5.destek ve hareket

3. DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
 İSKELET
 KAS
İNSANDA DESTEK VE HAREKET
• Kemik
• Kıkırdak
• Kas dokudan oluşur.
3.1. İSKELET
SİSTEMİ
İskelet Sisteminin Görevleri
• Kaslar ve eklemlerle birlikte vücudun
hareketini sağlamak
• Vücuda şekil vermek
• İç organları korumak
• İç organlara ve kaslara bağlanma yüzeyi
oluşturmak
• Mineral depolamak
• İliklerde kan yapımını sağlamak
İnsan İskeletinin Genel Yapısı ve Kemik Çeşitleri
• Baş,
• Gövde
• Üyeler (kollar ve bacaklar)
İskelette yaklaşık 206 adet kemik bulunur.
3.1.1. KEMİK DOKU
Kemik dokuyu oluşturan yapılar
1. Sert (sıkı) kemik doku:
Havers ve volkman kanalları bulunur
2. Süngerimsi kemik doku:
Kırmızı kemikiliği bulunur.
Şekillerine Göre Kemik Çeşitleri
I. Uzun Kemikler
II. Yassı Kemikler
III. Kısa Kemikler
IV. Düzensiz Şekilli Kemikler
I. Uzun Kemikler
II. Yassı Kemikler
KEMİK ZARI-SIKI KEMİK DOKU-SÜNGERİMSİ KEMİK DOKUDAN OLUŞURLAR
Kürek kemiği
Kaburga k.
Kafatası-Kalça
III. Kısa kemikler
KEMİK ZARI-SIKI KEMİK DOKU-SÜNGERİMSİ KEMİK DOKUDAN OLUŞURLAR
IV. Düzensiz Şekilli Kemikler
KEMİK ZARI-SIKI KEMİK DOKU-SÜNGERİMSİ KEMİK DOKUDAN OLUŞURLAR
Kemik Gelişimini Etkileyen Faktörler
• Hormonlar (Kalsitonin, parathormon, büyüme hormonu ve
eşeysel hormonlar)
• Mineraller
– kalsiyum
– fosfor
– potasyum
• Vitaminler
– D
– A
– C
• Genetik faktörler
• Dengeli ve düzenli beslenme
• Egzersiz
10 MİLYON YILLIK
KEMİK İLİĞİ
Okuma metni
KÖK HÜCRELERİ ÇOĞALTMADA KULLANILABİLECEK
YAPAY KEMİK İLİĞİ ÜRETİLDİ
Karlsruhe (Karlsrue)
Teknoloji Enstitüsü, Max
Planck (Meks Plenk) Akıllı
Sistemler
Enstitüsü, Stuttgart
(Ştuttgart) Üniversitesi ve
Tübingen Üniversitesinden
araştırmacıların
ortaklaşa gerçekleştirdiği
çalışmalar sonucunda
laboratuvar ortamında kök
hücre üretmek için
kullanılabilecek yapay kemik
iliği üretildi.
3.1.2. KIKIRDAK DOKU
Tanımlar
• Kondrosit
• Kondrin
• Kapsül
• Epifiz plağı
UYARI
Kıkırdak dokuda kan damarları bulunmaz.
Beslenmeleri bağ dokudan difüzyonla olur. Atık
maddelerde aynı yoldan uzaklaştırılır.
Kıkırdak Doku ve Çeşitleri
Hayalin kıkırdak,
Elastik kıkırdak,
Fibröz kıkırdak
a. Hiyalin kıkırdak
Embriyo
dönemindeki
iskelet hiyalin
kıkırdak
yapısındadır.
Ayrıca
soluk borusunda,
burunda,
bronşlarda, kemik
eklem yerlerinde
ve kaburga
uçlarında hiyalin
kıkırdak bulunur.
b. Elastik Kıkırdak
Kulak
kepçesi,
Östaki
borusu
c. Fibröz Kıkırdak
Omurlar
arası
disklerde
3.1.3. EKLEMLER
• Oynar eklem
• Az oynar eklem
• Oynamaz
A.Oynar Eklem
Oynar eklem
KALÇA EKLEMİ
DİZ EKLEMİ
b. Az Oynar Eklem
c. Oynamaz Eklem
UYARI :
Az oynar ve
oynamaz eklemlerde
eklem kapsülü ve
eklem sıvısı yoktur.
3.2. KAS SİSTEMİ
Tanımlar:
• Sarkoplazma
• Sarkolemma
• Sarkoplazmik retikulum
• Miyofibril
• Aktin ve miyozin proteinleri
UYARI
Kaslarda hücrelerarası madde bulunmaz.
Kas sistemi vücutta dört temel görevi
yerine getirir:
1. Hareket
2. Vücutta madde taşınması
3. Vücut şeklinin oluşması
4. Vücut sıcaklığının düzenlenmesi: Soğuk
havalarda üşüdüğümüzde istemsiz olarak
titremeye başlarız.
3.2.1. İSKELET KASLARI
(ÇİZGİLİ KASLAR)
Yapı ve çalışmalarına göre kaslar üçe ayrılır.
–Çizgili kas
–Düz kas
–Kalp kası
3.2.1. İSKELET KASLARI (ÇİZGİLİ KASLAR)
ŞEMATİK-MİKROSKOBİK GÖRÜNÜŞ
Çizgili Kasların Özellikleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Çok çekirdeklidir.
Çekirdekleri hücre zarının hemen altında yer alır.
İsteğimize bağlı çalışır.
Hızlı kasılır ancak çabuk yorulur.
Enine bantlaşmalar gösterir.
Her bir miyofibril, protein yapılı aktin ve miyozin
iplikçiklerden oluşmuştur.
7. Çizgili kas hücreleri, sitoplazmalarında demir içeren
miyoglobin pigmenti taşıdığından kırmızı renkte
görünür.
Miyoglobin oksidatif fosforilasyon için gerekli oksijeni tutar.
Örnek: İskelet kasları.
3.2.2. DÜZ KASLAR
a.ŞEMATİK-b.MİKROSKOBİK GÖRÜNÜŞ
Düz Kasların Özellikleri
1. Tek çekirdeklidir.
2. Çekirdekleri hücrenin ortasında yer alır.
3. Kasılmaları yavaş, düzenli ve uzun
sürelidir.
4. İsteğimiz dışında çalışırlar(Otonom sinir
sis).
5. Enine bantlaşma görülmez.
Örnek: Mide, ince bağırsak v.s.
3.2.3. KALP KASI
a.ŞEMATİK-b.MİKROSKOBİK GÖRÜNÜŞ
Kalp Kasının Özellikleri
• Bir veya iki çekirdeklidir.
• Çekirdekleri, hücrenin ortasında yer
alır.
• Enine bantlaşma gösterir.
• Hızlı çalışır.
• İstemsiz çalışır(Otonom sinir sis).
İskelet Kasının Kasılma Mekanizması
Tanımlar
• Eşik şiddeti
• Ya hep ya hiç prensibi
• Kasıl sarsılma
• Fizyolojik tetanos
• Kas tonusu
3.2.4. ÇİZGİLİ KASIN KASILMASI
(HUXLEY’İN KAYAN İPLİKLER HİPOTEZİ)
ÇİZGİLİ KASIN KASILMASI
(HUXLEY’İN KAYAN İPLİKLER HİPOTEZİ
3.2.4. ÇİZGİLİ KASIN KASILMASI
(HUXLEY’İN KAYAN İPLİKLER HİPOTEZİ)
Huxley'in kayan iplikcikler modeline göre çizgili kaslar, aktin ve miyozin iplikçiklerinin
hareketi ile kasılır ve gevşer.
Kasılma sırasında
•
•
•
•
A bandının boyu değişmez.
I bandı daralır.
H bandı görülmez olur.
İki Z çizgisinin birbirine yaklaşmasıyla
kasın boyu kısalır.
• Kasılma sırasında kasın hacim ve
kütlesinde değişme olmaz.
Kasın gevşemesi durumunda olaylar tersine işler.
3.2.5. KASILMA SIRASINDA GERÇEKLEŞEN KİMYASAL OLAYLAR
7.Kas Kasılmasının Kimyasal Olarak
Açıklanması
UYARI
|
NÖROTRANSMİTTER MADDE(ASETİLKOLİN) SALINIMI
|
KAS HÜCRELERİNİN Na GEÇİRGENLİĞİ ARTAR VE ELEKTRİKSEL
DEĞİŞİM OLUŞUR
|
SARKOPLAZMİKRETİKULUMDAN Ca İYONLARI AKTİN-MİYOZİN
İPLİKLERİ ARASINA SALGILANIR.
|
Ca ATP AZ ENZİMİNİ AKTİFLEŞTİRİR
|
ATP HİDROLİZE UĞRAR
|
KAS KASILIR
Kas Gevşemesinin Kimyasal Olarak
Açıklanması
Ca İYONLARI AKTİF TAŞIMA İLE
SARKOPLAZMİKRETİKULUMA GEÇER
|
KAS GEVŞER
3.2.6. İSKELET KASININ KASILMA MEKANİZMASI
• Gizli evre
• Kasılma evresi
• Gevşeme evresi
Kasın kasılma evreleri
3.2.6. İSKELET KASININ KASILMA MEKANİZMASI
Kas Metabolizmasında Enerji
Kullanımı
DİNLENME HALİNDE
KREATİN + ATP → KREATİN-P + ADP
KASILMA SIRASINDA;
1.ATP + H2O → ADP + P + ENERJİ
2.KREATİN-P + ADP→ ATP + KREATİN
Kasların kasılması sırasında kullanılan
moleküller
–ATP,
–Kreatin fosfat,
–Glikoz,
–Glikojen
–Oksijen
Kasların kasılması sırasında açığa
çıkan moleküller
• ADP
• Kreatin,
• Karbon dioksit,
• Su
• Laktik asit
• Isı
3.3. İSKELET-KAS İLİŞKİSİ
• İskelet kasları kemiklere lifli bağ dokudan oluşan kas
kirişleri (tendon) ile bağlanmıştır.
•
• İskelet kaslarının bir tarafı kemiğe bağlanırken diğer
tarafı hareketli bir ekleme ya da deriye bağlanır.
• Kemiğe bağlandığı yere başlangıç noktası, ekleme
bağlandığı yere de sonlanış noktası denir.
• Birbirine zıt çalışan bu kaslara antagonist kas denir.
• Aynı anda kasılıp aynı anda gevşeyen kaslara ise
sinerjist kaslar denir.
İskelet Sistemi Rahatsızlıkları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Çıkıklar
Burkulma ve İncinmeler
Kırıklar
Menisküs
Osteoporoz
Osteomalazi
Raşitizim
Bel Fıtığı
Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı İçin Nelere Dikkat
Etmeliyiz?