Organ - Hücre - Sistem - Doku 12. Organizmayı (canlıyı) meydana getiren yapıları küçükten büyüğe doğru sıralarsak aşağıdakilerden hangisi bu sıralamada üçüncü sırada yer alır? A) Hücre B) Doku C) Organ D) Sistem İLKÖĞRETİM 6 Aşağıda verilenlerden hangisi hücre zarının görevlerinden biri değildir? Hücreyi dış etkilerden korumak Hücreye belirli bir şekil kazandırmak Hücreyi dış ortamdan ayırmak Hücrenin kalıtsal özelliklerini belirlemek I. Yaprak II. Gövde III. Kök ucu Bitkilerde boyuna büyümeyi sağlayan doku(sürgen doku) yukarıdaki yapılardan hangilerinde bulunur? 12 A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III D) I, II ve III FEN ve TEKNOLOJİ 13. A) B) C) D) 14. 17. Hücrenin tüm kalıtsal özelliğini içinde barındıran DNA molekülü, gelişmiş bitki ve hayvan hücrelerinde aşağıdaki yapılardan hangisinde yer alır? Hücre zarı Hücre çeperi Çekirdek Sitoplazma Canlıda aynı dokuda bulunan hücreler için, I. Şekil II. Görev III. Organel çeşidi Özelliklerinden hangilerinin aynı olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde aşağıdaki organellerden hangisinin sayıca çok olması beklenir? A) Mitokondri B) Lizozom C) Ribozom D) Golgi aygıtı O 18. Aşağıda verilen özellikler hangisi hücre zarı ve çeperi için ortaktır? K A) B) C) D) U L Canlı olma Koruyucu olma Seçici olma Esnek ve ince olma İ 15. Aşağıda verilen doku çeşitlerinden hangisinin görevi, bitkilerde madde taşınmasını sağlamak? S A) B) C) D) K Destek doku Salgı doku İletim doku Sürgen doku T İ 19. 16. Bir öğrenci soğan zarından aldığı parçayı ve kendi yanağın iç tarafından aldığı parçayı mikroskop altında sıra ile inceler ise, I. örnekte gördüğü yapılardan hangisini II. örnekte göremez? A) B) C) D) a. artıkları depolar b. oksijenli solunum yapar c. salgı yapar d. protein üretir Yukarıda bazı organeller numaralar ile belirtilmiştir. Bu organelleri karşılarında verilen görevler ile eşleştirirsek aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlış olur? Hücre zarı Sitoplazma Çekirdek Hücre çeperi FEN ve TEKNOLOJİ 1. mitokondri 2. koful 3. ribozom 4. sentrozom 13 A) 1 – b B) 3 – d C) 2 – a D) 4 – c İLKÖĞRETİM 6 23. 20. I II III Kloroplast + – – Çekirdek + – + hücre Sentrozom – – + Doku Yukarıdaki tablo dikkate alındığında I, II ve III nolu hücreler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) B) C) D) X “I” bitki hücresidir “II” hayvan hücresidir “III” fotosentez yapamaz “II” bakteri hücresidir Sistem Canlı Yukarda verilen canlıyı meydana getiren yapılar ile ilgili sıralamada X yerine aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır? A) B) C) D) O Organel Organ Organizma Organizasyon K U 21. Hayvan hücreleri fazla su ile dolduğunda şişer ve patlar. Fakat bitki hücresi fazla su aldığında sadece gerilir, patlamaz. Bitki hücrelerinde bu durumun gözlenmemesi aşağıdakilerden hangisini taşımasından dolayıdır? A) Hücre zarı B) Hücre duvarı C) Plastidler D) Koful L İ S T 24. İ K 22. 