Slayt Başlığı Yok

BEBEK
BESLENMESİ
BOLU
İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
EĞİTİM ŞUBESİ
İL EĞİTİMCİSİ
HEMŞİRE FATMA KARA
BESİN MADDELERİ
Besin maddeleri organizmanın hayatta kalması için dışarıdan alınması gerekli
maddelerdir.
Bazıları vücutta enerji sağlar;
Karbonhidratlar
Yağlar
Proteinler
Bazıları vücudun yapı taşıdır,
Proteinler
Bazıları vücutta gerekli vitaminler,enzimlerin ve hormonların yapımı için rol
oynar.
Sağlıklı çocukların besin ihtiyaçları yaşa, cinse, büyüme hızına ve fizik faaliyet
derecesine göre değişir.
 KALORİ: Kalori ihtiyacı büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu ilk üç aylık
dönemde en fazladır (110/130 kal./kg. 24 saat). Enerji temin eden esas
elemanlar karbonhidratlar ve yağlardır.
☻ PROTEİNLER : Dokularda, hücrelerde, vücut sıvılarında bulunur. Yeni
☻
☻
☻
☻
☻
doğan ve süt çocukluğu çağında günlük protein ihtiyacı 2.0-2.5gr/kg., 1
yaşından sonra 1.0-1.5 gr/kg. ,Yetişkinlerde 0.5 gr/kg. Proteinden fakir
beslenme gelişme geriliğine yol açar (PEM).
KARBONHİDRATLAR : Toplam günlük kalorinin yüzdesi olarak
tanımlanır. Diyette karbonhidratın fazla bulunması şişmanlığa yol açar.
YAĞLAR : En zengin kalori kaynağı olan besinlerdir. 1 gr. Yağın
yanmasıyla 9 kal. açığa çıkar.
SU : Su, besinlerin sindirimi, hücrelere taşınması, hücre içinde kullanılması,
oluşan zararlı öğelerin dışarı atılması için gereklidir.
MİNERALLER : Vücut sıvılarının normal fiziksel ve kimyasal dengesini
sağlamakla görevlidir.
VİTAMİNLER : Normal metabolizma için gerekli ve eksikleri belirli
hastalık belirtilerine ( skorbit-raşitizm )’ e yol açan, pek çoğu vücutta
yapılamayan maddelerdir.Dengeli bir süt çocuğu besininde Dvit dışında
vitaminlerin hemen hepsi yeterli miktarda bulunur.
☼ Toplumun geleceği çocukların sağlıklı büyüyüp gelişmesine
bağlıdır. Çocuk doğduktan sonra anne sütüyle, daha sonra da
değişik besinleri yiyerek büyür ve gelişir. Çocuğun tek başına
büyüme ve gelişmesini sağlayabilen besin anne sütüdür. Bu da
ancak ilk altı ay tek başına yeterlidir. Çocuk büyüdükçe diğer
besinlerden yemek zorundadır. Anne sütünün dışında hiçbir besin
tek başına çocuğun sağlıklı büyüme ve gelişmesi için yeterli
değildir.
☼ Çocukluk çağında kazanılan doğru beslenme alışkanlığı ileriki
yaşlarda sağlığın korunması ve kaliteli bir yaşam sürdürebilmesi
için önemlidir.
☼ Günümüzde yetişkinlikte ölüm nedenlerinin başında gelen kalp,
damar hastalıkları ve diğer bir çok kronik hastalığa zemin
hazırlayan şişmanlık, çocuklukta kazanılan hatalı beslenme
alışkanlığı ile ilintilidir.
0-6 AYLIK BEBEK
BESLENMESİ
•
•
İlk 3-4 ay bebeğin emerek beslenme evresidir. Bu
süreden önce yutma refleksi zayıftır ve süt çocuğu
kaşıkla verilenleri yeterince yutamaz, ağzından
geri çıkarmaya eğilimlidir. Sindirim sisteminde
yabancı proteinlere karşı koruyucu mekanizma
tam gelişmemiştir. Mideden yeterli asit
salgılanamaz. Bu dönem için en iyi gıda ANNE
SÜTÜdür.
ANNE SÜTÜ :
Ayda 600-800 gr. Alıyorsa; İlk altı ay yalnız
ANNE SÜTÜ + 400IU D vit (1 yaşına kadar).
FORMÜL MAMA
•
•
•
•
•
30ccye
1 ölçek mama
60ccye
2 ölçek mama
90ccye
3 ölçek mama
120ccye
4 ölçek mama
150ccye
5 ölçek mama
•
•
•
•
İlk ay :
1 süt + 1 su
2-3 ay :
2 süt + su
4. Aydan itibaren saf süt.
100 cc süte (1 çay bardağı ) 1 çay kaşığı
şeker. 1 tatlı kaşığı sıvı yağ eklenir.
© Süt çocuklarına ilk altı ay tek başına anne sütü
yeterlidir.Anne sütüne ilave gıdaların başlama zamanı
annenin süt salgılama performansı, çocuğun büyüme ve
gelişme hızı dikkate alınarak ayarlanmalıdır.
© Doymamaya başlayan ve yeterli kilo alamadıkları izlenen
bebeklere en azından bazı öğünlerde anne sütüyle
beslendikten sonra uygun ek gıdalara başlanması gerekir.
© 4-6 aylarda süt çocuğunda yutma refleksi gelişir ancak katı
gıdaları çiğneyemez ve ağzından geri çıkartır.Bu geçiş
döneminde başlanan ek gıdaların yumuşak ve düşük alerjik
özellikte olmalıdır. Unlu sütlü mamalar, yoğurt anne
sütünün yanı sıra bu dönem için uygun besleyicilerdir.
© Alerjik özelliği düşük olan pirinç unu ile yapılmış sütlü
mamalar tercih edilmelidir.
@ Anne sütündeki demir % 60 oranında absorbe olur. Anne
sütü alan çocuk hayatını ilk yarısında Fe yetersizliği
anemisi görülmez. Anne sütü giderek azaldığı için 6-8
aylarda Fe içeriği yüksek olan sebzelerden yapılmış
çorbaların diyete ilave edilmesi gerekir.Bir miktar yağ
karıştırmak anne sütüyle karşılanamayan enerji
gereksinimini tamamlamada yardımcı olur. Bu aylarda
başlanması gereken meyve suları ve püreleri de kalori,
mineral ve vitamin yönünden diyeti destekler.
@ Kemiklerin gelişiminde önemli olan Ca’un en iyi kaynağı
olduğundan çocuğun beslenmesinde süt ve sütten yapılan
ürünler önemli yer tutar. Sütteki Ca’un kemiklere
yerleşmesi için D vit’e gerek vardır.Hiçbir besin D vit’in
gereksinimini karşılayamaz.Yaz aylarında çocuk her gün
bir saat kadar kol ve bacakları açık olarak
güneşletilmelidir.
YUMURTA :
Yaşamın ikinci yarısından başlayarak
yumurta sarısı başlanır. Yumurta proteinin
biyolojik değeri çok yüksektir. Referans
protein olarak gösterilir. Alerji olabileceği
için iyice pişirilmiş yumurta sarısına az
miktarda başlanmalıdır.8-10 gün içinde
yumurta sarısının tamamı verilmelidir.7-9
aylar arasında katı pişirilmiş tam yumurta
verilebilir. Haftada 2-3 defa verilmesi
yeterlidir (Protein ihtiyacı diğer yiyeceklerle
karşılanacağı için).
ET :
Et, başta protein olmak üzere Fe,çinko
gibi mineraller yönünden besleyicidir.
Eti kıyma şeklinde sebze çorbalarına
eklenmelidir.Ezilerek köfte,biftek
şeklinde de verilir.Bu aylarda pilav,
makarna, ekmek gibi nişastalı
besinlerde diyette yer almalıdır.
9-12 aylar arasında çocuk köfteyi
kendisi ısırarak yiyebilir.Balık, tavuk
gibi etler beyin, böbrek gibi sakatatlar
da verilebilir.
Anne, evdeki yiyeceklerden uygun karışımlar
yaparak ekonomik olarak çocuğunu
besleyebilir.Örneğin yoğurt, pirinç ve değişik
tahıllarla hazırlanan çorbalar da bitkisel proteinin
biyolojik değeri, hayvansal proteinle karıştırıldığı
için yükselmiştir.Bu yolla çocuğu daha ekonomik
protein ve bunun yanı sıra daha çok kalori
verilebilir.
Tarhana çorbası, etli, sebzeli ananevi
yemeklerimiz, kıyma ve pirinç ya da bulgurla
hazırlanan yoğurtta ilave edilerek yenilen değişik
dolmalar, içlerinde bütün besleyicileri içeren
yemeklerdir.6 ncı aydan itibaren verilebilir.
EK GIDALARA BAŞLANIRKEN GÖZ ÖNÜNDE
BULUNDURULMASI GEREKEN KONULAR
Œ Ek gıdalara başlanıldığı sırada dil hareketleri ile gıdaların çocuğun
ağzından dışarıya atılması normaldir.Bir süre sonra ağzında ek gıdaları
tutmasını öğrenir.
Œ Ek gıdaya başlanıldığında çocuğun yediği miktar üzerinde ilk zamanlar
fazla durulmamalıdır.
Œ Beslenme saatlerinde anne rahat olmalı,acele etmemeli,çocuğu
konuşarak ve onu ara ara okşayarak beslemelidir.
Œ Beslenme sırasında çocuğun dikkatini çekecek etraftaki konuşma ve
gürültülerden kaçınılmalı.
Œ Dokuzuncu aydan başlayarak çocuk, kaşıkları kendisi kullanmayı, elde
yenilebilecek gıdaları kendisi tutup yemek isteyebilir.Hazırlanan
yiyeceğin büyük bir kısmı yedirildikten sonra geriye kalan kısmını
çocuğun kendisinin yemesi sağlanmalıdır.Eli yüzü batabilir , bunlara
göz yumulmalıdır.
Œ Ek gıdalar ilk denenmeye başlandığında bebekler buna
öğürerek cevap verirler.Daha az miktarda yeniden
denenmeli,partüküllü yiyecekler iyice ezilerek
verilmelidir.Bazı bebeklerin yemeğin sonlarına doğru
öğürme refleksi gelişebilir,bu çocuğun doyduğunun ve
beslenmeye son verme zamanıdır.
Œ Çocuk çok hızlı ve çok fazla beslenmiş ise kusabilir.
Œ Çocuk belirli bir yiyecek maddesini devamlı reddediyorsa en
az iki hafta süre geçmeden aynı yiyecek yeniden
denenmelidir.Hala almıyorsa sevdiği yiyeceklerle bir miktar
karıştırılarak verilmelidir.
BEBEK EK BESLENMESİ HAKKINDA
ÖNEMLİ İPUÇLARI
 Besinleri bebeklere kaşık ile verin ,biberon kullanmayın.
 Bebeklere ek besin ilk defa verilirken ,küçük miktarda başlayın ve
yavaş yavaş arttırın.
 Sebze,meyve,pirinç,mercimek gibi yiyecek maddelerini iyice yıkadıktan
sonra kullanın
 Bebeğin ek besinleri ,doğal ve taze ürünler kullanarak hazırlayın.
 Ek beslenmeye her zaman tek besin çeşidi ile başlayın.
 Ek besini bebek her zaman aç iken verin.
 Bebek 6 aylıkken başlanacak ilk besin YOĞURTTUR.
 Bebek yeni başlanan bir ek besini almazsa ısrarcı olmayın ,zorlamayın.
 Ek besinleri bir öğünlük hazırlayın.
 Ek besinleri mevsime uygun en taze,en bol sebze ve meyvelerden seçin.
 Bebekleri 3 ana ve 3 ara öğünde besleyin.
 Bebeğe verilecek yiyeceklere bir yaşından önce tuz eklemeyin.
 Acı ve baharat eklemeyin.
 Ek besinleri yağda kızartmayın,suda pişirin.
 Yemeklerin taneli kısımlarını suyu ile ezerek bebeğe
verin.
 6-8 aylık bebeklere ek besinleri ezilmiş ve ufalanmış
olarak verin.
 9-12 aylık bebeklerin ek besinleri kıyılmış ve ufalanmış
olarak verin.
• Anne Sütündeki Koruyucu Faktörlerden Faydalanamayan Yapay
Beslenen Çocukta Gerekli Hijyen Koşullarına Uyulmadığında Sık İshal
Görülür. Bu Nedenle;
»
»
»
»
»
»
»
»
»
»
»
»
»
»
Hazır mamalar iyi kaynatılmış suyla hazırlanmalıdır.
İnek sütüyle besleniyorsa su ve süt ayrı ayrı kaynatılmalı
Günlük hazırlanmalı
Besleyen kişi rahat oturmalı,anne sütü verir pozisyonda tutulmalı.
Biberon dik ve lastik memesi hava geçirmeyecek şekilde tutulmalı.
Çocuk aç ve uyanık olduğu zaman beslenmeli.
Emzik delikle sütün yavaşça damlayabileceği büyüklükte olmalı.
Çocuk beslendikten sonra bir miktar sütü geri çıkartır (Regürjitasyon)
bunun doğal olduğu anlatılmalı.
Beslendikten sonra çocuğu dik tutması ve yuttuğu havayı
çıkartabilmesi için sırtına hafif hafif vurması öğretilmeli.
Verilen besleyicilerin kontamine olmamalı.
Isıya dayanıklı cam biberon kullanılmalı.
Biberonlar her kullanımdan sonra en az 10 dk. Kaynatılmalı.
Lastik emzikleri ve biberon kapakları en az 5 dk. Kaynatılmalı.
4-6 aydan sonra çocuk daha iyi yutabilir. Bu aylardan başlayarak süt
yada mama biberonla değil, daha kolay temizlenebilen kaşık yada
® Bu yaştaki çocukların kemikleri, dişleri, kasları ve sinir sistemi dolaşım
ve diğer organlarının normal şekilde büyüyüp gelişmesi için hacim
yönünden az, besi değeri yoğun besinlere gereksinim vardır.
® Biz büyükler besin değeri düşük, miktarı fazla yiyeceklerden
faydalanabiliriz.Çocukların yiteceği miktarlar sınırlıdır.Bu nedenle
besin değerinin yüksek olması gerekir.
® Her şeyden önce çocuğun enerjiye gereksinmesi vardır.Çocuğun enerji
gereksinimi, bazal metabolizma, büyüme ve fiziksel aktivite için
harcadığının toplamıdır(Bazal metabolizma, canlılığın göstergesi olan
sinir-kan dolaşım ve boşaltım sistemlerinin çalışması için harcanan
enerjidir).
® Çocuk aldığı enerjiye oranlı olarak protein, vitamin ve minerallerin her
birinden aldığı takdirde sağlıklı olur ve normal büyüme ve gelişmesini
sürdürür.
® Vitamin ve mineraller, besinlerle alınan enerjinin çocuğun bedeninde
büyüme ve güç enerjisi haline gelmesi,kemik ve dişlerin gelişimi, mikrop
ve diğer dış etkenlere karşı korunma için gereklidir.
BESLENME SORUNLARI
Ø Zayıflık: Ani ve uzun süren hastalık veya uzun süre iştahsızlık sonucu
oluşabildiği gibi besleme uygulamalarındaki hatalardan veya yoksulluk
nedeniyle uygun besinlerin aile tarafından sağlanamamasından dolayı
olabilir.
Ø Şişmanlık: Ailelerin ekonomik durumundaki iyileşme, yaşam biçimlerinde
hareketsizlik, yetişkinlerde olduğu gibi çocukluk çağında da şişmanlık riskini
artırır.5-6 yaş ve ergenlik döneminde şişman olan çocukların yetişkinlikte de
şişmanlığa meyilli oldukları belirtilmiştir. Çocuk şişman diye bilinçsizce
diyet uygulanması yanlıştır. Çocuk uygun şekilde beslenir ve hareketsizliği
önlenirse şişmanlık oluşmaz.Şişmanlığın bir nedeni de şekerli ve yağda
kızartılmış besinlerle kola gibi boş kalori kaynaklarının aşırı tüketilmesidir.
Ø Diş Çürüklüğü: Beslenme ve yeme alışkanlıkları diş sağlığının korunmasında
önem taşır. Şekerli besinlerle kolalı içeceklerin fazla tüketilmesi dişleri
çürütür. Kola, şekerli çay biberona konup sürekli çocuğa içirilirse çürüme
daha da hızlanır. Kola yerine süt, ayran içmesi şekerli yiyecekler yerine
meyve yemesi dişlerin çürümesini engeller.Çocuk diş fırçalama yaşına
geldiğinde diş fırçalaması öğretilir.Dördüncü aydan itibaren flor tablet
verilmesi önerilmelidir.
