genel kabul görmüş muhasebenin temel kavramları

AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
1234567891011-
GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI
Sosyal Sorumluluk Kavramı
Kişilik Kavramı
İşletmenin Sürekliliği Kavramı
Parayla Ölçülme Kavramı
Maliyet Esası Kavramı
Tarafsızlık ve Belgelendirme
Tutarlılık ( Devamlılık) , Muhasebe Politikalarında sık sık değişiklik yapmamak
Tam Açıklama
İhtiyatlılık
Önemlilik
Özün önceliği Kavramı
1-
SOSYAL SORUMLULUK
Muhasebe işlevini yerine getirme konusundaki sorumluluğu belirtmektedir. Muhasebenin organizasyonunda, muhasebe
uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında belli kişi ve grupların değil tüm toplumun
çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretilmesinde gerçeğe uygun , tarafsız ve dürüst kavranılması gereğini ifade eder.
2-
KİŞİLİK KAVRAMI
İşletmenin ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini
öngörür.
3-
İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ KAVRAMI
İşletmenin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. işletme sahiplerinin yada hissedarlarının yaşam
süreleriyle bağlı değildir. işletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.
4-
DÖNEMSELLİK KAVRAMI
İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet
sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi,
hasılat gelir ve karlarının aynı döneme ait , maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavram gereğidir.
5-
PARAYLA ÖLÇÜLME KAVRAMI
Parayla ölçülebilen, iktisadi olan ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak, para birimi ile yansıtılmasını ifade eder.
muhasebe işlemleri ulusal para birimlerine göre yapılır.
6-
MALİYET ESASI KAVRAMI
Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından
edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.
7-
TARAFSIZLIK VE BELGELENDİRME KAVRAMI
Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş, objektif belgelere dayandırılması ve
muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve önyargısız davranılması gereğini ifade eder.
8-
TUTARLILIK KAVRAMI
Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının bir birini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini
ifade eder. işletmenin mali durumunun , faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması, bu kavramın
amacını oluşturur. tutarlılık kavramı benzer olay ve işlemlerde kayıt düzenleriyle değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali
tablolarda , birim ve içerik yönünden tekdüzeni öngörür. geçerli nedenin bulunduğu durumlarda işletmeler uyguladıkları
muhasebe politikalarını değiştirebilirler. ancak bu değişiklikleri ve bunların parasal etkilerini mali tabloların dipnotlarında
açıklanması zorunludur.
9-
TAM AÇIKLAMA KAVRAMI
Mali tablolardan ve bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde , yeterli ,
açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında , mali tabloların kalemleri
kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek , gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi , bu kavram
gereğidir.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
1
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
10-
İHTİYATLILIK KAVRAMI
Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. bu
kavramın sonucu olarak, işletmeler muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar. muhtemel gelir ve karları için ise
gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. ancak bu kavramın gizli yedekler veya gereğinden fazla
karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturmaz.
11-
ÖNEMLİLİK KAVRAMI
Bir hesap kalemi veya bir olayın nispi ağırlık ve değerinin , mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeler veya alınacak
kararların etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. önemli hesap kalemleri , finansal olaylar ve diğer hususların mali
tablolarda yer alması zorunludur.
12-ÖZÜN ÖNCELİĞİ KAVRAMI:İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında ,
birimlerden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. genel olarak işletmelerin birimleri ve özleri paralel olmakla birlikte
bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. bu takdirde özün biçime önceliği esastır.
MUHASEBE POLİTİKALARININ AÇIKLANMASI
1-
234567-
Mali tablolar işletmenin sürekliliği, tutarlılık ve dönemsellik kavramlarına dayanılarak hazırlanmış ise bunların
açıklanması istenmez ancak bunlardan birinin eksik olması halinde mali tabloların dipnotlarında nedenleri ile
birlikte açıklanmalıdır.
İhtiyatlılık, özün önceliği ve önemlilik kavramları muhasebe politikaları anlaşılır ve kısa olarak açıklanmalıdır.
Mali tabloların içerdiği bütün muhasebe politikaları anlaşılır ve kısa olmalıdır.
Kullanılan muhasebe politikalarıyla ilgili açıklamalar mali tablolarla bütünlük oluşturur. Politikalara ilişkin
açıklamalar yönetim tarafından muhasebe departmanına toplu olarak verilmelidir.
Bilanço ve gelir tablosundaki hatalar muhasebe politikalarının açıklanması ve dipnotlarda belirtilmesi suretiyle
düzeltilmiş olmaz, düzeltme ancak muhasebe kayıt ve tekniğine uygun olarak yapılır ve mali tablolara yansıtılır.
Mali tablolar dönemler itibariyle karşılaştırılabilir nitelikte olmalıdır.
Mali politikalarda, cari dönem veya gelecekte dönemlerde önemli etki yaratan veya yaratabilecek bir değişiklik
yapılmış ise durum nedenleri ile birlikte açıklanmalı ve bunun mali tablolara olan etkileri gösterilmelidir.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
2
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE
(MALİ TABLOLAR) İLKELERİ
Mali tablolar ilkeleri , temel mali tabloların düzenlenmesinde işletmeler tarafından uygulanacak kuralları ifade eder. Mali
tablolar
1- bilanço
2- gelir tablosu
3- Şatışların maliyeti tablosu
4- Fon akım tablosu
5- Nakit akım tablosu
6- Kar dağıtım tablosu
7- Öz kaynaklar değişim tablosu
MALİ TABLOLARIN AMAÇLARI
1- Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak.
2- Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak,
3- Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak.
MALİ TABLOLARDAKİ BİLGİLERİN ÖZELLİKLERİ
Mali tabloların anlaşılabilir, güvenilir, karşılaştırılabilir olması, zamanında düzenlenmesi gerekir.
MALİ TABLOLARIN DÜZENLENME İLKELERİ
1- Gelir tablosu ilkeleri
2- Bilanço ilkeleri
a- Varlıklara ilişkin ilkeler
b- Yabancı kaynaklara ilişkin ilkeler
c- Özkaynaklara ilişkin ilkeler.
GELİR TABLOSU İLKELERİ
Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin, satışların maliyetinin , giderlerin, kar ve zararlara ait hesapların ve belli
dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır.
1gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve karlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az
gösterilmemelidir
2belli bir dönemin satışları için gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile
karşılaştırılmalıdır.
3Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı
ayrılmalıdır.
4Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde
dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktör
dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır.
5Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kar ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal
faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.
6Bütün kar ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarından düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve
niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.
7Karşılıklar, işletmenin karını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait karı diğer döneme aktarmak amacıyla
kullanılmamalıdır.
8Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulama gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik
yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir.
9Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı
durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve
zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır.
BİLANÇO İLKELERİ:
Bu ilkelerin amacı: sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait karı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların
işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit
edilmesi ve gösterilmesi yoluyla belli bir tarihte işletmenin mali durumunu açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak
yansıtılmalıdır.
VARLIKLARI İLİŞKİN İLKELER:
1İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu
içinde gösterilir.
2İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen hizmetlerin bir hesap döneminden daha
uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir.
3Bilançoda varlıkları, bilanço tarihteki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için varlıklardaki değer düşüklüklerini
göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
3
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
4Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde
tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.
5Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değeri ile
gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.
6Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini
çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda
gösterilmelidir.
7Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek
amacıyla her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.
8Bilançonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan alacaklar, menkul kıymetler bağlı menkul kıymetler ve diğer
ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara personele
iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.
9Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot
veya eklerinde açıkça belirtilmelidir.
10- Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot
veya eklerinde açıkça belirtilmelidir.
YABANCI KAYNAKLARA İLİŞKİN İLKELER
1işletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar
grubu içinde gösterilir.
2İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları bilançoda uzun vadeli yabancı
kaynaklar grubu içinde gösterilir.
3Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere işletmenin bilinen ve tutarları
uygun olarak tahmin edilebilen bütün yanancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmelidir.
4Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak gelecek dönemlerde
ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.
5Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri
ile gösterebilmek için reeskont işlemi yapılmalıdır.
6Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer alan borçlar alınan avanslar ve diğer ilgili
hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara personele iştiraklere ve bağlı ortaklıklara
ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.
ÖZKAYNAKLARA İLİŞKİN İLKELER
1işletme sahip veya ortaklarının sahip ve ortak sıfatıyla işletme varlıkları üzerindeki hakları özkaynaklar grubunu
oluşturur.
2İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir.
3İşletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam ettirilmesi gerekir.
4Özkaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem zararı özkaynaklar grubunda
indirim kalemleri olarak yer alır.
5Özkaynaklar ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıl karları (zararları) ve dönem net karı
(zararı) ndan oluşur.
MUHASEBE STANDARTLARI
Türkiye Muhasebe ve Denetim standartları Kurulu tarafından son olarak 2001 yılında 19 muhasebe standardı yayınlanmıştır.
1-
FİNANSAL TABLOLARIN SUNULUŞ STANDARDI: bu standart mali tabloların sunuluşu esaslarını gerek işletmenin
bir önceki döneme ait tabloları, gerekse diğer işletmelerin finansal tablolarıyla karşılaştırmaya olanak verecek biçimde
belirler. Bu amaca ulaşabilmek için standart finansal tabloların sunuluşu ile ilgili genel ilkeleri finansal tabloların
biçimi ve içeriği ile ilgili kuralları kapsar.
2-
YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERİNDE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTI
a- Bu standart yüksek enflasyon ortamında, temel finansal tabloların (konsolide olanlar dahil) düzenleme
esaslarını içerir.
b- Yüksek enflasyonlu dönemlerde faaliyet sonuçları dönem sonundaki liranın satınalma gücüne göre
düzeltilmesi sağlanır.
c- Düzeltme işlemi muhasebe kayıtları dışında raporlar aracılığıyla yapılır.
3-
NAKİT AKIŞ TABLOLARI STANDARTI
Bu standartın amacı belirli muhasebe dönemlerinde işletmelerin nakit ve nakde eşdeğer varlıklarında meydana gelen
değişiklikleri “ işletme faaliyetleri” , “ yatırım faaliyetleri”
Ve “finansman faaliyetleri” itibariyle sınıflandırarak nakit akış tablosunda nasıl sunulacağını açıklamaktır.
4- SATIŞLAR VE DİĞER OLAĞAN GELİRLER STANDARTI
Bu standartın amacı olağan işlemler ve olaylar sonucu elde edilen gelirler ve karların muhasebeleştirilme yöntemlerini
belirlemektir.
5-
KONSOLİDE FİNANSAL TABLOLAR STANDARTI
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
4
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Bu standart bir şirketler topluluğuna dahil ana ortaklık ile bağlı ortaklıkların ve kontrol gücüne sahip olunan iştiraklerin ve
diğer ortaklıkların varlık , borç , sermaye, gelir ve giderlerinin tek bir ortaklık şeklinde gösterilerek topluluğun finansal
durumu ve faaliyet sonuçları hakkında gerçeğe uygun ve güvenilir bilgi verilmesini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.
6- İŞTİRAKLERDEKİ YATIRIMLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ STANDARTI
Bu standartın konusu işletmelerdeki iştiraklerdeki yatırımların muhasebeleştirilmesidir.
7- YATIRIMLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ STANDARTI
Bu standart yatırımların muhasebeleştirilmesi ve bu konuyla ilgili yapılması gerekli açıklamalara ilişkindir.
MADDİ , MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR İLE ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
STANDARDI:
Bu standartın amacı işletmelerin toplam varlıklar içerisinde genellikle önemli bir yer tutan ve bu nedenle finansal durumun
belirlenmesinde büyük öneme sahip olan maddi, maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıkların
muhasebeleştirilmesi yöntemlerini belirlemektir.
8-
9-
AMORTİSMAN MUHASEBESİ STANDARTI
Bu standart amortisman muhasebesini ele almakta ve tüm amortismana tabi varlıklara ilişin temel amortisman esaslarını
kapsamaktadır.
10- DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI TEMEL HATALAR VE MUHASEBE POLİTİKALARINDA
DEĞİŞİKLİKLER STANDARTI
Bu standartın amacı bütün işletmelerin tutarlı bir biçimde gelir tablosu düzenlemeleri için gelir tablosundaki bazı kalemlerin
sınıflandırılması, açıklanması ve muhasebeleştirilmesi esasları esaslarını belirlemektir.
11- FİNANSAL BİLGİLERİN BÖLÜMLERİNE GÖRE RAPORLANMASI STANDARTI
Finansal bilgilerin bölümlere göre raporlanmasının amacı, işletmenin faaliyette bulunuğu farklı endüstri kollarında ve coğrafi
bölgelerdeki oransal büyüklükleri, kar dağılımları ve büyüme eğilimleri ile ilgili hususlarda bilgi verecek finansal tabloları
kullananların, bölümlere ayrılmış bir işletmenin tümü hakkında daha doğru yargıya varabilmelerini sağlamaktadır.
12- KUR DEĞİŞİM ETKİLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ STANDARTI
Bir işletmede yabancı paraya dayalı faaliyetler iki şekilde yapılabilir. Bu faaliyetler yurt içindeki yabancı paraya dayalı işlemler
ile yurt dışındaki faaliyetleri içerir. Yabancı paraya dayalı faaliyetleri ilgili işletmenin finansal tablolarında göstermek için hem
yabancı paraya dayalı işlemler hem de yabancı işletmelerin finansal tabloları işletmenin raporlama para birimine çevrilir. Yabancı
para birimi ile yabancı paraya dayalı işlemlerin ve yabancı ülkedeki faaliyetler ile ilgili işlemlerin muhasebeleştirilmesindeki
temel konu hangi kurun esas alınacağı ve kur değişim etkilerinin finansal tablolara nasıl yansıtılacağıdır.
13- STOKLAR STANDARTI
Bu standartın amacı tarihi maliyet sistemi içinde stoklara ilişkin muhaseb işlemlerini açıklamaktır. Bu standart stok
maliyetlerinin net gerçekleşebilir değere indirgemeyi de içererek nasıl saptanacağını ve gidere dönüştürüleceğini açıklar.
14- BORÇLANMA MALİYETLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ STANDARTI
Bu standartın amacı borçlanma maliyetlerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin uygulamaların açıklanmasıdır. Bu standart
genel olarak borçlanma maliyetlerinin gerçekleştiği anda gider olarak muhasebeleştirmesini gerektirir. Ancak standart
alternatif bir uygulama olarak özellikli bir varlığın satın alınması, inşası veya üretimi ile doğudan ilgisi bulanan borçlanma
maliyetlerini aktifleştirilmesine izin vermektedir.
15- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME MALİYETLERİ STANDARTI
Bu standart araştırma ve geliştirme maliyetlerinin finansal tabloların düzenlenmesinde ve sunulmasında ne zaman aktif
olarak ve na zaman gider olarak raporlanacağı konusundaki esasları belirler.
16-BANKA VE BENZERİ FİNANSAL KURULUŞLARIN FİNANSAL TABLOLARININ KAMUYA AÇIKLANMASI
Bankalar ve benzeri finansal kuruluşların düzenleyecekleri finansal tabloların hazırlanmasına ve bu tablolarda ve eklerinde
yer alacak bilgilerin sunulmasına ilişkin esasların belirmesidir.
17-KİRALAMA İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
bu stantardın amacı finansal ve faaliyet kiralamalarında kiracı ve kiralayan açısından uygulanacak muhasebe politikalarının
ve raporlama esaslarının açıklanmasıdır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
5
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
18- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM SÖZLEŞMESİ
Bu standartın amacı yıllara yaygın inşaat ve onarım sözleşmelerine ilişkin gelir ve maliyetlerle ilgili muhasebe
uygulamasının açıklanmasıdır.
19-KARŞILIKLAR, KOŞULLU BORÇLAR VE KOŞULLU AKTİFLER
bu standartın amacı karşılıklar, koşullu borçlar ve koşullu aktiflere özgü tahakkuk ve ölçme esaslarını belirlemek ve finansal
tablo kullanıcılarının bu kalemlerin özelliklerini, zamanlamasını ve tutarını anlamalarına olanak sağlayacak ölçüde yeterli
bilgilerin finansal tabloların dipnot ve eklerinde açıklanmasını sağlamaktır.
DENETİMİN TANIMI
Denetim; İktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve
sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreçtir.
Kurumların ve işletmelerin hukuk düzenine uygun faaliyette bulunup bulunmadıklarını belirlemek, çıkar ilişkisinde
bulunan kişilere ve devlete hesap verme yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak amacıyla kayıt ve belge düzeni
getirilmiş; belirli dönemlerde faaliyetlerle ilgili sonuçların ilgili kişilere ve devlete raporlanması zorunlu tutulmuştur.
Faaliyet sonuçlarının işletmelerle çıkar ilişkisinde bulunan kişiler ve devlet adına araştırılması yasalarla zorunlu hale
getirilmiştir.
Denetimin Konusu: ekonomik faaliyetle ve olaylara ilişkin bilgilerdir. Ekonomik faaliyetler ve olayla ile bunlara ilişkin bilgiler
arasındaki bağlantıyı örgütün bilgi sistemi ve muhasebe süreci sağlar. Bu nedenle denetimin konusu; bilgi sistemini ve muhasebe
kayıt ortamı ile mali tablolarda, iç raporlarda ve vergi beyannamelerinde yer alan bilgileri kapsar.
Bilgi Kullanıcıları: Denetçinin elde ettiği bulguların bilgi kullanıcılarına iletilmesi ifade eder. Raporun türü ve kapsamı
denetimin niteliğine, amacına ve sunucuna göre arklılık gösterir. Denetim sonuçları işletme yönetimi tarafından açıklanan
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
6
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
bilgilerin önceden belirlenmiş kriterlere denetimle saptanmış olan uygunluk derecesi demektir. Ortaklar , ortak olmak isteyenler,
kredi verenler, yöneticiler, kamu kurumları, diğer karar alıcılardır.
DENETİMİN UNSURLARI
1-Denetim bir süreçtir. Başlangıç ve sonuç arasındaki faaliyetler belirli bir plan dahilinde yapılır.
2-İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddialar. Mali tablolar, işletmenin iktisadi faaliyetleri ile ilgili mali iddialarıdır.Denetçide
bu mali tabloların doğruluğunu araştırır.
3-önceden saptanmış ölçütler: Bu ölçütler Genel Kabul görmüş muhasebe ilkeleri, vergi mevzuatı(vergi denetimi için), sayıştay
mevzuatı(kamu denetimi için) ,Muhasebenin temel kavramları, SPK mevzuatı olabilir.
4-İlgi duyan taraflar: işletme sahip ve ortakları, işletme yöneticileri işletmeye kredi verenler, potansiyel yatırımcılar,Devlet +
kamu (SPK gibi)
5-Uygunluk derecesi: Yönetim tarafından ileri sürülen iddia ve bildirimlerin saptanmış ölçütlere ne derecede uyum içinde
bulunduğunu belirleyen ölçüdür.
6-Tarafsızca kanıt toplamak ve kanıtları değerlendirmek.: Denetimin amaçlarına ulaşabilmesi için ulaşılabilen her türlü bilgi
kanıt niteliğindedir. Kanıtların türleri ve kanıtların değerlenmesi için kullanılacak kriterler denetimin amacına göre farklı olabilir.
Denetçi kanıtları toplarken tarafsız olmak zorundadır, önyargısız, bağımsız , profesyonel ve uzman bir kişi olarak davranmak
zorundadır.
7-Sonuçları Bildirme: Denetçi işletme yönetimi tarafından ileri sürülen iddiaların geçerliliğini ve güvenilirliğini inceleyerek
bunları onaylar ya da reddeder.
DENETİMİN TURLERİ
A-DENETİMİN KONUSUNA VE AMACINA GÖRE DENETİM TÜRLERİ
1-Mali tablolar denetimi(finansal tablolar denetimi)
2-Uygunluk denetimi(usul denetimi)
3-faaliyet denetimi(performans denetimi)
Denetim türü
Bağlı bulunan ölçüt
Kullanma
Finansal tablolar denetim
G.K.G.M. İlkeleri
Ortaklar, kredi verenler,
resmi kurumlar ve devlet
Uygunluk denetimi
İlgili bağıt veya sözleşmeler
Bağıtlarla veya
sözleşmelerle ilgili taraflar
Yönetim tarafından hazırlanmış
bütçeler veya diğer başarı
ölçütleri
Yönetim.
Faaliyet denetimi
1-
MALİ (FİNANSAL ) TABLOLARIN DENETİMİ
Finansal tabloların genel amaçlı denetimi, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluğu açısından yapılır.Mali
tablolar denetimi Bağımsız denetçiler ile kamu denetçileri tarafından yapılır. Bu denetimin konusu ortaklara veya vergi dairelerine
verilen mali tablolardır.
Mali tabloların denetiminde temel alınacak ölçütler
genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ile
vergi kaynaklarındaki düzenlemelerden oluşur.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
7
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Finansal tabloların denetiminde denetçinin ilişkide bulunacağı gruplar:
1-yönetim
İşletmede çalışan memurlar, muhasebeci ve kilit noktadaki görevliler kastedilmektedir.
2- ortaklar
Ortaklar yönetimin sorumluluklarını yerine getirip getirmediklerini saptamak için denetlenmiş finansal tablolara başvururlar. Bu
açıdan denetçinin birinci derecede sorumluluğu ortaklara karşıdır. Denetim anlaşmasının yerine getirilmesi sırasında denetçi ile
işletme içinde çalışmayan ortaklar arasında doğrudan bir temas olmaz.
3-yönetim kurulu
Yönetim kurulu işletme faaliyetlerinin ortakların çıkarları doğrultusunda yürütülmesinden sorumludur. Denetçi ile yönetim
kurulu arasındaki ilişkiler yönetim kurulunun oluş şekline bağlıdır. Yönetim kurulu işletmede çalışan kişilerden oluşuyorsa direkt
ilişki sözkonusu olmakta yönetim kurulunun işletme dışından kişilerden oluşması durumunda bir aracının kullanılması sözkonusu
olmaktadır. Denetçinin bağımsızlığının kuvvetlendirilmesi işletme içinde kurulacak denetim komitelerinin kurulmasıyla
gerçekleştirilir.
Muhasebe ve denetim ilişkisi: Muhasebe bir ekonomik birime(işletmeye) etki yapan olayların ve işlemlerin saptanmasını
esas alır. Finansal tabloların denetimi ise muhasebe sürecini gözden geçirerek kritik bir gözle incelemek ve finansal tabloların
dürüstlüğü hakkında bir yargıya ulaşmaktır.
FİNANSAL TABLOLARIN DENETİMİNDE BAĞIMSIZ DENETÇİNİN
SORUMLULUKLARI:
Finansal Tabloların bağımsız bir denetçi tarafından denetlenmesinin amacı; finansal tabloların bir bütün olarak finansal
durumu, faaliyet sonuçlarını ve finansal durumdaki değişmeleri genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ışığında bağımsız ve dürüst
bir biçimde ortaya koymak ve belirli bir yargıya ulaşmaktır. Denetçi ulaştığı sonuçları denetim raporunda bildirir, Denetim
raporu denetlenen şirketin yayınladığı yıllık faaliyet raporu kapsamında ortaklara ve diğer ilgi duyanlara dağıtılmak üzere müşteri
işletmeye veya yönetim kuruluna verilir. Denetçinin esas sorumluluğu hata ve hilelerin ortaya çıkarılması değildir denetçinin
sorumluluğu mesleki standartlara uygun bir inceleme yapmak ve bulgularını raporlamaktır. Denetçinin işlevi finansal tabloların
güvenilirliğini pekiştirip açıklamak, bu raporların kredisini arttırmaktır.
FİNANSAL TABLOLARIN DENETİMİNDE YÖNETİMİN SORUMLULUĞU:
Denetçinin sorumluluğu yayınlanmış finansal tabloların dürüstlüğü hakkında bir yargıya varmak ve bunu açıklamaktır. Finansal
tabloların hazırlanması ile ilgili sorumluluk ise işletme yönetimine aittir. Yönetim ortaklara ve kredi verenlere karşı doğrudan
sorumludur. Denetçi ise sadece fininsal bilgileri gözden geçirmektedir. Bu bilgileri yaratan veya hazırlayan taraf denetçi değildir.
2-
UYGUNLUK DENETİMİ
İşletme içinde(yetkili bir üst makam) veya dışında saptanmış olan kurallara (ana sözleşme , işletme politikaları vb.) uygunluğunun
incelenmesidir. örneğin muhasebe yönetmeliğine uygun kayıt yapılıp yapılmadığının belirlenmesi veya kanun koyucunun
çıkardığı yasalara uyulup uyulmadığının araştırılmasıdır. Denetçi koyulan kuralları değiştiremez, sadece veri olarak kabul eder.
VERGİ DENETİMİ dendiğinde uygunluk denetiminden bahsedildiği anlaşılmalıdır.
Uygunluk denetimi örgüt denetçileri ve örgüt dışındaki denetçiler tarafından da yapılabilir. Örneğin, işletmelerin
sosyal sigorta bildiriminin doğruluğu ücret işlemleri ve ilgili belgelerin sosyal sigorta mevzuatına uygunluğunun SSK
denetçileri tarafından araştırılması ile belirlenir. Bu denetimde kriter SSK mevzuatıdır.
Sayıştay denetçileri tarafından kamu kurum ve kuruluşlarının mali işlemlerinin ilgili mevzuata uygunluğunun
araştırılması da uygunluk denetimi kapsamına girer.
3FAALİYET DENETİMİ(performans denetimi)
Bir örgütün faaliyetlerinin verimliliği ve etkinliğini değerlemek amacıyla bu faaliyetlerle ilişkili usul ve yöntemlerin
uygulanışının gözden geçirilmesini kapsar.
İç denetimden daha geniş bir denetimdir. her türlü denetçi tarafından yapılabilirse de genellikle iç denetçi veya kamu denetçileri
tarafından yapıldığı gözlenir. faaliyet denetimi işletmenin;

örgüt yapısını

iç kontrol sistemini

iş akışlarını

yönetim başarısını saptamaya yönelik incelemelerdir.
bu nedenle işletmenin saptanmış amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını ölçmeye çalışır. başka bir ifadeyle iç denetim finansal nitelikteki
olayları incelerken, faaliyet denetimi;

işletmenin amaçlarına ne derece yaklaştığını

yöneticilerin performansının derecesini inceler
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
8
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Denetimin sonunda faaliyetlerde etkinlik ve verimliliğin artırılmasına ilişkin önerilerde bulunulur. Faaliyet denetimi, kamu ve
özel sektör işletmelerinde iç denetçiler tarafından ayrıca kamu kuruluşlarında kamu denetçileri tarafından yürütülür. Genel
anlamda işletme dışındaki uzman kişilerce yapılır.
Faaliyet denetimini yapmaya yetkili olanlar:
-kamu ve özel sektörlerde iç denetçiler
-kamu kuruluşlarında kamu denetçileri
B-DENETÇİNİN STATÜSÜNE GÖRE DENETİM TÜRLERİ
1-İÇ DENETİM
2- KAMU DENETİMİ 3-BAĞIMSIZ DENETİM olmak üzere üçe ayrılır.
