Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları v.2.0

TUKMOS
TIPTA UZMANLIK KURULU
MÜFREDAT OLUŞTURMA VE STANDART BELİRLEME SİSTEMİ
ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI
Uzmanlık Eğitimi Çekirdek Müfredatı
04.06.2013
2
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
3
İÇİNDEKİLER
1.
GİRİŞ
5
2.
MÜFREDAT TANITIMI
5
3.
TEMEL YETKİNLİKLER
7
3.1.
Yönetici
7
3.2.
Ekip Üyesi
7
3.3.
Sağlık Koruyucusu
7
3.4.
İletişim Kuran
7
3.5.
Değer ve Sorumluluk Sahibi
7
3.6.
Öğrenen ve Öğreten
7
3.7.
Hizmet Sunucusu
3.7.1.
KLİNİK YETKİNLİKLER
3.7.2.
GİRİŞİMSEL YETKİNLİKLER
4.
ÖĞRENME VE ÖĞRETME YÖNTEMLERİ
7
8
13
15
4.1.
Yapılandırılmış Eğitim Etkinlikleri (YE)
4.1.1.
Sunum
4.1.2.
Seminer
4.1.3.
Olgu tartışması
4.1.4.
Makale tartışması
4.1.5.
Dosya tartışması
4.1.6.
Konsey
4.1.7.
Kurs
4.1.8.
Diğer
16
16
16
16
16
17
17
17
17
4.2.
Uygulamalı Eğitim Etkinlikleri (UE)
4.2.1.
Yatan hasta bakımı
4.2.2.
Ayaktan hasta bakımı
4.2.3.
Diğer
17
17
19
19
4.3.
Bağımsız ve Keşfederek Öğrenme Etkinlikleri (BE)
4.3.1.
Yatan hasta takibi
4.3.2.
Ayaktan hasta/materyal takibi
4.3.3.
Akran öğrenmesi
4.3.4.
Literatür okuma
4.3.5.
Araştırma
4.3.6.
Öğretme
4.3.7.
Diğer
19
19
19
19
19
20
20
20
5.
EĞİTİM KAYNAKLARI
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
20
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
4
6.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
21
7.
KAYNAKÇA
22
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
5
1. GİRİŞ
Çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları (ÇERSAH) uzmanlığı tıp bilgisinin ruhsal, bedensel
ve sosyal konuları kapsayan bilgilerle bütünleştirilmesini gerektiren disiplinler arası bir
nitelik taşır. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlık alanının bilimsel içeriğine
bakıldığında; genetik, fizyolojik, biyokimyasal, nöroendokrin yapıyı doğum öncesi ve
sonrası gelişimsel özellikleri incelemesi açısından ‘biyolojik bir bilim’dir. Çok erken
dönemlerden başlayarak, insanlar arası ilişkileri ve etkileşim biçimlerini inceleyen bir
‘insan bilimi’; çocuk yetiştirmeye ilişkin tutumları, ailesel ve çevresel etmenleri
araştırmasıyla bir ‘toplum bilimi’dir. Ayrıca, çocuklar, ergenler ve ailelerin davranışlarının
değerlendirilmesi, biçimlendirilmesi açısından bir ‘eğitim, gelişim ve davranış bilimi’ ortaya
çıkan ruhsal nitelikli sorunların, çocuklukta yerleşmeden, yaygınlaşmadan ele alınıp
düzeltilmesi, sağlıklı bireylerin yetişmesi için gerekli önlemlerin planlanması yönünden bir
‘koruyucu hekimlik bilimi’dir. ÇERSAH uzmanlık eğitimi güncel uluslararası psikiyatrik
sınıflandırma sistemlerince tanımlanmış olan çocuk ve ergenlere ilişkin psikiyatrik
durumların ayaktan ve yatırılarak bakımı, incelenmesi, takibi, tanı konması ve sağaltımını
kapsar. ÇERSAH uzmanlığı çocuklar, ergenler, aileler ve toplumun çocukla ilgili
kurumlarıyla çalışmayı gerektirmektedir.
