Dr Duygu KURTULUŞ - İstanbul Sağlık Müdürlüğü
advertisement
Dr Duygu KURTULUŞ Romatizma Nedir? Hareket sistemimizin bileşeni olan – kas, – kemik, – eklem ve bağlarda Ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı ve şekil bozukluğuna neden olan ve bazen iç organlarda da bozukluklara neden olan tıbbi hastalıklara 'romatizmal hastalık' denmektedir Romatizma Nedir? ‘’Romatizma’’ denen tek bir hastalık yoktur ‘’Romatizma’’ çok sayıda hastalığı kapsayan bir tanımdır 200'ün üzerinde türü vardır Eklem romatizmaları – Osteoartrit – Romatoid artrit Yumuşak doku romatizmaları – – – – Fibromiyalji Boyun ağrısı Bel ağrısı Kemik erimesi (osteoporoz) bunlar arasında en sık görülenleridir Romatizma Neden Ortaya Çıkar? Romatizmal hastalıkların önemli bir bölümünün kesin nedeni bilinmemektedir Genetik yatkınlık bazı romatizma türlerinde önem taşır Ortaya çıkma nedeni bilinen romatizmal hastalıklar; – Mikropların neden olduğu mikrobik romatizmalar – Akut eklem romatizması – Gut hastalığı Romatizma Neden Ortaya Çıkar? Hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştıran ya da tabloyu ağırlaştıran diğer faktörler – – – – – – – – Yaş Cinsiyet Kalıtım Meslek Travmalar Psikolojik faktörler Eklemlerdeki yükü artıran şişmanlık Damar yapısını bozan sigara kullanımı Romatizma Kimlerde Ortaya Çıkar? Kadınlar romatizmal hastalıklardan daha sık etkilenmektedir Yaş ilerledikçe romatizma sıklığı artar. Bazı romatizmal hastalıklar ise erkeklerde (gut, ankilozan spondilit) ya da gençlerde (örneğin sistemik lupus eritematozus) daha sık görülür. Romatizmal hastalıklar çocukluk çağında da görülebilir Eklem Nedir? Kemiklerimizin birleştiği bölgelere verilen isimdir Bazı eklemlerimiz çok hareketlidir – Dirsek, diz, parmak, ayak bileği Bazı eklemlerimiz sadece kemiklerin birleşmesini sağlar – Kafatası eklemleri Omurgamızda da boyun ve belimizi hareket ettirmemizi sağlayan eklemler vardır Eklemlerde bulunan kıkırdak dokusu kemiklerin birbirine sürtünmesini engeller www.romatizma.net’ten alınmıştır Romatizma Nasıl Gelişir ve İlerler? Romatizmal hastalıkların oluşma nedeni bilinmemekle beraber oluşum süreci iyi tanımlamıştır Temelde 2 romatizma tipi vardır – İltihabi romatizmal hastalıklar – İltihabi olmayan romatizmal hastalıklar Romatizma Nasıl Gelişir ve İlerler? İltihabi romatizmalarda neden bir mikrop olabilir, mikrop etkilediği eklemde uzun süren bir iltihaplaşma süreci başlatabilir Mikropsuz iltihabi hastalıklarda ise, bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu eklemlerde (romatoid artrit, ankilozan spondilit) ya da bağ dokuda (sistemik lupus eritematozus) iltihap oluşabilir Bunların dışında başta ürik asit olmak üzere diğer kristallerin eklemlerde ve çeşitli dokularda oturarak yaptığı tahriş sonucu ortaya çıkan iltihap vardır (gut ve yalancı gut hastalığı) Romatizma Nasıl Gelişir ve İlerler? İltihabi olmayan romatizmaların en önemli örneği, eklemlerde ortaya çıkan artrozlardır Halk arasında kireçlenme olarak da adlandırılan artroz (osteoartrit) en sık görülen eklem hastalığıdır Eklemde iltihap yok ancak aşınma vardır, eklemin içindeki kıkırdak incelir ve kaybolur, eklemlerin kenarlarında kemik çıkıntıları oluşur En sık kalça ve diz eklemlerini etkiler, çok sayıda eklemi tutması nadirdir Genellikle 50 yaşından sonra ortaya çıkar Ağrı genellikle hareket sonrasında ortaya çıkar, sabah yoktur İltihabi olmayan romatizmaların en önemli nedenleri kaza, darbe gibi mekanik nedenler, metabolik ve psikolojik bozukluklardır. Romatizma Hangi Organ ve Yapıları Etkiler? Eklemler Kaslar Yumuşak dokular – Deri – Deri altı dokusu, – Bursalar (eklemlere yakın küçük kesecikler) – Kirişler – Kiriş kılıfları – Bağlar Kemikler Kalp Damarlar Sinir sistemi Akciğerler Lenf düğümleri Dalak Karaciğer Solunum sistemi Göz Böbrek Artrit ve Romatizmanın Farkı Nedir? Doktorunuz teşhisinizin ‘’artrit’’ olduğunu belirtirse eklem ya da eklemlerinizde iltihap olduğu kanısına varmıştır Artrit ön planda hareketli eklemlerin hastalığıdır Bu hastalıklarda