İÇ DENETİM: örgüte hizmet etmek amacıyla örgütün faaliyetlerini incelemek ve değerlemek içn örgüt içinde kurulmuş
bağımsız bir değerleme fonksiyonudur. İç denetimin kapsamına hem finansal nitelikteki işlemler, hem de finansal nitelikte
olmayan işlemler girmektedir. İç denetim çalışmaları finansal denetimi, uygunluk denetimini ve faaliyet denetimini
kapsamaktadır. Finansal denetim yönü mali tabloların doğruluğunun araştırılmasından çok mali tablolara temel oluşturan
muhasebe bilgilerinin doğruluk ve güvenilirliğini araştırmak ve bu bilgileri elde etmek için kullanılan kayıt ortamını ve
raporlama sistemini gözden geçirmektir. Hata ve yolsuzlukların bulunması ve önlenmesi finansal tabloların kapsamına girer. İç
denetim örgüt faaliyetlerinin yönetim politikalarına , planlarına ve programlarına ve yasalara uygunluğunu ölçerek, iç kontrol
sisteminin etkinliğini değerlediği için aynı zamanda iç kontrol aracıdır. İç kontrol sisteminin gözden geçirilmesi çalışmaları iç
denetimin uygunluk yönünü oluşturur. İç denetim örgüt kaynaklarının verimli kullanılıp kullanılmadığı , verimlilik standartlarının
belirlenip belirlenmediği , belirlenen standartların örgüt personelince anlaşılıp anlaşılmadığı , standartlardan sapmaların olup
olmadığı ve sonuçlarının analiz edilip edilmediği ve gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığı konularını araştırır. İç denetçi iç kontrol
sistemini gözden geçirerek örgütün amaçlarına ve hedeflerine ekonomik ve verimli bir şekilde ulaşıp ulaşamayacağı konusunda iç
kontrol sisteminin yeterli güveni verim vermediğini belirler. Yapılan çalışmaların bu yönü faaliyet denetimini oluşturur.
KAMU DENETİMİ: Kamu denetimi , denetim amaçlarına, kapsamına ve denetimi yapan birimlere göre sınıflandırılabilir. Kamu
denetim kurumları: Devlet Denetleme Kurulu, Sayıştay ve Başbakanlık yüksek Denetleme kuruludur. Ayrıca kamu ve özel
sektördeki işletmeleri denetleyen veya bağlı bulunduğu kurum ve kuruluşun işlem ve hesaplarını denetleyen kamu kurum ve
kuruluşlarına bağlık denetim kurulları bulunmaktadır.
BAĞIMSIZ DENETİM: Serbest meslek sahibi olarak kendi adına çalışan veya bir denetim şirketinin ortağı olan kişiler
tarafından işletmelerin mali tabloların GKGMİ ne uygunluk derecesini belirlemek amacıyla yapılan denetim çalışmasıdır. Bu
yetki SMMM ve YMM lere verilmiştir. Mali tabloların mevzuat hükümlerine GKGMİ ne GKGDS na uygun yapıldığını Tasdik
yetkisi ise YMM lere verilmiştir. SPK ya göre bağımsız denetim ise ortaklıkların ve yardımcı kuruluşların hesap ve işlemlerinin
bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetleme ilke esas ve standartlarına göre incelenmesi ve mali tabloların 2499 sayılı kanun
çerçevesinde gerçeği yansıtıp yansıtmadığının tespiti ve rapora bağlanmasıdır. SPK bağımsız denetim çalışmalarını denetimin
konusuna göre SÜREKLİ DENETİM , SINIRLI DENETİM ve ÖZEL DENETİM olmak üzere üçe ayırmıştır. Sürekli denetim;
SPK düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanması ve kamuya açıklanması zorunlu olan yıllık mali tabloların tümünün denetimidir ve
her yıl yapılması zorunludur. Sınırlı Denetim ; altışar aylık ara bilanço ve gelir tablolarının denetimidir. Özel denetim ise; SPK
tebliğleri uyarınca özel denetim yaptırma zorunluluğu bulunan ortaklık ve yardımcı kuruluşların, kurla başvuruları üzerine verilen
menkul kıymetlerin halka arzı iznine ortaklık genel kuruları veya yetkili organların birleşme, devir veya tasfiye kararlarına
dayanak teşkil edecek mali tablolarının sermaye piyasası mevzuatı uyarınca bağımsız denetleme kuruluşu tarafından
denetlenmesidir.
BAĞIMSIZ DENETİME TABİ OLAN KURULUŞLAR
Türk Ticaret Kanunun, anonim şirketlerde denetçi veya denetim kurulu seçilmesini zorunlu tutmaktadır. Denetçilerin
mevcut olmaması anonim şirket için fesih nedeni sayılmaktadır. Ancak, denetçilerin TTK nun 353,357. Maddelerinde sayılan
görevleri yerine öğretilebilecek düzeyde mesleki eğitime ve yetkinliğe sahip olmasına ilişkin olarak kanunda hiçbir hüküm
bulunmamaktadır. Yalnızca denetçi bir kişi ise, onun; birden çok denetçi varsa, denetçilerin yarısından bir fazlasının Türkiye
Cumhuriyeti vatandaşı olması gerektiği belirtilmiştir. Denetçilerin bağımsızlığına ilişkin hükümler ise, denetçi seçildikleri şirkette
yönetim kurulu üyeliğine seçilemeyecekleri ve şirketin memuru olamayacaklarına ilişkin memuru olamayacaklarına ilişkin
hükümlerdir. Ayrıca denetçilerin, yönetim kurulu üyelerinin usul ve füruundan biri, eşi veya üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri
hısımları olmaması koşulu getirilmiştir. Bu koşullara uygun olan ve okur yazar olan kişilerin TTK’na göre denetçi seçilmesi
mümkündür.
3568 sayılı Kanun sadece muhasebeci mali müşavirlere ve yeminli mali müşavirlere denetim yetkisi vermiştir. Ancak,
kanun kimlerin bağımsız denetime tabi olması gerektiğini belirtmediği için, sermaye piyasası mevzuatındaki hükümlere tabi
olmayan anonim şirketler için TTK hükümlerinin uygulanmasına devam edilmektedir.
Sermaye piyasası mevzuatına göre, aşağıdaki ortaklık ve kuruluşlar, bu niteliklerini kazandıkları hesap dönemi başından
itibaren sürekli denetime ( Sermaye Piyasasındaki Bağımsız Dış Denetleme Hakkında Yönetmelik uyarınca her yıl yapılacak
denetime ) tabidirler
1Aracılık faaliyetlerine münhasır olmak üzere bankalar,
2Aracı kurumlar,
3Yatırım fonları,
4Hisse senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören anonim ortaklıklar,
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
9
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Hisse senetleri halka arz edilmiş olan ve arz edilmiş sayılan ortaklıklardan,
a)
Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş olup, çıkarılmış sermayeleri tutarı 2 milyar TL ve daha fazla
olanlar
b)
Kayıtlı sermaye dışında olup, ödenmiş sermayeleri tutarı 5 milyar TL ve daha fazla olanlar,
Bu ortaklık ve kuruluşlara Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanması ve kamuya açıklanması
zorunlu olan mali tabloların tümü, sürekli denetim kapsamındadır.
5-
İŞLETME YÖNETİMİNİN VE BAĞIMSIZ DENETÇİNİN SORUMLULUKLARI
Mali tabloların hazırlanmasından, iletme yönetimi sorumludur. Denetçinin sorumluluğu, mali tablolar
hakkında bildirdiği görüşle ilgilidir. İşletme yönetimi sağlam muhasebe politikaları kabul etmekten ve muhasebe
bilgilerini elde edecek iç kontrol sistemini kurmaktan ve işletmekten sorumludur. İşletmenin işlemleri, varlıkları
ve borçları yönetimin doğrudan bilgisi ve kontrolü altındadır. Denetçinin bu hususlardaki bilgisi denetimden elde
ettikleriyle sınırlıdır. Bu nedenle mali tabloların, genel kabul görüş muhasebe ilkelerine (GKGMİ) uygun olarak
mali durumun, faaliyet sonuçlarının ve nakit akımının açıkça sunulması sorumluluğu işletme yönetimine aittir.
Denetçi mali tabloların veya bunların taslaklarının biçim veya içeriğine ilişkin önerilerde bulunabilir. Ancak, bu
yardım yönetimin sorumluluğunun ortadan kaldırmaz.
Denetçi, mali tablolarının işletmenin mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve nakit akımını açıkça gösterdiğine
ilişkin görüş bildirirse ve mali tabloların yayınlanmasından sonraki olaylardan mali tabloların gerçeği
yansıtmadığı anlaşılırsa, denetçi denetimi gerektiği şekilde yaptığını mahkemeye kanıtlamak zorunda kalacaktır.
Aksi halde görüşüne güvenen ve zarar gören kişilere karşı denetçi sorumlu olacaktır.
Denetçi, denetim prosedürlerini planlamada, yürütmede ve sonuçlarını değerlendirmede mesleğin gerektirdiği
dikkat ve özeni göstermeli ve mali tablolardaki önemli yanlışlıkları makul süre ve maliyet sınırları içinde bulacak
şekilde denetimi planlanmalıdır. “ makul sürede ve maliyetle “ kavramı, denetçinin mali tablolarının doğruluğunu
garanti etmediğini ve raporunun bir garanti belgesi olmadığını ifade eder.
3568 sayılı Kanunun 2. Maddesinde mesleğin konusunu oluşturan işler sayılmıştır. Ancak, Kanunda; 12.
Maddede tanımlanan tasdik işlemi dışında kalan diğer işlerin tanımı ve açıklaması yapılmadığı gibi, denetimle
ilgili herhangi bir hüküm de bulunmamaktadır. Bununla birlikte kanun, serbest muhasebeci mali müşavirlik ve
yeminli mali müşavirliğe ait çalışma usul ve esaslarının bir yönetmelikle düzenleneceğini ifade etmiştir.
Kanunda bağımsız denetimle ilgili hükümler olmadığı için bağımsız denetim yetkisi tanınan meslek mensuplarına
bağımsız denetime özgü bir sorumluluk getirilmemiştir. Kanun maddelerinde yer alan sorumluluklar tüm meslek
mensuplarını ilgilendiren genel hükümlerdir. Bu hükümlerle meslek mensuplarına bazı yükümlülükler ve yasaklar
getirilmiş bu yükümlülüklere ve yasaklara uyulmaması halinde disiplin cezaları, para ve hapis cezaları
öngörülmüştür,
Bu yükümlülük ve yasaklar şunlardır :
-
Meslek mensupları, kişisel veya ortaklık bürolarında mesleği
yapmaları yasaklananları çalıştıramazlar,
meslekleriyle ilgili işbirliği yapamazlar
Odalara üye olmayanlar mesleki faaliyette bulunamazlar
Meslek mensupları ve bunların yanlarında çalışanlar, işleri dolayısıyla öğrendikleri bilgi ve sırları ifşa edemezler
Suç oluşturan hallerin yetkili mercilere duyurulması zorunludur
Meslek mensupları iş elde etmek için reklam sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar
Meslek mensupları Unvanlarıyla hizmet akdi ile çalışamazlar: ticari faaliyette bulunamazlar; meslekle ve meslek
onuru ile bağdaşmayan işlerle uğraşamazlar
BAĞIMSIZ DENETİMİN MUHASEBEDEN FARKI
Muhasebe karar alıcılara mali bilgi sağlamak amacıyla bir örgütün veya bireysel bir işletmenin ticari ve mali nitelikteki
işlem ve olaylarına ilişkin verilerin kaydedilmesi, sınıflandırılması ve özetlenmesi sürecidir. Bu sürecin sonunda mali
tablolar ve işletme yöneticileri için muhasebe raporları düzenlenir. Muhasebeciler karar alıcıların kararları ile ilgili bilgileri
sağlamak için muhasebe bilgisinin hazırlanmasında temel alınan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerini bilmek
zorundadırlar.
Denetimde muhasebe verileri, denetimin konusunu oluşturur. Denetim, kaydedilen bilgilerin muhasebe döneminde
meydana gelen mali ve ticari işlemleri gerektiği gibi yansıtıp yansıtmadığını belirlemektir. Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri,
muhasebe bilgilerinin gerektiği gibi kaydedilip kaydedilmediğini değerlemede kriter olduğundan, denetçi bu ilkeleri bilmek
zorundadır. Denetçinin muhasebe konusunda bilgili olmasına ek olarak, denetçi, denetim kanıtlarını toplamada ve değerlemede de
uzman olmalıdır. Su uzmanlık denetçiyi muhasebeciden ayırır. Denetim prosedürlerini, örneklem büyüklüğünü, incelenecek
kalemler ive testlerin zamanının belirleme ve denetim sonuçlarını değerleme denetçinin başlıca sorunlarıdır.
MALİ TABLOLARIN DENETİMİN BAĞIMSIZ DENETÇİ TARAFINDAN YAPILMASININ NEDENLERİ
Bir bankaya yöneticisinin herhangi bir işletmeye kredi verme kararı alırken bankanın işletmeyle daha önceki mali
ilişkileri ve işletmenin mali tablolarında gösterildiği şekilde işletmenin mali durumu gibi etkenleri göz önünde alacaktır. Banka,
kredi verirken, üç etkenle belirlenen faiz ve komisyonu müşterisine yüklenecektir. Bu etkenler şunlardır.
1Risksiz faiz oranı, hazine bonosu faiz oranıdır. Banka işletmeye aynı oranla kredi verme yerine hazine bonosuna
yatırım yapabilir.
2Banka müşterisinin işletme riski, işletmenin, işletme koşulları veya ekonomik koşullar yüzünden krediyi bankaya
geri ödeyememe olasılığıdır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
10
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
3Bilgi riski, mali tablolardaki bilgilerin yanlış, eksik ve taraflı olma riskidir.
Denetimin risksiz yatırıma ve işletme riskine hiçbir etkisi yoktur. Denetimin bilgi riskine önemli ektisi olabilir. bilgi
riskini oluşturan koşullar, mali tabloların denetiminin bağımsız denetçi tarafından yapılmasının nedenleri olarak
sayılabilir bu koşullar şunlardır.
-
Çıkar çatışması
Muhasebe sisteminin karmaşıklığı
Bilgilerin alınacak kararlarla ilgili olması,
Diğer nedenler
1-Çıkar Çatışması:
Mali tabloların kullanıcıları ile mali tabloların hazırlanmasından sorumlu şirket yöneticileri arasında gerçek veya olası
bir çıkar çatışması olabilir. mali tablolardaki bilgiler, kasıtlı veya kasıtsız olarak şirket yönetiminin çıkarı doğrultusunda
hazırlanmış olabilir. bu konuda bir çok örnek verilebilir. Şirket yönetimi sahip olduğu hisse senetlerinin bir kısmını satmak
istediğinde, şirketin mali durumunu ve karlılık durumunu, mali tablolarda gerçek durumundan daha iyi göstermek suretiyle
borsada şirketin hisse senedi fiyatının gerçek değerinin üstüne çıkmasını sağlayabilr. Böylece, şirket yöneticileri hisse senedi
satın alan yatırımcıların aleyhine haksız kazançlar elde edebilirler. Şirket yöneticileri kar payı dağıtmamak veya hisse senetlerini
düşük fiyatla piyasadan toplamak istediklerinde, şirketin mali tablolarında şirketin durumunu gerçek kurumundan daha olumsuz
göstererek, borsada hisse senedi fiyatının düşmesini sağlamak suretiyle hisse senedini satan yatırımcıların aleyhine haksız kazanç
elde edebilirler.
Çıkar çatışması mali tabloların kullanıcıları arasında da olabilir. örneğin hisse senedi sahipleri kar payı dağıtımı
beklerken, şirkete kredi veren bankalar kar payı dağıtılmamasını isteyebilirler. Kullanıcılar arasındaki çıkar çatışması nedeniyle,
açıklanan muhasebe bilgilerinin doğruluğuna ilişkin kuşkuları gidermek amacıyla şirket yönetimiyle çıkar ilişkisi içinde olmayan
ve görüş bildirmede her kullanıcı grubunun ihtiyaçlarını eşit olarak göz önünde bulunduran, bağımsız ve uzman bir kişi tarafından
mali tablolardaki bilgilerin güvenilirliğine ilişkin görüş bildirilmesi gerekir.
2-MUHASEBE SİSTEMİNİN KARMAŞIKLIĞI
Muhasebe süreci ve mali tabloların hazırlanması, işletmeler büyüdükçe ve teknoloji ilerledikçe daha karmaşık hale
gelmekte ve mali tablolarla hata olma olasılığı artmaktadır. Bu durumda bilgi kullanıcılarından, mali tabloların kalitesini
değerlemeleri, muhasebe ilkelerine ve yasalara uygunluk derecesini ölçmeleri beklenemez bu bakımdan bilgi kullanıcıları, mali
tabloların kalitesi hakkında görüş bildiren bağımsız ve muhasebe mesleğinde uzman olan denetçiye güveneceklerdir.
3-MUHASEBE BİLGİLERİNİN ALINACAK KARARLARLA İLGİLİ OLMASI
İşletmelerin mali tablolarındaki bililerle doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili bulunan birçok kullanıcı kişi ve grup vardır.
Bu ilgili kişi ve gruplar yöneticileri ortakları, potansiyel yatırımcıları borç para verenleri, finansal analistleri, işçi sendikalarını,
satıcıları, devleti ve halkı kapsar. Bu grupların işletme ile ilişki kurma nedenleri belirlenirse, açıklanacak bilgilerin neler olduğu
ve kime açıklanacağı sorunu kendiliğinden çözümlenir bu nedenle, kullanıcı gruplarını belirlemek, muhasebede bilgilerinin
kullanılması amaçlarını belirlemeye yardımcı olduğu gibi, aynı zamanda açıklanacak bilgilerin ve açıklama biçiminin
saptanmasını da kolaylaştırır.
Muhasebe bilgileri, özellikle işletme dışındaki bilgi kullanıcıları açısından önemlidir çünkü, bilgi olmadığı takdirde bu
grup büyük bir belirsizlik durumunda karar almak zorunda kalacaktır. Yöneticiler işletmeyle yakından ilişki içinde bulundukları
ve birçok önemli olayın içinde yaşadıkları için, dış bilgi kullanıcıları gibi tamamen muhasebe bilgisine bağımlı kalma durumunda
değildir. Bunun nedeni yöneticilerin istedikleri bilginin türünü, kalitesini ve zamanını belirleyebilme gücüne sahip olmalarıdır.
Günümüzde en çok kabul edilen görüş, değişik amaçları olan çeşitli kullanıcı grupları için bir tip genel amaçlı mali
tablolar hazırlamaktır. Muhasebe bilgilerinin bu tür raporlanmasındaki amaç, işletme dışındaki birçok kişi ve grup tarafından
alınacak ekonomik nitelikteki kararlara ilişkin gerekli ortak bilgileri sağlamaktadır.
Bunlardan birincisi, kullanıcının, ihtiyaçlarına ilişkin konularda bilgi sahibi olabilmesi için elde ettiği bilgiyi
yorumlamasıdır. Mali tablolardan sağlanan bilgiler gelecekteki olayların tahmininde kullanıcılara yardımcı olmakla birlikte,
geleceğe ilişkin tahminler ve yorumlar mali tablolarda yer almaz. Bu işlevi kendi amaçları ve ihtiyaçları doğrultusunda bilgileri
yorumlayan kullanıcının görevidir. Çünkü geleceğin tahmini ve yorumu, riske katlanmanın bir özelliğidir.
Mali tabloların kullanıcılarının bazıları, bilgileri analiz etme ve yorumlama yeteneğine sahip olsa bile, çeşitli nedenlerle
mali tablolardaki bilgiler yanıltıcı olabilir. böyle bir durumda kullanıcı, yanıltıcı bilgiyi doğru bilgiden ayıramaz bu nedenle
bilgilerin bir kakarda kullanılmak amacıyla analiz edilip yorumlanmasından önce doğruluk ve güvenilirliğinin araştırılmasında ve
bilgi kullanıcılarının kararları ile ilgili bilgilerin mali tablolarda açıklanmış olup olmadığının belirlenmesinde bağımsız denetçiye
güvenilir.
4-DİĞER NEDENLER
Mali tablolardaki bilgilerin kullanıcıları ile mali tabloları düzenleyen şirketin farklı yerlerde olmaları, kullanıcıların
şirket yönetiminden sürekli veya sık sık bilgi almasında veya şirkette denetim çalışmasını kendilerinin yapmalarında yasal
engeller olması veya her bir kullanıcının denetim çalışmasını kendisinin yapmasının zaman ve maliyet yönünden rasyonel
olmaması durumlarında kullanıcılar mali tabloların kalitesini kendileri değerleyemezle. Böyle durumlarda kullanıcılar bağımsız
denetçinin mali tablolara ilişkin görüşüne güvenmek zorunda kalacaklardır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
11
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
BAĞIMSIZ DENETİMİ SINIRLAYICI ETKENLER
Genel kabul görmüş denetim standartlarına uygun olarak yapılan mali tabloların denetimine, bir çok sınırlayıcı etkenin
önemli etkisi olmaktadır.
Bu sınırlayıcı etkenlerden biricisi, denetçinin oldukça kısıtlı ekonomik koşullar altında çalışmasıdır. Denetim, uygun bir
zaman boyutu içinde uygun bir maliyetle yapıldığı takdirde yararlı olur. Maliyet sınırlaması muhasebe kayıtlarının ve destekleyici
kanıtların test edilmesinde ortaya çıkar.
Denetçinin mali tablolara ilişkin raporu, yaklaşık bilanço tarihinden üc ay sonra yayınlanır. Zaman sınırlaması, bilanço
tarihinden sonra meydana gelen ve mali tabloları etkileyebilen olaylara ilişkin elde edilecek kanıt sayısını etkileyebilir. Bundan
başka, bilanço tarihinde mevcut belirsizliklerin çözümünü beklemek için oldukça kısa bir süre vardır.
Diğer önemli sınırlama, mali tabloların düzenlendiği muhasebe sistemindedir. Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri
çerçevesinde farklı ilke ve yöntemlerin uygulanması mümkündür. Tahminlere göre kayıt yapma işlemi muhasebe sürecinin
ayrılmaz bir parçasıdır. Belirsizliklere ilişkin kayıtlar yapılsa da hiç kimse belirsizliklerin sonucunu önceden göremez. Bu
sınırlamalara rağmen, bağımsız denetim mali tabloların güvenilirliğini artırır.
BAĞIMSIZ DENETİMİN YARARLARI:
1- Finansal tabloların güvenilirliğini artırır.
2- İşletme içinde sahtekarlık yapma eğilimlerinin kısılmasına yardımcı olur.
3- Kamu kurumlarınca vergi denetimi yapma olasılığı azalmış olur.
4- Kredi olanaklarının genişletilmesini sağlar
5- Muhasebe kayıt ortamındaki hataların ortaya çıkarılması; gelir ve giderlerin doğru olarak gösterilmesini
sağlar.
6- Holding kuruluşlar için İşletme politika ve yordamlarına uyulduğu konusunda bilgi ve güvence verir.
SPK ya göre denetim türleri
sürekli denetim: Her dönemin sonunda yapılan ve bütün denetim tekniklerini kapsayan denetim türüdür.
sınırlı denetim: Ara mali tabloların denetimidir. Denetçi açısından kısıtlılık hesap döneminin sınırlı olması değil
incelenen olayların kapsamının kısıtlı olmasıdır. Denetçinin denetim tekniklerini kullanmakta zorluk çekmesidir.
özel denetim: SPK gereğince belirlenmiş bazı olayların (tasfiye,birleşme, menkul kıymet ihracı vb.) gerçekleşmesine
bağlı olarak yapılan denetimdir.
DENETÇİ TÜRLERİ
DENETÇİ : Denetim faaliyetini yürüten, mesleki bilgi ve deneyime sahip, bağımsız davranabilen ve yüksek ahlaki nitelikler
taşıyan uzman bir kişidir.
Denetçi türleri
1-Bağımsız denetçiler
2-iç denetçiler
3-Kamu Denetçileri (İç denetçi ve Kamu denetçisi bağımlı denetçidir.)
1- 1BAĞIMSIZ DENETÇİLER ( Dış Denetçi Olmaları En Büyük Özelliği)
Herhangi bir kişi veya kuruluşa bağımlı olmadan, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve esasları ışığında mali tabloların
gerçeği yansıtıp yansıtmadığını araştıran kişidir. 3568 sayılı yasa ile denetim yetkisi s.m.m.m ve y.m.m.lere verilmiştir. Bu kişiler
denetimleri sırasında faaliyet denetimi ve uygunluk denetimi de yaparlar.
Bağımsız denetçinin amaçları:
Mali tabloların güvenilir olup olmadığının ortaya çıkartılmasıdır.
Bunun yanında
1-Hata ve hilelerin ortaya çıkartılması
2-Hata ve hilelerin engellenmesi
3-Yönetime önerilerde bulunmak.
4-İşletmenin gelecekteki mali durumunu belirlemek. İşletme hayatının süreklilik göstereceği tespit ederek, bu bağlamda mali
durumunun yeterli güvence altında olup olmadığını belirlemek gibi tali amaçları vardır.
İÇ DENETÇİLER: İşletme yönetimine sorumluluklarını etkin ve verimli bir biçimde yerine getirmelerine yardımcı olmak
amacıyla işletmenin iç denetim hizmeti yapan kurmay bölümünün üyeleridir. İç denetimin amacı genel olarak organizasyonun
yöneticilerine sorumluluklarını etkin ve verimli bir biçimde yerine getirmelerinde yardımcı olmaktır.
KAMU DENETÇİLERİ: kamusal örgütlere bağlı olarak çalışan denetçilerdir. Ssk müfettişleri, maliye müfettişleri vb. uygunluk
denetimi yaparlar.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
12
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Bağımsız denetçi türleri
abc-
SPK Tarafından kabul edilmiş dış denetim şirketleri
Yeminli Mali Müşavirler
Bankalar Bağımsız Denetçileri
Bankacılık sektörü spesifik faaliyetlerden oluştuğu için, bankaların denetimi bu konuda uzmanlaşmış bağımsız denetçiler
tarafından yapılır. Bağımsız denetçiler asıl faaliyetlerinin yanı sıra tahkim,bilirkişilik ve tasfiye memurluğu da yapabilirler
SPK YA GÖRE BAĞIMSIZ DENETİM YAPMA YETKİSİ
Şirket şeklinde örgütlenen Bağımsız Denetim Şirketlerine verilmiştir.spk mad 22/d
SPK YA GÖRE BAĞIMSIZ DENETİMİN AMACI
1-mali tabloların Genel kabul görmüş muhasebe kavram, ilke ve standartlarına uygunluğun saptanması.
2-Mali tablolarda yer alan bilgilerin doğruluğu ve gerçeği dürüst bir şekilde yansıtıp/yansıtmadığının saptanması.
SPK YA GÖRE BAĞIMSIZ DENETÇİLER
-sorumlu baş denetçi.10 yıl mesleki deneyimi olan denetçidir.
-kıdemli denetçi: en az 6 yıl mesleki deneyimi bulunan denetçidir.
-denetçi-:en az 3 yıl fiilen mesleki deneyimi bulunan kişidir.denetim programının hazırlanması, müşteriyle görüşme yapar,
denetçi yardımcılarına nezaret eder., hazırladıkları çalışma kağıtlarını inceler, gerekli değişiklikleri yapar,
-denetçi yardımcısı:en az 2 yıllık mesleki deneyim yada en az 2 yıllık stajerlik dönemini tamamlamış olan denetçilerdir.
-stajer denetçi yardımcısı:mesleki deneyimi 2 yıldan az olup bağımsız denetim kuruluşu tarafından eğitim tabi tutulan
denetçilerdir.
DENETÇİ ÜNVANLARI
SPK MEVZUATINA GÖRE
1-STAJER DENETÇİ
2-DENETÇİ YARDIMCISI
3-DENETÇİ (3 YIL)
4-KIDEMLİ DENETÇİ(6) YIL
5-BAŞ DENETÇİ (10 YIL)
6-SORUMLU BAŞ DENETÇİ
MUHASEBE MESLEK MEVZ.GÖRE
1-S.M.M.M (KISMİ TASDİK)
2-Y.M.M. (TAM TASDİK)
BAĞIMSIZ DENETÇİNİN SORUMLULUĞU
Temel sorumluluğu mali tabloları incelemek ve onların doğruluğu hakkında görüş bildirmektir.bunun yanında mali
tablolardaki hata ve hilelerin bulunması, kanunsuz işleri tespit etmek ve işletme hayatının gelecekte de süreklilik
göstereceğini tespit ederek bu bağlamda mali durumun da yeterli derecede güvence altında olduğunu belirlemek gibi tali
sorumlulukları da vardır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
13
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI
Denetim Standartları: Bir denetim eyleminin , amaçlara uygun şekilde yapılmasını sağlamak amacıyla yani mali
tabloların doğruluğunu ve güvenilirliğini tespit etmek için, denetimin; kimler tarafından, nasıl ve ne şekilde yapılacağını ve
sonuçlarının nasıl raporlanıp ilgililere sunulacağını belirleyen ilke ve kurullara genel kabul görmüş denetim standartları denir.
Denetim işlemleri(Yordamları): Kanıt niteliğindeki bilgilerin elde edilmesi için başvurulan yollara denetim işlemleri denir.
1-
Genel Standartlar (denetçiye ilişkin standartlar)
-mesleki eğitim ve yeterlilik standardı
-bağımsızlık standardı
-mesleğin özen ve titizlik standardı
2-
Çalışma alanı standartları
-planlama ve gözetim standardı
-iç kontrol sisteminin incelenmesi standardı
-yeterli kanıt toplama standardı
-çalışma kağıtlarının hazırlanması standardı
3-
raporlama standartları
-Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluk.
-muhasebe ilkelerinde tutarlılık standardı.
-tam açıklama ilkesine uyum standardı
-görüş bildirme standardı.
1-GENEL STANDARTLAR
Bu standart denetçilerin karakterleri, davranışları ve mesleki eğitimleri ile ilgili esasları içerir.
1-Mesleki Eğitim ve Yetkinlik Standardı:
Denetim bir denetçi olarak yeterli teknik eğitime ve yetkinliğe sahip kişi veya kişilerce yapılmalıdır”
Bağımsız denetçi olarak çalışabilmek için zorunlu olan serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir
unvanını alabilmek için meslek yasasının SM, SMM, YMM Kanunu) belirlediği genel ve özel şartları taşımak gerekmektedir.
Özel şartlara göre SMM olabilmek için,
a)
Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilgiler dallarında en az lisans
düzeyinde mezun olmak,
b)
Staj amacıyla serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir yanında iki yıl çalışmış olmak,
c)
Türmob tarafından yapılan SMMM sınavını kazanmış olmak,ve SMMM ruhsatını almış olmak gerekmektedir.
Özel şartlara göre yeminli mali müşavir olabilmek için:
a)
b)
En az on yıl serbest muhasebeci mali müşavirlik yapmış olmak,
Türmob tarafından yeminli mali müşavirlik sınavını kazanmış olmak, ve ruhsat almış olmak aranır.
SPK SERİ X: NO:16 tebliğine göre denetçi olabilmenin şartları:
Başdenetçi olabilmek için en az fiilen 10 yıl ,kıdemli denetçi ünvanının kazanılması için 6 yıl, denetçi ünvanının kazanılması için
3 yıl mesleki deneyim şarttır.ayrıca bağımsız denetim kuruluşları mesleki deneyime sahip olmaksızın ilk kez işe aldıkları denetçi
yardımcılarını 4 ay süre ile muhasebe denetim standart v eteknikleri, .bilgi işlem para ve sermaye piyasası, ticaret hukuku, vergi
mevzuatı ve bankacılık konularında eğitime tabi tutarlar.bu kurslar 200 saatten az olamaz.
2-BAĞIMSIZLIK STANDARDI
“Denetçi veya denetçiler, denetim görevleri ile ilgili tüm konularda bağımsız düşünme mantığı içinde olmalıdırlar.
Denetçi denetleme görevinin sonuçları bakımından kamuya hizmet sunmaktadır.
Bağımsızlığı ortadan kaldıran durumlar:
1-denetçinin ve denetçinin 3.derecede akrabalarının denetlenen şirkette ilişkilerinin olmaması gerekir.
2-geçmiş yıllara ilişkin denetim ücretinin geçerli bir nedene dayanmaksızın müşteri tarafından ödenmemesi
3-denetim ücretinin piyasa rayicinin altında veya çok üstünde olması.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
14
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
3-MESLEKİ ÖZEN VE TİTİZLİK STANDARDI
“ Denetimin yapılmasında ve denetim raporunun düzenlenmesinde mesleğin gerektirdiği dikkat gösterilmelidir”
Denetçi bağımsız ve uzman olsa da denetim çalışmasında mesleğin gerektirdiği dikkat ve özeni göstermedikçe,
bildirdiği görüşün bir değeri olmayacağı gibi, bu görüşe güvenip, yanlış kararlar alan ve zarara uğrayan bilgi kullanıcılarına karşı
sorumlu olacaklardır.
Denetim mesleği, denetim çalışması sırasında ve raporlama safhasında mesleğin gerektirdiği dikkat ve özenin
gösterilmesini, denetim standartlarına eksiksiz bir biçimde uyulmamasını, bilgi, deneyim ve becerilerin en iyi şekilde
kullanılmasını gerektiren bir meslektir. Bu koşullara uyulmaması durumunda denetçinin ahlaki, mesleki ve hukuki sorumlulukları
doğar. Denetçi, görevini en iyi şekilde yerine getirmekle kendisini yükümlü saydığında, en yüksek sorumluluk olgusuna ulaşır.
Denetiler, aynı zamanda üyesi oldukları meslek odasına karşı da sorumludurlar. Disiplin yönetmeliği, meslek mensuplarının
meslek ahlakı kurallarını belirlemektedir.
Meslek yasası hükümlerine göre meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır.
2-ÇALIŞMA ALANI STANDARTLARI
Genel kabul görmüş denetim standartlarının kinci grubu olan çalışma alanı standartları, denetim çalışması sırasında
denetçinin uymak zorunda olduğu kurallardır.
-denetimi planlama ve gözetim standardı
-iç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme standardı
-yeterli ve güvenilir kanıt toplama standardı.
1-DENETİMİ PLANLAMA VE GÖZETİM STANDARDI
“ Denetim çalışması yeterli şekilde planlanmalı ve varsa, yardımcılar gerektiği şekilde gözenmelidir”
Denetimin planlanması, müşteri işletme hakkında bilgi edinilmesi, uygulanacak denetim prosedürlerinin niteliğinin,
zamanın ve büyüklüğünün belirlenmesi ve buna uygun olarak personelin görevlendirilmesi çalışmalarından oluşur.
Planlama çalışması için yazılı bir genel planın yapılması uluslar arası standartlara göre zorunludur. Amerikan
standartlarında ise zorunluluk yoktur. Her iki standart denetçiden yazılı bir denetim programı hazırlamasını zorunlu tutar. Denetim
programı, denetçinin çalışmasında uygulayacağı denetim prosedürlerinin bir listesidir.
SPK Mevzuatına göre yazılı bir denetim programının yapılması zorunludur. Denetim planının yapılması SPK
mevzuatına ve GKGDS’na göre zorunlu değildir.
Denetim çalışmalarının yeterli ve etkin bir şekilde gözetimi, denetim amaçlarının ve bu amaçlara ulaşmak için
uygulanacak denetim prosedürlerinin anlaşılması bakımından zorunludur. Denetimin yeterli şekilde yürütülmesinden bağımsız
denetçi sorumlu olacağından, yardımcılar tarafından bu kağıtların gözden geçirilmesiyle yardımcıların gözetimi yapılır. Ancak,
gözetim yalnızca yardımcıların düzenlediği çalışma kağıtlarının gözden geçirilmesi olarak anlaşılmamalıdır.
2-İÇ KONTROL SİSTEMİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME STANDARDI
Denetimi planlamak ve yapılacak testlerin niteliğini, zamanını ve büyüklüğünü belirlemek için iç kontrol yapısı
hakkında yeterli bilgi edinilmelidir.
-
Bu standartları üç önemli unsur bulunmaktadır.
Denetçi, denetimi planlamak için iç kontrol hakkında bilgi edinir.
Denetçi, iç kontrol sistemi hakkında edindiği bilgiye bağlı kalarak, yapacağı testlerin niteliğini, zamanını
büyüklüğünü belirler.
İç kontrol sistemi hakkında bilgi elde etme süreci, denetimin tamamı değildir.
3-YETERLİ VE GÜVENİLİR KANIT TOPLAMA STANDARDI
“Denetlenen mali tablolara ilişkin bir görüşe yeterli düzeyde temel oluşturmak amacıyla belge incelenmesi gözlem, soru sorma ve
doğrulama yoluyla yeterli sayıda ve güvenilir kanıt elde edilmelidir.”
Bu standartta yer alan önemli unsurlar şunlardır:
Denetçi mali tablolara ilişkin görüşüne etki edecek kanıtları toplamalıdır.
Kanıtlar, standartta sayılan belge incelemesi, gözlem, soru sorma ve doğrulama prosedürleri ile gerekli diğer denetim
prosedürlerinin kullanılmasıyla elde edilir.
Kanıtlar, görüşe varmak için yeterli sayıda toplanmalıdır. Toplanacak kanıtın sayısını etkileyen başlıca faktörler:
denetlenen kalemin nemlilik derecesi ve riskli olma derecesi, işlemlerin büyüklük derecesi ve niteliği ile kanıt toplama
maliyetidir.
Toplanan kanıtlar güvenilir olmalıdır. Kanıtın güvenilirliğini etkileyen başlıca faktörler; kanıtın ilgili olması, kanıtın
elde edildiği kaynak kanıtın tarih açısından uygunluğu ve kanıtın objektifliğidir.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
15
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Bağımsız denetim çalışmalarının büyük bir kısmı, kanıt toplama ve değerleme çalışmalarından oluşur. Denetim amaçları
bakımından, toplanan kanıtların sayısının yeterli olup olmadığına ve güvenilirliğine , denetçi mesleki yargısını kullanarak
kendisi karar vermelidir.
Kanıt toplama ile ilgili denetim işlemleri
1-Maddi doğruluğu saptamaya yönelik denetim işlemleri
a- varlıkların fiziken varoldukları saptanır
b- değerlemenin doğru olarak yapıldığı saptanır
c- kayıtlarda doğruluk saptanır
d- uygun sınıflandırmaya uyulduğu saptanır
e- kapanışın doğru olarak yapıldığı saptanır
f- finansal tablolarda açıklama kuralına uyulduğu saptanır.
2-Uygunluğu saptamaya yönelik denetim işlemleri
abc-
fiziki güvenlik önlemlerine ne dereceye kadar uyulmakta olunduğunun araştırılması
kredili satışlarla ilgili olarak kredi onaylamalarının öngörülen ilkelere uygun olarak yapıldığının araştırılması
manyetik disklerin dosyalanması ile ilgili esaslara uygun davranıldığının araştırılması
4-RAPORLAMA STANDARTLARI
Mali tabloların birçok kullanıcısı için, mesleki bir denetimin yapılmış olduğunu gösteren tek kanıt denetçinin raporudur.
Bu nedenle, denetim raporunun mesleki bir görüşle hazırlanması hem kullanıcılar hem de denetçi açısından son derece
önemlidir. Raporlama standartları, denetçinin raporunu hazırlarken ve raporunda görüşünü belirtirken, denetçinin uymak
zorunda olduğu kurallardır.
Bu grupta dört standart yer alır:
Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygunluk standardı,
Tutarlılık ilkesine uygunluk (Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinde değişmezlik standardı,)
Tam açıklama ilkesine uygunluk.
Görüş bildirme standardı
1-GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİNE UYGUNLUK STANDARDI
“ Denetim raporu, mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak düzenlenip düzenlenmediğini
belirtmelidir.”
Denetim raporu; müşteri işletmenin mali tablolarının müşterinin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını doğru olarak
gösterip göstermediğine ilişkin bir görüşün ifadesi olduğundan, denetçi doğruluğu ölçmek için genel kabul görmüş muhasebe
ilkelerini (GKGMİ) kriter olarak kullanır. Denetçi muhasebe kayıtlarında ve mali tabloların hazırlanmasında müşterinin
kullandığı ilkelerin gerçekten (GKGMİ) olup olmadığına karar vermelidir. Denetçi görüşünü bildirirken, ilkelere uyulup
uyulmadığını, uyulmamışsa bunun sonuçlarını açıklamakla yükümlüdür.
2-GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİNDE DEĞİŞMEZLİK STANDARDI
“ Denetim raporu, denetimin yapıldığı dönemde uygulandığı gözlemlenen GKGMİ ve bunların uygulanmasında
kullanılan yöntemler bir önceki dönemdeki uygulamalarla tutarlı değilse, farklı uygulandığı durumları açıklamalıdır.”
Muhasebenin temel kavramlarından biri de değişmezlik ( tutarlılık ) kavramıdır. Bu kavram seçilen muhasebe
ilkelerinin ve bunların uygulama yöntemlerinin birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder.
Tutarlılık kavramı, işletmelerin yıllar itibariyle mali durumlarının ve faaliyet sonuçlarının karşılaştırılabilir olmasını sağlar.
Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler uyguladıkları ilke ve yöntemlerde değişiklik yapabilirler. Ancak, bu
değişiklikler ve bunların parasal etkileri mali tabloların dipnotlarında açıklanır. Denetçi, denetim çalışması boyunca bir önceki
dönemde uygulanan ilke ve yöntemlerden sapmaların olup olmadığını araştırır, bir önceki döneme göre değişiklik yoksa, bunu
raporunda belirtmez, fakat değişiklikler varsa, yönetim mali tabloların dipnotlarında bu değişikliği açıklasa bile denetçi kendi
raporunda da bu değişiklikleri belirtmelidir.
3-MALİ TABLOLARDAKİ AÇIKLAMALARIN YETERLİLİĞİ STANDARDI (tam açıklama ilkesi)
“ Denetim raporunda aksi belirtilmedikçe, mali tablolarda yapılan açıklamaların yeterli olduğu kabul edilmelidir.
Muhasebenin temel kavramlarından biri de tam açıklama kavramıdır. Bu kavram, mali tablolardan yararlanacak kişi ve
kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olması gerektiğini ifade eder. Muhasebe
bilgilerini kararlarında kullanacak olanlar özellikle ortaklar, potansiyel yatırımcılar ve kredi verenlerdir. Bu kişi ve kuruluşların
kararlarında kullanacakları tüm bilgilerin önceden bilinmesi ve mali tablolarda açıklanması olanaksız olduğundan, tam açıklama
yerine yeterli açıklama kavramı tercih edilmektedir. Denetçi, mali tablolardaki bilgileri kullanacak kişi ve kuruluşların bilgi
ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde mali tablolarda açıklama yapılıp yapılmadığına kendi mesleki yargısını kullanarak karar
verecektir. Denetçi bu kararını verirken, tekdüzen muhasebe sistemi uygulama tebliğleri hükümlerini de göz önünde bulundurur.
Açıklamaları, denetçi yeterli bulduysa,bunu raporunda belirtmez; yetersiz bulursa, yetersiz bulduğu konulara ilişkin açıklamalara
raporunda yer verir.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
16
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
4-GÖRÜŞ BİLDİRME STANDARTI
“Denetim raporu, ya bir bütün olarak mali tablolara ilişkin bir görüşün bildirilmesini kapsamalı ya da bir görüş bildirilemiyorsa,
bu durumu nedenleriyle birlikte açıklamalıdır. Mali tablolarla birlikte denetçinin adının geçtiği bütün durumlarda, denetim
çalışmasının niteliği ve varsa denetçinin üstlendiği sorumluluk derecesi denetim raporunda yer almalıdır.”
Denetim raporuyla mali tabloların kullanıcıları, denetçinin görüşüne güvenerek, mali tablolardaki bilgileri doğru ve
güvenilir kabul ederler ve alacakları kararlarda kullanırlar.
Görüş bildirme standardı şu hususlarla ilgilidir.
denetim raporu ya bir bütün olarak mali tablolar hakkında bir görüşü açıklamalı veya bu konuda bir görüş
belirtilmeyeceğinin açıklamalıdır.
Şartlı olarak görüş açıklanıyorsa bunun nedenleri belirtilmelidir.
Mali tablolarla birlikte denetçinin adı geçecekse, denetçinin yaptığı incelemenin mahiyeti ve sorumluluk derecesi
raporda yer almalıdır.
Denetim raporunda görüş bildirme şekilleri aşağıdaki gibidir.
1-olumlu görüş: denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine tutarlılık ilkesine ve tam açıklama ilkesine
uygunsa olumlu görüş bildirir.
2-Olumsuz görüş: Denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine tutarlılık ilkesine ve tam açıklama ilkesine
uygun değilse, denetçi bu uygunsuzluğun önem derecesine karar verir ve bu uygunsuzluğu önemi görürse olumsuz görüş bildirilir.
3-Şartlı Görüş: Denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine tutarlılık ve tam açıklama ilkesine uygun
değilse ve bu uygunsuzluk önemli değilse şartlı görüş bildirilir. Denetçi şartlı görüşe neden olan alayı da raporunda belirtir.
4-Görüş bildirmekten kaçınma: denetçi kısıtlama ve sınırlılık nedeniyle kanıt toplayamıyorsa görüş bildirmekten kaçınır. Görüş bildirmekten
kaçınmaya neden olan olaylar şunlardır.
a-Denetim kapsamının görüş bildirilemeyecek kadar sınırlandırılmış olması
b-Yeterli kanıt toplanamaması
c-etkin olmayan bir iç kontrol sisteminin olması
d-Önemli belirsizliklerin olması
DENETİM RAPORU
Denetçinin ulaşmış olduğu sonuçları ve yargısını belirttiği denetim sürecinin son evresidir. Denetim raporları Kısa şekilli ve
uzun şekilli denetim raporu olmak üzere iki türdedir. Kısa şekilli denetim raporuna özet rapor veya denetçinin standart raporu da
denir. Denetim raporları yazılı metin açısından tekdüzendir ancak değişik koşullarda farklı denetim raporları da hazırlanabilir.
KISA ŞEKİLLİ DENETİM RAPORU
Adres
Kapsam
Bölümü
Görüş
(sonuç)
Bölümü
Özkan Şirketi Ortaklarına,
Özkan şirketinin 31 Aralık 2002 ve 2002 tarihli bilançolarını ve bu tarihlerde sona eren yıllara ait
ekteki gelir, dağıtılmayan kârlar ve finansal durumda değişmeler tablolarını incelemiş bulunuyoruz
İncelememiz genel kabul görmüş denetim standartlarına uygun olarak yapılmış ve muhasebe
kayıtları ile ilgili olarak örnekleme yöntemleri ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve muhasebe
işlemleri uygulanmıştır.
Görüşümüze göre, yukarıda belirtilen fmansal tablolar Özkan Şirketinin 31 Aralık 2002
ve 2002 tablolar Özkan Şirketinin 31 Aralık 2002 yıllara ait faaliyet sonuçlarını ve
finansal durumdaki değişmeleri devamlılık temeline göre uygulanmış genel kabul görmüş
muhasebe ilkeleri doğrultusunda açık ve dürüst olarak yansıtmaktadır
.
Denetim Ortaklığı
İmza
Tarih
13 Mart 2003
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
17
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
KISA ŞEKİLLİ DENETİM RAPORUNUN BÖLÜMLERİ
1- Denetim raporunun verileceği adres: Denetim raporu genel olarak müşteri işletmeye, ortaklarına veya yönetim kuruluna
hitaben hazırlanır.
2- Kapsam bölümü: İncelenen finansal tablolar tek tek belirtilerek birinci cümlede “ ......tarihli bilanço ve bu tarihlerde
sona eren yıllara ait ...........incelemiş bulunuyoruz.” İbaresi yer almaktadır. Kapsam bölümünün ikinci cümlesi
“.....muhasebe kayıtları ile ilgili olarak örnekleme yöntemleri ve koşullara göre gerekli gördüğümüz diğer denetim
işlemleri uygulanmıştır.” Olarak tamamlanmaktadır. Kapsam bölümünde ayrıntılı açıklamalar yerine çok genel nitelikte
açıklamalar bulunmaktadır.
3- Denetçi görüşü bölümü: Denetçi incelediği finansal tablolarla ilgili yargısını bu bölümde bildirir. Görüş bölümü tek bir
cümleden oluşmaktadır. Bu cümle “görüşümüze göre, yukarıda belirtilen finansal tablolar..........” şeklinde
başlamaktadır.
4- Denetim raporunun tarihi: Denetim çalışmalarının tamamlandığı günün tarihi denetim raporu tarihi olarak denetçi
tarafından belirlenir.
5- Denetçinin imzası : Denetim raporunu denetim firmasının sorumlu yöneticisi veya sahibi imzalar.
OLUMLU GÖRÜŞ İÇEREN RAPOR FORMU
........ A.Ş.'nin....... HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU
...........A.Ş.'nin......../......./19.... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap
dönemine ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve
standardlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe kayıtlarının kontrolü ile
gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
Görüşümüze göre, söz konusu mali tablolar........A.Ş.'nin......./......./19.... tarihindeki gerçek mali durumunu ve
bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir
şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır.
(Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETİM KURULUŞUNUN ÜNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası
OLUMSUZ GÖRÜŞ İÇEREN RAPOR FORMU
.... A.Ş.’nin .... HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU
..... A.Ş.’nin ...../...../19.... tarih itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait
gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş
denetim ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe
kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
............................................................................................................................................................................................
.....................................................................
Görüşümüze göre, yukarıda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tablolar bütünüyle, ..... A.Ş.’nin .../.../19..
tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve
bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru
bir biçimde yansıtmamaktadır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETİM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası
NOT: Birinci paragraftaki parantez
içi ifade, çalışma alanını
sınırlayan herhangi bir hususun
var olması durumunda kullanılır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
18
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
ŞARTLI GÖRÜŞ İÇEREN RAPOR FORMU
...... A.Ş.’nin ...... HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU
...... A.Ş.’nin ....../....../19.... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine
ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş
denetim ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe
kayıtlarını kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
...... A.Ş.’nin .... Şubesi, ....../...../19.... tarihinde fiili stok sayılı yapmamıştır. Bu nedenle fiili miktarlar ile kaydi
miktarların karşılaştırılması mümkün olamamıştır. Sözkonusu stok tutarı ..../..../19.... tarihli bilançodaki toplam
................. TL’lık stokların ...............TL’lık bölümünü oluşturmaktadır.
Görüşümüze göre, sözkonusu mali tablolar, stoklara ilişkin fiili sayımın yapmaması nedeniyle ortaya
çıkabilecek düzeltmeler dışında ....../A.Ş.’nin .../.../19.. tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren
hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan
genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETiM KURULUŞUNUN ÜNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası
NOT: Yukarıdaki rapor formunda,
stok sayımına ilişkin eksiksiz örnek
olarak verilmiştir. Birinci paragraftaki
parantez içi ifade, çalışma alanını
sınırlayan herhangi bir hususun
varolması durumunda kullanılır.
GÖRÜŞ BİLDİRMEME HALİNDE RAPOR FORMU
........A.Ş.’nin .......HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU
........A.Ş.’nin ...../...../19.... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine
ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş
denetim ilke, esas ve standartlarına göre yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe ve
kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
......./...../19.... tarihinde, Şirkette çıkan bir yangında muhasebe kayıtlarının büyük bir bölümü yanmıştır. Bu
nedenle denetim sürecine ilişkin bazı prosedürler uygulanamamış ve gerekli olan bilgi ve belgeler elde edilememiştir.
Yukarıda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tabloların, ....A.Ş.’nin ....../...../19.... tarihindeki gerçek mali
durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve genel kabul görmüş
muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtıp yansıtmadığı hakkında görüş bildirememekteyiz.
(Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETİM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası
NOT:
Yukarıdaki rapor formunda,
yer alan yangın olayı örnek
olarak verilmiştir. Birinci paragraftaki
parantez içi ifade, çalışma alanını
sınırlayan herhangi bir hususun varolması
durumunda kullanılır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
19
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
OLUMLU GÖRÜŞ İÇEREN RAPOR FORMU
(Menkul Kıymetler Yatırım Fonları İçin)
....... A.Ş.’nin ........HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU
....... Menkul Kıymetler Yatırım Fonunun .../.../19... tarihinde sona eren hesap dönemine ait mali tablolarını incelemiş
bulunuyoruz. İncelememiz, genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılması ve dolayısıyla hesap ve
işlemlerle ilgili olarak muhasebe ve kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.
Görüşümüze göre, fon portföyünün değerleme işlemleri, ... Menkul Kıymetler Yatırım Fonunun iç tüzük hükümlerine
uygunluk arzetmekte; sözkonusu mali tablolar, fonun .../.../19... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap
dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş
muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETİM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası
SINIRLI DENETİM ÇALIŞMASI SONUCU DÜZENLENECEK RAPOR FORMU
..... A.Ş.’nin ................. ARA DÖNEMİNE AİT SINIRLI DENETİM RAPORU
..... A.Ş.’nin .../.../19... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren ara döneme ait gelir tablosunu
sınırlı denetim ilke ve kurallarına göre incelemiş bulunuyoruz. Ara bilanço ve gelir tablosu üzerinde yaptığımız çalışma, yıllık mali
tablolara ilişkin olarak genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standartlarına göre yapılan incelemeye oranla sınırlı tutulmuştur.
İncelememiz esas olarak, ara bilanço ve gelir tablosunun hazırlanışındaki sistemi anlamaya yönelik olarak, analitik inceleme, bilgi
toplama ve sınırlı denetim ilke ve kurallarının gerektirdiği çeşitli denetim tekniklerinin uygulanmasından oluşmuştur. Bu nedenle
raporumuzun, yıllık bağımsız denetim raporlarından farklı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu çerçevede, yukarıda belirtilen ara mali tablolarda, bir önceki yılın aynı ara dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel
kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve ara mali tabloların hazırlanmasına ilişkin ilke ve kurallara uymayan önemli bir hususa
rastlanmamıştır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETİM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası
Sınırlı denetim sonucu, ara mali tabloların, ara mali tablolara ilişkin ilke ve kurallara uygun hazırlanmadığının tespit edilmesi
durumunda rapor formunda yapılacak değişikliğe örnek:
(2’inci Paragraf):
Yönetim sağladığı bilgilere dayanarak daha önce aktife alınmış sabit kıymetlerin iktisabına ilişkin kredilerin bu dönemdeki
faizlerinin, sabit kıymet maliyetine eklendiği anlaşılmıştır. Kurulun Seri: XI, No: 1 “Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara
İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliği’nin 30’uncu maddesine göre sabit kıymetlerin iktisabına ilişkin kredilerin ilgili sabit kıymet
maliyetine dahil edilmeyip finansman gideri olarak muhasebeleştirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Şirket bu kapsamda anılan kredi faizini
finansman gideri olarak muhasebeleştirse idi ara dönem karı ................................... TL. azalacaktı.
(3’üncü Paragraf):
Bilanço tarihi itibariyle şirketin aktifine kayıtlı amortismana tabi sabit kıymetler için kıst (zaman ile orantılı pay) esasına göre hesaplama
yapılmadığı incelememiz sırasında tesbit edilmiştir. Kurulun Seri: XI, No: 3 “Sermaye Piyasasında Ara Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve
Kurallar Hakkında Tebliği”nin 4’üncü maddesine göre; ara döneme ait hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla
karşılaştırılması zorunludur. Dolayısıyla Şirket amortisman tutarını zaman ile orantılı pay esasına göre hesaplamış olsaydı, ara dönem karı
............................... TL. tutarında azalacaktı.
(Sonuç Paragrafı):
Düşüncemize göre; sözkonusu ara mali tablolarda, yukarıda iki ve üçüncü paragraflarda açıklanan hususlar nedeniyle ortaya çıkabilecek
düzeltmeler dışında, bir önceki yılın aynı ara dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve ara mali
tabloların hazırlanmasına ilişkin ilke ve kurallara uygun olmayan önemli bir hususa rastlanmamıştır. (Düzenleme yeri ve tarihi)
DENETİM KURULUŞUNUN UNVANI
Sorumlu Ortak Başdenetçinin Ad ve İmzası
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
20
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
DENETÇİ GÖRÜŞÜNÜ ETKİLEYEN AKSAKLIKLAR
Aksaklığın önem
derecesi
AKSAKLIK
Önemsiz
\.Muhasebe Genel kabul görmüş muhasebe
ilkeleri;
OLUMLU
Tam Açıklama;
Devamlılık
2-Kapsam
OLUMLU
3BelirsizIik
OLUMLU
Önemli
((inansal tablolar
bir bütün olarak
dürüst ve
güvenilir)
ŞARTLI
ŞARTLI
ŞARTLI
Yeterince önemli
(finansal tablolar
bir bütito olarak
dürüst ve
güvenilir değil)
OLUMSUZ
GÖRÜŞ
BİLDİRMEKTEN
.
KAÇINMA
GÖRÜŞ
BİLDİRMEKTEN
KAÇINMA
ÇALIŞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE 58.MADDE DENETİM RAPORU BÖLÜMLERİ:
AGENEL BİLGJ BÖLÜMÜ- ilgililer belirtilir
BDENETİM KAPSAMI BÖLÜMÜ – dönemi belirtilen mali tab.GKGDS göre düzenlenip düzenlenmediği belirtilir.
CMESLEK MENSUBU AÇIKLAMA VE GÖRÜŞ BÖLÜMÜ- oluşan kanaat belirtilir.
DRAPOR TARİHİ BÖLÜMÜ- denetimin bittiği tarihin gösterildiği
EMESLEK MENSUBU İMZASI
SINIRLI DENETİM RAPORU BÖLÜMLERİ:
a-BAŞLIK
b-KAPSAM
c-AÇIKLAMA VE DENETÇİ TESPİTLERİ
d-TARİH, İMZA VE ADRES
SINIRLI DENETİM RAPORU TEMEL İLKELERİ:
1-ara mali tablolar üzerinde etkisi olan veya olması olası her türlü mevzuat aykırılıklarını ve genel kabul görmüş muhasebe
ilkelerine aykırılıkları belirtmelidir, denetim sonucunda ilkelerden sapmalar belirlenirse bu sapmaların ara mali tablolar
üzerindeki etkisi belirtilmelidir.
2-muhasebe politikalarının bir önceki yılın aynı ara dönemiyle tutarlı olarak uygulanıp uygulanmadığını değişiklikler varsa
bu değişikliklerin neler olduğunu açıklamalıdır.
3-ara mali tabloların tam açıklama kavramına aykırı bulunması halinde bu husus gerekçeleriyle birlikte raporda
belirtilmelidir.
4- sınırlı denetleme raporunda denetçi yönetimin sağladığı bilgilerin test edilmesine dayanarak ara mali tablolar hakkında
ulaştığı sonuçlara yer vermelidir.
ÇALIŞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE DENETİM RAPORU ÇEŞİTLERİ
A –OLUMLU RAPOR
B- OLUMSUZ RAPOR
C- ŞARTLI DENETİM RAPORU
ÇALIŞMA USUL VE ESAS.YÖN.GÖRE DENETİM ÖNCESİ SAPTANACAK HUSUSLAR:
A -GENEL BİLGİ
B -PERSONEL DURUMU
C- MUHASEBE DEPARTMANI
D- SATIŞLAR
E- ENVANTER
F- MALİYET SİSTEMİNİN MUHTEVİYATI
H- ÜRETİM FAALİYETLERİNİN MUHTEVİYATI
I- ŞİRKET BORÇ VE ALACAKLARININ DURUMU
J- VERGİ DAİRESİ V EDİĞER KULUŞLARLA İLİŞKİLER
K- SABİT KIYMETLERİN DURUMU
L- SON İKİ YILIN BİLANÇO VE K/Z TABLOSU
M-ÖZEL BİLGİLER
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
21
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Denetim raporu: denetçinin yapmış olduğu çalışmaların kapsamını belirttiği ve denetlenen işletmenin mali tabloları hakkında
ulaşmış olduğu kanaatini açıkladığı yazılı bir belgedir.
Denetim raporu genellikle üç bölüm şeklinde düzenlenir.
1-BAŞLIK (GENEL BİLGİ) BÖLÜMÜ
2-KAPSAM BÖLÜMÜ
3-GÖRÜŞ BÖLÜMÜ
1-BAŞLIK BÖLÜMÜ : taraflara ilişkin genel bilgiler yer alır.
denetlenen şirketin adı, dış denetim raporu kelimeleri bu bölümde yer alır.
2-KAPSAM BÖLÜMÜ: kapsam bölümünde mali tablolar ile ilgili denetimin genel kabul görmüş denetim standarlarına göre
yapıldığı ifadesi yer alır.
Denetimin kapsamı (sınırlı,özel,sürekli)
Denetlenen finansal tablolar
Hangi döneme ait oldukları
Nerelere dikkat edildiği
Kullanılan denetim teknikleri bu bölümde belirtilir
3-GÖRÜŞ BİLDİRME BÖLÜMÜ: bu bölümde denetçi işletmenin mali tabloları hakkında kanaat bildirir. Görüş tek bir
cümleden oluşmaktadır. Bu cümle “ görüşümüze göre yukarıda belirtilen mali tablolar işletmenin mali durumunu ve faaliyet
sonuçlarını doğru olarak yansıtmaktadır.” Şeklindedir. Olumlu görüş sapma olursa kapsam bölümünden sonra sapmaların
nedeninin açıklandığı açıklama bölümü eklenir.
Görüş bildirme şekilleri :
aolumlu görüş bildirme
bşartlı görüş bildirme
columsuz görüş bildirme
dgörüş bildirmekten kaçınma
1olumlu Görüş Bildirme: müşterinin mali durum ve faaliyet sonuçlarının gerçeği yansıttığı anlamındadır. Standart
denetim raporu kullanılır.
2-olumsuz görüş bildirme: müşterinin finansal tablolarının gerçeği yansıtmadığını ifade eder
genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden sapmalar, denetim kapsamındaki sınırlamalar ve gelecekle ilgili belirsizlikler gibi
aksaklıklar olduğunda denetçi bu sapmalar ve aksaklıkların önemli olması ve mali tablolar bir bütün olarak güvenilirliğinin
ortadan kalkması halinde olumsuz görüş bildirir.
3-şartlı görüş bildirme: bir bütün halinde mali tabloların güvenilirliğini bozmayacak aykırılıkların bulunması durumunda şartlı
rapor düzenlenir. Bazı istisnaların saklı tutulması şartıyla bir bütün olarak mali tabloların doğruluğu hakkında olumlu görüş
bildirmesine engel olacak kadar önemliyse denetçi görüş bildirmekten kaçınır veya olumsuz görüş bildirir.
4-Görüş Bildirmekten Kaçınma: denetçinin ve müşterisinin iradesi dışında oluşan , çalışma alanını sınırlayan önemli bir hususun
var olması yeterli kanıt elde edememesi veya finansal tabloların doğruluğu hakkında bir görüş bildirmeye sahip olmaması halinde
görüş bildirmekten kaçınma şeklinde rapor verir.
Şu koşulların bulunması halinde görüş bildirmekten kaçınılır.
1Denetim kapsamının görüş bildiremeyecek kadar sınırlandırılmış olması
2Finansal tablolarda yer alan önemli kalemlere ilişkin yeterli ve uygun kanıt toplanamaması.
3Önemli belirsizliklerin bulunması
4Etkin olmayan bir iç kontrolün bulunması şeklinde sayılabilir.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
22
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
DENETİM SÜRECİ VE İŞİN KABULÜ
DENETİM SÜRECİ
Denetim çalışmasını planlamanı genel amacı, bir bütün olarak mali tablolara ilişkin bir görüşe yeterli düzeyde temel
oluşturacak yeterli ve geçerli kanıt elde ekmektir. Denetçi, mali tabloların her bir kalemi için özel denetim amaçlarını
belirledikten sonra, kanıt toplama sürecini başlatabilir. Denetçi denetim sürecini izleyerek, toplayacağı kanıtları belirler.
Ancak, denetim süreci kanıt toplama süreci ile başlamaz. Denetim süreci, müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesiyle başlar.
Denetimin planlanması ve denetim çalışmalarının yapılması ile devam eder, denetim raporunun yazılmasıyla sona erer.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
23
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Denetim sürecinde 4 safha vardır:
1-
1Müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesi,
a-Müşteri kabul politikası ışığında gerekli bilgilerin toplanması.
b-bir önceki denetçi ile görüşme
c-Denetim anlaşma mektubunun yazılması.
d-denetim sözleşmesinin imzalanması.
2-Denetimin planlanması,
a-Müşteri işletmeyi tanıma amacıyla faaliyetleri hakkında bilgi toplama
b-Denetim programının hazırlanması
c-Çalışma programının hazırlanması(işgücü ve zaman planlaması)
3-Denetim programının yürütülmesi
a-İç kontrol sisteminin incelenmesi ve değerlendirmesinin yapılması
b-denetim programında gerekli değişikliklerin yapılması
c-Hesap bakiyelerinin doğruluğunun araştırılması
d-toplanan kanıtları değerleme
4-Denetimin tamamlanması ve bulguların raporlanması
a-Mali tabloların dürüstlüğü hakkında yargıya varılması
b-Yargının şekillendirilmesi, denetim raporunun yazılması ve yayınlanması.
1-MÜŞTERİNİN SEÇİLMESİ VE İŞİN KABUL EDİLMESİ
Denetçi denetim işini almadan önce denetleyeceği işletme veya şirkete ilişkin bilgi toplar. Bu bilgiler ışığında denetim riskini değerlendirir.
İleride çıkabilecek anlaşmazlık durumlarında yönetimin takınacağı tavrı belirleyerek, kendi itibarını etkileyip etkilemeyeceğini
değerlendirir. Bu ön bilgiler ışığında olumlu bilgi alınmışsa iş alınır ve denetim sözleşmesi imzalanır.İş kabul edilmeden önce görüşmede
aşağıdaki hususlar görüşülmeli ve karara bağlanmalıdır.
1- denetimin amacı
2-denetimin kapsamı
3-denetimin süresi
4-denetim raporunun teslim tarihi
5-müşterinin denetim çalışmalarına sınır getirip getirmeyeceği
6-denetim ücreti ve
7-denetim ücretinin ödenme biçimi
Bir denetim sözleşmesinde yer alacak hususlar şunlardır.
1-Yapılacak işin amacı
2-yapılacak denetim çalışmasının kapsamının belirtilmesi
3-Denetimin amacının hataları ve yolsuzlukları bulmak olmadığı, amacın sadece mali tabloların doğruluğu hakkında görüş bildirmek
olduğu.
4-Gerekli durumlarda belirli konuların yönetime rapor edileceği hususu.
5-Eğer kararlaştırılmışsa vergi danışmanlığı, yönetim danışmanlığı hizmetleri veya başka tür hizmetlerin verileceği.
6-ücret, denetim faaliyetlerinin başlama ve bitiş tarihleri.
DENETİM SÖZLEŞMESİNİN ŞEKİL VE İÇERİK ŞARTLARI:
ŞEKİL ŞARTLARI:
A-yazılı olacak
B-taraflar arasında imza edilecek
İÇERİK ŞARTLARI:
a-yapılacak işin önemi , amacı, kapsamı, ve varsa özel nedenleri
b-bağımsız dış denetim kuruluşunca denetim çalışmasının dışında müşteri firmaya başka hizmetler verilecekse bunlar
c-tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri.
d-ücret.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
24
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
Denetim kuruluşu hangi hallerde sözleşmeyi fesih edebilir
-çalışma alanının önemli ölçüde sınırlandırılması
-mali tablolarda bilgi ve belgeleri elde edememesi halinde Kurul dan görüş alınarak sona erdirebilir. SPK seri x no:16 madde 37
Önceki Denetçiyle Görüşme
Denetim isteğinde bulunan müşteri, daha önce başka bir denetim şirketi veya denetçi tarafından denetlenmiş olabilir. bağımsız
denetçi veya denetim şirketi, müstakbel müşteriden gelen denetim isteğini kabul etmeden önce, önceki denetçiyle görüşmelidir. Bu
prosedür, önceki denetçinin vereceği bilgilerin, denetimi kabul edip etmeme kararını almada denetçiye yardımcı olacağı için gereklidir. Bu
görüşmeler yerine yazışmalar da yapılabilir. Denetçilerin önemli bir yükümlülüğü de sır saklamak olduğundan, denetçi, önceki denetçi ile
görüşme yapması gerektiğini müşteri adayına bildirir ve bunu yapmasına ilişkin yazılı izin alır. Müşteri adayı, bu izni vermeyi kabul
etmezse veya önceki denetçinin cevap vermesine kısıtlamalar getirirse , denetçi bunun nedenlerini araştırmalı ve denetim işini kabul edip
etmeme kararını almada kendisine yardımcı olacağına inandığı konulara ilişkin soruları önceki denetçiye sorar. Özellikle, aşağıdaki
konularda bilgi istenir;
Yöneticilerin dürüstlüğü
Muhasebe ilkeleri, denetim prosedürleri ve diğer benzer konularda
Yönetim ile uyuşmazlığa düşülüp düşülmediği,
Önceki denetçiye göre denetçi değişikliğinin nedenleri
Önceki denetçi sorulara tam cevap vermezse, bunu belirtmelidir. Bu durumda denetçi denetim işini alıp almama kararını vermede,
önceki denetçinin cevabının sınırlı kalmasını dikkate almalıdır.
Çalışma usul ve esasları yönetmeliğine göre, meslek mensupları, ilgili yönetmelikler çerçevesinde ve mesleki eğitimde birbirine her
türlü bilgiyi vermek ve aktarmak sorumluluğunu taşırlar. Mesleğin gelişmesi ve sağlam temellere oturtulması için aralarında gerekli
dayanışmayı kurarlar ancak, bu hüküm tüm meslek mensupları için genel nitelikte bir hüküm olup, doğrudan bağımsız denetim amacıyla
bilgi istemeyi kapsamamaktadır.
Sermaye piyasası mevzuatına göre, “kendisine denetim görevi önerilen bağımsız denetim kuruluşu, öneriyi kabul etmeden önce, görevi
devredecek olan bağımsız denetim kuruluşu, öneriyi kabul etmeden önce, görevi devredecek olan bağımsız denetim kuruluşundan görevin
sürdürülmemesi nedenleri ile işin kabulünü etkileyebilecek bilgileri 15 gün içinde yazılı olarak alır. Yapılacak görüşmede ilgili ortak baş
denetçilerin bulunması şarttır. Görüşme sonuçları tutanakla tesbit edilir. Sözü geçen görüşmenin herhangi bir nedenle gerçekleşmemesi
veya istenilen bilgilerin verilmemesi veya fesih ve çekilme durumlarında, kendisine görev önerilen bağımsız denetim kuruluşu görevi
kabulden önce Kuruldan uygun görüş almak zorundadır.”
Kalite Kontrol Politikaları ve Prosedürleri ile Müşteriyi Değerlendirme
Bir yandan denetim çalışmasını oluştururken, diğer yandan denetim uygulamasını yönlendirir. Müşteri hakkında gerekli
inceleme ve soruşturmaların yapılması için benimsenmiş politika ve prosedürlere kalite kontrol standartları denir.
Bağımsız denetçi, denetim çalışmasının yaparken, genel kabul görmüş denetim standartlarına uymak zorundadır. Denetim şirketleri de
denetçilerinin bu standartlara da genel kabul görmüş denetim standartlarına uyulmasını sağlamak için kendi kalite kontrol politikaları ve
prosedürlerini oluştururlar.
Genel kabul görmüş denetim standartları, bir denetim çalışmasının yapılmasıyla ilgilidir. Kalite kontrol standartları ise, bir bütün
olarak denetim şirketinin denetim çalışmaları ile ilgilidir. Bu nedenle şirketin benimsediği kalite kontrol politikaları ve prosedürleri hem her
bir denetim çalışmasını, hem de bir bütün olarak denetim şirketinin denetim uygulamasını etkileyebilir.
Yeni bir müşteri için denetim çalışmasının kabul edilmesinden önce, müşteri hakkında gerekli inceleme ve soruşturmaların yapılması
için benimsenmiş politika ve prosedürlere kalite kontrol standartları adı verilir. Bu standartlar, aynı zamanda halen müşteri olan işletmelerin
denetimine devam edip etmeme kararlarının alınmasında da denetçiye ve denetim şirketine yardımcı olur.
Yeni bir müşterinin kabulüne ve mevcut müşterilerin denetimine devamına ilişkin politika ve prosedürler önemlidir. Çünkü, bunlar
yönetimi dürüst olmayan bir müşterinin mali tablolarını denetlemekten kaçınmak için alınacak ilk önlemdir.
Denetçi, mevcut müşterinin denetimine devam edip etmeme kararını almadan önce, müşteri işletmenin yöneticileri ile daha önceki
deneyimlerini göz önüne almalıdır. Örneğin, denetçi önceki denetimlerde, bulunan önemli hata ve yolsuzluklar ile yasadışı eylemleri göz
önüne almalıdır. Denetim sırasında, denetçi şarta bağlı borçların ve zararların mevcut olup olmadığını, yönetim kurulu kararlarının
tamamının karar defterinde kayıtlı olup olmadığını, mevzuata uygunluğun sağlanıp sağlanmadığını ve bu gibi konuları yöneticilere sorar.
Önceki denetimlerde bu sorulara yöneticilerin verdiği yanıtların doğruluk derecesi, yöneticilerin dürüstlüğünü değerlemede dikkate
alınmalıdır.
Bağımsız denetim kuruluşları, denetlenecek müşterileri ile denetim sözleşmesi yapmadan önce, üstlenecekleri denetimin kendilerine
getirebileceği riski ve denetimin kapsamı ve planlamasının belirlemek amacıyla gerekli ön araştırmaları yapmak zorundadırlar.
Müşteri ile Sözleşme Yapılması
Denetçi, denetim görevini kabul etmeden önce, kendisine denetim görevini teklif edenlerle görüşmelidir. Bu görüşmede denetimin
amacı, kapsamı ve süresi belirlenir. Müşterinin denetim çalışmalarına bir sınırlama getirip getirmeyeceği denetçinin nerede çalışacağı ve
işletme olanaklarından ne şekilde yararlanacağı denetim raporunun teslim tarihi üzerinde de denetçi ve müşterisi anlaşma sağlamalıdır. Son
olarak, denetçin alacağı üret ve ödeme biçimi görüşülüp kararlaştırılır. Denetim koşulları taraflarca imzalanan yazılı sözleşme ile
belirlenebileceği gibi, denetçinin müşteriye denetim sözleşme mektubu yazması ve mektubun müşteri işletme tarafından imzalanarak
denetçiye geri gönderilmesiyle de belirlenebilir.
Denetim koşullarının yazılı olarak belirlenmesinin amacı yanlış anlaşılmaları önlemek veya en aza indirmektir. Sözleşme veya
sözleşme mektubu, aynı zamanda denetçinin tüm yolsuzluk eylemlerini ortaya çıkarmaktan sorumlu olmadığı konusunda müşteriyi
bilgilendirme aracıdır.
Sözleşmeye veya sözleşme mektubunun biçimi ve özü her müşteri için farklı olabilmesine rağmen, genellikle şu bilgileri içerir.
Mali tabloların düzenlenmesinden yönetimin sorumlu olduğu,
Denetimin amacı, kapsamı varsa özel nedenleri,
Denetimin başlama ve bitiş tarihi ile denetim raporunun teslim tarihi,
İçi kontrol sisteminde ve denetimin niteliğinde mevcut sınırlamalar nedeniyle bazı önemli yanlışlıkların ortaya
çıkarılamayacağı nedeniyle kaçınılmaz bir riskin var olduğunu,
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
25
AKİTF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI HAZIRLAYAN : S.M.M.M. SABRİ KIYAK
-
Denetim ücretinin hesaplanma ve ödeme biçimi
Denetimi Kabul Etme Zamanı
Denetçi denetimi müşterisinin muhasebe döneminin sona ermesinden önce ve ya sonra kabul edebilir. Müşterinin denetçiyi erken
seçmesi ve denetçinin kabul etmesi denetimin planlanmasını kolaylaştırır. Örneğin denetçinin muhasebe döneminin ilk ayında denetimi
kabul etmesi, denetçiye çalışmanın planlanmasına ve yürütülmesine bazı kısıtlamalar getirir. Denetçi muhasebe döneminin sonunda veya
sona ermesinden sonra denetimi kabul etmeden önce mevcut durumun denetimi GKGDS na uygun olarak yapmasına uygun olup olmadığını
belirlemelidir. Denetçi, çalışmasının programlamada ve yürütmedeki kısıtlamalar yüzünden mali tablolar üzerinde şartsız bir görüş
bildirememe olasılığını müşterisine bildirmelidir.
Denetim anlaşma Mektubu: Yeni müşteri hakkında bilgi toplandıktan ve önceki denetçi ile görüşüldükten sonra işin alınması ya
da alınmaması kararı verilir. İşin kabulü halinde ilgili tarafa yazılı olarak bildirilir. Bu bildirim denetçi tarafından hazırlanıp
imzalanan ve müşteriye gönderilen bir “denetim anlaşma mektubu” ile yapılır. Bu mektubun amacı yapılacak denetimin
koşullarını, kapsamını, konulan sınırlamaları, denetimin tamamlanacağı tarihi ve başkaca hususları müşteriye açıklamaktır.
Anlaşma mektubu müşteri ve denetçi arasında bir sözleşme niteliğini taşır. Müşteri imzaladığı anlaşma mektubunu denetçiye iade
etmesi gerekir. Müşterinin de imzalaması ile denetim görevi her iki tarafca onaylanmış olur.
DENETİM ANLAŞMA MEKTUBU
Denetçinin Baş lığ ı
S:türker Denelim işletmesi
Ankara, 31 mart 2004
M üsleri Adresi
Anlaşmanın Amacı
Kapsam
Genel Kabul Görmüş
Denetim Standartları
tle Uyumlu
Yolsuzluklar
Yönelim Mektubu
Diğer Çalışmalar
Anlaşmanın Ücreti
Hamit Kesgin Yön.Kur.Bşk.
fil Sok. 10
Ankara
Bu mektup Çalışkan Ortaklığının 31 Aralık 2003 tarihinde sona eren
faaliyet dönemine aıl finansal tablolarının tarafımızdan incelenmesi konusundaki görüşmelerimizin teyididir.
Ortaklığımız 31 Aralık 2003 tarihli bilançosu ve bu tarihte sona eren
faaliyet dönemine ait gelir tablosu, dağıtılmayan kârlar tablosu ve linansal
durumunda değişmeler tablosu, bunlarla ilgili bir denetim görüşünün
verilmesi amacıyle tarafımızdan incelenecektir. İncelemelerimiz genel
kabul görmüş denelim standartları doğrultusunda olacak ve amacımıza
varmak için koşullara göre gerekli görülecek denetim işlemlerinin
uygulanmasına yer verilecektir.
Bu istemler muhasebe defterlerine kaydedilmiş işlemlerin doğruluğunu
destekleyen belgeli kanıtların test edilmesi (mümkün olduğu takdirde
örnekleme yoluyla test, stokların fizikî varlıklarının test edilmesi ve alacakların doğrudan doğruya mutabakatı ve belirli diğer varlıklar ile
yükümlülüklerin seçilecek müşteriler, alacaklılar ve bankalarla yapılacak
doğrulamalarını kapsayacaktır.
Bu tür incelemeler sırasında genel olarak bazı yolsuzlukların veya
benzen düzensizliklerin ortaya çıkarılması mümkün ve olağan ise de, bizim
çalışmalarımızın amacı bu olmadığından bu türde aksaklıklar
bulunsa bile açıklanmayacaktır.
İncelemelerim E sırasında olağanüstü veya normal olmayan durumların
saptanması halinde, bunlar tarafınıza bildirilecektir. Ortaklığın 31 Aralık
2003 de sona eren faaliyet dönemi için verilecek vergi beyannamesi
tarafımızdan gözden geçirilecektir. Ancak bu beyannameler sizin
tarafınızdan hazırlanacaktır. Bunun yanısıra yıl içinde, işletme
politikanızda yapılacak değişikliklerin muhasebe ve vergi işlerine yapacağı
etkinin öğrenilmesi istendiğinde her türlü danışmanlık hizmeti sunulacak tır.
Denetim çalışmamızın ücreti çalışılan saat başına normal ücret haddi
uygulanarak hesaplanacaktır. Yapılacak seyahat giderleri ve tarafımızdan
sizin için ödenecek her türlü giderler size aittir. Bu tutarlar ve tahakkuk
edecek ücretler her iki haftada bir sunulacak fatura ile talep edilecekti!.