2. MÜFREDAT TANITIMI
2.1. Müfredatın Amacı ve Hedefleri
Çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları (ÇERSAH) uzmanlık eğitiminde amaç; bu alanda
yetişecek hekimlere, çocuk ve ergenlerde ortaya çıkan ruhsal hastalık ve bozuklukları
tanımak, ayrıştırmak, sağaltmak ve önlemek için gerekli ve yeterli bilgi ve beceri
donanımını kazandırmaktır. Müfredatta hedefler:
a) Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlık eğitiminin standardını
oluşturmak ve yükseltmek
b) Süregiden eğitimde kalite denetimini sağlamak
c) Sürekli Tıp Eğitimi etkinliklerine katılımı teşvik etmek, özendirmek ve
denetleyerek yaşam boyu öğrenmeyi desteklemektir.
2.2. Müfredat Çalışmasının Tarihsel Süreci
Müfredat Avrupa Tıp Uzmanları Birliği (ATUB-UEMS)Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümünce
belirlenen standartlar temel alınarak Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği (çocuk ve ergen
ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlarının meslek kuruluşu) Yeterlik Kurulu Eğitim Komisyonu
tarafından hazırlanmıştır.
İlk müfredat çalışmaları Türk Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Yeterlik Kurulu
içinde yer alan Eğitim Üst Kurulu adına Prof. Dr. Bahar GÖKLER ve eğitilenler adına Dr.
Yasemen Işık tarafından birlikte düzenlenmiştir (Mayıs, 2000). Hazırlanan ana metin
30.11.2005 tarihinde Çeşme’de yapılan Uzmanlık Eğitimi Kurulları Toplantısında gözden
geçirilmiş ve düzeltmeler yapılmıştır (Kasım, 2005).
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
6
Bu hazırlanan çekirdek müfredat Türkiye’de ÇERSAH uzmanlık eğitimi veren anabilim
dallarında genişletilerek yaygın olarak uygulanmaya başlandı. 2010 yılından itibaren
yeterlik sınavları (qualification) yapılmaya başlandı.
2.3. Uzmanlık Eğitimi Süreci
Tıpta Uzmanlık Sınavı’nı (TUS) bu uzmanlık alanı için belirlenen ölçütler üzerinden
kazanmaktır. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (ÇERSAH) uzmanlık eğitiminin süresi
dört yıl olarak belirlenmiştir. Bu sürenin bir yılı erişkin psikiyatrisi, üç ayı da çocuk nörolojisi
rotasyonlarına ayrılmaktadır. Eğitim sürecinde; uzmanlık öğrencisi bilimsel aktivitelere
etkin olarak katılmalı, bu toplantılarda seminer, literatür ve olgu sunumları yapmalıdır.
Tez konusu, kurumların akademik kurulları tarafından belirlenen tez konuları arasından
uzmanlık öğrencisi talebi dikkate alınarak uzmanlık öğrencisinin eğitim sorumlusu
tarafından seçilir ve ana dallar için uzmanlık eğitimi süresinin ilk yarısı içinde, yan dallar için
ilk altı ayı içinde uzmanlık öğrencisine yazılı olarak bildirilir ve birim sorumlusu tarafından
kendisine bir tez danışmanı tayin edilir. Eğitim sürecinde uzmanlık öğrencisinin gelişim
süreci uygun ölçme ve değerlendirme yöntemleri ile takip edilir.
2.4. Kariyer Olasılıkları
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlık eğitimini tamamlayanlar diledikleri
takdirde çeşitli alanlarda ileri çalışmalar yaparak kendilerini geliştirebilirler, örneğin
koruyucu ruh sağlığı, toplum temelli çalışmalar, nörobilim, genetik çalışmalar, çeşitli
psikoterapiler, vb.
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
7
3. TEMEL YETKİNLİKLER
Yetkinlik, bir uzmanın bir iş
ya da işlemin gerektiği gibi
yapılabilmesi için kritik değer
taşıyan, eğitim ve öğretim
yoluyla
kazanılıp
iyileştirilebilen,
gözlenip
ölçülebilen, özellikleri daha
önceden tarif edilmiş olan,
bilgi, beceri, tutum ve
davranışların
toplamıdır.
Yetkinlikler 7 temel alanda
toplanmışlardır.