25. Hayvan Hücresi a, b, c, e Bitki Hücresi a, b, c, d Aşağıdaki organellerden hangisi bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunur? A) Kloroplast B) Koful C) Sentrozom D) Lizozom I. Hücre zarı bulundurmak II. Sitoplazma taşımak III. Çekirdek bulundurmak IV. selüloz çeper taşımak Yukarıda hayvan ve bitki hücresinde bulunan bazı organeller harfler ile sembollenerek gösterilmiştir. Buna göre hangi organel kloroplast ifade eder? Yukarıda verilenlerden hangileri tüm canlı hücreler için geçerlidir? A) I ve II B) II ve III A) a C) III ve IV D) I, II ve III İLKÖĞRETİM 6 B) b C) d D) e 14 FEN ve TEKNOLOJİ ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 1: CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME KAZANIM: 2. İnsanda Üreme, büyüme ve gelişme 3. Ergenlik ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ 1. İnsanlarda üremeyi sağlayan yapılardan hangisi dişi bireye ait değildir? A) Yumurtalık B) Döl yatağı C) Testis D) Yumurta kanalı Çözüm: Dişi üreme sistemi aşağıdaki gibidir. Yumurta kanalı III Yumurtalık Döl yatağı Yumurtalık; yumurtanın üretildiği, yumurta kanalı; yumurtanın döllenip döl yatağına taşındığı, döl yatağı; döllenmiş yumurtanın geliştiği yerdir. Testis ise erkekte üreme hücresi olan spermin üretildiği bölgedir. Bu nedenle cevap C’ dir. 2. Hücre zarı kuyruk Hücre zarı sitoplazma Sitoplâzma çekirdek çekirdek Yumurta Yukarıda insana ait bir sperm ve yumurtanın şekli verilmiştir. Buna göre; I. Hareket II. Ağırlık III. Şekil İki hücrede özelliklerinden hangilerinin farklılık gösterdiği söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III Çözüm: Görüldüğü gibi iki hücre arasında şekil ve ağırlık yönünden belirgin bir fark vardır. Yumurta daha büyük, bol sitoplâzmalı ve ağırdır. Yine şekilden anlaşılacağı gibi sperm kuyruk taşır. Bu da onun hareket yeteneği olduğunu gösterir. Yumurta da kuyruk bulunmaz. Bu nedenle cevap D’ dir. FEN ve TEKNOLOJİ 15 İLKÖĞRETİM 6 3. I III Yandaki şekilde bir insana ait erkek üreme hücresi verilmiştir. Buna göre numaralı yapılar aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru olarak adlandırılmıştır? II A) B) C) D) I Baş Boyun Kuyruk Baş II Boyun Baş Baş Kuyruk III Kuyruk Kuyruk Boyun Boyun Çözüm: Spermin üç bölgesi vardır. Bunlar, I ile gösterilen baş, II ile gösterilen boyun, III ile gösterilen kuyruktur. Bu nedenle doğru yanıt A şıkkıdır. 4. Hamilelik periyodu boyunca embriyo hızla büyür, görüntüsü değişir ve sistemleri şekillenir. Bu aylardan sonra doğuma kadar canlı ........................ diye adlandırılır. Yukarıda verilen paragrafta noktalı yere gelecek ifade aşağıdakilerden hangisidir? A) Yumurta B) Zigot C) Bebek D) Fetüs Çözüm: Sperm ve yumurta birleştikten sonra meydana gelen yapıya zigot, zigot büyüyüp gelişince embriyo, 2.aydan sonrada doğana kadar fetüs adı verilir. Bu nedenle cevap D’ dir. 5. Embriyonun sağlıklı gelişmesi için anne adayının aşağıdakilerden hangisini yapmaması gerekir? A) B) C) D) Gebeliğine doktor kontrolünde devam etmeli Sık sık ve aşırı yemek yemeli Sigara, alkol ve uyuşturucu kullanmamalı Doktor tavsiyesi haricinde ilaç kullanmamalı Çözüm: Bebek anne aracılığıyla beslendiği ve oksijen aldığından dolayı, annenin alacağı alkol, uyuşturucu, yabancı ilaçlar vb. bebeği de etkiler. Bu nedenle anne adayı bunları almamalıdır. Gebeliğine doktor kontrolünde devam etmeli, yemek yerken de aşırıya kaçmamalıdır. Bu annenin gereğinden fazla kilo almasına ve doğumunda zorlaşmasına sebep olur. Cevap B şıkkıdır. 6. I. Penis II. Yumurtalık III. Testis IV. Döl yatağı İnsanın dişi ve erkek bireylerinde üreme hücrelerinin yapıldığı yerler yukarıda verilenlerden hangileridir? A) I ve II İLKÖĞRETİM 6 B) II ve III C) III ve IV 16 D) I ve IV FEN ve TEKNOLOJİ Çözüm: Penis üreme hücresinin ve idrarın erkek vücudundan çıkmasını sağlayan organdır. Döl yatağı ise dişi de embriyonun geliştiği yerdir. Üreme hücrelerinin üretildiği yerler ise dişi de yumurtalık, erkekte testislerdir. Bu nedenle cevap B’ dir. 7. İnsanın üreme hücreleri olan yumurta ve spermin birleşip zigotu (döllenmiş yumurtayı) oluşturması olayına döllenme denir. Döllenme insanda dişinin vücudu içinde gerçekleşir. Buna göre dişide döllenmiş yumurtanın geliştiği yapı aşağıdakilerden hangisi ile adlandırılır? A) Yumurta kanalı C) Döl yatağı B) Yumurtalık D) Vajina Çözüm: Yumurta yumurtalıkta üretilir, yumurta kanalında döllenir, döl yatağında ise gelişip bebeği verir. Vajina ise penisin dişi vücuduna girdiği bölgedir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır. 8. Aşağıda verilenlerden hangisi çocuklarda ergenlik dönemine geçişin belirtilerinden biri değildir? A) B) C) D) Asi ve birbirleriyle çelişen davranışlar sergileme Benlik duygusunda azalma Üreme organında gelişme Büyümede yavaşlama Çözüm: Ergenlik çocukluktan yetişkinliğe geçiştir. Çocuk kendini iki dönemin arasında hisseder ve kendine olan güveni, vücuduna olan beğenisi azalır. Asileşir ve anne babaya bağımlılığı azalır. Üreme organları gelişir ve vücudu hızla büyür. Bu nedenle D şıkkı doğru değildir. 9. – Ayşe’nin hayatta kalabilmek için kendisine bakacak yetişkinlere tamamen bağımlı olduğu dönemdir – Ayşe’nin eşey organlarının, eşey hücresi oluşturmaya başladığı dönemdir. Bu dönem onun için ruhsal açıdan oldukça karmaşıktır. – Ayşe’nin mesleğini seçip, evlendiği dönemdir. Ayşe eğer uygun eşi ve mesleği seçebilmiş ise bu dönemi huzurlu geçirir. İnsanın gelişmesine ait evrelerden hangisine yukarıda değinilmemiştir? A) Bebeklik C) Yaşlılık Çözüm: B) Ergenlik D) Yetişkinlik İlk açıklama bebeklik, ikinci açıklama ergenlik, üçüncü açıklama yetişkinlik çağını anlatır. Fakat kişinin arkadaşları, torunlarıyla bir arada olmaktan hoşlandığı, bilgi ve deneyimlerini onlarla paylaştığı yaşlılık dönemi ile ilgili açıklama yoktur. Bu nedenle cevap C şıkkıdır. FEN ve TEKNOLOJİ 17 İLKÖĞRETİM 6 10. Kız Erkek 10 yaş Kız Erkek 13 yaş Kız Erkek 16 yaş Kız Erkek 19 yaş Yukarıda kız ve erkeklerde gözlenen ergenlik süreci büyüme farklılıkları verilmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi her zaman söylenemez? A) B) C) D) Kızlar erkeklerden önce ergenliğe girer. Kızlar ergenlik başı ve sonunda hep erkeklerden uzundur. 13 yaşındaki kızlar, o yaştaki erkek arkadaşlarından daha büyük görünür. Ergenlik dönemi kızlarda ve erkeklerde farklı hızlarda gerçekleşir. Çözüm: Şekillerden de anlaşılacağı gibi kızlar ergenliğe erkeklere göre yaklaşık 2 yıl önce girer bu nedenle 13’lü yaşlardaki kız erkeğe göre daha olgun görünür. Fakat kızlar yaklaşık 13-16 yaşları arası hızla değişirken, erkekler 16 ile 19 arası hızlı bir büyüme periyoduna girer. Bu nedenle B şıkkı her zaman geçerli değildir. 