Suudi Arabistan Bilgi Notu

KONYA TİCARET ODASI
SUUDİ ARABİSTAN KRALLIĞI
Etüd-Araştırma Servisi
Ekim 2010
İÇİNDEKİLER
1. SUUDİ ARABİSTAN HAKKINDA GENEL BİLGİLER ...................................................... 1
2. SUUDİ ARABİSTAN’IN EKONOMİSİ ................................................................................. 2
2.1. Genel Ekonomik Durum .................................................................................................... 2
2.2. Dış Ticaret .......................................................................................................................... 3
3. TÜRKİYE – SUUDİ ARABİSTAN EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ ....................... 4
3.1. Türkiye-Suudi Arabistan İkili Ticareti .............................................................................. 4
3.2. Yatırımlar .......................................................................................................................... 4
3.3. İşbirliği Alanları ................................................................................................................ 4
3.4. Sorunlar, Görüşler, Öneriler .............................................................................................. 5
3.4.1. Sorunlar ....................................................................................................................... 5
3.4.2. Görüş ve Öneriler ........................................................................................................ 6
4. KONYA – SUUDİ ARABİSTAN İLİŞKİLERİ ...................................................................... 7
1. SUUDİ ARABİSTAN HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Resmi Adı:
Suudi Arabistan Krallığı
Yönetim Şekli:
Krallık
Kral ve Başbakan: ABDULLAH bin Abdül-Aziz El Suud(1 Ağustos 2005 tarihinden itibaren)
Başkent :
Riyad
İdari Yapı :
Suudi Arabistan 13 yönetsel bölgeye bölünmüştür., Kuzeydoğu Sınır
Bölgesi, Cevf , Medine, El-Kasım, Riyad, Doğu Bölgesi, Asir, Hail, Cizan,
Mekke, Cidde, Tebuk
Bağımsızlık günü:
23 Eylül 1932 (Krallığın kuruluşu)
Milli bayram:
Krallığın Kuruluşu, 23 Eylül 1932
Yüzölçümü :
2,149,690 km²
Nüfus :
28,686,633 (Temmuz 2009 verileri)
Nüfus Artış Oranı: %1.848 (2009 verileri)
Etnik Gruplar:
Arap (%90), Afrika-Asyalı Çeşitli Milletler (% 10)
Dil :
Arapça (resmi)
Din :
Müslüman (%100)
Para Birimi :
Suudi Arabistan Riyali (SAR)
Dolar Paritesi:
1$ = 3.75 SAR (2009)
Saat Farkı:
GMT + 3 saat (Yaz saatinde Türkiye Saati + 1)
1
2. SUUDİ ARABİSTAN’IN EKONOMİSİ
2.1. Genel Ekonomik Durum
Suudi Arabistan’da petrol bulunmadan önce ekonomi; ticaret, tarım ve Hac mevsiminde
Mekke ve Medine şehirlerine gelen hacıların harcamalarından sağlanan gelirlere bağlıydı.
Petrolün bulunması ile ekonominin karakteri değişmiş, petrol ekonominin merkezi haline
gelmiştir.
Suudi Arabistan dünyada kanıtlanmış petrol rezervlerinin yaklaşık %20’sine sahiptir, dünya
petrol ihracında birinci sıradadır ve OPEC’de öncü rol oynamaktadır. Kamu gelirlerinin %7585'i, ihracat gelirlerinin ise %90’ı petrol sektöründen elde edilmektedir. Ülkede hidrokarbon
kaynaklarına ulaşılabilmesi sayesinde petrol arıtma ve petrokimyasal üretim kapasitesinde
önemli artışlar sağlanmıştır.
Arap ülkelerinin toplam Gayrisafi milli hasılalarının yaklaşık %25’ni üreten Suudi Arabistan,
bugün Ortadoğu bölgesinin en büyük ve önemli ekonomilerinden biridir. Genel hatlarıyla
bakıldığında, Suudi ekonomisinin %60.4’ünü sanayi sektörü (petrol/gaz %42– imalat %11 –
inşaat %7.4), %36.4’ünü hizmet sektörü, %3.2’sini ise tarım sektörü oluşturmaktadır.
TABLO 1. Temel Ekonomik Göstergeler
GSYİH (milyar dolar)
GSYİH Büyüme Oranı ( % )
Kişi Başına GSYİH (USD)
2006
356.6
3,1
22068
Enflasyon Oranı (TÜFE %)
İşsizlik Oranı (%)
İhracat (milyar dolar)
İthalat (milyar dolar)
Cari İşlemler Dengesi (milyar dolar)
Dış Borç
2,3
13,0
204.5
64.1
99.9
47.39
2007
384.3
3,3
22880
2008
469.4
4,4
23813
2009
379.5
-0,8
23387
4,1
13,0
226.7
82.6
94.2
58.60
9,8
11,8
309.8
108.3
133.4
75.36
4,5
11,6
180.5
86.6
20.4
72.45
Kaynak : Suudi Arabia, CIA World Factbook (Şubat 2010)
Dünyanın en önemli petrol ekonomisi olan ve bugün sahip olduğu rezervler ile 90 yıl süre ile
petrol gelirlerini sürdüreceği tahmin edilen Suudi Arabistan petrol fiyatlarının uluslararası
piyasalarda gösterdiği iniş ve çıkışlardan doğrudan etkilenmektedir. Ham petrol üretimi yanında