Ø Besin Alerjileri: Ailesel olarak alerjiye yatkın olan ailelerin çocuklarında alerji
daha sık görülür. Alerjik tepkime deride ürtiker gibi kızarık ve sivilceler şeklinde
görüldüğü gibi sindirim sistemi bozuklukları, yorgunluk, davranış bozuklukları ve
solunum güçlüğü şeklinde de ortaya çıkar. Belirti görüldüğünde çocuğun yedikleri
ve içtikleri gözlemlenmeli, yiyecek ve içeceklere katılan kimyasal katkı öğeleri
doğal besinden daha alerjiktir. Bazı çocuklar doğal besinlerde alerjik olabilir. Çiğ
besinler pişmişlerden daha alerjiktir.
Ø Dikkat Yetersizliği-Hiperaktivite : Okul öncesi çocuklarda bu sorun görülebilir.
Sorunun başlıca belirtileri; aşırı hareketlilik, dikkatsizlik, tolerans gösterememe ve
huzursuzluktur. Bu gibi belirtilerin çocuğun beslenme biçimiyle ilintili olduğu ileri
sürülmüştür. Bu çocuklardan şekerlemeler, pudinkler, aromalı sütler, gazozlar,
kolalar, hazır çorbalar gibi yiyecek ve içecekler uzak tutulmalıdır.
Ø İshal : İshal en çok yiyecek ve içeceklerin bozulduğu yaz aylarında görülür. Hafif
ve orta derece ishalde yapılacak ilk şey: Çocuğun bedeninden kaybolan su ve tuzun
yerine getirilmesidir. İshalli çocuğa Kaynatılıp soğutulmuş suyla hazırlanan tuzlu
ayran, iyice kaynatılmış pirinç ezmesi- yoğurt, iyice pişirilmiş patates ezmesiyoğurt, pişirilmiş havuç ezmesi-yoğurt karışımlarına tuz ekleyerek verilmelidir.
Ø Kabızlık : Çocuk kabız olursa yemeğine biraz zeytinyağı koyunuz. Kayısı veya
erik marmelâdından bir kaşık yedirilip üzerine ılık su içirilir.Çocuğun hareket
etmesi sağlanır.
• Anneye yalnızca zorlukla karşılaştığında yardım edin
• Bazı anne ve bebeklerin emzirirken kendilerine rahat gelen ancak
başkaları için zor olan pozisyonları vardır. Bu özellikle 2 aylıktan büyük
bebekler için geçerlidir. Eğer bebek anne sütünü etkin şekilde alıyorsa ve
anne rahatsa pozisyonu değiştirmeye gerek yoktur.
• Annenin mümkün olduğunca kendisinin yapmasını sağlayın.
• Annenin yapması gerekeni siz yapmayın. Ona ne yapmasını istediğinizi
söyleyin.
• Mümkünse, kendi vücudunuzun üstünde gösterin.
• Ne yaptığınızı anladığından ve kendi kendine yapabileceğinden emin olun.
• Sizin yapacağınız annenin bebeğini uygun pozisyona kendisinin
koymasını sağlamaktır.
• Siz bebeğe doğru pozisyon verin ancak, bunu kendi annesi yapamazsa
bunun bir yararı yoktur.
• Anneye bebeği nasıl tutacağını anlatın, gerekirse
gösterin.
•
Şu dört temel noktanın anlaşılmasını sağlayın.
•
1. Bebeğin başının ve vücudunun aynı doğrultuda,
düz bir hat üzerinde olması gerekir.
•
2. Bebeğin burnu meme başının hizasında olacak
şekilde yüzü memeye bakmalı
•
3. Anne bebeği kendi vücuduna yakın tutmalı.
•
4. Eğer bebek bir yeni doğansa yalnızca başı ve
omuzlarından değil ayrıca poposundan da
desteklenmelidir.
• Anneye rahat ve sakin şekilde yatması için yardım edin.
• Bebeği nasıl tutması gerektiğini gösterin.
• Oturan anne için geçerli olan dört ana kural yine
önemlidir.
•
Bebeği kolunun alt kısmıyla destekleyebilir. Eğer
gerekirse memesine kolunun üst kısmı ile destek olabilir.
• Eğer memesini desteklemezse, bebeği üst kolu ile
tutabilir.
Bebeğini koltukaltı
pozisyonunda tutan
anne
• İkizlerde
• Kanal tıkanıklığı
durumlarında
• Bebeğin
yerleşmesinin zor
olduğu durumlarda
Emzirdiği göğsüne
zıt koluyla bebeğini
tutan anne
• Çok küçük
bebeklerde
• Hasta bebeklerde
yararlıdır