Fatura tularlan faturanın ibrazında ödenecektir. Sayın kurulurunuza
hizmet sunabilmekten büyük onur duymaktayız.
Bu mektupta bildirilen hususlarla mutabık olduğunuz takdirde, mektubun
ilişikte sunulan ikinci kopyasını imzalayarak tarafımıza göndermenizi rica
ederiz.
Saygılarımızla.
S.türker
Deneıçi İmzası
Onaylanmıştır;
İmza
Dinelim işletmesi
İmza
Müşteri tarafından
imzalanarak
denetçiye
iade
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA Web: www.akitfonline.net E-Posta; [email protected]
Tel: 0312 230 32 15- 16 Faks: 0312 229 79 24
26
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
2-DENETİMİ PLANLAMA
Çalışma alanı standartlarının birincisine göre “denetim çalışması yeterli şekilde planlanmalı ve varsa,
yardımcılar gerektiği şekilde gözlenmelidir.”
Denetimi planlama, denetimin amacına ulaşmak için sıra ile yapılacak işlerin düzenlenmesidir. Denetim
planlanması , tasarlanan denetim uygulaması ve kapsamı hakkında genel bir stratejinin oluşturulmasıdır.
Denetim planlamasının niteliğini, kapsamının ve zamanlamasının etkileyen başlıca faktörler, denetçinin
müşterisinin işi konusunda bilgisi, denetçinin müşterisini denetlemede geçirdiği deneyim ve müşterinin işinin
büyüklük derecesi oluşturmaktadır.
1-Denetim planlama süreci
Denetim planlamasını oluşturan işlemler ve sırası şöyledir.
1müşteri hakkında bilgi toplama
2denetim çalışmalarını bölümleme
3iç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme ve kontrol riskini değerleme
4önemlilik düzeyini belirleme
5denetim riski düzeyini belirleme
6denetim amaçlarını belirleme
7denetim programının taslağını yazma
8denetim süresini ve zamanını belirleme
9denetim personelini görevlendirme.
1-MÜŞTERİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME
Denetim planlamak için, mali tablolara önemli etkisi olan olayları, işlemleri ve uygulamaları
denetçinin anlayabilmesini sağlayacak müşteri işletmenin işi konusunda yeterli bilgi edinilmelidir. Denetçi
aşağıdaki konularda bilgiye sahip olmalıdır
Müşteri işletmenin işi, örgüt yapısı ve faaliyetinin özellikleri,
Müşteri işletmenin yer aldığı sektör,
Müşteriyi etkileyen yasal düzenlemeler,
Müşteri işletmenin muhasebe bilgilerine uygulanan analitik prosedürlerin sonuçları
Denetimi planlama safhasında analitik prosedürleri uygulamanın başlıca amaçları aşağıda belirtilmiştir:
Müşterinin işi hakkında bilgi edinme,
Müşterinin faaliyetinin sürekliliğini değerleme,
Mali tablolarda olası hataların varlığını belirleme,
Denetim testlerini azaltma
1Müşterinin işi Hakkında Bilgi Edinme
Analitik prosedürler, müşterinin işi ve bulunduğu sektör hakkında bilgi elde etmede kullanılan yöntemlerden
biridir. Analitik prosedürler, cari yılın denetlenmemiş bilgileri önceki yılların denetlenmiş bilgileriyle
karşılaştırılarak uygulandığında, belirlenen farklar piyasada, sektörde veya işletmede önemli olayları
gösterebilir. Bu tür olaylar denetimin planlanmasını etkileyecektir.
2İşin Sürekliliğini Değerleme
Analitik prosedürler, genellikle işletmelerin karşılaştığı mali krizleri ölçmede kullanılır. İşletmenin faaliyetine
kriz dolayısıyla son vermesi olasılığı denetim planını etkileyecektir.
3Olası Hataların Varlığını Belirleme
Analitik prosedürler, veriler arasındaki anormal ilişkileri ve olağandışı sapmaları belirler. Olağandışı
sapmalar anormal farklar beklenmediği halde varsa veya beklendiği halde mevcut değilse ortaya çıkar. Böyle
durumlarda olağandışı sapmaların olası nedenlerinden biri muhasebe hatasının veya yolsuzluğunun mevcut
olmasıdır. Bu nedenle analitik prosedürler, denetimde daha fazla dikkat gerektirecek, hata ve yolsuzlukların
olabileceği özel denetim alanlarını belirler.
4Denetim Testlerini Azaltma
Analitik prosedürler olağandışı sapmaların olmadığını gösterirse, hata ve yolsuzluk olasılığının az
olduğu şeklinde yorumlanır ve ilgili hesaplar için daha az sayıda test uygulanır. Böyle durumlarda
örneklem büyüklükleri azaltır, bazı denetim prosedürlerinin uygulanmasına gerek kalmaz veya bazı
prosedürlerin bilanço tarihinden çok önce yapılması yoluna gidilir. Bu nedenle planlama safhasında
analitik prosedürlerin uygulanmasından elde edilen sonuçlar, yapılacak denetim çalışmasının niteliğini,
zamanlamasını ve büyüklüğünü planlamada denetçiye yardımcı olur.
2-DENETİM ÇALIŞMALARINI BÖLÜMLEME
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
Denetim çalışmasını bölümlemenin farklı yolları vardır. Geleneksel yaklaşım mali tablolar
sınıflamasına göre yapılan bölümlemedir. Mali tablolarda yer alan kalemleri oluşturan hesapların her biri
ayrı bir birim kabul edilir. Bağımsız denetim mesleğinin ortaya çıkmasının ve denetimin bu şekilde
yapılmasının nedeni gelişmiş ülkelerde sermaye piyasalarının henüz gelişmediği yıllarda işletmelerin
bankalardan kısa vadeli borçlanma gücünü belirlemek için, işletmelerin bilançolarında kısa vadeli
yabancı kaynaklar ile döner varlıkların doğruluğuna ilişkin denetçilerden görüş istemişlerdir. İlk
bağımsız denetçiler bu nedenle bilanço kalemlerinin incelenmesine başlanması ve denetim kitaplarında
da önce bilanço kalemlerinin denetiminin açıklanması gelenek haline gelmiştir. Oysa, sermaye
piyasalarının gelişmesiyle, gelir tablosu bilançodan daha önemli mali tablo haline gelmiştir.
Denetim çalışmasının örgütlemek için işlemler aşağıdaki gibi bölümlendirilebilir.
Hasılat çalışmasını ( satışlar, satış iade ve iskontoları, para ve çek tahsil işlemleri,
Harcama işlemleri ( satın alma, para çek ile ödeme işlemleri, ücret işlemleri,
Üretim işlemleri,
Finansman işlemleri ( sermaye, kısa ve uzun vadeli borç sağlama ve ödeme vergi ve diğer yasal
yükümlülüklerin tahakkuku ve ödeme),
Yatırım ve duran varlık işlemleri
3-İÇ KONTROL SİSTEMİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME VE KONTROL RİSKİNİ
DEĞERLEME:
İşletme faaliyetlerinin şirket politikaları ile uyum içinde düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesi, varlıkların
korunması, hata ve hilelerin tespit edilip engellenmesi, muhasebe kayıtlarının tam ve doğru olması, güvenilir
mali bilgilerin zamanında hazırlanması hedeflerine mümkün olduğunca ulaşmak amacıyla yönetimin
kullandığı tüm yöntem ve usullere iç kontrol sistemi denir.
İyi bir iç kontrol sisteminin taşıması gereken özellikler:
1-şirket politikaları ile uyum
2-işletmenin belirlediği hedefler doğrultusunda işlemlerin etkin ve verimli şekilde yürütülmesi
3-varlıkların korunması: fiziki koruma ve ekonomik koruma
4-hata ve hilelerin tespit edilip önlenmesi.
5-muhasebe kayıtlarının tam ve doğru olması
6-güvenilir mali tabloların zamanında hazırlanması.
İç kontrol sistemi kaça ayrılır.
1-Yönetsel kontroller(faaliyet kontrol sistemi)
İşlemlerin, işletmenin belirlediği hedefler doğrultusunda etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesine yönelik,
yönetim politikalarına bağlılığı artıran ve mali olaylar ve muhasebe kayıtlarıyla direkt ilişkisi bulunmayan
yöntem ve usullerdir. Örneğin istatistiksel analizler(üretim raporları, satış raporları), zaman ve hareket etütleri
(iş akım şeması gibi birbirini izleyen işlerin planlaması,) eğitim programları, kalite kontrol sistemleri.
İyi bir iç kontrol sisteminde yönetimin amaçladığı fayda dört grupta toplanır
1- güvenilir bilgi sağlanması
2- işletme varlıklarının ve kayıtlarının korunması
3- verimliliğin arttırılması
4- belirlenmiş politikalara bağlılığı özendirme.
2-Muhasebe kontrolleri(muhasebe kontrol sistemi)
varlıkların korunması, hata ve hilelerin tespit edilip önlenmesi, muhasebe kayıtlarının tam ve doğru şekilde
yapılması, mali tabloların zamanında güvenilir olarak hazırlanması amacına yönelik olarak konulan tüm
yöntem ve usullerdir. Örneğin: yetki ve onay vermek, kayıt ve raporlama sistemleri, iyi ve detaylı bir hesap
planı, muhasebe yönetmeliği. Muhasebe kontrolü üç unsur tarafından belirlenir:
1- varlıkların korunması
2- finansal kayıtların güvenilirliği
3- kıymet hareketleri.
Bu unsurlar dışında iç muhasebe kontrolu tanımında ve muhasebe kontrolu kavramında açıkça
belirtilmeyen bazı özellikler vardır. Genelde tüm muhasebe kontrolleri için olan bu özellikler: 1yönetimin sorumluluğu 2- sistemin yeterince güvence vermesi 3-sistemi kısıtlayan faktörler 4-bilgi
işleme yöntemleri şeklinde sıralanabilir.
İÇ KONTROL SİSTEMİ ORTAMI
Etkin ve güvenilir bir iç kontrol sisteminin kurulması ve çalıştırılması için uygun bir kontrol ortamına gerek
vardır. Bu ortama iç kontrol sistemi ortamı adı verilir. Bu ortam işletme içi ve dışı etkenler tarafından
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
belirlenir. Dış etkenler işletme yönetiminin kontrolu dışında olan faktörlerdir. İç etmenler ise yönetimin
doğrudan kontrol edebildiği faktörlerdir.
İç etmenler; yönetimin önderliği, organizasyon yapısı, personel, iç denetim, bütçeleme ve işletme içi
raporlama, işletme uygulama ve politikaları şeklinde sayılabilir.
ETKİN BİR İÇ KONTROL SİSTEMİ İÇİN TEMEL İLKELER
1- görevlerin ayırımı ilkesi
2- kuymet hareketlerinin yetkilendirilmiş olması ilkesi
3- uygun belgeleme ve muhasebe kayıt düzeninin varolması ilkesi
4- varlıkların ve muhasebe kayıtlarının fiziki koruması ilkesi
5- bağımsız mutabakatların yapılması ilkesi
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN AMAÇLARI
1-iç kontrol sisteminin esas amaçları
2-iç kontrol sisteminin genel amaçları
3-iç kontrol sisteminin özel amaçları
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ESAS AMAÇLARI
1-işletme varlıklarını korumak
İstenmeyen durumlar nedeniyle varlıklarda meydana gelebilecek azalmalar veya zararların engellenmesi
için önceden yönetimce tedbir alınmasıdır.
2-muhasebe bilgilerinin doğruluğu ve güvenilirliğini sağlamak
Muhasebe kayıt ortamının kontrol altına alınması ve sağlanan bilgilerin güvenirlik derecesinin en üst düzeye
çıkarılması için gerekli önlemler alınmasını amaçlar.
3-işletme faaliyetlerinin yönetim politikalarına , planlara ve yasalara uygunluğunu sağlamak.
İç kontrol sistemi faaliyetlerin verimliliğini sağlamaya yardımcı olur bütçe ve yönetim politikalarına
uygunluğun korunmasına yardımcı olur.
4-kaynakların ekonomik ve verimli kullanımını sağlamak: doğru ve uygun zamanda en az kaynak
kullanılarak amaçlara ulaşılmış ise verimlilik sağlanmış demektir, Verimliliğin sağlanıp sağlanmadığı iç
kontrol sisteminin iyi işlemesine ve faaliyete uygun ve teknik personelin çalıştırılmasına bağlıdır.
5-Yönetim tarafından belirlenmiş hedeflere ve amaçlara ulaşılmasını sağlamak:Planlanmış sonuçların
gerçekleşen sonuçlarla karşılaştırılmasıyla faaliyetlerin etkinliği değerlendirilir, iç kontrol sistemi hedeflere
ulaşılabilecek şekilde yönlendirildiğinde planlanmış sonuçların gerçekleştirilmesi kaçınılmazdır.
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN GENEL AMAÇLARI
1-işlemler yönetimin devrettiği genel ve özel yetkilere uygun olarak yürütülmelidir.
2-işlemler gelen kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak ve hesap verme yükümlülüğünü yerine
getirecek şekilde kaydedilmelidir.
3-varlıklara ve belgelere erişim yetkili personelle sınırlandırılmalıdır.
4-mevcut varlıklar belirli sorumluluk kayıtlarıyla karşılaştırılmalı ve herhangi bir fark belirlendiğinde
arkın özelliğine göre gerekli soruşturma yapılmalıdır.
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ÖZEL AMAÇLARI
Genel kontrol amaçları bir işletmenin belirli işlem gruplarını yürütmek için gerekli kontrol usul ve
yöntemlerin sahip olup olmadığının göz önünde bulundurulmasında genel bir çerçeve oluşturur. Belirli bir
işlem grubunu yürütmek için ise genel kontrol amaçlarına paralel olarak özel kontrol amaçlarının da
belirlenmesi gerekir. Örneğin kredili satış işlemlerinin yürütülmesine ilişkin özel kontrol amaçları şöyle
sıralanabilir:
1-yetki: Kredili satışları yetkili satış personeli yapmalı ve bu personel kendilerine tanınan yetki sınırını
aşmamalıdır.Müşterilere tanınan kredi limitleri aşılmamalıdır.
2-gerçeklik: Kredili satış kayıtları işletmenin gerçek kredili satışlarını göstermelidir.
3-bütünlük: yapılan tüm kredili satışlar gösterilmelidir.
4-kayıtsal doğruluk: Kredili satışlarla ilgili gönderilen mallar için sevk irsaliyesi ve fatura düzenlenmeli , stok
kayıtları doğru tutulmalıdır.
5-sınıflandırma: Kredili satış işlemleri müşteri hesaplarına ve stok kayıtlarına kaydedilirken doğru hesaplara
kaydedilmelidir.
6-zamanlılık: Kredili satış işlemleri işlemin gerçekleştiği dönemin kayıtlarında gösterilmelidir.
7-varlıkları koruma: Müşteri ve stok kartları ile alacak senetleri ve alınan çekler kilitli yerlerde saklanmalıdır.
8-Mutabakat: Kredili satışlarla ilgili belgeler satış kayıtlarıyla, müşteri kartları ticari alacaklar hesabıyla
karşılaştırılmalı ve alarınaki mutabakat sağlanmalıdır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN KURULMASINDA GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN
FAKTÖRLER:
İç kontrol sistemi kurulurken bazı faktörler göz önünde bulundurulur ve değerlendirilir. Bu değerlendirme
sonucunda iç kontrol sistemi kurmaya, kurulacak sistemin organlarının belirlenmesine , sistemde
görevlendirilecek personelin belirlenmesine karar verilir.
İç kontrol sisteminin kurulmasında göz önünde bulundurulması gereken, risk ve maliyet faktörü olmak üzere
iki faktör vardır.
A-RİSK FAKTÖRÜ: Risk planlanan faaliyetlerin gerçekleşmeme olasılığıdır. İç kontrol sistemi kurulmadan
önce işletme yönetimi mevcut risklerin türlerini ve önemlilik derecesini bilmelidir. Bu riskler nedeniyle
oluşabilecek zararları en aza indirebilmek için iç kontrol sitemi kurulmalıdır. Yönetim iki tür riskle
karşılaşabilir:
1-finansal riskler: Yanlış Yönetim politikalarının uygulanması ve yolsuzluklar nedeniyle varlıkların
kaybolma olasılığıdır.
2-Muhasebe riskleri: Varlıklarla ilgili hesap verme yükümlülüğünün yerine getirildiği raporlarda ve
kayıtlarda hata olasılığıdır.
Bu risklerin dışında bazı faktörler risk oranlarını arttırır. Verimsiz faaliyetler, varlıkların korunmasında
başarısız yönetim alacaklılar ve ortaklar için zarar riskini ortaya çıkarır. Raporlar ve kayıtlardaki hatalar
yöneticiler ve işletme dışındaki kişilerin alacakları kararlarda yanılma riskini ortaya çıkarır.
B-MALİYET FAKTÖRÜ: İç kontrol sisteminin kullanılacak teknik ekipmanlar ve personel gibi bir maliyeti
söz konusudur. İç kontrol sistemi ilk aşamada bürokrasiyi arttırabilir ve verimliliğin düşmesine neden olabilir
, ek maliyetlerin doğmasına neden olabilir. İç kontrol sisteminin maliyeti beklenen faydayı geçmemelidir.
Fayda ve maliyet ilişkisi oranının fayda yönünde olmalı Fayda maliyet analizi yapılarak sistemin sağlayacağı
fayda veya önleyeceği kayıplar, sistemin maliyetinden yüksekse kontrol sistemi kurulmalıdır.
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN KISITLAMALARI:
1-iç kontrol sisteminin maliyetinin faydasını geçmesi
2-iç kontrol sisteminin olağan işlere yönelmesi.
3-potansiyel insan yanlışlıkları
4-çalışanların iç kontrolleri ihmal etme olasılıkları.
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN UNSURLARI
İç kontrol yöntemlerinin ve tekniklerinin seçiminde ve etkin bir biçimde uygulanmasında bir çok unsurlar söz
konusudur. Bu unsurların değerlendirilmesi kontrol yöntem ve tekniklerini değerlendirmek için gereklidir.
Bir işletme uygun ve etkin bir kontrol sisteminin kurulması için gerekli unsurlara sahip olmadıkça iç
kontrolün amaçlarına ulaşması beklenemez. Etkin bir iç kontrol sistemini oluşturan unsurlar şöyle
sınıflandırılabilir.
1-KONTROL ÇEVRESİ (ORTAMI)
Etkin bir iç kontrol sisteminin kurulabilmesi için uygun bir ortamın sağlanması gerekmektedir. Bu ortam ise
bir işlem grubuna özgü politika , usul ve yöntemlerin etkinliğini belirlemede, artırmada veya azaltmada etkili
olan tüm faktörlerdir. İç kontrol ortamını etkileyen çeşitli faktörler aşağıda sıralanmıştır.
a-yönetim felsefesi
Yönetim iç kontrol sisteminin gerekliliğine inancının tam olması ve işletme çalışanlarına kontrolün
gerekliliği bilincini yerleştirmede önderlik etmeli ve çalışanların kontrol usul ve esaslarına tam olarak
uymalarını sağlamalıdır.
b-örgütsel yapı
Örgütsel yapının iyi bir örgüt yapısına sahip olması bunun içinde satın alma, satış , imalat, muhasebe, teslim
alma ve iç denetim gibi fonksiyonların bağımsız bölümlerce yerine getirilmesi gerekir. Yetki ve
sorumluluklar açıkça tanımlanmalı örgüt şeması ve yönetmeliğinde belirtilmelidir.
c-personel durumu
Çalışanların yeterli mesleki bilgiye ve dürüstlüğü sahip olması iç kontrol sistemi için çok önemlidir. Gerekli
niteliklere sahip, görevini özenle yürüten, işletme amaçlarına hizmet eden ve kurallara uyan bir personel
yapısı etkin bir iç kontrol sisteminin varlığında büyük öneme sahiptir.
d-Bütçe sistemi
Bütçeler planlama, kontrol, koordinasyon, motivasyon fonksiyonlarının yürütülmesine ve başarı ölçmeye
yardımcı olur. Kontrolün amacı, yöneticilerin arzuladığı sonuçların işletme tarafından gerçekleştirilip,
gerçekleştirilemeyeceğinin saptanmasıdır.
e-işletme politikaları ve uygulamaları
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
İyi bir iç kontrol sisteminin oluşturulmasında işletme uygulama ve politikaları büyük önem taşır. İç kontrol
sistemi ne kadar iyi planlanırsa planlansın sistemin yönetimi yine de kişilere bağlıdır. Bu nedenle sistemi
yürütecek kişileri ilgilendiren uygun politikaların belirlenmiş olması gerekir. İşletme politikası ve
uygulamalarına örnek olarak çalışanların üçüncü kişilere verebilecekleri zararlara karşı yaptırılan mali
sorumluluk sigortası, kasa tazminatı ödenmesi, personel ve sicil yönetmeliği, disiplin yönetmeliği gibi
politika ve uygulamalar sayılabilir.
f-iç denetim: İşletme yönetimine yardımcı olmak amacıyla , muhasebe, mali ve diğer faaliyetlerini incelemek
için yapılan bağımsız bir inceleme ve değerleme işlemidir. Diğer türdeki kontrollerin etkinliğini ölçen ve
değerlendiren bir yönetim kontrolüdür. İç denetim birimleri nin başlıca çalışma alanları şu konuları kapsar.
muhasebe ve iç kontrol sistemini inceler
işletmenin faaliyet sonuçları ile mali durumuna ait bilgileri kontrol eder.
Faaliyet sonuçlarının etkinlik ve verimlilik açısından değerlendirilmesini yapar.
Bağımsız denetçi etkin ve güçlü bir iç denetim birimi olduğuna inanırsa çalışma alanının daraltabilir.
Bağımsız denetçinin güvenini etkileyen faktörler şunlardır:
işletme iç denetim birimimin örgüt yapısındaki yeri ve büyüklüğü
iç denetim biriminin çalışma alanı, görev ve yetkileri
iç denetim personelinin teknik bilgi düzeyi ve deneyimi
iç denetim personelinin görevlerini yaparken gösterdikleri özen.
KONTROL ÇEVRESİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME
1-kilit personele sorular sorarak
2-müşterisinin belgesini inceleyerek
3-müşterinin faaliyetlerini gözlemleyerek
4-müşteri ile ilgili geçmiş denetim deneyimleri hakkında bilgi edinerek.
2-MUHASEBE SİSTEMİ
Bir işletmenin faaliyetlerine ve finansal durumuna ilişkin hesap vermek yükümlülüğünü yerine getirmek
amacıyla işlemleri belirleme, belgelere ve muhasebe defterlerine kaydetme ve raporlama ile ilgili usul ve
yöntemlerden oluşur.
a: gerçek işlemlerin kaydedilmesi
b-tüm işlemlerin kaydedilmesi
c-işlemlerin uygun şekilde sınıflandırılması
d-işlemlerin uygun şekilde değerlendirilmesi
e-işlemlerin zamanında kaydedilmesi
3-KONTROL PROSEDÜRLERİ(usul ve yöntemleri) : işletme amaçlarına ulaşmayı sağlamak için yönetimin
işletme kontrol çevresine eklediği usul ve yöntemlerdir.
a-işlemlerin yönetimin devrettiği yetkilere uygun olarak yapılaması
b-yeterli düzeyde işbölümü yapılması
c-varlıkların kullanılması ve kayıtlara erişim yetkisinin sınırlandırılması
d-sorumluluk kayıtlarının mevcut varlıklarla karşılaştırılması
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ÖĞELERİ:
1Organizasyon Planı: Etkin bir iç kontrol iyi bir organizasyon planı gerektirir. İyi bir örgüt planı (Örgüt
Şeması) ve iş akış şeması ile iyi bir bölümünün sağlanmasıyla, görevlerin kişilerce birbirlerini kontrol edecek
bir şekilde dağıtılması gerekir.
Satın alan , satan , ödemeyi yapan ve kullanan vb.. kimselerin farklı olması gerekir. İyi bir organizasyon
planının özelliği satın alma, üretim, satış, muhasebe ve finansman gibi ayrı departmanlara
gönderilmesidir. Herhangi bir işlemin başından sonuna kadar yürütülmesi aynı departmana verilmelidir.
2Muhasebe sistemi: İç kontrol açısından muhasebe sistemi, belgeler, hesap planı, muhasebe yönetmeliği
gibi konuları kapsamaktadır. İyi bir muhasebe sistemi ile alacaklarda ve borçlarda meydana gelen değişikliği
gelir ve gider akımlarının zamanında muhasebeleştirilmesini yapacak bir sistem kurulmalıdır: İyi bir belge
düzeni ve belgelerin yetkililerce zamanında imzalanması gibi .
3Yöntemler: Etkin bir iç kontrol sistemi için, her departmanın faaliyetini nasıl yürütüleceği
belirtilmelidir. Bunun için de yetki ve sorumlulukların bölümlenmesi gerekir.
4Personel: İşlerin yürütülmesi için personel gerekir. Bu açıdan ister memur ister müdür olsun, işin
gerektirdiği kalite ve miktarda personel çalıştırması şarttır.
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ
Bağımsız denetçi, işletmenin iç kontrol sistemini iki açıdan inceler.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
1Sistem işleyişinin, denetçinin finansal tablolar hakkında genel olarak kesin fikir vermesine yetecek
nitelikte olup olmadığı.
2İç kontrolün zayıf ve kuvvetli yanlarının tespit edilmesi
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
İç kontrol sisteminin değerlenme nedenleri:
1-iç kontrol sisteminin güvenilirliğini araştırmak
2-denetim çalışmasını planlamak
3-yönetime önerilerde bulunmak.
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN DEĞERLEME AŞAMALARI:
1-SİSTEMİN TANIMLANMASI: sistemle ilgili bilgi toplamada kullanılan 3 yöntem vardır. Bunlar
1-not alma yöntemi: görüşmeler sırasında not olmak, edinilen bilginin nereden ve kimden alındığını yazılı
hale getirmek.
2-anket yöntemi: 40-50 soruluk genel bir anketin çalışanlarca doldurulması
3-akış şemaları: herhangi bir olayı ele alıp, başından sonuna kadar olan aşamaları şekil üzerinde çizmek.
2-SİSTEMİN ÖNDEĞERLEMESİ: ön değerleme ile edinilen bilgiler ışığında denetçi denetimin planlamasını
yapar. Denetimde yoğunluk vereceği alanları tespit eder.
3-SİSTEMİN UYGULAMADAKİ ETKİNLİĞİNİN TEST EDİLMESİ : iç kontrol sisteminin uygulamadaki
etkinliği ölçülür. sistemin etkin çalışıp, çalışmadığına karar verdikten sonra, sistemin ön değerlemesi ile bir
farklılık meydana gelmişse denetim planlamasında değişiklik ve düzenleme yapar.