Şekil 1- TUKMOS’un Yeterlilik Üçgeni (Yedi temel yetkinlik alanı)
Her bir temel yetkinlik alanı, uzmanın ayrı bir rolünü temsil eder (Şekil 1). Yedinci temel alan
olan Hizmet Sunucusu alanına ait yetkinlikler klinik yetkinlikler ve girişimsel yetkinlikler olarak
ikiye ayrılırlar. Sağlık hizmeti sunumu ile doğrudan ilişkili Hizmet Sunucusu alanını oluşturan
yetkinlikler diğer 6 temel alana ait yetkinlikler olmadan gerçek anlamlarını kazanamazlar ve
verimli bir şekilde kullanılamazlar. Başka bir deyişle 6 temel alandaki yetkinlikler, uzmanın
“Hizmet Sunucusu” alanındaki yetkinliklerini sosyal ortamda hasta ve toplum merkezli ve etkin
bir şekilde kullanması için kazanılması gereken yetkinliklerdir. Bir uzmanlık dalındaki eğitim
sürecinde kazanılan bu 7 temel alana ait yetkinlikler uyumlu bir şekilde kullanılabildiğinde
yeterlilikten bahsedilebilir. Bu temel yetkinlik alanları aşağıda listelenmiştir;
3.1. Yönetici
3.2. Ekip Üyesi
3.3. Sağlık Koruyucusu
3.4. İletişim Kuran
3.5. Değer ve Sorumluluk Sahibi
3.6. Öğrenen ve Öğreten
3.7. Hizmet Sunucusu
Hizmet sunucusu temel yetkinlik alanındaki yetkinlikler, kullanılış yerlerine göre iki türdür:
Klinik Yetkinlik: Bilgiyi, kişisel, sosyal ve/veya metodolojik becerileri tıbbi kararlar konusunda
kullanabilme yeteneğidir;
Girişimsel Yetkinlik: Bilgiyi, kişisel, sosyal ve/veya metodolojik becerileri tıbbi girişimler
konusunda kullanabilme yeteneğidir.
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
8
Klinik ve girişimsel yetkinlikler
edinilirken ve uygulanırken Temel
Yetkinlik alanlarında belirtilen diğer
yetkinliklerle uyum içinde olmalı ve
uzmanlığa özel klinik karar
süreçlerini kolaylaştırmalıdır.
3.7.1. KLİNİK YETKİNLİKLER
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE YIKICI
DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI
YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK
İLETİŞİM BOZUKLUKLARI
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
Yöntem
Kıdem
KLİNİK YETKİNLİK
Düzey
Uzman Hekim aşağıda listelenmiş klinik yetkinlikleri ve eğitimi boyunca edindiği diğer
bütünleyici “temel yetkinlikleri” eş zamanlı ve uygun şekilde kullanarak uygular.
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE
BOZUKLUĞU (DEHB)
KARŞIT OLMA-KARŞI
GELME BOZUKLUĞU
TT, A, K
1
YE-UE-BE
TT, A, K
1
YE-UE-BE
DAVRANIM BOZUKLUĞU
TT, A, K
1
YE-UE-BE
OTİSTİK BOZUKLUK
TT, A, K
1
YE-UE-BE
ASPERGER BOZUKLUĞU
TT, A, K
1
YE-UE-BE
ÇOCUKLUĞUN
DEZİNTEGRATİF
BOZUKLUĞU
RETT BOZUKLUĞU
TT, A, K
2
YE-UE-BE
TT, A, K
2
YE-UE-BE
YAYGIN GELİŞİMSEL
BOZUKLUK(BTA)
TT, A, K
1
YE-UE-BE
TT, K
1
YE-UE-BE
SÖZEL ANLATIM
BOZUKLUĞU
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
MENTAL RETARDASYON
ÖZGÜL ÖĞRENME BOZUKLUKLARI
GELİŞİMSEL KOORDİNASYON
BOZUKLUĞU
DIŞA ATIM BOZUKLUKLARI
ANKSİYETE BOZUKLUKLARI
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
Yöntem
Kıdem
KLİNİK YETKİNLİK
Düzey
9
KARIŞIK DİLİ ALGILAMASