Slayt 1 - cagataykaynak

1
• Bu öğrenme etkinliğini tamamladığınızda;
- Tristörün sağlamlığını kontrol edebileceksiniz.
- Tristör ile anahtarlama devresi
kurabileceksiniz.
2
• Tristör en az dört silisyum parçanın birleşmesinden
oluşan, anahtar ve doğrultma görevi yapan bir
elemandır. SCR(Silicon Controlled Redresor) ismi de
verilir. Tristörler 50V – 8000V arası ve 0.5A – 4500 A
arasındaki akım ve gerilim değerlerini anahtarlamak
üzere farklı tiplerde üretilirler.
3
• Tristörler sırasıyla birbirini takip eden,P ve N tipi silisyumdan
yapılmış 4 tabakadan oluşur. (Transistörde PNP yada NPN
olmak üzere 3 tabaka idi)
• En dışta P tabakası vardır. Anot görevi görür. Diğer uçtaki en
dıştaki tabaka ise N tabakasıdır. Katot görevi görür.
4
• Tristör 3 bacaklı bir elemandır. Bacaklarının isimleri; Anot
Katot ve Gate’dir.
5
• Anot – Katot arası çift yönlü yüksek direnç
• Anot – Gate arası çift yönlü yüksek direnç
• Katot – Gate arası bir yönde yüksek direnç ve bir
yönde düşük direnç değeri görülür.
• Küçük direnç değeri görüldüğünde;
– Kırmızı probun temas ettiği uç (GATE)
– Siyah probun temas ettiği uç (KATOT)
– Boşta kalan diğer uç (ANOT) ‘tuR
6
•
•
•
•
3. Uç Gate
2. Uç Katot
1. Uç Anottur.
BT XXX Tristörü’nün uçları tablo ile böyle bulunur!
7
• Diyotun çalışmasını hatırlayalım.
Anot ucuna Artı(+) , Katot ucuna –(Eksi) polarma uygulandığı
zaman iletime geçmekteydi.
• Tristör Gate kontrollü diyot olarak nitelenebilir.
• Anot ucuna Artı, Katot ucuna eksi polarma uygulanır. Gate
ucundan pozitif tetikleme verildiğinde Anot-Katot arası
iletime geçer. Tetikleme kesilse bile Anot-Katot arası iletime
kalmaya devam eder.
8
• 1) Gate tetiklemesi : En çok tercih edilen yöntemdir. Anot ucuna
+, Katot ucuna –(Eksi) polarma uygulanır. Gate ucuna + tetikleme
geldiğinde iletime geçer. Tetikleme kesilse bile iletime kalır.
• 2) Anot-Katot arası voltajı arttırmak : Anot-katot arasındaki voltaj
çok artırılırsa, Gate tetiklemesi gelmeden Anot-katot arası iletime
geçer.
• 3) Sıcaklık : Sıcaklığın çok artması ile tristör içindeki tabakalar
arası akan sızıntı akımı artar ve iletime geçer. İstenmeyen bir
durumdur
9
10
• Tristörün KATOT ucuna EKSİ polarma uygulanmıştır.
• Güç kaynağının Artı ucu ile tristörün Anot ucu arasına LED ve
öndirenç bağlıdır. Dolayısı ile Tristörün ANOT ucuna ARTI
polarma uygulanmıştır.
• Devredeki S anahtarı kapatıldığında, R1 direnci üzerinden
tristörün GATE ucuna ARTI polarma uygulanır. Tristörün Anotkatot arası iletime geçer. LED ışık verir.
• S anahtarı artık açılsa dahi tristör iletimde kalmaya devam eder.
11
• Tristörün Gate ucuna +(artı) polarma uygulayarak,
iletime geçmesini sağladık. Gate tetiklemesi kesilse dahi
tristör iletimde kalmaya devam eder.
• Dolayısıyla tristör tetiklendikten sonra; yokuş aşağı
giden ve frenlenemeyen bir araba gibi çalışmaktadır.
• Ancak arabanın frenlenmesi gerektiği gibi, tristörün de
gerektiğinde kesime sokulması gerekir.
12
1) Tristörü Seri Anahtarla Durdurma
13
1) Tristörü Seri Anahtarla Durdurma
Tristör tetiklendikten sonra, Anot gerilimi kesilirse tristör kesime
geçer.
Devrede S1 anahtarı kapalı konumda iken; S2 anahtarı kapatılarak
Gate tetiklenmesi sağlandığında tristör iletime geçer. LED ışık
verir.Daha sonra S2 anahtarı açılsa bile iletimde kalmaya devam
eder. LED ışık vermeye devam eder.
Tristör iletimde iken; S1 anahtarı açık konuma getirilirse, tristör
kesime geçer. LED söner.
14
1) Tristörü Seri Anahtarla Durdurma
Tekrar iletime geçirebilmek için, S1 anahtarı kapalı
konumdayken, S2 anahtarı kapatılarak Gate
tetiklenmesi sağlanmalıdır.
15
DEVRE ŞEMASI
16
KULLANILAN MALZEMELER
17
İŞLEM BASAMAKLARI
1) Devre şemasını çiziniz.
2) Malzemelerinizi temin ediniz.
3) Devrenizi kurunuz. Kontrol işlemi için sıra alınız.
4) Sıranız gelince kontrole geliniz.
5) S1 anahtarını kapalı tutarak, S2 anahtarını kapatınız.
LED’i gözlemleyiniz. S1’i kapalı tutarak S2’yi açık konuma
getirip LED’i gözlemleyiniz.
6) S1 anahtarını açık konuma getirerek LED’i gözlemleyiniz.
18
GÖZLEM SONUÇLARI
İşlem basamaklarını takip ederek, ilgili alanlara
«Tristör iletimde» veya «Tristör Kesimde» yazınız.
19
SORULAR
1) Tristör ile transistör arasındaki farkı açıklayınız.
2) Bu temrinde kullanılan durdurma yönteminin adını
yazınız.
20
2) Tristörü Paralel Anahtarla Durdurma
21
2) Tristörü Paralel Anahtarla Durdurma
Devrede S1 anahtarı ile Gate tetiklenmesi sağlandığında
tristörün Anot-Katot arası iletime geçerek, akım geçişi olur.
LED ışık verir. Daha sonra tetikleme kesilse dahi Anot-Katot
arası akım geçişi(iletim) devam eder.
S2 anahtarı kapatılınca, Anot – Katot arası kısa devre olur.
Elektrik akımı dirençsiz yolu tercih edeceği için LED’in ışık
vermesi için gerekli akım tristör üzerinden değil, S2 anahtarı
üzerinden akar. Dolayısıyla tristör kesime geçer. S2 anahtarı
açıldığında LED ışık vermez.
22
DEVRE ŞEMASI
23
KULLANILAN MALZEMELER
24
İŞLEM BASAMAKLARI
1) Devre şemasını çiziniz.
2) Malzemelerinizi temin ediniz.
3) Devrenizi kurunuz. Kontrol işlemi için sıra alınız.
4) Sıranız gelince kontrole geliniz.
5) S1 anahtarını kapatınız. LED’i gözlemleyiniz.
6) S1 anahtarını açınız LED’i gözlemleyiniz.
7) LED ışık verirken, S2 anahtarını kapatıp açınız. LED’i
gözlemleyiniz.
25
GÖZLEM SONUÇLARI
İşlem basamaklarını takip ederek, ilgili alanlara
«Tristör iletimde» veya «Tristör Kesimde» yazınız.
Basamak 5 Sonuç :
Basamak 6 Sonuç :
Basamak 7 Sonuç :
26
SORULAR
1) Bu temrinde kullanılan durdurma yönteminin adını
yazınız.
2) S1 ve S2 anahtarlarının görevlerini açıklayınız.
27