sadece eklemler değil eklemin çevresindeki kaslar, yumuşak dokular ve bağlar da etkilenebilir Uzun süren artritler eklemlerde şekil bozukluğuna ve eklemin hiç hareket edememesine yol açabilirler Artritin En Önemli Belirtileri Nelerdir? Ağrı Şişlik Kızarıklık Sıcaklık Eklemin normal hareketlerini yapamaması Artritin En Önemli Belirtileri Nelerdir? Artrit ve Romatizmanın Farkı Nedir? Romatizma, eklem, kemik, bağ ve tendonlarda ağrı ve katılıkla seyreden hastalıklara verilen genel bir isimdir Romatizmanın eklemleri tutması şart değildir, örneğin bazı romatizmal hastalıklar sadece kasları etkiler Romatoid Artrit Eklemlerde bulunan zarın ve ardından eklemin iltihaplanması ile seyreden romatoid artrit yıllar içinde eklemlerin tahrip olmasına yol açabilen, sık görülen, kronik bir hastalıktır Çok sayıda eklemde iltihap görülür Tüm vücudu etkileyen (sistemik) ve iç organları da tutabilen bir hastalıktır Erken teşhis edilmesi ve uzun süre ilaçlarla tedavi edimesi gerekmektedir Ankilozan Spondilit Omurga ve leğen kemiği eklemlerini tutan kronik romatizma hastalığı ise ankilozan spondilit adını alır. Genç erkeklerde daha sık görülür. Tedavi edilmemesi omurga hareketlerinde kısıtlanmaya yol açabilir. Romatizma Tanısı Nasıl Konulur? Romatizmal hastalıklara özellikle erken dönemde tanı konulması güç olabilir ve hastanın bir süre hekimler tarafından tetkik edilmesi ve izlenmesi gerekebilir Romatizmal hastalıklarda en uygun tedavinin yapılabilmesi için ilk aşamada hastalığa doğru teşhisin konulması gereklidir Romatizmal hastalıkların belirtileri zaman içinde değişiklik gösterebilir Romatizma Tanısı Konulurken Başvurulabilecek Yöntemler Nelerdir? Tıbbi hikaye alınması Fizik muayene Laboratuvar testleri Radyografiler Eklem sıvısı ve doku örnekleri alınarak incelenmesi Romatizmal Hastalıkların Tedavisi Nasıl Olmalıdır? Romatizmal hastalığı olan her hasta için en uygun tedavi, her hasta için bireysel olarak ve deneyimli bir ekip tarafından planlanmalıdır Etkin bir tedavi için hasta ve doktor arasında iyi bir iletişim gereklidir Egzersiz ve ağrı idaresi programlarından faydalanabilmek ya da cerrahi tedavi gerekiyorsa, bu kararı verme konusunda hasta doktorundan yardım alabilir Romatizmal Hastalıkların Tedavisi Nasıl Olmalıdır? Bazı romatizmal hastalıklar uzun süre, hatta ömür boyunca devam edebilir. Bu durumda tedavi de uzun sürecek ve verilen ilaçların hekim kontrolünde sürekli alınması gerekecektir Uygulanacak tedavi yaklaşımı ne olursa olsun, hastalığı tamamen yok etmese dahi günlük yaşamınızın ağrısız ve rahat olmasını sağlamayı amaçlamaktadır Romatoid Artriti Anlamak Hasta ve hasta yakınlarının hastalıkla daha iyi başedebilmelerini sağlamak ve yaşam kalitelerini artırmak için son derece önemlidir İyi bilgilendirilmiş ve kendi tedavilerine aktif katılan bireyler; – daha az ağrı yaşamakta – daha az sıklıkla doktora başvurmaktadır Romatoid Artrit Romatoid artrit en sık görülen iltihabi eklem hastalığıdır Romatoid Artrit Eklemlerde ağrı, şişlik, katılık ve fonksiyon kaybına neden olabilen iltihabi bir hastalıktır Romatoid Artrit Birkaç hafta ya da ay sürebileceği gibi, ömür boyu da devam edebilir Kimlerde Daha Sık Görülür? Kadınlarda erkeklere oranla 3 kat daha sık görülür Görülme sıklığı 20-50 yaşları arasında en fazla olmakla beraber çocuklarda ve gençlerde de görülmektedir Nedeni Nedir? RA'da bağışıklık sistemi bozulmuştur ve vücut kendi dokusunu yabancı gibi algılayıp buna karşı savaş başlatır Eklemlerde iltihap hücreleri toplanır ve bu hücrelerden dokulara zarar verecek maddeler (enzim, antikor, sitokin) salgılanır Bilim adamları, hala romatoid artritte bağışıklık siteminin vücudun kendisine savaş açmasına yol açan nedeni tam olarak bilememektedir Genlerin Rolü Var mı? RA direkt olarak anne-babadan çoçuğa geçen genetik bir hastalık değildir Ancak RA'ya yatkınlık hali genlerle geçiş gösterebilir RA'lı birçok hastada HLA-DR4 adı verilen belirli bir genetik belirleyicinin bulunduğu gösterilmiştir Enfeksiyon Romatoid Artriti Başlatır mı? Birçok araştırmacı ve hekim RA'nın başlangıcında enfeksiyonun rolü olabileceğini düşünmektedir, ancak kanıtlanmış değildir RA bulaşıcı bir hastalık değildir. Ortamda çok yaygın olarak bulunan bir mikrobun, RA'ya yatkınlığı olan kişilerde bağışıklık sistemini bozarak hastalığa neden olduğu varsayılmaktadır Hormonların Rolü Nedir? Belli hormonlardaki yetersizlik veya değişiklikler, genetik olarak yatkın ve çevresel tetikleyiciye maruz kalmış bir kişide romatoid artrit gelişimini hızlandırabilir Hastalık kadınlarda erkeklere oranla daha sık ortaya çıkmakta, gebelikte iyileşebilmekte veya gebelikten sonra ve emzirme döneminde alevlenebilmektedir. Hastalığa yatkın bireylerde doğum kontrol haplarının kullanılması da romatoid artritin ortaya çıkma olasılığını artırabilmektedir. Bilim adamları imün sistem molekülleri olan IL-12 ve TNF-α düzeylerinin gebelik süresince değişen hormon düzeyleri ile birlikte değişebileceğini düşünmektedir. Vücudun Hangi Bölgeleri Daha Sık Tutulur? Genelde eklemleri simetrik olarak tutar; yani bir diz veya el tutulduğunda diğer diz veya elin de tutulması beklenir. Genelde el bileklerini ve ele en yakın parmak eklemlerini etkiler. Ancak eklemlerin yanında vücudun diğer bölümlerini de tutabilir. Romatoid Artritin En Sık Etkilediği Eklemler El Bileği ve elin eklemleri – Tırnaklara yakın uçtaki eklemler (başparmağı hariç) çok etkilenmez Kalça Diz Omurilikte vertebraların arası Romatoid Artritin En Sık Etkilediği Eklem Dışı Bölgeler Gözyaşı kanalları Tükürük salgı bezleri Kalp ve akciğerler Romatoid Artrit Genellikle Kronik bir durumdur. Yani süreklidir ancak zaman zaman alevlenmeler olur. Bu zamanlarda semptomlar daha da belirginleşir Remisyon Alevlenme Romatoid Artritin Özellikleri Hassas, sıcak, şiş eklemler Etkilenen eklemlerde simetrik tutulum Sıklıkla el bilekleri ve el parmak eklemlerinde iltihap Yorgunluk, nadiren ateş, genel olarak kendini iyi hissetmeme durumu Sabahları veya uzun süreli istirahat sonrası 30 dakika veya daha uzun süreli katılık Yıllarca sürebilen belirtiler Hastalığa sahip kişiler arasında belirtiler değişken olabilir Romatoid Artrit Nasıl Gelişir ve İlerler? Romatoid artrit de çok sayıda romatizmal hastalık gibi bir otoimmün hastalıktır (“oto” öz anlamındadır) Bu hastalıkta normalde vücudu mikrobik hastalıklar ve diğer hastalıklara karşı koruması beklenen kişinin bağışıklık sistemi bilinmeyen bir nedenle eklemlere karşı savaşır Beyaz kan hücreleri eklemleri oluşturan kemikleri saran “sinovyum” adlı zara göç eder ve ısı artışı, kızarıklık, şişlik ve ağrı ile belirlenen iltihaba neden olur (sinovit) Romatoid Artrit Nasıl Gelişir ve İlerler? İltihap sürecinde, normalde ince olan sinovyum kalınlaşır ve eklemi şiş ve dokunmayla kabarık hissedilen hale getirir Çevredeki kas, tendon ve bağlar zayıflar Romatoid artrit aynı zamanda daha yaygın kemik kaybı ve sonuçta osteoporoza (kemiklerin kırığa daha yatkın olmaları) neden olabilir Romatoid Artrit Nasıl Gelişir ve İlerler? Romatoid artrit ilerledikçe eklemi destekleyen ve dengede tutan kaslar, bağlar ve tendonlar zayıflar ve normal işlev göremez hale gelir Bu etkiler, romatoid artritte sık görülen ağrı ve eklem hasarına yol açar Romatoid Artrit Nasıl Gelişir ve İlerler? Hastalığın ileri evrelerinde, iki kemik birbirine doğru yaklaşıp eklemin yokolmasına neden olabilirler Romatoid Artrit Nasıl Gelişir ve İlerler? Etkilenen eklemin yanında, deri altında Romatoid nodül adı verilen küçük parçalar oluşabilir Bu parçaların ebatları bir bezelye ya da ceviz büyüklüğünde olabilir Romatoid Artrit Nasıl Gelişir ve İlerler? Hastalığın ilk bir-iki yıl içinde kemiklerde hasara yol açtığına inanılmaktadır. Bu nedenle hastalığın erken tanı ve tedavisi büyük önem taşımaktadır Romatoid Artrit Nasıl Gelişir ve İlerler? Kalıcı, sürekli ağrısı olan, vücudunun her iki yanındaki eklemlerde şişlik olan kişiler romatoid artrit taraması için mutlaka hekime başvurmalıdır Romatoid Artrit Tanısı Nasıl Konulur? RA tanısının konmasını sağlayan tek bir test bulunmamaktadır Tanı, eklem iltihabı varlığında olası diğer nedenlerin elimine edilmesiyle konur Romatoid Artrit Tanısı İçin Yapılacak Testler Tıbbi hikaye alınması Fizik muayene Laboratuvar testleri Radyografiler Eklem sıvısı ve doku örnekleri alınarak incelenmesi Romatoid Artrit Tedavisinde Hedefler Ağrıyı azaltmak İltihabı baskılamak Eklem hasarını yavaşlatmak veya durdurmak Sağlıklı olma hissi ve fonksiyonları iyileştirmek Romatoid Artrit Tedavisinde Güncel Yaklaşımlar Sağlık davranış değişiklikleri İstirahat ve egzersiz Eklem bakımı Stres azaltma Sağlıklı beslenme İlaçlar Cerrahi Rutin izlem ve bakımın devamlılığı Sağlık Davranış Değişiklikleri Belli aktiviteler kişinin bağımsız fonksiyon görebilme yeteneğinin iyileştirilmesi ve pozitif bir bakış açısının sürdürülmesinde yardımcı olabilir İstirahat ve Egzersiz Romatoid Artritli kişiler istirahat ve egzersiz arasında iyi bir denge kurmalıdır. Hastalığın aktif olduğu dönemlerde daha fazla istirahat Hastalığın daha iyi olduğu dönemlerde daha fazla egzersiz İstirahat Aktif eklem iltihabının ve ağrının azaltılmasında ve yorgunlukla savaşımda yardımcı olabilir İstirahatin süresi kişiden kişiye değişmekle beraber, genel olarak uzun süre yatakta vakit geçirmektense kısa istirahat molaları verip daha sonra aktiviteye devam etmek daha yararlıdır Egzersiz Sağlıklı ve güçlü kasların sağlanması Eklem oynaklığının korunması Esnekliğin devam ettirilmesi için önemlidir Ayrıca; İyi uyumaya yardımcı olabilir Ağrıyı azaltabilir Olumlu düşünmeyi sağlayabilir Kilo kaybettirebilir Eklem Bakımı Bazı insanlar eklem etrafına kısa süreliğine splint kullanmanın, eklemi destekleyerek ve onu dinlenmeye alarak ağrı ve şişliği azalttığını fark ederler Splintler çoğunlukla el bileklerinde ve ellerde, ayrıca ayak bileklerinde ve ayaklarda kullanılır Doktor veya fizyoterapist splint seçiminde hastaya yardımcı olabilir Eklem Bakımı (devam) Eklemler üzerindeki yükü azaltmak için diğer yollar: Yardımcı aletler – Fermuar çekiciler – Uzun kollu ayakkabı çekecekleri Sandalyelere, tuvalet oturaklarına ve yataklarına oturmaya ve kalkmaya yarayan aletler Stres Azaltma Ağrı ve fiziksel kısıtlılığa yol açan bu hastalık nedeniyle hissedilen duygular – endişe, kızgınlık ve düş kırıklığı-stres düzeylerini artırabilir Stresin romatoid artritin ortaya çıkmasında rol oynadığına dair kanıt yoktur Bazen stres hastalığı ağırlaştırabilir Stres bir kişinin hissettiği ağrının derecesini de etkileyebilir Stres ile başa çıkmak için pek çok yöntem vardır; düzenli dinlenme dönemleri, gevşeme ve eğlenme gibi Egzersiz programlar, destek gruplarında yer alma ve sağlık ekibi ile iyi iletişim stresi azaltmanın diğer yollarıdır İklim??? İklim Bazı hastalar hava durumunda ani bir değişiklik olduğunda artritlerinin kötüleştiğini söylerler Özel bir iklimin romatoid artritin etkilerinden koruyabildiğine veya onun etkilerini azaltabildiğine dair bir kanıt yoktur Farklı iklimi olan bir yere taşınma, uzun dönemde kişinin hastalığında bir değişikliğe genelde yol açmaz Sağlıklı Beslenme-Diyet Akdeniz mutfağının romatoid artrit aktivitesine iyi geldiğine dair bir İsveç çalışması vardır Sağlıklı Beslenme-Diyet Birkaç özel yağ türü dışında herhangi özel bir besin maddesinin romatoid artritli hastalara faydalı veya zararlı olduğuna dair anlamlı bir kanıt yoktur Bazı çalışmalar, bazı balıklarda bulunan omega-3 yağ asitlerinin romatoid artrit hastalığındaki iltihabı azalttığını göstermiştir Yeterli kalori, protein ve kalsiyum içeren bir diyetin alınması önemlidir Sağlıklı Beslenme-Diyet Bazı hastalar, romatoid artrit için aldıkları ilaçlar nedeniyle alkollü içecekler içme konusunda dikkatli olmalıdırlar Metotreksatın en önemli uzun-dönem yan etkisi karaciğer hasarı olduğu için metotreksat alan kişilerin alkolden uzak durması gereklidir İlaçlar Romatoid artritin seyri ve belirtileri farklı ilaçlarla kontrol altına alınabilinir veya yavaşlatılabilinir Romatoid Artrit Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Nelerdir? Ağrı kesiciler Nonsteroidal ant inflamatuvar ilaçlar (NSAİİ’ler) Steroidler Hastalık değiştiren antiromatizmal ilaçlar Biyolojik ilaçlar Nonsteroidal antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ’ler) RA tedavisinde en sık reçete edilen ve kullanılan ilaç grubunu oluştururlar Ağrı kesicilere üstünlüğü hem ağrıyı kesmesi hem de inflamasyonu azaltmalarıdır Nonsteroidal antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ’ler) NSAİİ’ler RA’nın oluşturduğu eklem harabiyetinin seyrini tek başlarına yavaşlatamazlar NSAİİ’lerin mide kanamalarına yol açabilen mide ülseri oluşturmak gibi bazı istenmeyen etkileri bulunmaktadır Steroidler Birçok bireyde hızlı ve etkin ağrı kontrolü sağlarlar En sık kullanılan formları ise düşük doz steroid içeren haplardır Eklemlerdeki yangıları gidermek için eklem içine lokal enjeksiyonlar şeklinde kullanılabilirler Yan etkileri artan doz ve kullanım süresi uzadıkça artabildiğinden mümkün olan en düşük dozda ve en kısa sürede kullanılmaları gerekir Steroidler Steroid tedavisinin birdenbire kesilmesi tehlikeli olacağından dozun azaltılarak kesilmesi gerekmektedir Steroidler kan şekerinde yükselme, katarakt, hipertansiyon, çocuklarda büyüme geriliği, enfeksiyonlara artmış yatkınlık, osteoporoz ve tedavi süresinin uzunluğuna ve kullanılan doza bağlı olarak kilo artışı gibi riskleri de beraberinde getirmektedir Hastalık Değiştiren Antiromatizmal İlaçlar İltihabı azaltmak ve hastalığın ilerlemesini önlemek, en azından yavaşlatmak için kullanılırlar Semptom giderici etkilerinin ortaya çıkması uzun sürebileceğinden genellikle NSAİİ’lerle birlikte kullanılırlar Genel olarak diyare, göz hasarı, bulantı ve kusma gibi istenmeyen etkileri bulunabilir Hastalık Değiştiren Antiromatizmal İlaçlar RA tedavisinde en sık kullanılan hastalık değiştiren antiromatizmal ilaç metotreksattır. Diğer ilaçların belirtileri geçirmeye yeterli olmadığı romatoid artritli bazı çocuklarda metotreksat güvenilir ve etkin bir tedavi seçeneğidir. Artrit semptomlarının tedavisi için çok küçük dozlar gerektiğinden dolayı, olası zararlı etkiler nadiren ortaya çıkmaktadır. En ciddi istenmeyen etki karaciğer hasarıdır. Biyolojik Ajanlar Romatizma tedavisinde yeni bir çağı başlattığı düşünülen yeni bir ilaç grubudur Biyolojik Ajanlar Doğrudan, eklemlere zarar veren immün sistem hücrelerini hedef alırlar Sağlıklı bireylerde TNF (tümör nekroz faktörü) seviyeleri dengede tutulurken, RA’lı hastalarda ileri derecede artabilir Bazı ilaçlar, doğrudan, inflamasyonda rol oynayan birçok hücrenin fonksiyonunu düzenleyen TNF adlı proteinin etkilerini bloke ederek etki gösterir Biyolojik Ajanlar Biyolojikleri ajanları kullanan hastalarda nadiren tüberküloz görülebilir Tüberküloz riski koruyucu tedavi ile çok azdır. Bu nedenle koruyucu tüberküloz tedavisinin mutlaka düzenli kullanılması gereklidir Klasik tedavilere rağmen hastalığı aktif olan hastalarda biyolojik ajanlar kullanılabilir Romatoid Artritte Cerrahi Tedavi Seçenekleri Nelerdir? Eklem protezi takma Tendon tamiri Eklem zarının çıkarılması Romatoid Artritle Yaşamak Düzenli tıbbi bakım, hastalığın durumunu takip etmek, ilaçların etkinliğini ve olası olumsuz etkilerini değerlendirmek ve gerektiğinde tedavileri değiştirmek için önemlidir. Takipte düzenli doktor ziyareti önemlidir. Aynı zamanda kan, idrar ve diğer laboratuvar testleri yapılabilir ve grafiler çekilebilir. Romatoid artritli hastalar doktorlarından, uzun süreli bakımlarının bir parçası olan, osteporozu önleyici tedaviler hakkında bilgi alabilirler. Romatoid Artriti Anlamak Hasta ve hasta yakınlarının hastalıkla daha iyi başedebilmelerini sağlamak ve yaşam kalitelerini artırmak için son derece önemlidir İyi bilgilendirilmiş ve kendi tedavilerine aktif katılan bireyler daha az ağrı yaşamakta ve daha az sıklıkla doktora başvurmaktadır Beslenme biçimi ve yediğiniz gıdalar romatizmayı etkiler mi? Uygun ve doğru bir beslenme biçimi romatizmal hastalıklarda faydalıdır Romatizma hastaları ideal kilolarını korumalarına