ekonomi içerisinde petrole dayalı sanayilerin ekonomi içerisindeki ağırlığı ve toplam ihracat ve
kamu gelirlerinin %90’ının petrol ve ilgili sektörlerden oluşması petrol fiyatlarının ve bu fiyatları
etkileyen faktörlerin yakından takip edilmesini zorunlu kılmaktadır. 2008 yılında, günlük
ortalama 9 milyon varil petrol ihracatı gerçekleştiren ve toplam üretim kapasitesini günlük 12
milyon varile çıkaran SA petrol fiyatlarındaki her 10 Dolar’lık artıştan petrol gelirlerini yaklaşık
36 milyar dolar artırmaktadır.
2
Suudi Arabistan hükümetinin ekonomiyle ilgili öncelikli hedefi, daha fazla zenginlik değil,
tabii kaynaklara ve yabancı emeğe bağımlılığı azaltarak geleceğe daha fazla güvenle
bakabilmektir. Bunun için yerli sanayinin gelişmesi teşvik edilirken yabancı işçi çalıştırılması
üzerine sınırlamalar getirilmiştir. Yerli sanayinin gelişmesi için verilen teşvikler genellikle
üretimin son safhasının gerçekleştirildiği bazı sanayi dallarının ülkede gelişmesi neticesini
doğurmuşsa da; bu tesislerde ağırlıklı olarak yabancı işçiler çalıştırıldığı ve hammadde olarak
daha ziyade ithal girdi kullanıldığı için, doğal kaynaklara ve yabancı emeğe bağımlılıkta ciddi
bir azalma olmamıştır.
Suudi Arabistan ekonomisinin 2010-2011 süresince %3.4 oranında büyüyeceği
öngörülmektedir. Uluslararası petrol pazarındaki değişkenlik göz önüne alındığında, petrol
üretimi Suudi Arabistan için hem ekonomik büyümenin temel belirleyicisi hem de bir belirsizlik
kaynağı olacaktır.
2.2. Dış Ticaret
Suudi Arabistan dış ticareti, istatistiki veri bulunan 1961 yılından bu yana fazla vermektedir.
2000 yılından bu yana 550 Milyar ABD Doları civarında ticaret fazlası verilmiştir. Son yıllarda
hem ihracatta hem de ithalatta büyük artışlar olmakla birlikte ihracattaki artış oranları ithalattaki
artış oranlarının iki katından fazladır.
TABLO 5 . Suudi Arabistan’ın Dış Ticareti (FOB, milyar dolar)
2006
2007
2008
204.5
226.7
309.8
İhracat
64.1
82.6
108.3
İthalat
268.6
309.3
418,1
Hacim
140.4
144.1
201.5
Denge
2009
180.5
86.6
267,1
93,6
Kaynak : Suudi Arabia, CIA World Factbook (Şubat 2010)
2007 yılı sonu itibariyle 137 milyar $ petrol ihracatı ile de dünyanın en büyük petrol
ihracatçısı konumundadır. Diğer ihraç maddeleri de petrol ve petrolden elde edilen kimyasal
ürünlerden oluşmaktadır. Suudi Arabistan’ın ise en fazla ithal ettiği ürünler makine, ulaşım
araçları, temel metaller, kimyasal ürünler ile sebze ve hazır gıda ürünlerinden oluşmaktadır.
İthalatta ve ihracatta belirli bir ülke veya ülke grubuna yoğunlaşma söz konusu değildir.
Japonya (15,3), Güney Kore (12.7), ABD (12,2), Çin (10,3) ve Hindistan (7,12) en büyük ihracat
ortakları iken; ABD (12,3), Çin (12,0), Almanya (7,67), Japonya (6,1) ve Güney Kore (5,3) en
büyük ithalat ortaklarıdır.
3
3. TÜRKİYE – SUUDİ ARABİSTAN EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ
3.1. Türkiye-Suudi Arabistan İkili Ticareti
TABLO 7. Suudi Arabistan’la Dış Ticaretimizin Gelişimi (Bin $)
Yıllar
2006
İthalat
982.809
İthalat
2.244.670
Hacim
3.227.479
Denge
-1.261.861
2007
1.486.277
2.439.988
3.926.265
-952.711
2008
2.197.152
3.322.455
5.519.607
-1.125.303
2009
1.770.956
1.686.728
3.457.684
84.228
Kaynak: Türkiye Resmi Verileri
Suudi Arabistan’a ihracatımızda elektrikli makine ve cihazlar aksam ve parçaları, demir-çelik
ve demir çelikten eşyalar, mineral yakıtlar ve yağlar, halılar, nükleer reaktörler, kazan, makine
ve cihazlar aletler ve parçaları, motorlu kara taşıtları ve meyveler ilk sıralarda yer almaktadır.
Suudi Arabistan’dan ithalatımızın ise tamamına yakınını mineral yakıtlar, plastik ve
plastikten mamul eşya ile organik kimyasallar oluşturmaktadır.
3.2. Yatırımlar
Türkiye’de yerleşik Suudi Arabistan ortaklı firmaların sayısı 161, söz konusu firmaların
toplam sermaye tutarı 1,6 milyar TL olup bunların bir kısmı imalat sanayisinde faaliyet
gösterirken diğerleri elektrikli makine ve cihaz imalatı, taşımacılık ve ulaştırma faaliyetleri, gıda
ürünleri imalatı, tekstil imalatı, kâğıt ve kimyasal madde imalatı, mali aracı kuruluş faaliyetleri,
inşaat, dış ticaret, perakende ticaret, gayrimenkul, otel ve lokanta isletmeciliği ile tarım gibi
alanlarda yer almaktadırlar.
Diğer yandan Türk müteahhitlik firmaları Suudi Arabistan’da 2008 yılı içerisinde 893 milyon
dolar değerinde proje üstlenmiş olup bugüne kadar Suudi Arabistan’da üstlenilen projelerin
değeri 6 milyar dolara yükselmiştir.
3.3. İşbirliği Alanları
 Madencilik ve Mermer İhracatı