11. Ergenlik dönemine giren kız çocuklarında her ay üretilen yumurtanın bir miktar kan ile vücut dışına atılmasına...........(menstrüasyon) adı verilir. Yukarıdaki noktalı yere gelecek uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir? A) Yumurta C) Adet görme B) Üreme D) Ergenleşme Çözüm: Ergenliğe giren kız çocukları, her ay bir tane üreme hücresi (yumurta) üretir. Yumurta döllenmediği taktirde, bir miktar kan ile vücut dışına atılır. Kız çocuklarının ayda bir defa (28 günde bir) yaşadığı bu olaya adet görme adı verilir. Bu nedenle cevap C şıkkıdır. 12. Aşağıda verilenlerden hangisi ergenlik dönemine giren kız ve erkek çocuklarda gözlenebilecek ortak değişiklerden biri değildir? A) Boy ve kilo artışı C) Yüzde sivilce ve siyah nokta oluşmaları B) Ruhsal dalgalanmalar D) Kalça ve omuzda fazlaca yağlanma Çözüm: Ergenlik hızlı bir büyüme periyodudur. Bu nedenle bedenindeki değişimleri özümsemekte zorlanan kız ve erkek çocuklarda ruhsal dalgalanmalar gözlenir. Kız çocuklar kalça, omuz ve göğüs bölgelerindeki yağlanmayı kabullenmekte zorlanır. Çoğu zaman göğüslerinden utandığından kambur yürür. Sivilcelenme hem erkek hem kız çocuklarda gözlenen derideki yağlanmaya bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Dolayısıyla A, B, C şıkları kız ve erkek çocuklar için ortak, D şıkkı ise yalnız kızlara özgü olduğundan doğru cevaptır. İLKÖĞRETİM 6 18 FEN ve TEKNOLOJİ 1. I. Hücre zarı taşıma II. Kuyruk bulundurma III. Çekirdeğe sahip olma 4. Yukarıda verilen özelliklerden hangileri yumurta ve spermde ortaktır? 2. A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) I,II ve III (I) I. Zigot II. Fetüs III. Embriyo Sperm ve yumurtadan, bir bebek dünyaya gelene kadar yukarıda verilen oluşumlar hangi sıraya uygun olarak gerçekleşir? 5. A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III D) III – I – II sperm zigot → embriyo → bebek I (II) Zigot II Embriyo yumurta Bir canlının dünyaya gelişini gösteren olaylar dizisinde, I ve II nolu yapıları meydana getiren yerler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? II I A) Penis Yumurtalık B) Testis döl yatağı C) Testis Yumurta kanalı D) Testis Yumurtalık Bebeğin gelişimi esnasında gözlenen yukarıdaki olaylar dişi üreme sisteminin hangi bölgelerinde meydana gelir? O K U A) B) C) D) L İ I Yumurtalık Yumurta kanalı Döl yatağı Yumurtalık II Döl yatağı Döl yatağı Yumurtalık Yumurta kanalı S T İ 6. Yumurtanın döllendiği yer K 3. II I III Spermin bırakıldığı yer III İnsan dişisine ait yukarıdaki şemada I,II ve III ile belirtilen yerler aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru verilmiştir? II III I A) Yumurtalık Döl yatağı Yumurta kanalı B) Yumurta kanalı Yumurtalık Döl yatağı C) Yumurtalık Yumurta kanalı Döl yatağı D) Döl yatağı Yumurta kanalı Yumurtalık FEN ve TEKNOLOJİ Yukarıda, dişi üreme sisteminde, spermin bırakıldığı ve döllenmeyi yaptığı yer verilmiştir. Buna göre spermin yumurtaya ulaşması, I. Küçük olması II. Kuyruk bulundurması III. Çok sayıda üretilmesi Özelliklerinden hangilerini taşımasıyla sağlanır? 19 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I,II ve III İLKÖĞRETİM 6 7. Hamilelik boyunca bebek, solunum boşaltım ve beslenme ihtiyacını anneden karşılar. 11. Buna göre bebeğin bu ihtiyaçları aşağıdaki yapılardan hangisi aracılığıyla anneden karşılanır? A) Plasenta B) Yumurta kanalı C) Ağız D) Burun 12. 8. Bol Ca++ (kalsiyum) içeren gıdalar almak Doktor izni olmadan ilaç kullanmamak Sık sık ultrasona girmek Bol ve rahat kıyafetler giymek A) Testis B) Sperm tüpü C) Penis D) Prostat bezi I. Vücudu sıkan giysiler giymek II. Hafif ve doktor kontrolünde egzersizler yapmak III. Vitamin ve mineral içeriği zengin gıdalar almak Yukarıda verilenlerde hangileri anne adayının bebeğinin sağlıklı gelişmesi için yapması gerekenlerdir? Aşağıdakilerden hangisi hamile bir (anne adayının) kadının yapmaması gereken– lerden biridir? A) B) C) D) Ergenlik döneminde erkek bireylerde fazlaca salgılanan testesteron hormonu, erkek üreme sisteminin aşağıdaki kısımlarından hangisinde üretilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I,II ve III O K U L 13. İ 9. 10. Erkek üreme hücresi olan sperm, dişi üreme sisteminin aşağıdaki kısımlarından hangisinde yumurtayı döller? S A) Yumurtalık B) Döl yatağı K C) Yumurta kanalı D) Vajina Arzu; Adem; Enes; Mert; T İ Belli bir mesleği seçmiştir ve çalışmaktadır. Hızlı hareket edemez ve çabuk yorulur. Kendi cinsinden arkadaşlarıyla oyun oynamayı tercih eder. Yüzünde sivilceler çıkmaktadır. B) Adem C) Enes D) Mert İLKÖĞRETİM 6 Buna göre bu hormonların salgılandığı yapılar aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru olarak verilmiştir? Östrojen Testesteron A) Testis Yumurtalık B) Testis Yumurta kanalı C) Sperm kanalı Döl yatağı D) Sperm kanalı Yumurtalık 14. Yukarıda bulundukları gelişim dönemine ait özellikleri verilen bireylerden hangisi çocukluk evresini yaşamaktadır? A) Arzu Erkek çocuklarda ergenlik testesteron, kız çocuklarda ergenelik östrojen adı verilen hormonlar sayesinde meydana gelir. Çocuklar bu iki hormonun miktarlarının artışıyla yetişkin vücuduna ulaşmaya başlar. “Bu dönemdeki çocuk sokakta arkadaşlarıyla oynamayı tercih eder. İyi ve kötüyü ayırt etmeyi öğrenir. Beğenilmek onun için önemlidir. Kendini topluma yararlı olmaya hazırlar.” Yukarıda özellikleri verilen gelişme dönemi aşağıdaki aralıklardan hangisine denk gelir? 20 A) 0 – 2 yaş B) 2 – 5 yaş C) 6 – 12 yaş D) 15 – 19 yaş FEN ve TEKNOLOJİ 15. Ergenliğe giriş yaşı, çocukların genetik özellikleri, yaşadıkları ülkelerin sıcaklığı, beslenme özellikleri vb. faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterir. Örneğin Arabistan sıcaklığı yüksek bir ülke olduğundan büyüme daha hızlıdır ve oradaki çocuklar ülkemize göre daha erken ergenliğe girer. 