yardım edecek dengeli, sağlıklı bir beslenme biçimi benimsemeye teşvik edilmektedir Beslenme biçimi ve yediğiniz gıdalar romatizmayı etkiler mi? Yüzden fazla romatizma türü olduğundan herhangi bir diyetin hepsine iyi geleceğini söylemek mümkün değildir Yine de artritli hastaların çeşitlilik ve denge üzerine kurulmuş bir diyet biçimini benimsemesi gerektiği söylenebilir Beslenme biçimi ve yediğiniz gıdalar romatizmayı etkiler mi? Akdeniz mutfağının romatoid artrit aktivitesine iyi geldiğine dair bir İsveç çalışması vardır Beslenme biçimi ve yediğiniz gıdalar romatizmayı etkiler mi? Besinler, iki yolla romatizma bulgularını ağırlaştırabilir; 1. Bazı gıdalar vücutta artriti alevlendirebilecek bazı kimyasal maddeler üretirler 2. Bazı bireylerin ise belirli gıdalara karşı alerjisi vardır Sağlıklı bir diyet nasıl olmalıdır? Çeşitli gıdaları içermeli Gerekli tüm vitamin ve mineralleri içermeli İdeal kiloya ulaşılması ya da kilonun korunması için alınan besinler fiziksel aktivite ile desteklenmeli Özellikle sebze, meyve ve tahıl ağırlıklı besinler alınmalı Düşük oranda yağ, doymuş yağ ve kolesterol içeren besinler alınmalı Şeker ölçülü oranda kullanılmalı Alkolden kaçınılmalı Açlık ya da düşük kalorili/düşük yağlı bir diyet romatizma bulgularıma iyi gelir mi? Açlık, çok yüksek riskli, kısa dönemli bir tedavi yöntemidir ve şu an için RA tedavisinde kabul edilebilir bir yöntem değildir Açlığın romatizma ağrısını azalttığını gösteren sadece az sayıda çalışma mevcuttur ve açlığın 10 günden uzun süreyle iyileştirici etkisi olduğunu gösteren herhangi bir veri bulunmamaktadır Açlık ya da düşük kalorili/düşük yağlı bir diyet romatizma bulgularıma iyi gelir mi? Açlığın tehlikeleri faydalarından kat kat fazla olduğundan, kesinlikle hastaların tek başlarına böyle bir uygulamaya gitmeleri önerilmez Romatizma ve vücut ağırlığı arasındaki ilişki nedir? Doğru bir beslenme biçimi romatizmalı hastaların birçoğunda semptomların iyileşmesine yardım edecektir Fazla kilolu hastalar beslenme biçimlerini değiştirerek kilo vermelidir Fazla kilolar, zaten hasarlı olan ağırlık taşıyan eklemlere (sırt, kalça, diz, bilek, dirsek) ekstra yük bindirir Romatizma ve vücut ağırlığı arasındaki ilişki nedir? Eklemlerin işleyiş biçimi nedeniyle, kilonun eklemler üzerine etkisi üç dört kat fazla olmaktadır En küçük bir kilo kaybı bile eklemler üzerinde büyük fark yaratabilir Ancak doğru biçimde kilo vermek çok önemli bir konudur Mucize diyetler adı verilen yöntemler son derece sağlıksızdır Kilo vermenin tek yolu beslenme biçiminin değiştirilmesidir Hangi besinler romatizmamı nasıl etkiler? Gıdaların romatizmal hastalıklar üzerindeki etkisinin en iyi görüleceği örnek gut hastalığıdır Gut, pürin adı verilen maddeyi içeren besinlerin vücutta emilemediği özel bir artrit türüdür Bu besinlerin alımının ardından üretilen yüksek miktarlarda ürik asid kristalleşerek eklemlerde çöker Pürin içeren gıdaların alımının kesilmesi gut hastalığının tedavisinde ilaç kullanımına destek bir tedavi yöntemidir Hangi besinler romatizmamı nasıl etkiler? Kalsiyum ve alkol kemiklerin yapısını etkilemektedir Kalsiyum önemli bir temel elementtir Kalsiyumdan fakir ve yüksek oranda alkol içeren diyetler, kemik erimesi de denen osteoporoz riskini artırırlar. Buna bağlı olarak kemiklerde kırıklar oluşabilir Özellikle menopoz sonrası dönemdeki kadınlar başta olmak üzere, romatizması olan hastaların da birçoğu kemik erimesi için risk altındadır Hangi besinler romatizmamı nasıl etkiler? Günlük beslenmemizde temel kalsiyum kaynağı süt ve süt ürünleri (peynir, yoğurt, vs), yeşil lifli sebzeler, kabuklu deniz ürünleridir Bu nedenle, kalsiyum değeri yüksek olan gıdalarla beslenmeli ve vücut D vitamini düzeyi yüksek sınırlarda tutulmalıdır Günde bir bardak süt ya da süt ürünlerinden yeterli miktarda tüketildiği taktirde kalsiyum ihtiyacı karşılanabilir D vitaminin ise en önemli kaynağı güneştir Özellikle menopoz sonrası kadınların kalsiyum ve D vitamini ihtiyaçları karşılanmalıdır Hangi besinler romatizmamı nasıl etkiler? Yakın geçmişte, diyetteki yağ asitlerinin faydalarının ve bunların iltihabi süreçlere etkilerinin incelendiği araştırmalar gerçekleştirilmiştir Özellikle balıkta ve diğer deniz ürünlerinde bulunan omega-3 yağ asidleri ilgi çekmektedir RA’lı hastalarda balık yağı ile gerçekleştirilmiş çalışmalar olumlu sonuç verdiyse de, bu diyet tedavisinin uygulanması gereken ve güvenilir dozları bilinmemektedir Hangi besinler romatizmamı nasıl etkiler? Pastörize inek sütünün artrit süreci ile ilişkili olabildiği söylenmektedir Ancak inek sütü de dahil hiçbir gıda maddesinin doğrudan artrite ya da diğer romatizmal hastalıklara neden olduğu gösterilmemiştir Ayrıca demir hapı almam gerekir mi? Demir, kansızlığın önlenmesinde önem taşıyan bir mineraldir Romatizması olan hastalarda kansızlığın birçok nedeni olabilir – Romatizmal hastalıkların tedavisinde sıklıkla kullanılan nonsteroidal antiinflamatuvar ilaçlar bazı hastalarda mide ülserine ve kanamaya neden olarak kansızlık oluşturabilir. – Romatoid artrit gibi hastalıklara sıklıkla kronik hastalık anemisi eşlik eder. Ayrıca demir hapı almam gerekir mi? Anemik hastalara ayrıca demir takviyesi yapmak gerekebilir En iyi demir kaynağı kırmızı ettir Balık ve balık yağı da iyi birer demir kaynağıdır Demir, C vitamini ile birlikte daha iyi emildiğinden, yemeklerle beraber taze meyve ve salata yenmesi faydalıdır Çay ise emilen demir miktarını azaltır Gıda alerjilerinin romatizma ile ilişkisi var mı? Bazı hastalarda belirli besin maddelerinin RA semptomlarını alevlendirdiği gösterilmiştir Bu gıdalardan kaçınmanın kısa vadede bazı faydaları olabileceği ancak uzun dönemde bir yarar sağlamayacağı gösterilmiştir Bu konuda yapılmış olan kısıtlı araştırmaların verilerinin gerçek hayata uygulanması için dikkatli ve titiz bir çalışma gerekmektedir Romatizma ve Egzersiz Romatizma hastalarının sıklıkla ilaç, cerrahi ya da diğer tedavi seçeneklerinin yanında yaşam tarzlarında da önemli değişikliklere gitmesi gerekmektedir Bu değişikliklerin en faydalılarından biri, ağrı ve şişliğin azaltılması, esnekliğin yeniden kazanılmasını amacıyla egzersiz yapmaktır Egzersizin Faydaları Nelerdir? Uzun yıllar önce, eklemlere zarar vereceği korkusuyla romatizması olan hastaların egzersiz yapması önerilmemekteydi Artık eklemleri incitmeyecek uygun egzersizlerle bu hastalarda genel sağlık ve iyilik durumunun artırılabileceği bilinmektedir Egzersizin Faydaları Nelerdir? Eklemlerin esnekliğini korumasını sağlar Eklemlerin çevresindeki kasları güçlendirir Kemik ve kıkırdağın daha fazla zarar görmesini önler Günlük aktivitelerin daha kolay gerçekleştirilmesine yardım eder Genel sağlığı iyileştirir – – – – – – Daha fazla enerji verir İyi bir uyku sağlanmasına yardım eder Kilonun kontrol altında tutulmasını sağlar Kalbi güçlendirir Depresyonu azaltır Kendine güven ve kendini iyi hissetme duygularını güçlendirir Egzersiz Yapılmadığında Ortaya Çıkabilecek Durumlar Nelerdir? Eklemleri çevreleyen kas ve yumuşak dokular ne kadar güçlü olursa, ilthap nedeniyle güçsüzleşmiş ve hareket kabiliyeti azalmış olan bu eklemleri o kadar iyi korur ve desteklerler Egzersiz yapılmadığında kaslar küçülür ve güçsüzleşir Egzersiz Yapılmadığında Ortaya Çıkabilecek Durumlar Nelerdir? Hastalar genellikle eklemlerini en az ağrı ve zorlanma hissettikleri pozisyonlarda tutmak isterler Ancak uzun süre hareket etmeksizin aynı pozisyonda kalan eklemler güçlendirilme şanslarını da kaybeder Egzersiz eklemlerin esnekliğini korur ve günlük aktivitelerin olabildiğince uzun bir süre idame ettirilebilmesine yardım eder Egzersiz Yapılmadığında Ortaya Çıkabilecek Durumlar Nelerdir? Uzun süre ağrı çeken insanların duygudurumu depresyona meyillidir ve bu hastalar fazla hareket etmek istemezler. Ancak hareket etmedikçe ağrı ve depresyonun şiddeti de artar Yapılan çalışmalar düzenli bir egzersiz programına katılan bireylerin kendilerini daha iyi hissettiğini ve daha rahat hareket ettiğini doğrulamıştır Ağırlık kaldırma egzersizlerinin bir diğer faydası da, kemik ve kıkırdak dokuyu güçlendirerek osteoporoza karşı korumasıdır Romatizma Türüne Göre En Uygun Egzersiz Nasıl Belirlenebilir? Her hasta için hangi egzersizin en uygun olacağı romatizmal hastalığın türüne, hangi eklemlerin hangi oranda tutulduğuna göre değişmektedir. Ayrıca hastalığın şiddeti de önemlidir Her hasta için en uygun egzersiz programının ne olacağına hekim ve fizik tedavi uzmanı birlikte karar vermelidir Egzersiz Yapmanın Riskleri Var mıdır? Egzersiz yapmanın en büyük riski, eklemlerin ve kasların uygun olmayan şekilde fazla zorlanması nedeniyle hastalığın alevlenmesidir Uzun süren ağır egzersizlerle ve özellikle de başlangıç döneminde eklemlerin fazla zorlanmasıyla bu gerçekleşebilir Bilinçsizce ve hatalı uygulanan bir egzersiz programı hastaya faydadan çok zarar getirecektir Romatizmalı Hastalara Uygun Egzersiz Türleri Nelerdir? Romatizma hastaları genelde farklı türleri içeren dengeli bir egzersiz programından fayda görür Romatizma hastalarına önerilen üç temel egzersiz türü, esneme, güçlendirme ve dayanıklılık egzersizleridir Esneme / germe egzersizleri Esneme, bir eklemin belli yönlerde yapabileceği hareketlerin normal miktarlarda yapılmasıdır Esneme / germe egzersizleri katılığı önleyerek eklemlerin esnek kalmasına yardım eder, böylece normal yaşamın ve günlük aktivitelerin devam ettirilebilmesini kolaylaştırır Eklemler ileri derecede ağrılı ve şiş olduğunda, her eklem kendi hareket yönünde hafifçe oynatılmalıdır Esneme / germe egzersizleri Bu hareketleri düz bir zeminde uzanmak gibi eklemlerin ağırlığa maruz kalmadığı pozisyonlarda yapmak en uygunudur Her gün uygulanabilecek olan bu egzersizler, en çok en fazla katılık olan eklemlerle yapılmalıdır En iyi sonuç için hareketlerin günde en az 10 defa tekrarlanması gerekir Güçlendirme / kondüsyon egzersizleri Bu egzersizler kasları güçlendirmeye yarar (örneğin ağırlık kaldırma), güçlü kaslar ise eklemleri destekler ve korur Romatizması olan hastaların bu egzersiz türünü çok dikkatli biçimde ve kontrol altında uygulaması gerekmektedir Güçlendirme / kondüsyon egzersizleri İzometrik egzersizler, eklemleri oynatmaksızın kasların kasıldığı egzersizlerdir Güçlendirme egzersizlerinin diğer türü ise, eklemlerin bir dirence karşı hareket ettirilmesi şeklindeki izotonik egzersizlerdir Dayanıklılık egzersizleri / aerobik egzersizler Esneme ve güçlendirme egzersizlerine alıştıktan sonra dereceli olarak dayanıklılık egzersizlerine geçilebilir (örneğin yürüyüş, yüzme, bisiklet) Kalp ve akciğerler için oldukça faydalı bir gruptur. Uykuyu düzenler, kilo verilmesine yardımcı olur ve kişinin kendini iyi hissetmesini sağlar Romatizması olan hastalar için en uygun dayanıklılık egzersizleri yürüyüş ve yüzmedir Dayanıklılık egzersizleri / aerobik egzersizler Yürüyüş diğer dayanıklılık egzersizlerinde olduğu gibi kalbi güçlendirir, akciğerlerin daha iyi çalışmasına yardım eder, yorgunluğa karşı dayanıklılığı artırır Kemikleri güçlendirir ve kemik erimesinin gelişimini engellemeye yardım eder Yürüyüş kasları güçlendirerek eklemlerin esnekliğinin korunmasına yardım eder Dayanıklılık egzersizleri / aerobik egzersizler Yüzme ve ılık suda yapılan egzersizler, özellikle katı, sertleşmiş eklemler için faydalıdır Ilık suda kaslar gevşer ve hissedilen ağrı azalır Su vücudu destekleyerek kalça, diz, bilek ve omurga üzerine düşen yükü azaltır Egzersiz Yapmaya Nasıl Başlanmalı ve Ne Zaman Yapılmalıdır? Egzersiz yapmaya başlamadan önce mutlaka bir uzman eşliğinde en uygun program seçilmelidir Egzersiz yapmak için en uygun zamanın hangisi olduğunun belirlenebilmesi için başlangıçta günün farklı saatlerinde egzersiz yapılabilir Egzersiz Yapmaya Nasıl Başlanmalı ve Ne Zaman Yapılmalıdır? Bazı hastalar esneme egzersizlerini sabah yaptığında günlük aktivitelerini daha rahat yerine getirebildiğini belirtirken, bazı hastalar ise egzersizlerini gece yaptıklarını ve daha rahat uyuduklarını ve ertesi gün daha az sabah katılığı yaşadıklarını bildirmiştir