İnşaat ve Taahhüt – anahtar teslimi tuğla ve kiremit fabrikaları kurulması ve/veya
modernizasyonu, inşaat taahhütleri, Türkiye’de / Suudi Arabistan’da ya da Üçüncü
ülkelerde ortak yatırım, inşaat malzemeleri ihracatı, Türkiye ve Suudi Arabistan’da
temsilcilik şeklinde ticari işbirliği, şirket evliliği, taşeronluk.

Bayındırlık Hizmetleri

Danışmanlık – Mühendislik Hizmetleri

Çevre ve Enerji – Enerji alanında Türkiye’de / Suudi Arabistan’da / üçüncü ülkelerde
ortak yatırım

Turizm - Türkiye’de / Suudi Arabistan’da / üçüncü ülkelerde ortak yatırım

Kimyasal ürünler – Kimya ve petro-kimya ürünleri ithalatı, Türkiye’de temsilcilik
şeklinde ticari işbirliği
4

Petrol ürünleri – Petrol ürünleri ithalatı

Tekstil ve hazır giyim – İhracat, Suudi Arabistan’la ortak yatırım ve pazarlama hizmetleri
şeklinde ticari işbirliği

Elektronik ve Elektrikli Makine, Cihazlar – Seramik makineleri ihracatı, Suudi
Arabistan’da temsilcilik şeklinde ticari işbirliği

Gıda ve İçecek - Buğday ve mamulleri ihracatı, Türkiye ve üçüncü ülkelerde bu alanda
ortak yatırım, Suudi Arabistan’da pazarlama hizmetleri şeklinde ticari işbirliği ve
teknoloji transferi, şirket evliliği, bisküvi, çikolata, gofret, kek, şekerleme vb. gıda
ürünleri ihracatı, endüstriye gıda ve gıda katkı maddeleri alanında Türkiye’de / Suudi
Arabistan’da ya da üçüncü ülkelerde ortak yatırım.

Ağaç Ürünleri – MDF, MDFLAM, profil, laminant, süpürgelik, duvar paneli ve bitiş
malzemeleri alanlarında Suudi Arabistan’da bayilik şeklinde ticari işbirliği.
Mobilya – İhracat, Suudi Arabistan’da ortak yatırım ve pazarlama hizmetleri şeklinde
ticari işbirliği.