18. A) Çocuklar herkes ve her şey hakkında peşin yargılara varabilir. B) Kendini anne ve babaya bağlı hissetme duygusu azalır. C) Çocuk kendini çevreye kabul ettirme mücadelesine girer. D) Üreme organlarının gelişimine paralel, üreme hücreleri üretilmeye başlar. Yukarıda verilen bilgilere göre çocukların ergenliğe giriş yaşında aşağıdaki faktörlerden hangisini etkili olduğu söylenemez? A) B) C) D) Genetik özellikleri Yaşadığı ülkeleri iklim özellikleri Beslenme özellikleri Vücudun fiziksel yapısı 19. O K Ergenlik dönemine giren kız çocukları kaç günde bir ürettikleri yumurtayı vücut dışına atar? L İ S A) 7 günde bir B) 14 günde bir C) 22 günde bir D) 28 günde bir T İ bilgilerinden hangileri doğrudur? K 17. I. Ses telleri gelişir ve ses kalınlaşır. II. Kalça ve omuzda yağ birikimi artar. III. Menstrüasyon döngüsü başlar. IV. Boy uzar ve kilo artar. 20. B) II ve III C) III ve IV D) II,III ve IV FEN ve TEKNOLOJİ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I,II ve III Ergenlik dönemi ile ilgili olarak verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Eşey hücrelerinin üretilmeye başlandığı dönemdir. B) Erkeklerde kızlardan önce başlar. C) Kızlarda kalça ve omuzlarda yağ doku miktarı artar. D) Erkeklerde göğüs ve koltuk altı kıllanır, sakal ve bıyık çıkar. Yukarıda verilenlerden hangileri ergenlik dönemine giren kız çocuklarda gözlenen değişikliklerdir? A) I ve II Çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi olarak bilinen ergenlik dönemi ile ilgili olarak, I. Erkek çocuklarda testesteron hormonunun artışına bağlı olarak testisler büyür. II. Kız çocuklarda boy erkek çocuklara göre daha çok uzar. III. Kız ve erkek çocuklarda derideki yağ oranının artmasına bağlı olarak sivilceler ve siyah noktalara çıkar. U 16. Aşağıda verilenlerden hangisi ergenlik döneminde gözlenen ruhsal değişikler– den biri değildir? 21 İLKÖĞRETİM 6 ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 1: CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME KAZANIM: 4. Hayvanlardaki üreme, büyüme ve gelişme ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ 1. Hayvanlarda insanlar gibi neslini devam ettirmek için üremek zorundadır. Hayvanların üremeleri kendi içlerinde farklılık gösterse de eşeyli üreyen hayvanlarda belli bir sıraya uygun olarak, benzerlikler göstererek gerçekleşir Buna göre hayvanlarda üreme, I. Üreme hücresi üretme II. Gelişme III. Döllenme olayların hangisi sıraya uygun olarak gerçekleşmesiyle sağlanır? A) I – II – III B) I – III – II C) II – III – I D) II – I – III Çözüm: Eşeyli üreyen hayvanlar çoğalmak için önce üreme hücresi üretmek zorundadır. Daha sonra üreme hücrelerinin bir araya gelmesi (döllenme) gerçekleşir. Döllenmeyi gelişme takip eder. Bu nedenle cevap B şıkkıdır. 2. Yeryüzünde yaşayan hayvanlar çok fazla çeşitlilik gösterir. Bu nedenle üremeleri de farklılıklara sahiptir. Bazıları yumurtlayarak bazıları doğurarak çoğalır. Aşağıda verilen hayvanlardan hangisi yumurta ile çoğalmaz? A) Serçe B) Yılan C) Kurbağa D) Tavşan Çözüm: Kuşlar, sürüngenler, kurbağalar ve balıklar yumurtlayarak, memeli hayvanlar ise doğurarak çoğalır. Serçe kuş, yılan sürüngendir. Tavşan memelidir. Yumurtlayarak değil doğurarak çoğalır. Cevap D’dir. 3. Aşağıda verilen hayvan gruplarından hangisinde döllenmeden sonra meydana gelen gelişme dişinin vücudu içerisinde tamamlanır? A) Balıklar