Havuç Yetiştiriciliği Sunumu

HAVUÇ YETİŞTİRİCİLİĞİ
Familya: Apiaceae (Umbellifera)
Daucus carota
Giriş
 Havucun anavatanı Anadolu’dur.
 Ülkemizde kışlık sebze olarak tüketilmesine
rağmen dünya ülkelerinde her mevsim
tüketilmektedir.
 Önceleri mor ve beyaz renkli havuçlar
üretilirken, günümüzde dünyada üretilen
havuçların büyük bir bölümü portakal
renklidir.
 Ayrıca kırmızı, mor ve siyah renkli havuçlar
da az da olsa üretilmektedir.
HAVUÇ
Doğu/Asya havuçları
Batı/Karoten havuçları
Genelde antosiyanin içerir ve
mor renk hakimdir
Turuncu renk hakimdir, beyaz ve
sarı renk te bulunur
Yapraklar tüylüdür
Yapraklar parlak ve tüy yoktur
Yapraklar daha az parçalıdır
Yapraklar çok parçalıdır
Köklerde dallanma fazladır
Köklerde dallanma daha azdır
Tek yıllıktır
Doğu havuçlarının sarı
olanlarından selekte edilmiştir
Afganistan, Rusya ve İran’da
yaygındır
Türkiye’den çıkmıştır
Batı havuçları
İki yıllıktır
1. Kısa köklü olanlar (Erkenci)
2. Orta boy olanlar (En çok üretilen)
3. Uzun köklü olanlar (Derin ve iyi hazırlanmış topraklarda)
D. carota 13 tane alt tür içermektedir. Sadece D. caraota sativus
yetiştirilmektedir.
DÜNYA HAVUÇ ÜRETİMİ
HAVUÇ VERİMİ
(kg/da)
Yıl
HAVUÇ
ÜRETİMİ (Ton)
2004
Dünya
Yıl
2004
Dünya
2217
İngiltere
7386
Çin
8 292 500
Almanya
5276
ABD
1 601 790
ABD
3971
İngiltere
650 000
Fransa
4395
Japonya
660 000
Türkiye
2023
Fransa
703 218
Çin
1832
Almanya
554 000
Japonya
3142
Türkiye
405 000
23 977 500
Besin İçeriği
Vitamin ve Diğer maddeler
Vitamin A
Vitamin B1
Vitamin B2
Niacin
Vitamin C
Protein
Yağ
Karbonhidrat
Kalsiyum
Fosfor
Demir
Miktar
10 500 IU
0.057 mg
0.056 mg
0.440 mg
5.286 mg
1.057 g
0.264 g
8.193 g
34.361 mg
32.599 mg
7.048 mg
Kullanım Alanları
●Taze Tüketim
 Çiğ
 Pişirilerek
●Turşu
●Konserve
●Kurutulmuş
●Meyve Suyu
●Şalgam Suyu
●Şekerleme Sanayi
●Renk Maddesi Üretimi
Yetiştirilen Havuç Tipleri
Yuvarlak - Konik
Uzun-Konik
Kısa
Konik
Silindirik
Yuvarlak
Topaç
Havuç Renkleri
Kırmızı
Siyah
Sarı
Mor
MORFOLOJİK ÖZELLİKLER
K ö k
Havuç derin ve kazık köklü bir sebzedir. Havuçta kökler çeşitlere bağlı
olarak uygun toprak ve çevre şartlarında 70-80 cm derinliğe kadar
inebilmektedir Yenen kısmı tamamen kazık kök, kazık kökün ve
hipokotilin bir kısmı veya hipokotil oluşturmaktadır. Havucun şekli
çeşitlere bağlı olarak çok büyük bir çeşitlilik göstermektedir.
Havuçta çimlenmeden sonra kök iki aşamada gelişir.
İlk aşamada kök derinlemesine büyür, ikinci aşamasında ise kök enine
doğru şişkinleşerek büyür. Havucun kök gelişimi toprak ve çevre
şartlarında çok duyarlıdır. Toprağın bünyesi ve tekstürü şekil ve
büyüklük üzerinde etkilidir. Kök büyüme döneminde su sorunu olursa
kökler kısa yada zayıf kalırlar. Olumsuz çevre şartları ikinci büyüme
dönemine havucun ince kalmasına, karatenoidlerce fakir olmasına,
rengin açılmasına sebep olur.
MORFOLOJİK ÖZELLİKLER
G ö v d e
Havuç gövdesi havucun hemen
üst kısmında oluşan ve rozet
yapıdaki yaprakların orta
kısmında ikinci yılda gelişir ve bir
çiçek tablası ile son bulur. Gövde
150-160 cm’ye kadar uzayabilir.
Gövde üzerindeki yapraklar
aşağıdan yukarı doğru küçülürler.
Yaprak koltuklarından yan
sürgünler çıkar ve birincil, ikincil
ve üçüncül gibi devam eder.
Gövde boyuna çizgilidir, üzeri
tüylüdür ve tipik havuç kokusu
vardır. Ana dal ve yan dallar bir
çiçek tablası ile son bulur.
Y a p r a k
Havuç yaprakları birleşik olup iğne
şeklindedir. Yapraklar tüylü ve üst
kısımları parlaktır. Yaprak sapları
daha fazla tüy bulundurur. Çeşitlere
bağlı olarak yaprak saplarında
renklenme (antosiyanin) olabilir.
Yaprak rengi açık yeşilden koyu
yeşile kadar değişir, hatta mumsu
tabaka bulunanlarda gri yeşil renk
olabilir. Birinci yıl havucun
üzerinde rozet şeklinde oluşan
yapraklar ikinci yıl gövdenin
üzerinde oluşanlardan daha fazla
ve büyüktür. Geçci çeşitler daha
fazla yaprak oluşturur.
MORFOLOJİK ÖZELLİKLER
Ç i ç e k
Havuç bitkisi şişkinleşmiş köklerin vernelizasyon ihtiyacını giderdikten
sonra çiçeklenmeye başlar. Çiçek durumu şemsiye şeklindedir. İlk
çiçeklenme ana gövdenin üzerindeki ana şemsiyede başlar. Birincil,
ikincil, üçüncül şeklinde şemsiyeler oluşur. Bu oluşum sırasına göre
büyüklüğe sahip olurlar. En büyük şemsiye ana şemsiyedir. Meyve
bağlama, irileştirme ve olgunlaştırma da bu sıraya göre olur. Her
şemsiye yüzlerce çiçek sapını ve ucundaki çiçekleri taşır.
Çiçekler erseliktir. Taç yaprakları beyazdır. Beşli yapıya sahiptir.
Şemsiyelerde iç kısma doğru gidildikçe sadece erkek organı gelişmiş
çiçeklerin oranı artar. Bir bitki üzerinde sadece dişi organlı, sadece
erkek organlı veya erselik çiçeklere rastlanmaktadır.
Döllenme pek çok böceğin ve sineklerin yardımı ile olmaktadır.
Çiçeklerde yüksek oranda protoandry vardır.
MORFOLOJİK ÖZELLİKLER
T o h u m:
Meyve iki parçalı bir yapıdadır. Bu iki parça tohum olgunlaşma anında
orta kısım açılarak birbirinden ayrılır. Uç kısımları halen birleşik
durumdadır. Meyve yaprağı tohumun üzerinde bulunur ve tohum bir zar
tarafından sarılır. Tohumlar boyuna çizgilidir ve çıkıntılar üzerinde
tüyler vardır. Bu tüyler tohumların birbirine tutunmasını sebep olur. Uç
kısımlardaki tüyler daha uzundur ve uç kısımları kıvrıktır. Tohumlar 2-4
mm uzunluğunda ve 1-1,5 mm enindedir. Tüyü alınmış 1 gram tohumda
500-800 adet tohum bulunur. Uygun depolama şartlarında (düşük
sıcaklık düşük nem) tohumlar 3-4 yıl çimlenme yeteneğini korurlar.
Tüyler tohum ağırlığının %20-30’nu oluştururlar. Ovulmayan
tohumlarda ekim güçleşir ve homojen sıklık sağlanamaz. Hasat edilen
tohumlar hemen ekilebilme yeteneğine sahiptir.
İk lim istekleri
Havuç bir serin iklim sebzesidir. Düşük sıcaklıklara toleransı nedeni ile
soğuk bölgelerimizde erken ilk baharda, sıcak bölgelerimizde de geç
sonbaharda ve kışın yetiştirilebilmektedir. Yağış ve nem olumlu etkiye
sahiptir fakat sürekli yağışlar ve kapalı günler kalite ve verime olumsuz
etkide bulunur.
Havuç tohumları 4 oC’de çimlenebilir fakat opt çimlenme sıcaklığı 2527oC’dir. 10 oC’nin altında çimlenme çok uzun sürede gerçekleşir. Opt.
Büyüme sıcaklığı ise 15-20oC’dir. Daha düşük sıcaklılar
vernelizasyona, daha yüksek sıcaklılar (25-30 oC) sapa kalkmaya ve
kalitenin bozulmasına sebep olmaktadır. Sıcaklık ve ışıklanma havuçta
renk oluşumuna olumlu etkide bulunur. 15 oC’nin altında oluşan renk
tatmin edici değildir.
Yüksek sıcaklık havucun boyunu, düşük sıcaklık ise rengini ve çapını
olumsuz etkiler. Toprakta yüksek nem ile soğukluk, düşük nem ile de
sıcaklık birleştiği zaman üretimi olumsuz etkiler. İlk bahar üretiminde
havalar birden ısınır ise sapa kalkma oranı artar.
İklim İstekleri
Havuç bir serin iklim sebzesidir
Sıcaklık ve toprak nemi çok
önemlidir
Çimlenme sıcaklığı
Min : 5 oC
Opt: 15-20 oC
Max: 29 oC
Gelişme sıcaklığı
Min: 5 oC
Opt: 15-20 oC
Max: 30 oC
Toprak İstekleri ve Hazırlığı
 Hafif bünyeli
 Derin
 Besin maddelerince zengin
 Havalanması ve drenajı iyi
 Su tutma kapasitesi yüksek
 Taş ve benzeri sert cisimler bulundurmayan
 Nematod gibi zararlıların olmadığı
 İyi işlenmiş
 pH 6-6,5
Derin toprak işleme
Pulluk tabanın kırılması
Yüzeysel toprak işleme
Toprağın inceltilmesi
Tahtaların ya da sırtların oluşturulması ve ekim
Yetiştirme Şekli
Doğrudan tohum ekimi
Düze ekim
 Sıraya
 Serpme
Tahtaya (Sırta) ekim
 Sıraya
 Serpme
Ekilecek tohum miktarı: Dekara 250-350 gr
Ekim mesafeleri: 25-30-40 cm SA x 3-5 cm SÜ x 1-2 cm D
Tahtaya (Sırta) Ekim
Tahta genişliği 120-160 cm
Sıraya ekim
Mini
spring
sulama
Sıralar arası mesafe 25-40 cm
Bakım İşlemleri
Çıkış tamamlanıp bitkiler 2-3 yapraklı aşamaya geldikten sonra sıra
üzerinde seyreltme ve sıra arasında çapalama işlemi yapılır.
Seyreltme yapılırken bırakılan bitkilerin köklerine zarar
verilmemelidir.
Gübreleme ve Sulama
Çiftlik gübresi: Aynı yıl  Bir önceki ürüne 
Taban Gübresi:
5-6 kg /da NPK (15:15:15)
yüzeysel işleme ile birlikte
Üst Gübre:
Yabancı ot mücadelesinden sonra
20-25 gün ara ile 7-8 kg N
Hasattan 20-30 gün önce 2.5-5 kg K
Sulama:
Karık (sızdırma) (Tahtaya ekim)
Yağmurlama
(Düze veya tahtaya ekim)
Can suyu verildikten sonra toprak ve iklim şartlarına göre yağmurlar
başlayıncaya kadar sulama yapılır
Sulama erken ekimlerde çok önemlidir
Havuç kurağa ve fazla suya hassas, sürekli ve yeterli su ister
Yabancı ot kontrolü
 Yabancı ot sorunu az olan tarlaların seçimi
Toprak hazırlığı döneminde mücadele
Çıkıştan sonra mücadele
 Mekanik yolla mücadele
 Kimyasal yolla mücadele
3-4 gerçek yaprak aşamasında
Geniş ve dar yapraklı yabancı otlara karşı
herbisitler ile mücadele
Tarımsal Savaşım
Hastalıklar: Botrytis, Rhizoctonia, havuç mildiyösü, yumuşak
çürüklük, Sclerotinia, Külleme
Zaralılara: Havuç sineği, Nematodlar, köstebekler, Dana burnu, tel
kurtları
Olgunluk Hasat ve depolama
Havuçlarda çeşide has büyüklüğe ulaşması ile hasada başlanır ve hasat
birkaç hafta sürebilir. Erken hasat edilen havuçlar tatsız ve cılız olurlar.
Taze tüketim için düşünülen havuçlar tam zamanında hasat edilmelidir.
Havuçlarda olgunlaşma süresi; erkencilerde 8-10 hafta, orta çeşitlerde 1214 hafta, geç çeşitlerde 16-18 haftadır.
Hasat elle yada makine ile yapılabilir. Ülkemizde pazara plastik torbalarda
sunulmaktadır. Marketlerde 1 kg’lık paketler halinde de bulunmaktadır.
Uzun süre kapalı kaplarda kalan havuçlarda acılaşma olmaktadır. Bu
nedenle uzun süre muhafaza edilecek ise dere kumu içinde yapılmalıdır.
Havuçlar 3-5 oC’de %90-95 nemde 6 ay kadar muhafaza edilebilir. Hasat
olgunluğu ve zararlanmadan söküm muhafazada önemlidir.
Verim
Havuçta verim hasat zamanına göre
değişmektedir. Orta erkenci çeşitlerde
2.5-3 ton, geçci çeşitlerde 3-5 ton
Tohum Üretimi
1- Tohumdan tohuma ,
2 -Tohum –kök (havuç) –tohum
Şemsiyeler olgunlaşmaya göre hasat
edilmeli.
100-130 kg tohum /da.
Sık Ekimden Kaynaklanan Sorunlar
Ağır bünyeli yada kötü hazırlanmış
toprakta ortaya çıkan şekil bozuklukları
Geciken Hasat ve Çiçeklenme Başlangıcı
Havuçta Su Düzensizliğinden
Kaynaklanan Çatlamalar
Havuçta Kalite Kriterleri
 Düzgün şekil (Nantes tipi)
 Parlak bir renk
 Floem/ Ksilem oranı
 Yan köklerin olmaması
 Bütünlük
Çatlamamış
 Gevrek tekstür (Lifsiz)
Mekanik Hasat
Yıkama Ünitesine Taşınması
Yıkama İşlemi
Hızlı Akan Suda Taş gibi Ağır Yabancı Maddelerin Ayrılması
Durulama ve Havuçlar Paketlenmek Üzere Taşınmakta
Yıkanmış Olan Havuçların Sınıflanması