Ortak Üretim – Yurtdışından yerli üretim için ithal edilen kumaş, endüstriyel-bitkisel
yağlar, süttozu, peynir suyu tozu, un ve glikoz gibi ürünlerin Suudi Arabistan firmaları ile
ortak üretimi.
Diğer – Suudi Arabistan pazarında Türk müteahhitleri daha fazla yer almalıdır.
3.4. Sorunlar, Görüşler ve Öneriler
3.4.1. Sorunlar
Türkiye’nin Suudi Arabistan’a ihracatının sınırlı kalmasının en önemli sebebi şüphesiz
rekabet kabiliyetimizin bundan çok daha fazlasına imkan vermemesidir.
Türkiye’nin Suudi Arabistan’a ihracatını olumsuz etkileyen faktörden bir diğeri de, Türk
ihracatçısının Suudi Arabistan pazarını görme ve buradaki fırsatları tanıması önündeki
kısıtlamadır. Suudi Arabistan’a ya umre vizesiyle, ya da davetli olarak işadamı sıfatıyla
gelinebilmektedir. Umre vizesi almanın oldukça yüksek bir parasal maliyeti ve işadamı vizesi
almanın da davetçi bulma güçlüğü vardır. Suudi Arabistan'a gelme güçlüğü Türklere mahsus
olmayıp tüm yabancıların yaşadığı bir sıkıntıdır.
Diğer önemli bir mesele de, Suudi firmalarında karar mevkiindeki Türkiye’ye aşina insanın
sayısının azlığıdır. Firma sahibi zengin Suudi vatandaşları, özellikle sıcak yaz mevsimini daha
keyifli geçirmek maksadıyla yılın önemli bir kısmını başka bir ülkede geçirmekte, o ülkelere
aşina olmakta ve o ülkeden mal almaya eğilimli hale gelmektedir. Ülkede ticaret sektöründe
çalışan profesyonellerin ekseriyeti yabancılardan oluşmakta ve bunların da, ülkeleriyle ve bir
gelişmiş ülke ile aşinalıkları sebebiyle, mal alım tercihlerinde ülkelerini ve aşina oldukları
ülkeleri tercih ettikleri görülmektedir.
Uzun vadede Türkiye’nin Arap ülkelerine ihracatını olumlu yönde etkileyecek en önemli
unsur Türkiye’ye aşina insanların Arap ülkelerinin ticaret sektöründe görev almalarının
sağlanmasıdır. Türkiye, çok sayıdaki Arapça ana dilli vatandaşına ve Arap ülkelerinde yaşayan
çok sayıdaki Türkçe ana dilli insanın varlığına rağmen, bu insanlardan Arap ülkelerinin ticaret
5
sektöründe mal alımı kararlarını verecek seviyede görev yapabilecek olanları yetiştirmekte
yetersiz kalmıştır. Bu yetersizliği giderecek tedbirler de henüz düşünülmeye başlanmamıştır.
Zengin Arapların Türkiye’de tatil yapmaları, turizm geliri elde edilmesi yanında onların Türk
malları almaya eğilimli hale gelmelerini de sağlayabilir. Arapları Türkiye’de tatil yapmaktan
kaçındıran psikolojik faktörler hala güçlü bir şekilde varlıklarını sürdürmektedirler.
Suudi Arabistan’da iş yapan Türk firmalarının karşılaştıkları zorluklar ve Suudi
Arabistan’dan beklenenler ise şu şekilde sıralanabilir:

Suudi Arabistan’da yabancı yatırımcıya ticaret hakkı verilmesi,


Küçük yatırımcıya imkan tanınması için yatırım teşviklerinin artırılması
Kefil sisteminin kaldırılması (Suudi Arabistan’da faaliyet göstermek isteyen yabancı bir
işadamının kendisine bir Suudi Arabistan vatandaşının kefil olması gerekmektedir. Bu da
Türk firmaları için önemli bir engel oluşturmaktadır.)

Bürokratik engellerin azaltılması (Özellikle Türkiye ve Suudi Arabistan ithalat ve ihracat
mevzuatlarından kaynaklanan bürokratik engellerin azaltılması sadeleştirilmesi ve
uyumlaştırılması, tarife dışı engellerin kaldırılması)
Türk ürünlerine Suudi Arabistan pazarında eşit rekabet ortamının sağlanması, Türk malı
imajının ve markalaşmasının yönünde girişimde bulunulması (Suudi Arabistan’da Türk
ürünlerine karşı daha önceden oluşan negatif önyargı bulunmaktadır.)