B) Memeliler C) Kurbağalar D) Kuşlar Çözüm: Yumurta ve sperm dişinin vücudu dışında bir araya gelir (döllenir) ise buna dış döllenme, eğer dişinin vücudu içinde döllenme olursa buna iç döllenme denir. Döllenme sonrası gelişme yine dışarıda olursa dış gelişme, dişinin vücudunda olursa buna iç gelişme denir. Yumurta ile çoğalan canlılarda gelişme “dış gelişme” dir. Fakat doğurarak çoğalan memelilerde gelişme “iç gelişme” dir. Bu nedenle cevap B şıkkıdır Balık Kurbağa Sürüngen Kuş Memeli İLKÖĞRETİM 6 Döllenme Dış Dış İç İç İç Gelişme Dış Dış Dış Dış İç 22 FEN ve TEKNOLOJİ 4. Yumurta ve sperm üretme Döllenme Gelişme II I III Eşeyli üreyen hayvanlarda gerçekleşen yukarıdaki olaylardan hangileri tüm hayvanlarda canlının vücudu içinde gerçekleşir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III Çözüm: Döllenme ve gelişme her hayvanda vücudun içinde olmaz. Fakat üreme hücreleri olan sperm ve yumurta her zaman vücudun içinde üreme organlarında üretilir. Bu nedenle yanıt A seçeneğindedir. 5. Çeşitli hayvanların üremesi ve gelişmesi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) Balıklar yumurta ile ürer Memeliler doğurarak çoğalır Kuşlarda gelişme dişi vücudunun içinde tamamlanır. Memeliler doğurdukları yavruları sütle besler. Çözüm: Kuşlar iç döllenme yapar, fakat döllenen yumurtayı dışarı çıkarır ve üzerinde bekler (kuluçkaya yatar). Yumurtanın içinde gelişimini tamamlayan canlı, yumurtayı çatlatır ve dışarı çıkar. Yani gelişme dışarıda gerçekleşir. Cevap C’dir 6. Yumurtayla çoğalan bazı hayvanların yumurtalarındaki besin gelişimlerine yetmez. Hayvan bu durumda tam gelişmeden yumurtadan çıkar ve gelişimini ____________ geçirerek tamamlar. Bu canlılara örnek olarak kelebekler ve kurbağalar verilebilir. Yukarıdaki paragrafta noktalı yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır? A) Başkalaşım B) Değişim C) Farklılaşım D) Larva Çözüm: Soruda tanımı verilen olay başkalaşımdır. Başkalaşımda yumurtadan çıkan canlı ergine benzemez. Zamanla ergin hale gelir. yumurta tırtıl (larva) koza (pupa) kelebek Kelebeğin başkalaşım süreci FEN ve TEKNOLOJİ 23 İLKÖĞRETİM 6 7. Başkalaşım geçiren bir canlı yumurtadan çıktıktan sonra aşağıdakilerden hangisi ile adlandırılır? A) Pupa B) Larva C) zigot D) ErginLarva Çözüm: Başkalaşım geçiren canlının yumurtadan çıktığı ilk hali larvadır. Canlı daha sonra gelişerek ergin halinde gelir. Cevap B’dir 8. larva (suda) (suda) yumurta Ergin kurbağa (karada) Yukarıda kurbağaların hayat döngüsü verilmiştir. Döngüden yola çıkarak aşağıdakilerden hangisine varılamaz? A) B) C) D) Kurbağalar başkalaşım geçirir Kurbağalar hem suda hem karada yaşar Kurbağalar yumurtayla çoğalır Kurbağaların üremesi diğer hayvanlardan daha uzun sürer. Çözüm: Şekilden de anlaşıldığı gibi kurbağalar hem suda hem karada yaşar. Yumurtayla çoğalır ve larva halinde yumurtadan çıktığından başkalaşım geçirir. Fakat şekilde kurbağanın üreme süresi belirtilmemiştir. Bu nedenle diğer hayvanlarla bir kıyaslamaya gidemez. Cevap D şıkkıdır. İLKÖĞRETİM 6 24 FEN ve TEKNOLOJİ 1. 4. Aşağıdaki canlı çeşitlerinden hangisinin hayat döngüsünde başkalaşım geçirme gözlenmez? A) Arı B) Kelebek C) Karınca D) Kirpi Hayvanlar Yumurtalar ile çoğalanlar Doğurarak çoğalanlar Serçe Yılan ……… Hamsi Yunus Tavşan ……… Aslan Yukarıdaki gruplandırmada , boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki örneklerden hangileri yazılabilir? A) B) C) D) 2. Kedi, kurt Kaplumbağa, kirpi Köpek, Kanarya Kartal, Martı Aşağıda verilen canlılar ve üreme şekilleriyle ilgili eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? 5. A) B) C) D) Kelebek; yumurtayla Penguen; yumurtayla Ayı; doğurarak Kanguru; doğurarak O larva K U L yumurta ? İ S T kelebek İ Yukarıda başkalaşım geçiren bir kelebeğin hayat döngüsü verilmiştir. Buna göre döngüde (?) yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır? K 3. I. Balık Kurbağa Sürüngen Hayvanlar II. B) Ergin C) Tırtıl D) Zigot Kuş memeli Bir öğrenci çeşitli canlıları yukarıdaki gibi iki gruba ayırmıştır. Öğrencinin bu gruplamayı yapmasının temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir? 6. A) I. grubun doğurarak II. grubun yumurtlayarak çoğalması B) I. grubun sıcakkanlı II. grubun soğukkanlı olması C) I. grubun yavrularına bakmaması, II. grupta ise yavru bakımının olması D) I. grubun suda, II. grubun karada yaşaması İLKÖĞRETİM 6 A) Pupa I. Kuş II. Sürüngen III. Memeli Yukarıda verilen canlıları yavrularına bakma iç güdülerine göre çoktan aza doğru sıralarsak aşağıdakilerden hangisi doğru olur? 25 A) I – II – III B) II – I – III C) III – I –II D) III – II – I FEN ve TEKNOLOJİ 7. 8. 9. Aşağıda verilen hayvanlardan hangisinde embriyo gelişimi vücut içinde gerçekleşmez? A) Kedi B) Tavşan C) Balık D) Köpek 12. Sıcakkanlı hayvanlar dünyaya getirdikleri yavrularına bakar ve beslerler. Aşağıdaki canlılardan hangisi bu gruba dahildir? A) Balina B) Kaplumbağa C) Ağaç kurbağası D) Hamsi Aşağıda verilen canlılardan hangisi doğurduğu yavrusunu süt ile besleyerek büyütmez? A) Yarasa B) Yunus C) Ayı D) Martı 13. I. Ergin II. Larva III. Pupa Başkalaşım geçiren bir kelebeğin yumurtasından çıkan canlı tekrar kelebek haline gelene kadar, başkalaşım süresinde sırayla hangi evrelerden geçer? I. Kuşlar II. Kurbağalar III. Memeliler Yukarıda verilen canlılardan hangilerinden yavru bakımı vardır? O K A) I – III – II B) II – I – III C) II – III – I D) III – I - II U A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) I, II ve III L İ S T 10. Aşağıda verilen canlılardan hangisinde yavru bakımı yoktur? A) Yılan B) Kartal C) Tavşan D) Kedi 14. İ I. Böcekler II. Balıklar III. Kurbağalar K Yukarıda verilen çeşitli hayvan gruplarından hangilerinde başkalaşım geçiren canlılar bulunur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III 11. Balık Memeli Sürüngen Kuş Gelişme Dış Dış Dış Dış Yavru bakımı Yok Var Yok Var 15. Yukarıdaki tabloda hangi canlı ile ilgili verilen bilgiler yanlıştır? A) Balık B) Memeli C) Sürüngen D) Kuş İLKÖĞRETİM 6 Hayvanlarda üreme ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Kuşlar ve balıklar yumurtlayarak çoğalır B) Memeliler doğurarak ürer C) Kurbağalarda ve kuşlarda yavru bakımı vardır D) Böceklerin çoğu başkalaşım geçirir 26 FEN ve TEKNOLOJİ