4-SİSTEMİN SON DEĞERLEMESİ: bu aşamada uygulamadaki etkinliğin tespiti için yapılan testlerin,
sistemin ön değerlemesini doğrulayıp doğrulamadığı araştırılır. Sonuçlara göre denetim programında bazı
düzeltmeler yapar.
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN YETERSİZ KALMASININ NEDENLERİ NELERDİR:
1-iç kontrol sisteminin maliyetinin faydasını geçmesi
2-iç kontrol sisteminin çoğunlukla rutin işlere yönelmiş olması
3-potansiyel insan yanlışları
4-şartların değişikliği yüzünden prosedürlerin yetersiz kalması
İÇ KONTROL SİSTEMİNİN BAĞIMSIZ DIŞ DENETİMDEKİ ÖNEMİNİ AÇIKLAYINIZ.:
1-işin alınması, planlanması ve yürütülmesi sırasında denetçiye yol gösterir.
2-denetim alanında kullanılması gereken denetim tekniklerinin niteliklerini belirler.
3-denetim kanıtlarının güvenilirliğini etkiler
4-denetim riskini etkiler
5-denetim alanının sınırlarını etkiler
6-denetim süresini belirler
7-denetim maliyetini etkiler
8-hata ve hilelerin saptanmasını sağlar.
DENETÇİ İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİN ÇALIŞIP ÇALIŞMADIĞINI ANLAMAK İÇİN HANGİ
GÖSTERGELERE BAKAR
Denetim tekniklerine başvurarak kanıt toplamak ve değerlemek (kontrol testleri yapmak) suretiyle oluşturur.
DENETİMİ PLANLAMA SAFHASINDA İÇ KONTROL SİSTEMİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME
Bilgi edinme hem mevcut kontrol politikaları ve prosedürleri ile kayıt ortamı hakkında bilgi edinmeyi hem de
mevcut kontrol politikaları ve prosedürlerinin işletme tarafından uygulanmakta olup olmadığına ilişkin bilgi
sahibi olmayı içerir.
Edililen bilgiler şu amaçlar için kullanılmalıdır.
1- olası hata ve yolsuzluk türlerini belirlemek.
2- Önemli hata ve yolsuzluk riskini etkileyen faktörleri belirlemek
3- Maddi doğruluk testlerinin planlamak
İç kontrol sistemi denetçinin bu amaçlara ulaşmasında başlıca bilgi kaynağıdır. Diğer bilgi kaynakları
şunlardır:
1- önceki denetimlerde edinilen bilgiler
2- müşterinin faaliyette bulunduğu sektöre ilişkin bilgiler .
KONTROL ÇEVRESİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME
1- kilit personele sorular sorar
2- müşterisinin belgelerini inceler
3- müşterisinin faaliyetlerini gözlemler.
DENETİMİ PLANLAMA SAFHASINDA KONTROL RİSKİNİ DEĞERLEME
KONTROL RİSKİNİN İLK DEĞERLEMEsi şu adımlardan oluşur.
1- kontrol amaçlarını belirleme
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
234-
kontrol prosedürlerini belirleme
kontrol zayıflıklarını belirleme ve değerleme
kontrol riskini değerleme
kontrol riski: müşterinin iç kontrol politikaları ve prosedürleriyle önlenemeyecek veya bulunamayacak
önemli hata ve yolsuzlukların mali tablolarda olma olasılığıdır.
İÇ KONTROL SİSTEMİ
BİLGİ EDİNME PROSEDÜRLERİNİ BELGELEME
NOT ALMA YÖNTEMİ: Denetçi müşterisinin personeli ile görüşme yaparken sorduğu soruları ve aldığı
cevapları not eder. Denetçi kontrol amaçlarını politikalarını ve prosedürlerini içeren yönetmelik genelge ve
yönerge gibi dokümanları incelerken de önemli gördüğü hususları not eder. Denetçi faaliyetleri ve iş akışını
gözlemleyerek edindiği bilgileri not eder.
AKIŞ ŞEMALARI HAZIRLAMA YÖNTEMİ: belirli faaliyetlere ilişkin tüm yöntemleri gösterir. Akış
şemaları sistemin işleyişini gösteren şemalardır. Denetçi iç kontrol sistemine ilişkin bilgi edinirken
hazırladığı başka bir doküman akış şemasıdır. Personelle yapılan görüşmelerden elde edilen bilgilerden akış
şemaları hazırlanır.
SORU FORMU UYGULAMA YÖNTEMİ: Denetçi bu yöntemi uygulamak için iç kontrol sistemine ilişkin
çeşitli sorular hazırlar. Genelde bir soru formu işletmenin tüm yönlerine ilişkin ayrıntılı ve çeşitli sorulardan
oluşur. Sorular genellikle evet ya da hayır cevabı alınacak şeklinde düzenlenir.
4-ÖNEMLİLİK DÜZEYİNİ BELİRLEME
Denetimde, önemlilik ( kabul edilebilir hata ) kavramı hem mali tablolar düzeyinde hem de hesap
kalanları düzeyinde kullanılır.
Mali tablolar düzeyinde önemliliği değerlemenin nedeni, bir bütün olarak mali tablolara ilişkin
görüş bildirilmesidir. Denetimi planlama safhasında, denetçi her bir mali tablo için bir veya birkaç önemlilik
düzeyi belirleyebilir. Örneğin, gelir tablosu mali tablo için bir veya birkaç önemlilik düzeyi belirleyebilir.
Örneğin gelir tablosu için net satışların %1 i veya faaliyet karının %5 i veya %10 u önemlilik düzeyi olarak
kabul edilebilir. Ancak, ne GKGMİ ne de GMGDS ile bir oran belirlenmemiştir.
5-DENETİM RİSKİ DÜZEYİNİ BELİRLEME
Denetim riski; mali tablolarda önemli yanlışlıklar olduğu halde denetçinin mali tablolarla ilgili olarak olumlu
görüş bildirme olasılığıdır. Bu risk beraberinde işletme riskini de getirir. İşletme riski ise yanlış bildirilen
görüşten dolayı denetim firmasının itibarının sarsılması v denetim görevinin kendisinden alınması
olasılığıdır.
Denetim riski, denetimi planlama safhasında alınacak diğer kararları özellikle etkileyebildiğinden, göz
önünde bulundurulur. Örneğin örneğin denetim riskinin fazlalaştırılmasında ortaya çıkacak olası
sorumluluklar, denetimde daha deneyimli personelin görevlendirilmesini, gözetimin arttırılmasını ve daha
yüksek mesleki şüphecilikle denetimin yürütülmesini gerektirir.
Denetim riski aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:
1-iç kontrol sisteminin bulunmaması yada yetersizliği
2-iç kontrolün önleyemediği hata ve yanlışların bulunması.
3-denetim uygulamalarına rağmen olası hatalar yanlışların bulunması.
6-DENETİM AMAÇLARINI BELİRLEME:
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
İşlem gruplarına göre denetim çalışmasının bölümlenmesi, denetçiye denetimi örgütlemesinde ve
yönetmesinde yardımcı olur. özel denetim amaçlarını oluşturmak için önce genel denetim amaçlarını
belirlemek gerekir.
Genel Denetim Amaçları:
1Gerçeklik: Gerçek olmayan arlıklar ve borçlar bilançoda gerçekmiş gibi gösterilmemelidir. hayali
işlemler gerçek olmayan işlemler gerçekleşmiş gibi gösterilmemelidir.
2Bütünlük: Bilançoda yer alması gereken bazı gerçek varlıklar ve borçlar kayıt dışı bırakılmamalıdır.
denetçi bütünlük amacına ulaşmak için, bilanço tarihi itibariyle varlıklar, borçlar, hasılat, gelir ve giderlerin
kayıt dışı bırakılmış olup olmadığını araştırır. örneğin bilanço tarihinde yaptığı kasa sayımında 5,000,000 lira
para mevcudu belirlemişse , fakat denetlenmemiş kasa hesabının kalanı 2,000,000 lira ise hesap kalanı
3,000,000 lira eksik gösterilmiş başka bir deyişle kasadaki paranın tamamı kayıtlarda gösterilmemiş demektir.
bütünlük amacına aykırı olan bu durum, birçok kayıt hataları dışında başka nedenlerden dolayı ortaya çıkmış
olabileceğinden, kasada olması gereken para mevcudunun sayım sonucu belirlenen para mevcudu olduğunu
göstermez.
3Sahiplik ve Yükümlülükler:
Bilançoda yer alan varlıklar, bilanço tarihi itibariyle işletmenin mülkiyetinde olan varlıklar ile alacak
haklarından oluşmalıdır. bilançoda yer alan borçlar ise işletmenin kendi yükümlülüklerini göstermelidir.
örneğin, bazı varlıklar, müşteri işletmede var ve müşterinin zilyetliğinde olsa bile, müşterinin
mülkiyetinde değildir. Konsinye olarak mevcut olan mallar bilançoda yer almamalıdır. Yoldaki mallar
işletmede mevcut olmamasına karşın, işletmenin mülkiyetindedir. aynı şekilde işletme ortaklarının
kişisel işlemlerinden doğmuş olan borçlar olabilir, ancak bu borçlar müşteri işletmenin yükümlülüğü
olmadığı için bilançoda gösterilmemelidir.
varlıkların sahipliğini ve borçların kime ait olduğunu belirlemek. denetlenen varlık ve borç hesaplarının
niteliğine göre farklıdır. örneğin, binaların denetiminde sahipliği belirlemek için tapu kayıtlarına,
taşıtların denetiminde trafik tescil belgelerine başvurulur.
4-
Değerleme ve Gidere Dönüştürme
Varlıklar, borçlar, hasılat ve giderler mali tablolarda uygun tutarlarla ifade edilmelidir. mali tablolarda
her bir kalemin değerinin uygun tutarlarla ifade edilmesi demek, genel kabul görmüş muhasebe
ilkelerinden maliyet, karşılaştırma (gidere dönüştürme) ve tutarlılık ilkelerine göre kayıt yapılması
demektir. mali tablolarda kalemlerin GKGMİ’ ne göre brüt ve net değerleri gösterir. örneğin, ticari
alacakların brüt tutarı gösterilir, ayrıca tahsili şüpheli olanlar için ayrılan karşılıklar ile bilanço
tarihindeki net tahsil edilebilir değerini bulmak için hesaplanan reeskont tutarı brüt ticari alacaklar
tutarından indirilecek net ticari alacaklar tutarı bulunur.
5-
Sınıflandırma:
işlemlerin doğru hesaplara kaydedilmesini ve mali tablolarda doğru hesaplarda gösterilmesini ifade eder.
örneğin denetçi alacak senetlerini vadelerine göre ve ticari bir işlemden doğmuş olup olmamasına göre
inceleyerek, sınıflamanın doğru olması halinde yeniden sınıflandırır.
6Zamanlılık: Bilanço tarihine yakın işlemler doğru muhasebe dönemine kaydedilmelidir. Bilanço
tarihinden önce, henüz gerçekleşmemiş hasılat, gelir, gider kar ve zararlar gerçekleşmemiş gibi
kaydedilmemelidir. işlemlerin gerçekleştiği tarihi belirlemek, işletmenin doğru muhasebe dönemine
kaydedilip kaydedilmediğini belirler.
7Açıklama: mali tablolarda veya dipnotlarda yer alan bilgilerin gerektiği şekilde açıklanıp
açıklanmadığı ile ilgilidir. örneğin varlıkların rehinli olup olmadığı mali tablolarda açıklanmalıdır.
8Kayıtsal Doğruluk: işlemlerin doğru hesaplara, hesapların doğru tarafına ve doğru tutarda
kaydedilmesi ile ilgilidir. denetçi, bu amaca ulaşmak için günlük defter toplamının, büyük defter hesapları ile
yardımcı defter hesaplarının borç ve alacak tarafları toplamlarının doğruluğunu araştırır.
Mali tabloların denetiminde 2 tür risk vardır
1-denetim riski :mali tablolarda önemli hataların, yanlışlıkların bulunmasına rağmen denetçinin bunları fark
etmeyerek olumlu rapor hazırlaması riskidir denetim riskini hazırlayan riskler
1-yapısal risk
2-kontrol riski
3-bulgu riski
normal denetim riski hesap kalanları düzeyinde %3 veya %5 düzeyinde olmalıdır. Denetim riski denetimin
planlanması aşamasında belirlenir.
Denetim riskinin hesaplanması:
İstenilen risk=yapısal risk*kontrol riski*bulgu riski
Denetim riskinin özel alanları:
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
1-yöneticilerin yolsuzlukları
2-yasadışı eylemleri
3-işletmenin ilişkili olduğu kişi ve kurumlardan kaynaklanan olaylar.
4-müşteri işletmenin faaliyetine son verme olasılığın varlığı
2-işletme riski: mali tablolara yönelik denetçinin bir dava yada söylenti nedeniyle mesleki uygulamasının
zarar görmesi riskidir.
Denetçi denetim riskini mümkün olan en düşük düzeyde tutarak denetimi planlamalıdır. Denetim riski,
müşteri işletme işlemlerinin çeşitlenmesi karmaşıklığı ile denetçinin deneyimine göre değişebilmektedir.
-
Denetim Riski üç tür riskin sonucudur.
Yapısal risk
Kontrol riski
Bulgu riski
Yapısal Risk: İç kontrol sistemini oluşturan politikaların ve prosedürlerin olmadığı varsayıldığında, belli
yapısal ve çevresel özellikleri nedeniyle hesap kalanlarının önemli yanlışlıklardan etkilenebilirliğidir. Bu
yanlışlık riski, bazı hesap kalanları ve işlem türlerinde diğerlerine göre daha büyüktür. Örneğin paranın
hırsızlıktan etkilenme derecesi kömür stoklarına göre daha fazladır. Dış etkenler de yapısal riski etkileyebilir.
Örneğin teknolojik gelişmelerin bir mamulün modasının geçmesine yol açması, bilançoda stokların abartılmış
gösterilmesine neden olabilir.
Kontrol Riski : İç kontrol sistemini oluşturan politika ve prosedürlerle önlenemeyecek veya bulunamayacak
hataların olması riskidir. Bu risk, iç kontrol siteminin etkinliğinin bir fonksiyonudur. Bir hesaba ilişkin etkin
iç kontrol politikaları ve prosedürleri kontrol riskini azaltır. İç kontrol sistemi, içinde var olan sınırlamalar
nedeni ile, tüm önemli hataların önlenmesini veya bulunmasını tam sağlayamadığından, kontrol riski hiçbir
zaman sıfır olamaz.
Bulgu Riski
: Mali tablolarda var olan önemli bilgi yanlışlığını denetçinin denetim prosedürleriyle
bulamaması riskidir. Bulgu riski denetim prosedürlerinin ve bunların denetçi tarafından uygulanmasındaki
etkinliğinin bir fonksiyonudur. Bu risk, bir hesap kalanının veya işlem türünün tamamının denetçi tarafından
denetlenmediği durumlarda var olan belirsizlikten doğar ( örnekleme riski) veya denetçinin uygun olmayan
denetim prosedürlerini seçmesinden, uygun bir prosedürü yanlış uygulamasından ya da denetim sonuçlarını
yanlış yorumlamasından kaynaklanan belirsizliklerden doğabilir.
Arzu edilen denetim riski oldukça düşük olmalıdır. Örneğin hesap kalanları düzeyinde denetim riski %3 veya
%5 olmalıdır. Denetim riski,aşağıdaki formülle gösterilebilir.
DR= YR*KR*BR
DR= Arzu edilen denetim riski
YR= Yapısal Risk
KR= Kontrol Riski
BR= Bulgu Riski
Denetim planlamada denetim riski formülü iki şekilde kullanılır. Denetim riski formülü, denetçinin denetim
planının, mantığa uygun görünüp görünmediğini değerlemesinde denetçiye yardımcı olur. Örneğin, denetimi
planlamada, denetçi yapısal riskin %80 , kontrol riskinin %50 ve bulgu riskinin %10 olması gerektiğine karar
verirse, hesaplanan denetim riski %4 (0,80*0,50*0,10) den daha büyük ise, bu plan denetçi tarafından kabul
edilecektir.
Yukarıdaki şekilde denetim riski formülü denetçinin kabul edilebilir denetim riskini bulmasına yardım
etmesine rağmen, bu şekilde hesaplama denetçi için verimli olmayabilir. Daha verimli denetim lanı
oluşturmak için, denetçiler bu formülü farklı şekilde kullanırlar. Bu formül bulgu riskini ve elde edilecek
kanıt sayısını belirlemek için kullanılır. Bu amaç için, denetim riski formülü aşağıdaki şekilde kullanılır.
DR
BR= -----------------YR*KR
Önceki örneğe dönerek, denetçinin denetim riski düzeyini %5 olarak planladığını varsayalım. Denetim planı,
%12,5 bulgu riski, 0,05 / (0,80*0,50) düzeyine uygun sayıda kanıt toplamak için değiştirilecektir.
Denetim riskinin özel alanları , denetimi planlamada denetçinin sorumluluklarını etkiler. Ancak, bu etki
denetimin planlanmasının ötesinde denetimin yürütülmesinde, denetim testlerinin sonuçlarının
değerlendirilmesinde ve denetimin raporlanmasında da öneme sahiptir.
Bu özel risk alanları aşağıdakileri kapsar:
1Yöneticilerin Yolsuzluklarını
2Yasadışı Eylemleri
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
34-
Müşteri işletmenin ilişkili olduğu kişi ve kuruluşlar
Müşterinin faaliyetine son vermesi olasılığı
DENETİM PROGRAMININ YÜRÜTÜLMESİ
denetim prosedürü de denen bu aşama, planlama aşamasında hazırlanan denetim programının
uygulamaya konulmasıdır. Bu aşama aynı zamanda kanıt toplama aşamasıdır. Kanıtların kaliteli ve
uygun olması gerekir bunun için bazı denetim testleri yaparak kanıtın kalitesi araştırılır. Bu kanıtlar
uygunluk v maddilik testleri ile kontrol edilir.
Uygunluk denetim programı ve maddilik denetim programı olmak üzere iki çeşit denetim programı
hazırlanır. Bunlardan ilki müşteri işletmenin içi kontrol sisteminin etkinliğini ölçüp maddilik denetim
programı üzerinde gerekli değişiklikleri yapmaya yararken, ikincisi mali tabloların doğruluk ve
güvenilirliğinin araştırılmasını amaçlar.
1-UYGUNLUK TESTLERİ: İç kontrol sisteminin amaçlara uygun şekilde yapılıp yapılmadığına
ilişkin olarak yapılan testleri ifade eder. İşletmenin belirlemiş olduğu iç kontrol sistemlerinin doğruluğu,
etkinliği, verimliliği ve yürütülüp yürütülmediği test edilerek araştırılır.
Kontrol testleri dönem içinde, maddi doğruluk testleri ise dönem sonuna doğru ve dönem sona erdikten
sonra yürütülür.
Maddi doğruluk testleri ile kontrol testleri aynı anda yapılabilir. Örneğin satış faturasındaki imzanın
yetkili personelin imzası olup olmadığı incelenirken, faturalardaki parasal hataları da araştırır. Bu test
türüne çift amaçlı testler denir.
Kontrol riskini değerleme:
Mali tablolarda önemli hata ve yolsuzluklar yer almasını önlemede veya bulmada iç kontrol politikaları
ve prosedürlerinin etkinliğini değerleme sürecidir. Kontrol riskini değerleme sonucuna kontrol riski
düzeyi adı verilir.
uygulanacak prosedürler:
müşterinin personeline sorular sorma
belge ve kayıtların incelenmesi
kontrol yöntemlerinin uygulanışını gözlemleme
denetçi tarafından kontrol yöntemlerinin uygulanmasının yeniden yapılması
2-MADDİLİK TESTLERİ: Denetçi artık olay ve işlemleri incelemeye başlar. Bu aşamada mali
tablolarda yer alan hesap kalemlerinin doğruluğu araştırılır. Bu araştırmada bulgu ve deliller toplanır.
Muhasebe verilerinin doğruluğunu tespit etmek için şu prosedürün izlenmesi gerekir.
1-Muhasebeye uygunluklarını anlamak amacıyla hesap bakiyelerini genel bir incelemeye tabi tutmak
2-G.K.G.M.İ ne uyum ve sonradan değişiklik yapılmadığına kanaat getirmek.
3-Mevcut aktifleri kontrol etmek
4-Bütün aktif ve pasiflerin bilançoda doğru olarak gösterildiğinden emin olmak için belirli muhasebe
kayıtlarını incelemek.
5-Bütün gelirler, giderler ve zararların gelir tablosunda doğru olarak beyan edildiğinden emin olmak için
belirli muhasebe kayıtların incelemek.
6-Mali tablolardaki kalemlerin paraca değerlerinin hesaplardakini aynen yansıttığından emin olmak.
Uygulanacak prosedürler:
- işlemlerin test edilmesi
-hesap kalanlarının test edilmesi
- analitik testler
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
7-DENETİM PROGRAMININ TASLAĞINI YAZMA VE TASARIMI
Denetim çalışması sırasında uygulanacak denetim yöntemlerinin listesidir. denetim programları
işletmelerdin test edilmesinde, hesap kalanlarının test edilmesinde ve analitik prosedürlerin uygulanmasında
kullanılmak için hazırlanır. başka bir deyişle denetim programı, denetimde yapılacak işlerin neler olduğunu,
kimin tarafından ve ne zaman yapılacağının belirlendiği bir taslaktır denetim programı, her hesap ve her işlem
türü için hazırlanır ve hem kontrol testlerine hem de maddi doğruluk testlerine ilişkin denetim prosedürlerine
yer verilir.
Denetim programının teme tasarımı denetimi planlama sırasında olur. ancak denetim çalışması
ilerledikçe, programda değişiklikler yapmak gerekebilir. yeni bir müşteri için hazırlanan denetim programı
belirsizlikler nedeniyle uygulanamaz duruma gelebilir. ilk kez denetlenen bir müşteride, denetçi müşterinin iç
kontrol sistemindeki zayıflıkları müşterinin işlemlerindeki karmaşıklığı veya denetime başlamadan önce
sorunlu olanların sayısını iyi anlayamamış olabilir. bu koşullarda denetim programı aşama aşama yapılır. ilk
kez yapılan denetimlerde, denetlenen dönemin başındaki hesap kalanlarının doğruluğunun belirlenmesi ve
önceki dönemlerde kullanılan muhasebe ilke ve yöntemlerinin belirlenmesi sorunlarının da denetim
programına alınması zorunluluğu vardır. yinelenen denetimlerde denetçi önceki yıllarda kullandığı denetim
programlarını ve bu programlara ilişkin çalışma kağıtlarını kullanabilir.
8-DENETİM SÜRESİNİ VE ZAMANINI BELİRLEME:
Uygulanması tasarlanan denetim prosedürlerinin denetim programına yazılmasından sonra, denetçi
çalışmanın yürütülmesi ile ilgili zamanının planlar. Denetim çalışması, müşteri işletmenin muhasbe
dönemi içinde veya dönem sona erdikten sonra kısa bir süre içinde yapılır.
Denetim çalışmasının süresinin ve zamanının planlanması, denetimin amaçlanan zamanda
tamamlanmasını ve denetim personelinin zamanını verimli kullanmasını sağlar.
9-DENETİM PERONELİNİN GÖREVLENDİRİLMESİ VE GÖZETİMİ:
Denetim için gerekli personel sayısının belirlenmesinde Denetçi Denetim programını ve müşterinin işini
DENETİM FAALİYETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ
Bağımsız denetim yöntemleri:
Dört çeşit bağımsız denetim yöntemi vardır.
1- Şekli denetim ve Maddi denetim
2- Aralıksız denetim ve örnekleme yoluyla denetim
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
34-
İleriye doğru denetim ve geriye doğru denetim
Doğrudan denetim ve dolaylı denetim
1-ŞEKLİ DENETİM VE MADDİ DENETİM: Şekli denetim:İşletmede tutulan muhasebe kayıtlarının
şekil açısından uygunluğunun araştırıldığı uygunluk denetimidir. Vergi incelemeleri bir usul denetimidir.
Kayıtların V.U.K. hükümlerine uygun olarak kaydedilip kaydedilmediğinin araştırılmasıdır.
Maddi denetim: İşletme varlıklarında değişiklik doğuran işlemlerin gerçeğe ve amaca uygunluğu ile
defter, hesap ve değerleme ölçüleri ışığında doğru olarak kaydedilip kaydedilmediğini inceler. Mali
tablo kalemlerinin içerik ve özü açısından incelenmesi maddi denetim işlemidir. Vergi incelemelerinde
beyan edilen kazancın doğru olup olmadığına ilişkin envanter incelemeleri, hasılat incelemeleri de
maddi denetim kapsamındadır.
Yıl içerisinde kapanış gününden önce yürütülen denetime ön denetim denir. Ön denetim çalışmaları
şekli denetim niteliğindedir.
2-ARALIKSIZ DENETİM VE ÖRNEKLEME YOLUYLA DENETİM:
Aralıksız denetim: Belirli bir zaman kesiti içindeki tüm işlemlerin kayıt ve belgelerinin tek tek gözden
geçirilmesidir.Bu usule Tarama usulü veya boşluk bırakmayan denetim de denir. Aralıksız denetim
yöntemi sık kullanılmamakla beraber küçük denetimlerde kullanılabilir.
Örnekleme yoluyla denetim ise belirli bir zaman dilimi içindeki işlemlerin tek tek incelenmesi yerine
bunların belirli ölçütlere göre seçilen kısmı denetlenir.Örnek seçilen inceleme birimlerinin denetimi ise
kendi içinde aralıksız yapılır. Bu usule sondaj yöntemi de denilmektedir. Örnekleme yoluyla denetimde
iki yöntemden söz edilebilir; bunlardan birincisi denetlenecek dönem içinde belli kriterlere göre veya
tesadüfi seçilen bir zaman dilimi içindeki tüm işlemlerin aralıksız denetime tabi tutulmasıdır. Örneğin
Kasım ve Nisan aylarında tüm işlemlerin denetlenmesi gibi. Bu yöntemlerden ikincisi ise Denetlenecek
dönem içinde yapılan işlemlerden önceden belirlenen kriterlere göre bazı işlemlerin ayrıntılı incelemeye
tabi tutulmasıdır. Örneğin incelenecek dönem içinde yapılan ve belli tutarı aşan ödemelerin ya da
giderlerin veya ilişkili işletmelere yapılan satışlar veya onlardan yapılan alışların ayrıntılı incelemeye
tabi tutulması gibi.
3-İLERİYE DOĞRU DENETİM VE GERİYE DOĞRU DENETİM:
İleriye doğru denetim ; muhasebe belgelerinden başlanarak, mali tablolara doğru bir sıra izlenerek
yapılan denetim türüdür.
Geriye doğru denetim ise mali tablolardan başlayarak defter kayıtlarına ve belgelere kadar devam
edilerek yapılan denetim türüdür.
4-DOĞRUDAN DENETİM VE DOLAYLI DENETİM:
Doğrudan denetim her muhasebe işlemenin ayrı ayrı ve doğrudan incelendiği yöntemdir. Dolaylı
denetim ise aynı nitelikteki veya birbirleriyle ilişki içerisindeki hesaplar arasında toplam
karşılaştırmaları yaparak bunlar arasında uygunluk araştıran bir denetim yöntemidir.
DENETİMİN TAMAMLANMASI
Denetim çalışmaları sonucu denetim görüşünün oluştuğu ve bulgulara göre denetim raporunun yazıldığı
aşamadır. Bu bölümdeki işlemler 4 aşama şeklinde sıralanabilir.
1-bilanço sonrası olası olayların belirlenmesi
2-belirsizliklerin ve taahhütlerin belirlenmesi
3-Çalışmaların nihai olarak gözden geçirilmesi
4-Bulguların değerlendirilip raporun yazılması
DENETİMİN TAMAMLANMASI ÇALIŞMALARI
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
Denetim tamamlanması aşamaları şöyle sıralayabiliriz:
1-şarta bağlı borçlar ve zararların gözden geçirilmesi
ŞARTA BAĞLI BORÇLAR:
aişletme aleyhine açılmış çeşitli tazminat davaları
bvergi uyuşmazlıkları
cıskonto ettirilmiş alacak senetleri
dsatılan mamullerin garanti süresi kapsamına giren garanti süreleri
eişletme tarafından verilen kefaletler
2-bilanço tarihiden sonraki önemli olayların gözden geçirilmesi
denetim raporunun hazırlanması ile denetim sona erer. Bilanço tarihinde şüpheli durumda olan alacağın
tahsili veya değersiz duruma gelmesi gibi durumlar bilanço tarihinden sonraki önemli olaylar
arasındadır.
3-müşteri ile ilişkili olan kişi ve kuruluşlarla yapılan işlemleri belirleme ve inceleme
İşletmenin ilişkili olduğu kişi ve kuruluşlarla yapılan bütün işlemler belirlenmeli ve incelenmelidir. Bu
kuruluşların işlemlerinde Spk mevzuatına aykırı hususlar içerebileceği dikkate alınmalıdır.
4-müşteri işletmeden beyan mektubu alınması
Denetçi denetimi tamamladığında sözlü beyanları yazılı hale getirmek için yönetimden yazılı beyan mektubu
ister. Yazılı beyan istemenin amacı:
a- denetçiye verilen sözlü beyanları doğrulamak
b- Dönem içindeki sözlü beyanların uygunluğunun devam ettiğini belirlemek
c- Yönetimin beyanlarına ilişkin yanlış anlaşılma olasılığını azaltmak.
d- Mali tabloların düzenlenmesinde esas sorumluluğun yönetime ait olduğunu vurgulamak.
e- Müşteri ile denetçi arasında anlaşmazlık halinde kanıt olarak kullanmak.
5-genel analitik testlerin yapılması.
Genel analitik testler mali tablolarda yer alan bilgilerin güvenilirliğinin ölçülmesinde kullanılır. Analitik
testler aşağıdaki çalışmaları kapsar.
Mali tabloların toplamlarının önceki dönem tutarları ve cari yılın bütcelenmiş verileriyle
karşılaştırma.
Mali tablolarla ilgili oranları hesaplama
Finansal olmayan verilerin önceki yıl ve cari yıl planlanmış verilerle karşılaştırılması.
Cari yıl oranlarının sektör oranları ile karşılaştırılması.
6-Denetim programının yeniden gözden geçirilip atlanılan bir hususun olup olmadığının
araştırılması.
BİLANÇO DİPNOTLARIYLA AÇIKLANACAK OLAYLAR
1birleşme ve ele geçirme olayları
2işletme yapısında değişiklik olması, faaliyetin genişlemesi veya daralması ya da yeni faaliyetlere
başlanılması
3bilanço tarihinden sonra varlıklarda değer kayıplarının ortaya çıkması
4sermaye artırımı ve önemli ölçüde diğer menkul kıymet ihraçları
5önemli ölçüde maddi duran varlık alım ve satımları, iştirakte bulunulması veya işletmeye iştirak
edilmesi
6grev ve benzeri anlaşmazlıklar
7kıdem tazminatı limitlerinin artırılması
8benzeri olayların gerçekleşmesi
DENETİM SONUCUNU DEĞERLEME
1kanıtların yeterliliğini değerleme: Yeterli kanıtın toplandığı kanaatine ulaşılmasıdır.
2önemlilik düzeyinin ve denetim riskinin son değerlemesi: Denetçi denetim riskini kabul edilebilir
düzeyde olduğu sonucuna ulaşamazsa ek maddi doğruluk testleri yapmalı ve gerekli düzeltmelerin
yapılmasını müşteriden istemelidir.
3hataların düzeltilmesini isteme: denetçi çalışmaları sonucu hatalı bulduğu kayıtları çalışma
kağıtlarına kayıt eder ve bu hataların düzeltilmesi için müşteriye liste halinde verir eğer hesaplar
kapatılmışsa ve düzeltme gerçekleştirilememişse denetim raporunda belirtir.
4çalışma kağıtlarını gözden geçirme: Denetimden sorumlu olan denetçi tarafından çalışma kağıtları
son olarak gözden geçirilmelidir.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
ÖN DENETİM: yıl içinde yürütülen denetim çalışmaları ön denetimdir
YILSONU DENETİMİ(ESAS DENETİM): yıl sonunda yürütülen denetim çalışmalarına denir.
Ön denetimin yapılmış olması yılsonu denetimi çalışmalarını kolaylaştırır.
DENETİM TEKNİKLERİ
KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ
Denetçinin incelediği bir konu hakkında edindiği kanaatinin dayanağı toplamış olduğu delillerdir.
Muhasebe denetiminde delil, denetçinin bir kanaate ulaşmak için kullandığı belge, işlem ve bilgidir.
Denetçi yeterli ve kaliteli delil toplar. Denetçi yeterli ve kaliteli delil toplar.
KANIT TÜRLERİ:
a- fonksiyonlarına göre kanıt türleri
esas muhasebe verilerinden oluşan kanıt türleri (doğrulayıcı kanıtlar): İşletmenin muhasebe
sisteminden veya mali tablolarında elde edilen kanıtlardır. Örneğin yevmiye defteri, defteri kebir
(büyük defter) , yardımcı defterler, muhasebe fişleri, hesap planı, muhasebe yönetmeliği, mizanlar,
gider dağıtım tabloları, müşterilere gönderilen hesap ekstreleri ve bilgisayarlı muhasebede teyp,
disk, disket gibi.
-
destekleyici kanıtlar: İşletmenin kayıt ortamında varolan muhasebe bilgilerinin doğrulanmasına
destek olan kanıtlardır.
DESTEKLEYİCİ KANIT TÜRLERİ
1-fiziksel kanıtlar
2-üçüncü kişilerin beyanları
3-işletme personelinin beyanları
4-belgesel kanıtlar
5-matematiksel kanıtlar
6-analitik kanıtlar.
b-
-
amaçlarına göre kanıt türleri
genel kanıtlar: İşletmenin genel durumu hakkında bilgi veren kanıtlardır. İşletmenin çevresi ,
faaliyetleri, işkolu ile bilgiler verir. İşletmenin muhasebe sistemi içinden elde edilmezler.
sistem kanıtları:İşletmenin muhasebe sisteminin işleyişi hakkında bilgi veren kanıtlardır. Değer
hareketlerinin doğru kayıtlandığı, sınıflandırıldığı ve açıklandığı konusunda gerekli bilgiler
işletmenin muhasebe kayıtlarındaki ve mali tablolarındaki yer alan sistem kanıtları yardımıyla
doğrulanır.
temel kanıtlar: Varlıkların gerçekten varolduğu , değer hareketlerinin gerçekliği , işlemlerin
onaylanmış olduğunu belirten temel durumlara ilişkin bilgileri içerin kanıtlardır.
Başlıca kanıt türleri şunlardır:
123456789-
fiziki varlıklar
doğrulamalar
belgeler
muhasebe defter ve kayıtları
yeniden hesaplamalar
işletme yönetimi ve personelinin yazılı ve sözlü beyanları
karşılaştırma ve oranlar.
İstatistiki analizler
İç kontrol sisteminin etkinliği ölçmede kullanılan testler
DENETİM KANITI
1- Muhasebe kayıt ortamı
Yevmiye defteri, büyük defter ve yardımcı defterler, muhasebe hesap planı ve
açıklamaları, çalışma tabloları, hesaplamalar, doğrulamalar gibi enformel
kayıtlar ve hatırlatıcı notlar.
2- Destekleyici bilgiler
Çekler, faturalar, sözleşmeler, doğrulamalar, soruşturma, fiziki gözden
geçirme, teftiş, gözlem sonucu elde edilen bilgiler, denetçi tarafından elde
edilen veya geliştirilen diğer bilgiler
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
TOPLANAN KANITLAR KAYNAK AÇISINDAN NASIL SINIFLANDIRILIR:
1-DENETÇİNİN BİZZAT KENDİ ÇALIŞMALARIYLA ELDE ETTİĞİ KANITLAR:
- direkt kanıtlar: stokların fiziki sayımı veya sayıma nezaret
denetçinin gözlemleri sonucu toplanan uygunlukla ilgili kanıtlar
denetçi tarafından düzenlenen analitik kanıtlar (karşılaştırma ve yeniden hesaplama sonuçları)
2-İŞLETME DIŞI BAĞIMSIZ KAYNAKLARDAN ELDE EDİLEN KANITLAR
1-sözlü ifadeler(işletme avukatından)
2-yazılı belgeler( banka hesap özeti , teyit mektupları
- işletme dışından hazırlanıp işletmeye gönderilen belgeler( satıcı faturaları
gibi)
-işletme dışından hazırlanıp denetçinin isteği üzerine gönderilen belgeler (teyit mektupları gibi)
3-İŞLETME İÇİ BAĞIMLI KAYNAKLARDAN ELDE EDİLEN KANITLAR
1-sözlü ifadeler (işletme çalışanlarından,yetkililerinden)
2-yazılı belgeler (yönetimin ikrar mektubu gibi)
3-işletme içinden hazırlanan belgesel kanıtlar (satış faturaları gibi)
DENETİM KANITLARININ GÜVENİRLİĞİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR NELERDİR:
1-kanıtın ilgili olması
2-kanıtın elde edildiği kaynak
3-kanıtın tarih açısından uygunluğu
4-kanıtın objektifliği
TOPLANACAK KANITLARIN SAYISINI ETKİLEYECEK FAKTÖRLER
1-denetlenecek kalemin önemlilik derecesi
2-riskli olma derecesi
3-işlemlerin niteliği
4-kanıt toplama maliyeti
SPK mevzuatına göre kaynak açısından denetim kanıtlarının güvenilirlik derecesi aşağıdaki gibidir:
1-işletme dışı bağımsız kaynaklardan elde edilen kanıtların işletme içinden sağlananlarla,
2-iç denetim sisteminin etkin olduğu ortamdan elde edilen kanıtların bu sistemin etkin olmadığı ortamda elde
edilenlerle,
3-bizzat denetçinin uyguladığı denetim teknikleriyle elde edilen kanıtların dolaylı yollardan elde edilenlere,
oranla daha güvenilir olduğu kabul edilir.
DENETİM YÖNTEMLERİ
Denetim yöntemleri, denetim çalışmasının kapsamını, şekil ve içeriğini ve inceleme yönünün belirler.
Denetim yöntemi denetim tekniğinden daha geniş kapsamlıdır. Denetim tekniği yöntemin belirlediği
kapsam içinde nasıl delil toplanacağını belirler denetim yöntemleri 4 e ayrılır
1-KAPSAM YÖNÜNDEN DENETİM YÖNTEMLERİ
a-ön denetim yöntemi: denetçinin işletme faaliyetleri hakkında genel bir kanaat edinmek amacıyla detay
işlemlere girmeden yaptığı denetim yöntemidir.
b-örnekleme denetim yöntemi: ana kütleyi oluşturan az sayıda birimin incelenmesi sonucunda ana
kütleye ilişkin bir görüş oluşturulmasına örnekleme yöntemi denir
c-aralıksız (sürekli) denetim yöntemi: kümeyi oluşturan tüm birimlerin tek tek incelenmesi
yöntemidir.
2-ŞEKİL VE İÇERİK YÖNÜNDEN DENETİM YÖNTEMLERİ
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
a-şekli denetim veya uygunluk denetimi: her muhasebe kaydının belgeye dayanıp, dayanmadığına
bakılır. Şekil açısından belge ve kayıtlar incelenir.
b-Maddi denetim veya doğruluk denetimi: belgelerdeki olayların özü ile ilgilenilir. Belgelerdeki
olayın özü ve niteliğinin işle ilgili olup olmadığı incelenir.
3-İNCELEME YÖNÜ BAKIMINDAN DENETİM YÖNTEMLERİ
a-ileriye doğru denetim yöntemi: belge , defter, mali tablo sıralaması ile inceleme.
b-Geriye doğru denetim yöntemi: mali tablo,defter, belge sıralaması ile inceleme. Denetçi sondan başa
doğru giden bu yöntemi seçmelidir.
4-KAYNAK BİLGİ VE BELGE YÖNÜNDEN DENETİM YÖNTEMLERİ:
a-doğrudan denetim yöntemi: her bir muhasebe işleminin kendi bazında ayrı ayrı ve doğrudan doğruya
incelenmesi yöntemidir.
b-Dolaylı denetim yöntemi: benzer veya aynı nitelikteki hesaplar veya birbiriyle yakın ilişki içindeki
hesaplar arasında toplam karşılaştırmaları yaparak bunlar arasında bir uygunluk araştırması yapan
denetim yöntemidir. Bu yönteme ilişkisel denetim de denir.
Denetim delilinin elde ediliş şekillerine denetim teknikleri denir. denetçi çeşitli
denetim tekniklerine baş vurarak, destekleyici kanıt toplar destekleyici kanıt elde
etmek için kullanılan teknikler:
DENETİM TEKNİKLERİ
Denetçinin delil elde etmek için kullandığı her türlü araca denetim tekniği denir.
Başlıca denetim teknikleri (prosedürleri)
fiziki inceleme ve sayım, doğrulama, kayıt sistemini ileriye doğru izleme,
hesaplama,belgelerin incelenmesi, göz atma, soruşturma, hesaplama ve karşılaştırma.
gözlem,yeniden
Diğer bir anlatımla,
12345-
6-
7-
SAYIM VE ENVANTER İNCELEMESİ
BELGE İNCELEMESİ
GÖZLEM
BİLGİ TOPLAMA
DOĞRULAMA
-pozitif doğrulama
-negatif doğrulama
KARŞILAŞTIRMA VE ARİTMETİK İNCELEME
a-karşılaştırma
b-aritmetik inceleme
ANALİTİK İNCELEME
1-
SAYIM VE ENVANTER İNCELEMESİ:
işletmenin kayıtlarında görülen fiziki varlıkların gerçekten var oluşunu tespiti
bu varlıkların işletmeye ait olup olmadığının tespiti.
2BELGE İNCELEMESİ: şekli ve içerik incelemesidir. İçerik maddi incelemedir.şekil kayıtlara
uygunluktur. Belgenin varlığı gerçekliği ve doğruluğu incelenir.
3GÖZLEM: denetçinin bizzat kendi yerine getiremediği denetim faaliyetleri için süreçlere, işlemlere ve
personele nezaret etmesi göz kulak olmasıdır.
4-BİLGİ TOPLAMA: işletme kayıtlarında ve belgelerinde yeterli açıklık yok ise ilgililerden bilgi alınması ve
tutanakla tespit edilmesidir.
5-DOĞRULAMA: Teyit mektubu adı verilen bu tür kanıt toplama tekniği de oldukça fazla kullanılır.
doğrulama denetlenen işletmenin aracılığıyla denetçiliği ulaştırılacak şekilde üçüncü kişilerden cevap isteme
şeklidir. denetlenen işletmenin borçları alacakları ve banka mevduatları ile ilgili olarak doğrulama işlevine
başvurulur. üç türlü teyit mektubu vardır.
anegatif Doğrulama Mektubu: İşletme tarafından yazılan rakamda mutabık olunduğunda, karşı taraftan
cevap istenmez. Mutabık olunmadığı takdirde, karşı taraftan rakamlıyla birlikte yazılı cevap istenir. yani
mutabıksanız bildirmeyiniz, mutabık değilseniz bildiriniz.
bpozitif Doğrulama mektubu: karşı tarafa bildirilen rakamla mutabık kalınsa da kalınmasa da mutlaka
denetim firmasına, cevapların yazılı bildirilmesi gerekir. Genellikle hesap kalanı büyükse bu doğrulama
tekniğine başvurulur.
cRakamsız Teyit Mektubu: karşı tarafa hiçbir rakam bildirmeden, sadece karşı tarafı borç ya da
alacağına ilişkin rakamın yazılı olarak denetim firmasına bildirilmesi istenir. Boş bakiyeli de denir.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
6-A)KARŞILAŞTIRMA: aralarında uygunluk bulunması gereken tutarların karşılaştırılması ve her türlü
tutar aktarımlarının kontrolüdür.
B)ARİTMETİK İNCELEME: kayıt ve belge üzerindeki her türlü aritmetik işlemin doğruluğunun
incelenmesidir yani yeniden hesaplamadır.Amortisman hesaplamaları yeniden hesaplamadır.
7-ANALİTİK İNCELEME: Bu denetim işlemi, karşılaştırmalar, oran analizleri, karşılıklı hesaplar arasında
ilişki kurma gibi işlemlerden oluşur. denetim için önemli oranlar, cari oran, stok devirleri, alacakların devir
hızı oranlarıdır. örneğin giren- çıkan ilişkisi , satışların karlılıkla karşılaştırmaları gibi. Kullanılacak analizler:
trend analizi, oran analizi, dikey analiz, yatay analiz.
ÇALIŞMA KAĞITLARI
Amaç: Denetim standartlarına uygun bir denetim faaliyetlerinin tamamlanmasında denetçiye yardımcı
olmaktır.
Tanımı: Denetçinin izlediği denetim yöntem ve tekniklerini topladığı bilgileri ve incelemeleri ile
ilgili olarak ulaştığı sonuçları gösteren ve tutulması zorunlu olan yazılı kağıtlardır. Denetim
raporunun hazırlanabilmesi için çalışmaların belgesel bir nitelik taşıması gerekir. Bu belgelerin SPK ya
5 yıl sorumluluğu vardır.
Çalışma kağıtlarının Düzenlenmesindeki yararları ve amaçları:






Denetim raporunun düzenlenmesine esas teşkil etmek.
İç kontrol sisteminin değerlemesine yardımcı olmak.
Denetim çalışmasının yürütülmesine yardımcı olmak.
Mahkemede delil olarak kullanmak
Çeşitli konularda bilgi kaynağı olmak.
Gelecekteki denetim çalışmalarına yardımcı olmak.
Çalışma kağıtlarının denetçi görüşünü destekleyici bilgiler içermesi gerekir. Bu nedenle iyi bir çalışma kağıdı
aşağıdaki nitelikleri içerir.





Denetim ile ilgili bilgileri kapsayacak şekilde hazırlanması
Finansal işlemlerin doğruluğunu gösteren bilgi, ele alınmalı
Çalışma Kağıtları okunaklı ve anlaşılır olması
Çalışma kağıdının hazırlanmasına neden olan şeyin kısa bir özeti bulunmalı.
Kullanılacak bilgi bulunmalı
ÇALIŞMA KAĞITLARININ ÇEŞİTLERİ:






Denetim raporu ve finansal tabloların örnekleri
Denetim planı, soru kağıtları, iş akış şemaları
Çalışma mizanı
Düzeltmeler ve sınıflandırmalarla ilgili, kayıtların yapıldığı çalışma kağıtları
Denetlemenin her aşaması ile ilgili analizler, listeler ve hesaplamalar
Tutanaklar, sözleşmeler ve diğer belgelerin özeti.
Çalışma kağıtlarının şekil yapısı
Çalışma kağıtlarının standart bir şekli yoktur.anacak hazırlanmasında bazı ilkelere uyulması gerekir. Bu
ilkeler şunlardır:
1-çalışma kağıdının üst kısmında denetlenen işletmenin adı, denetim dönemi, çalışma kağıdının adı,
hazırlayan denetçinin adı ve hazırlanış tarihi yer alır.
2-çalışma kağıtları endekslenmelidir(kodlanmalıdır)
3-yapılan denetim işlemleri çalışma kağıdında açıkça gösterilmelidir.
4-çalışma kağıtlarında hazırlanma amacına uygun olarak yeterli bilgi bulunmalıdır.
5-denetim işlemi sonucunda ulaşılan sonuç öz ve açık olarak belirtilmelidir.
Çalışma kağıtları nasıl dosyalanır:
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
Daimi ve geçici dosyalarda dosyalanır. Daimi dosya: denetçiye gelecekte yapacağı denetimde yararlı
olabilecek bilgileri içeren çalışma kağıtları kapsar, cari dosya ile denetçinin belirli bir dönemde yapmış
olduğu incelemeler esnasında düzenlenmiş olduğu ve gelecekte pek fazla bir yarar sağlamayacak olan
dokümanları kapsar.
Çalışma dosyası:
Çalışma kağıtlarının doğruluk testlerinin yazışmaların, denetlenen kuruluşa ait mukavelelerin ,
talimatların yönetim karar suretleri gibi meslek mensubunun denetlenen kurum ve kuruluştan ibrazının
istediği belgelerin muhafaza edilmesi amacıyla kullanılan denetim dosyasıdır.
İki tür çalışma dosyası vardır:
1-Daimi dosya: devamlı denetlenen denetim finansında tutulan dosyadır.
-müşteri hakkında genel bilgiler
-şirket ana sözleşmesi, yönetmelikler vs.
-vekaletnamelerle ilgili suretler
-hisse senetlerine ait dokümanlar
-organizasyon şeması
-imza sirküleri vs.
-geçmiş yıllara ait denetim raporları
-Hesap planı
-kira kontratları, toplu sözleşmeler
-geçmiş yıllar vergi beyannameleri
2-cari dosya: içinde bulunan yıl ki dökümle ilgili dosyadır.
-incelenen finansal tablolar
-denetim planları
-denetim programları
-termin (denetimin planlamasına ait zaman planı)
iş akış şemaları
teyit mektupları vs.
denetçi mizanı ve çalışma tablosu
çalışma kağıtlarının SPK mevzuatına göre 5 yıl 3568 sayılı yasaya göre 10 yıl saklanması zorunludur.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİNDE ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
Bir ana kütleden seçilmiş az miktarda birimlerden oluşan bir örnek grubunu inceleyerek elde edilen
sonuçların bütün ana kütle için genelleştirilmesine denir. Örnek grubu ana kütleden tesadüfi alarak
seçilirse bu örneklemeye istatistiki(tesadüfi) örnekleme, iradi olarak seçilirse iradi örnekleme adı verilir.
Örneklem: ana kütleden seçtiği birimlerin büyüklüğüne örneklem denir.
İstatistiki örneklemenin üstünlükleri
1-örnek sonuçlar elde edilir
2-örnek grubun büyüklüğü ve ekonomik ve etkin bir biçimde önceden belirlenir.
3-örneklemenin hatası tahmin edilebilir
4-maliyetler ve zaman tasarrufu sağlar
5-istatistiki örnekleme , genel denetçiler tarafından yürütülebilir, sonuçları birleştirilebilir ve birlikte
değerlenebilir.
6-test sonuçları objektif olarak değerlenebilir.
7-büyük yığınların incelenmesinde tarama yönteminden daha doğru sonuç çıkarmaya imkan sağlar.
İstatistiki örnek seçme teknikleri:
1-basit istatistiksel örnek seçimi
seçilen örneğin kullanılabilirliği, onun ana kütlenin özellikleri yansıtmasına bağlıdır. Bu durumu da
ancak basit tesadüfi örnekleme sağlar. Bunun için ana kütleyi oluşturan kayıtların her birine seçilebilme
şansı verilmelidir. Çeşitli sayı ve harf çizelgeleri ile teste girecek her kayda bir numara verilerek kura ile
örnek seçilen kaydın numarasını belirlenir.
2-sistematik istatistiksel örnek seçimi
sistematik seçim, örnek grubuna girecek birimlerin numaraları arasındaki aralığın sabit tutularak
yapıldığı seçimdir. Bu yöntemde ilk birimin seçiminde basit seçim tekniği uygulanır.
3-zümrelere göre istatistiksel örnek seçimi
incelenecek birimler özelliklerine göre gruplar halinde toplanır. Bu zümrelerin nasıl denetleneceği
belirlenir bu zümrelerin içinden örnekleme yapılacaksa basit veya sistematik seçime göre örnek seçilir.
Bu teknikle denetim etkinliği arttırılmaktadır.
4-kümelere göre istatistiksel örnek seçimi
örnek grubunu oluşturacak birimler zaman ve mekan faktörüne göre kümelere ayrılır. Bu kümelerin nasıl
denetleneceği belirlenir. Bu kümeler içinde basit veya sistematik seçime göre küme seçilerek incelenir
örnekleme riski: uygun şekilde çekilen bir örneklemin ana kütleyi temsil etmemesi olasılığıdr.
Örneklemedışı risk: ana kütlenin tamamı incelense bile ortaya çıkabilen bir risktir. Bu risk denetçinin
incelediği belgelerdeki hataları bulmada başarısız olması belirli bir denetim amacına uymayan denetim
prosedürlerini kullanması veya örneklemenin sonuçlarının yanlış yorumlaması gibi insan hatalarından
doğar.
İSTATİSTİKSEL ÖRNEKLEME MODELLERİ
Ana kütleninin nicelikleri ve nitelikleri olarak ikiye ayrılır.
Nitelik örneklemesi : bir ana kütledeki kabul edilmiş kontrol prosedürlerinden sapmalın oranının tahmin
etmektir. Kontrol testleriyle belirlenir.
Nicelik örneklemesi: bir ana kütledeki hataların parasal tutarının veya ana kütlenin parasal tutarını
tahmin etmektir. Maddi doğruluk testleriyle belirlenir .
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
ÖRNEKLEME BÜYÜKLÜĞÜNÜ BELİRLEYEN ETKENLER
1iç kontrole gereğinden fazla güvenme riski
2kabul edilebilir sapma riski
3beklenen ana kütle sapma riski
4ana kütlenin büyüklüğü
diğer bir deyişle örneklem büyüklüğünü belirleyen etkenler
1ana kütlenin defter değeri
2yanlış kabul riski
3kabul edilebilir hata
dış denetimde başlıca örnekleme yöntemleri iki gruba ayrılır.
1- iradi örnekleme yöntemi
2- istatistiki örnekleme yöntemi
İRADİ ÖRNEKLEME YÖNTEMİ: Dış denetçinin bir ana kütleden iradi olarak örnek büyüklüğünü ve
sayısını seçmesidir. Seçilecek örnek büyüklüğü ve sayısı denetçinin kararlarına bağlı olup örneğe
girecek bütün birimlerin eşit seçilme şansı yoktur.
İradi örneklemeye başvuran denetçi örnek birimlerin seçiminde aşağıdaki ölçütlere göre seçim yapar:
1- fonksiyonlara göre iradi seçim(nakit hareketleri, mal hareketleri, ücret ödemeleri....)
2- muhasebe bölümünün organizasyonu itibariyle iradi seçim (sabit varlıklar muhasebesi,
ambar muhasebesi)
3- siparişlere göre iradi seçim (gemi, makine, bina inşaa...)
4- müşterilere veya satıcılara göre iradi seçim
5- zaman süresi itibariyle iradi seçim (işlemlerin yoğun olduğu aylar)
6- değer veya miktar büyüklüklerine göre iradi seçim.
7- İşletmedeki görevlilerin faaliyet sahaları itibariyle iradi seçim.
8- İç kontrol sistemi dikkate alınarak yapılan iradi seçim.
İSTATİSTİKİ ÖRNEKLEME YÖNTEMİ: Örneklemenin daha objektif, bilimsel ve sistematik olarak
yapılmasını sağlar. Bir ana kütleden tesadüfi olarak seçilen örneklerin incelenerek ana kütle hakkında
belirli bir görüş elde edilmesini sağlayan örnekleme yöntemidir.
Örneklem seçim yöntemleri
1- rassal sayılar tablolarıyla örnekleme : ana kütledeki her birime numara verilerek yapılan yöntemdir.
Bu tablolar dört-beş rakamlı rassal olarak seçilmiş sayıların birçok kolana yazılmasıyla
oluşturulmuş tablolardır. Denetçi bu tablolardan başlangıç noktası olarak bir sayıyı belirledikten
sonra kalemini tablo üzerinde yatay ve dikey gezdirerek sayıları okur ve bu sayıların gösterdiği
birimleri örneklem birimi kabul eder.
2- Bilgisayarla seçim: bilgisayardan numara istenir ve bu numaraların karşılığı olan birimleri
örneklem birimi olarak seçer.
3- Sistematik seçim: örnekleme aralığı belirlenir, örnekleme aralığı denetçinin kabul ettiği örnekleme
oranının tersidir.
MADDİ DOĞRULUK TESTLERİNDE İSTATİSTİKSEL NİCELİK ÖRNEKLEMESİ
1- Pasaral birim örneklemesi: hem işlemlerin hem de hesap kalanlarının maddi doğruluk testlerinde
kullanılabilir. Ana kütle içindeki hatanın toplam parasal tutarına ilişkin sonuçlara ulaşır. Parasal
birim örneklemesinde izlenen adımlar şunlardır:
denetim teslerinin amaçlarını belirleme
hata durumlarını tanımlama
ana kütleyi ve örnekleme birimini tanımlama
örneklem büyüklüğünü belirleme
örnek seçim yöntemini belirleme
denetim prosedürlerini yürütme
örnekleme sonuçlarını değerleme
2- Birim başına ortalama tahmin örneklemesi: örneklemi oluşturan birimlerin parasla tutarlarının
belirlenmesi sbu tutarların ortalamasının hesaplanmasını ve ana kütlenin bilinmeyen toplam tutarını
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
-
belirli bir olasılıkla tahmin etmek için bu ortlamanın ana kütle birim sayısıyla çarpımını kapsar.
İzlenen adımlar şunlardır:
ana kütleyi ve örnekleme birimini tanımlama
örneklem büyüklüğünü belirleme
örneklem seçim yöntemini belirleme
denetim prosedürlerini uygulama
örneklem sonuçlarını değerleme
DENETİMDE İSTATİSTİKİ ÖRNEKLEME
Örneklerin seçilmesinde iradi seçim veya tesadüfü seçim yollarına başvurulabilir örnek alınacak birimlerin
bilerek seçildiği örneklemeye iradi örnekleme; tesadüfi olarak seçildikleri örneklemeye tesadüfi örnekleme
denir.
Tesadüfi örnekleme yöntemleri
1- tahmin örneklemesi:numuneler analize tabii tutularak örnekleme sonucundan ana kütle hakkında bir
tahmine ulaşılır
2- keşif örneklemesi:ana kütle içerisindeki hatalı birimlerin ortaya çıkarılma olasılığı hesaplanır
genellikle yolsuzlukların araştırılmasında başvurulan bir yöntemdir
3- kabül orneklemesi:ana kütlenin belirli yapısı hakkında yapılan faraziye test edilerek bu faraziyenin
geçerliliği araştırılır hatalı birimlerin payı hesaplanır bu hesaplama sonucuna dayanarak ana kütle
kabul yada reddedilir.
DENETİMDE KULLANILACAK DAĞITIM MODELLERİ
1- Hipergeometrik dağılım.Ö rnek olarak çekilen bir birimin tekrar dan ait olduğu ana kütleye iade edilmediği
yani iadesiz seçim yapıldığı durumlar için söz konusu olur
2- Binom dağılım: her birimin numuneye girme ihtimali çekim işlemi tarafından etkilenmez
bu dağılım tipi numune seçiminin iadeli seçim yoluyla yapılması halinde uyğulanır
3-Normal dağılım : örnek sayısının yeterınce büyük ve numuneler içindeki hata payının çok küçük olmadığı
durumlarda hipergeometrik dağılım binom dağılımı yerine normal dağılım kullanılabilir
ÖRNEK SEÇİM TEKNİĞİNİN BELİRLENMESİ
123456-
Tesadüfi sayılar cetveline göre seçim:tesadüfi sayılar cetveli kura usulü ile tesadüfi olarak secilmiş
bulunan pekçok miktardaki sayıların peşpeşe sıralanmasıyla elde edilmiş bir cetveldir.
Sistematik seçim:numuneye girecek birimlerin numaraları arasındaki aralığın sabit tutularak
yapıldığı seçimdir
Tarihi esasına göre seçim:belirli tarihleri taşıyan inceleme birimleri seçilir
Baş harflere göre seçim:birimlerin ad ve soy adına yad müessese isminin baş harflerine göre
seçilirler
Zümrelere göre örnekleme:
Küme örneklemesi
MUHASEBE VERİLERİNDEKİ HATA VE USULSÜZLÜKLER
a- Kasıtlı ve Kasıtsız hatalar: Mali tablolarda ve muhasebe verilerinde bilerek yapılan hatalar kasıtlı
hatalardır. Ancak bir kasıt söz konusu değilse kasıtsız hatalar denir.
b- Nitel ve nicel hatalar : İşletmenin işleyişinde iç kontrol sisteminin veya yasaların koymuş olduğu
kuralların yerine getirilmemesi nitel hata ya da usul hataları denir. Örnek satış faturalarında seri
numaralarının olmayışı. Hesap kalanlarına ve mali tablolardaki tutarlarına etki eden hatalar ise nicel
hatalar yada parasal hatalardır. Ağırlık,miktar gibi ölçü birimlerini ile bunların parasal
değerlemelerinde yapılabilen hatalardır. Usul hataları hesapların kalanlarını etkilemez ancak usul
hatalarının çok olması parasal hatalarında çok olacağının işaretidir.
c- Önemli ve önemsiz hatalar: Karar alıcılarının kararlarına etki etmeyen ve denetçi tarafından
düzeltilmeksizin kabul edilen hatalar önemsiz hatalardır. Düzeltilmediği takdirde muhasebe
verilerini kullananların kararlarına etkili olan tutarca önemli hatalardır.
Kabul edilebilir sapma oranı: denetçinin planladığı kontrol riski düzeyini kabul etmesi için bir kontrol
prosedürünün yürütülmesinde denetçinin hoş görebileceği maksimum sapma oranıdır.
SATIŞ İŞLEMLERİNE İLİŞKİN DENETİM AMAÇLARI
1kayıt edilen satışlar gerçek olmalıdır
2tüm satış işlemleri kayıt edilmelidir
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
345-
satış işlemleri tutar olarak doğru kayıt edilmelidir
satışlar dönem bakımından doğru kayıt edilmelidir.
Satış işlemleri alt hesaplara uygun şekilde kayıt edilmelidir.
ALACAK İŞLEMİNE İLİŞKİN DENETİM AMAÇLARI:
1alacak hesapları gerçek alacakları göstermelidir.
2Alacak hesapları müşterinin tüm alacaklarını göstermelidir
3Alacak hesaplarına tutar bakımından doğru kayıt yapılmalıdır
4Alacak hesaplarının tahsil edilebilir değerleri bilançoda gösterilmelidir
5Alacak hesapları uygun şekilde sınıflandırılmalı, bilançoda gerekli açıklamalar yapılmalıdır.
SATINALMA İŞLEMLERİNE İLİŞKİN DENETİM AMAÇLARI
1satın alma kayıtları gerçek satın almaları göstermelidir.
2Tüm satın alma işlemleri kayıt edilmelidir
3Satın alma işlemleri tutar olarak doğru kayıt edilmelidir
4Satın alma işlemleri dönem bakımından doğru kayıt edilmelidir
5Satın alma işlemi hesap adı bakımından doğru kayıt edilmelidir.
STOK HESAPLARINA İLİŞKİN DENETİM AMAÇLARI
1stok hesapları işletmenin gerçek stoklarını göstermelidir.
2Stok hesapları işletmenin tüm stoklarını göstermelidir.
3Stok hesapları tutar olarak doğru kayıt edilmiş olmalıdır.
4Değeri düşük stokların satılabilirliği belirlenmelidir.
5Stokların rehinli olup olmadıkları belirtilmelidir.
6Stok hesapları uygun sınıflandırılmalı bilançoda yeteri kadar açıklıkta gösterilmelidir.
Yatırımların denetimi
Geçici yatırım: kısa vadeli fonların değerlendirilmesi amacıyla yapılan yatırımlardır. Bu yatırımlar
pazarlanabilir devlet tahvilleri ve kısa süreli hazine bonolarından oluşur. Uzun dönemli menkul değerler
bilançoda duran varlıklar bölümünde iştirakler kalemi altında gösterilir.
NAKİT SİSTEMİNİN DENETİMİ
Nakit tutarının genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak gösterilmiş olduğunu ve naktin müşteri
işletmenin kontrolu altında bulunduğunun saptanmasıdır.
NAKİT TAHSİLATI İLE İLGİLİ İÇ KONTROL
Mal veya hizmet satışı nedeniyle yapılan tahsilat ile ilgilidir. Satış işlemlerinden kaynaklanan tahsilatın
incelenmesinde satış iade ve indirimleri, satış iskontoları, tahsili şüpheli alacaklar gibi satış ile ilgili
ayarlamalarında dikkate alınması gerekir.
A- Örgüt yapısı: Nakit tahsilatı ile ilgili etkin bir iç kontrolun temel koşulu iyi bir örgüt yapısına sahip
olmaktır. Görev ve sorumluluk açıkça belirlenmiş olmalıdır. Nakit tahsilatı açısından bölümlerarası
görev ayrımı şu şekilde sağlanabilir:
1- muhasebe bölümü : Kredili satışlardan tahsilat üzerindeki muhasebe kontrolü, bankadaki nakit
üzerindeki muhasebe kontrolü, büyük defterin tutulması, kasa tahsil yevmiyesinin
tutulması,alacaklar yardımcı defterlerinin tutulması, aylık banka mutabakatlarının
hazırlanması, aylık müşteri hesap özetlerinin çıkartılması
2- finansman bölümü: tahsilatın korunması ve kredili satışlardan tahsilatın bankaya yatırılması
3- muhasebe ve finansman bölümlerinin dışındaki işlevler: banka hesapları ile ilgili
yetkilendirme(yönetim kurulu), banka hesabının kapatılması(yönetim kurulu)
bu örgütlenme düzeninden izlendiği gibi tahsil edilen nakdin korunması sorumluluğu kayıtlara
geçirme sorumluluğundan ayrılmıştır.
Görev ayrımları şu şekilde gerçekleştirilebilir
1- koruma ve kayıtlama sorumluluğu
2- muhasebenin kayıtlama sorumluluğu
BCDE-
tahsilatın yapılması:
işlemlerin kayıtlara geçirilmesi
varlıklara erişim
defter kayıtları ile karşılaştırma
NAKİT ÖDEMELERİ İLE İLGİLİ İÇ KONTROL
Mal ve hizmet alımları nedeniyle satıcılara yapılan ödemeler ile ilgilidir.
A- Örgüt yapısı
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
1-
muhasebe bölümü
a- ödeme taleplerinin onay açısından gözden geçirilmesi
b- kasa ödemeleri yevmiyesinin tutulması
c- ödeme belgeleri günlük defteri veya alış yevmiyesinin tutulması
d- aylık banka mutabakatının hazırlanması
2- finansman bölümü
a- naktin fiziki olarak korunması
b- çeklerin imzalanması
c- imzalanmış çeklerin dağıtımı
3- muhasebe ve finansman dışındaki işlevler
a- ödeme onayının verilmesi (satınalma)
b- banka hesapları ile ilgili yetkilendirme (yönetim kurulu)
c- banka hesabının kapatılması(yönetim kurulu)
B- ödemelerin yapılması
C- işlemlerini kayıtlara geçirilmesi
D- Varlıklara erişim
E- Defter kayıtları ile karşılaştırma
NAKİT SİSTEMİ İLE İLGİLİ UYGUNLUK DENETİMİ
Kasa ve banka hesaplarının doğruluğunun araştırılmasıdır.
Nakit tahsilatı uygunluk denetimi:
Aşağıdaki hususların saptanması için yapılır
1- tahsil edilmesi gereken tutarlar eksiksiz olarak tahsil edilmiştir.
2- Tahsilat anında ve uygun olarak kayıtlara geçirilmiştir.
3- Tahsil edilen tutarlar derhal ve uygun olarak banka hesabına yatırılmıştır.
Nakit tahsilatının denetiminde denetçi şu yolları izlemelidir.
1- tahsilat kayıtları incelenerek tahsilat toplamının aritmetik doğruluğu araştırılmalıdır.
2- Büyük defterlere aktarmalar incelenmelidir.
3- Tahsilat banka hesap özetinde gözüken para yatırma tutarları ile karşılaştırılmalıdır.
4- Tahsilat ve tüm ayrıntılı bilgiler kayıtlarda gözüken bilgiler ile karşılaştırılmalıdır.
5- Banka dekontları veya bankaya para yatırma makbuzları ile tahsilat kayıtları karşılaştırılmalıdır.
6- Tahsilat kayıtları bağımsız karşıt kayıtlar ile karşılatrılmalıdır.
7- Nakit iskontoları satış indirimleri ve müşteri hesaplarına düşülen alacak kayıtları incelenmelidir.
8- Tahsilatla ilgili muhasebe kayıtları gözden geçirilmelidir.
Nakit ödemeleri ile ilgili uygunluk denetimi:
Aşağıdaki hususların saptanması için yapılır
1- ödemeler gerçekten teslim alınmış mal ve hizmetler için yapılmıştır.
2- Ödemeler için gerekli onaylar alınmıştır.
Başlıca denetim yordamları aşağıdaki gibidir.
1- Ödemeler toplamının arıtmetik doğrulugu incelenmeli ve toplamlar büyük defterde yeniden
izlenmelidir.
2- Ödenmiş banka çekleri ödeme kayıtları ile karşılaştırılmalıdır.
3- Tüm çeklerin hesabı araştırılmalıdır.
4- Ödemelere ait muhasebe kayıtları ile banka hesap özeti arasında uyğunluk aranmalıdır.
5- Destekleyici belgeler incelenmelidir.
6- Ödeme kayıtları olağandışı kalemler açısından gözden geçirilmelidir.
Maddi dorluk denetimleri
Nakit denetiminin önemli bir bölümü ara denetim çalışması olarak yıl içinde yürütülür.Bu denetimler
tahsilat ve ödemelerle ilgili uygunluk denetimleridir.Yıl sonu denetimi bilançoda yer alan kasa banka
bakiyesinin doğruluğunu araştırmaya yöneliktir.Bu denetim ise maddi dorluk denetimidir.Kasa ve banka
hesabının denetiminde izlenen denetim yordamları:
A- Eldeki naktin denetimi-kasaının denetimi
a- kasa sayımının pılanlanması
b- kasa sayımının yürütülmesi
c- bankaya yatırılmamış tahsilat
B- Bankadaki naktin denetimi-banka hesabının denetimi
a- Banka bakiyesinin doğrulanması:Dogrulama talep formu yapılır
b- Banka mutabakatının incelenmesi
c- Banka kapanış hesap özeti:Banka tarafından banka mutabakatını izleyen
belirli birkaç güne ait nakit hareketlerini ve gerekli eklerini içeren doğrudan
denetçiye gönderilen durum raporudur
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
C- Nakit ile ilgili yolsuzlukların araştırılması
D- Tamamlayıcı açıklamalar
ALACAKLARIN DENETİMİ
Alacaklar kalemi işletmenin esas faliyetinden dogan alacaklar ile esas faliyeti dışındaki işlemlerden doğan
senetli ve senetsiz alacakları kapsar,
Alacaklar ve kredili satışlar için etkin bir iş kontrol modeli aşağıda açıklanmıştır
A-Örgüt yapısı
B-Satış işleminin yapılması
C-İşlemlerin kayıtlara geçirilmesi
D-Varlıklara erişim
E- Defter kayıtları ile karşılaştıma
ALACAKLARLA İLGİLİ UYGUNLUK DENETİMİ
Denetçinin izleyeceğı yollar
123456789-
Satış faturalarının ve alacaklar hesabına düşülen her alacak kaydı için düzenlenen mahsup fişlerinin
sıra numarası izledigi kontrol edilmelidir.
Satışlar toplamının aritmetik doğrulugu araştırılmalıdır
Satışlar ve alacaklandırma mahsup fişi kayıtları büyük defterde yeniden izlenmelidir
Satış faturaları aritmetik doğruluk miktar birim fiyatlar ve müşterinin kabul etmiş olması
açılarından incelenmelidir
Yollama ile ilgili kayıtlar satış kayıtları ve faturalarla karşılaştırılmalı yollama belgelerinin sıra
numarası izlemekte olduğu araştırılarak belgelerinin hesabı sorulmalıdır.
Alacaklandırma mahsup fişi ile ilgili onay aranmalıdır.
Alacaklandırma kaydının dayandığı alınan iadeler aritmetik doğruluk iade alınan miktarlar ve birim
fiyatlar açısından kontrol edilmelidir.
Müşterilerden alacak hesaplarına yapılan alacak kayıtları kasa tahsil yevmiyesi kayıtları ile
karşılaştırılmalıdır.
Kayıtlardan çıkartılmış bulunan alacaklar gözden geçirilerek incelenmelidir.
MADDİ DOĞRULUK DENETİMLERİ
Alacakların denetimi
Denetçi ilk olarak müşteriden alacakların son mizanını elde etmelidir Bu mizan bilanço tarihi veya
dorlama tarihi itibariyle düzenlenmiş olmalıdır.Denetçi bu mizanın aritmetik doğruluğunu araştırmalı ve
toplamı büyük defter hesabı bakiyesi ile karşılaştırarak uygunluk aramalıdır.Yardımcı hesaplarla ilişkiler
kurularak olagan dışı borç ve alacak kayıtlarının var olup olmadığına göz atmalıdır.
123-
Alacakların doğrulanması
Maddi denetim
Satışların döneme ilişkinliğinin denetimi
ALACAK SENETLERİNİN MADDİ DOĞRULUK DENETİMİ
Denetçi denetledigi işletmeden senede bağlanmış alacaklarının bir listesi almalı aritmetik doğruluğunu
saptamalı ve büyük defter bakiyesi ile karşılaştırmalı. Liste içeriği örnekleme yoluyla destekleyici kayıtlarda
yeniden izlenmelidir.Senetler karşılığında güvence alınmışsa bu güvenceler incelenmeli güvencelerin
bilançoda tam açıklama kuralına uygun olarak sunulduğu araştırmalıdır. Senetler fiziki olarak incelenmeli bu
olanaklı değilse doğrulama yoluna gidilmelidir.
STOKLARIN DENETİMİ
Stokların denetiminin amacı bu varlık kaleminin devamlılık temeline göre GKGMİ doğrultusunda kayıtlara
geçirildiğinin ve finansal tablolarda dürüst bir biçimde raporlanmış olduğunun saptanmasıdır
Denetci stokların fiziken var olduklarını bunların işletmenin sahipliğinde bulunduklarının kullanılabilir veya
satılabilir durumda olduklarını ve doğru bir biçimde fiyatlandıklarını saptamalıdır bu neden le stokları
saymalı stokların degerleme yöntemlerini ve aritmetik doğruluğun incelemelidir.
STOKLARLA İLGİLİ İÇ KONTROL
1234-
Örgüt yapısı
Stok alımlarının yapılması
İşlemlerin kayıtlara geçirilmesi
Varlıklara erişim
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
5-
Defter kayıtları ile karşılaştırma
STOKLARLA İLGİLİ UYGUNLUK DENETİMİ
İki yordam söz konusudur
1- Satın alma hammadde-Malzeme istek,üretim ve yordamalar ile ilgili ayrıntılı stok kayıtları
incelenmelidir
2- Büyük defter hesapları olağan dışı kayıtlamaların bulunup bulunmadıklarını saptamak açısından
gözden geçirilmelidir.
STOKLARLA İLGİL MADDİ DOĞRULUK DENETİMLERİ
Stokların fiziki sayımı denetçi tarafından gözlenmelidir. Bu yapılamamış ise diğer denetim yordamlarına
başvurarak stoklar tutarının dürüstlüğü hakkında denetçinin tatmin olması gerekir.
1- Müşteri işletmenin sayım planın gözden geçirilmesi
2- Stok sayımının gözlenmesi
3- Sayım sonrası denetim çalışmaları
4- Stokların degerlenmesinin denetimi
5- Konsinye stoklar alım ve satım taahhütleri
MADDİ DURAN VARLIKLARIN DENETİMİ
Bu denetimde denetçinin üç amacı vardır
1- işletmenin defterlerinde gösterilen duran varlıkların fiziken var olduklarının var olanların eksiksiz
bir biçimde kayıtlara geçirilmiş olduklarının ve bu varlıkların işletmedeki amaçlara uygun olarak
kullanıldıklarının saptanması
2- bu varlıkların gerçekten işletmenin sahipliğinde bulunduğunun ve bunlar üzerinde haciz ve ipoteğin
olup olmadığının saptanması
3- duran varlıklar muhasebesinin GKGMİ doğrultusunda devamlılık temeline göre yürütülmek te
olduğunun araştırılması
UYGUNLUK DENETİMİ
Bu konuda nakit ödemelerine ilişkin açıklamalar geçerlidir denetçi maddi duran varlıklara ait iç kontrol
sistemini degerlerken genellikle soru kağıdı yöntemi not alma yöntemine başvurur.
MADDİ DOĞRULUK DENETİMLERİ
Bu denetimde hesap bakiyelerinde meydana gelen degişikliklerin gözden geçirilmesi ve incelenmesi
esastır
Hesap bakiyelerindeki azalmaların denetiminde hesaba yapılan kayıtlar incelenerek satış ve devre dışı
bırakılmak suretiyle elden çıkarılan maddi duran varlıkların muhasebe kayıtlarına doğru olarak
yansıtıldıkları araştırılır.
1- Varlık bakiyelerindeki değişmelerin incelenmesi
2- Birikmiş amortismanlardaki değişmelerin incelenmesi
3- Döneme ait işlemlerin özetlenmesi
YATIRIMLARIN VE DİĞER VARLIKLARIN DENETİMİ
Geçici yatırım:Atıl olarak kalabilecek kısa vadeli fonların değerlendirilmesi amacıyla yapılan
yatırımlardır.
Pazarlanabilir hisse senedi ve tahviller devlet tahvilleri ve kısa süreli hazine bonolarından oluşur
istenildiği anda paraya çevrilebilir.
Uzun dönemli menkul deger yatırımları bilanço da duran varlık lar bölümünde iştirakler kalemi altında
gösterilir.
Denetim amaçları
1- Bu varlık kalemlerinin ve yatırımlardan sağlanan gelirlerin finansal tablolarda doğru olarak
gösetirldiklerinin saptanması
2- Bu varlık ların gerçekten var olduklarının ve işletmenin sahipliginden bulunduklarının veya başka
bir kurum ve kişiden işletme adına saklandıklarının saptanması
3- Bu varlıklara ve ilgili yatırım gelirlerine ait muhasebe kayıtlarının GKGMİ doğrultusunda ve
devamlılık temeline göre yürütülmekte olduğunun araştırılması
YATIRIMLARLA İLGİLİ DENETİM YORDAMLARI
İşletmenin sahip olduğu menkul değerlerin bir listesi hazırlattırılmalı veya hazırlanmalıdır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]
AKTİF EĞİTİM MERKEZİ
DENETİM DERS NOTLARI
DİĞER VARLIKLARIN DENETİMİ
123-
Peşin ödenmiş giderlerin denetimi
Maddi olamayan duran varlıkların denetimi
Diger çeşitli varlıkların denetimi
YABANCI KAYNAKLARIN(BORÇLARIN) DENETİMİ
Borcların denetimini yürüten denetçi oldugundan düşük gösterilmiş veya muhasebe kayıtlarında
gösterilmemiş yükümlülüklerle ilgilenir
DENETİM YORDAMLARI
12345-
alış yevmiyesi fatura defteri veya ödeme belgeleri defterinin incelenmesi
ticari borçların incelenmesi
borç senetlerinin incelenmesi
ödenecek borçların incelenmesi
uzun vadeli borçların denetimi
ÖZ SERMAYENİN DENETİMİ
Kayıtlı sermayeli anonim şirketleri sahip olmaları zorunlu olan asgari çıkarılmış sermayelerine başlangıç
sermayesi,satışı yapılmış hisse senetlerini gösteren sermaye kısmına da çıkarılmış sermaye denir.
DENETİMİN AMACI
123-
öz sermaye hesaplarına yapılmış borç ve alacak kayıtlarının uygunluğunu araştırmak
öz sermaye hesaplarının bilançoda doğru ve uyğun olarak sunulduğunu araştırmak
müşteri işletmenin öz sermaye ile ilgili işlemlerini yasalara ve spk ya uygun olarak yürüttüğünü
araştırmak
ÖZ SERMAYENİN DENETİMİ
Denetçi öz sermaye hesaplarında dönem içinde meydana gelen degişmeleri gösteren bir cetvel hazırlamalı
dönem başı bakiyeleri önceki yılın çalışma kağıtlarında yeniden izlenerek doğrulanmalıdır yıl içinde yeni
çıkarılan hisse senetleri için gerekli araştırmalar yapılmalıdır.
Çıkarılan senetler ile ilgili yönetim kurulu onayı aranmalı senetlerin değeri incelenmeli işlemlerin GKGMİ
yasalara ve spy ya uyğunluguna bakılmalıdır
GELİR TABLOSUNUN DENETİMİ
Tabloda yer alan gelirlerin ve giderlerin devamlılık temeline göre GKGMİ doğrultusunda
muhasebeleştirilmiş olduklarının ve dönemin faliyet sonuçlarını dürüst bir biçimde yansıttıklarının
araştırılmasıdır.
G.M.K. BULVARI 71/7-8 MALTEPE – ANKARA TEL: 0312 230 32 15- 16
FAKS: 0312 229 79 24 web: www.aktifonline.net E-Posta: [email protected]