Türk bankalarının mektuplarının Suudi Arabistan makamlarınca kabul görmesine yönelik
girişimlerde bulunulması, iki ülke arasındaki bankacılık sisteminin işadamlarının
ihtiyaçlarına en uygun şekilde karşılık verebilecek hale getirilmesi, bu çerçevede Türk
bankalarının Akreditasyon işlemlerinin Suudi Arabistan bankalarınca daha etkin şekilde
ele alınması

Çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşmasının iki ülke tarafından imzalanarak yürürlüğe
girmesi

Taşımacılık boyutunda iyileşme sağlanması (özellikle uçakların yetersiz kapasiteleri,
malların (tekstil ürünlerinin) zamanında karşı tarafa ulaşmasında çekilen zorluklar,
Türkiye’den giden nakil araçlarının yetersizliği nedeniyle ödenen yüksek navlun, kara
nakliye imkanlarının olmaması, dondurulmuş ürün ihraç eden Türk firmalarının
kamyonlarının ülke içine sokulmaması)

Genel finansman sorunlarının aşılması (Özellikle taahhütler için ihtiyaç duyulan banka
garantilerinin temininde zorluk, Türk bankalarının kontgarantilerinin kabul edilmemesi)

Vize alımında karşılaşılan zorlukların giderilmesi.
3.4.2. Görüş ve Öneriler
İklim yapısının sebep olduğu gıda yetersizliği ve petrol dışı sanayileşmenin yetersizliği
nedeniyle Suudi Arabistan’ın ihtiyacı olan malları ve hizmetleri ithalat yoluyla karşılamaya
devam edeceği, sahip olduğu zenginlik sayesinde de ithalatının hızlı bir şekilde artacağı kesin
gibidir. Bu pazar Türkiye için önem arz etmektedir.
6
Tabii kaynaklarıyla, coğrafi ve kültürel yakınlıklarıyla ve endüstriyel gelişme seviyeleriyle bu
pazarda Türkiye’ye kolayca rakip olabilecek çok sayıda ülke mevcuttur. Bu yarışta, piyasaya
uygun mal üretiminden sonraki en önemli faktör, bu ülkenin ticari profesyonellerinin hangi
ülkeden olacakları veya hangi ülkeye daha aşina olacakları hususudur. Çevre ülkelerden
Türkiye’ye daha fazla öğrenci girişini ve çevre ülkelere öğrenci gidişini teşvik edici tedbirler
önem arz etmektedir.
Sermaye ihracatçısı bir ülke olan Suudi Arabistan’ın sermaye ihracatının daha da
hızlanacağına dair belirtiler vardır. Sermayenin büyük bir kısmının siyasi sebeplerle ABD’ye
gideceği, bunun yanında başka adreslere yönelecek sermayenin de hayli büyük olacağı
anlaşılmaktadır. Maceracı bir sermaye olmayan Arap sermayesi sığınacak emin limanlar
aramaktadır. Suudi Arabistan’da borsa büyük bir çöküntü içindedir. İnşaat sektörüne yönelen
yoğun yatırımlardan sonra gayri menkul fiyatlarının da düşmesi beklenmektedir. Ticaret ve
imalat sektöründe zaten karlılık düşüktür. Sanayicilik ve girişimcilik tecrübesi olmayan Arap
yatırımcıların yalnız başlarına bir girişimde bulunmaları beklenmemeli, Türk işadamları Arap
sermayedarları ortak almak için çaba sarf etmelidirler.
4. KONYA-SUUDİ ARABİSTAN TİCARİ İLİŞKİLERİ
Konya Ticaret Odası Dış Ticaret Servisi verilerine göre, Suudi Arabistan Konya’nın
ihracatında 3. sırada yer almaktadır ve Suudi Arabistan’la ticaretimiz giderek artmaktadır.
2009 yılında Konya’nın Suudi Arabistan’a olan ihracatı toplam 10.233,089 dolar iken, 2010
yılı Ocak-Eylül aylarını kapsayan 9 aylık dönemde ihracatımız 9.139,713 dolara ulaşmıştır. 2010
sonunda ihracatımızın 2009 rakamından çok daha fazla olacağı açıktır. Konya’nın ihracatında
makina ve yedek parça ilk sırada yer almaktadır.
Suudi Arabistan’a ihraç ettiğimiz mallar arasında ise makina, yedek parça, şeker ürünleri, süt
ürünleri ve giyim sayılabilir.
7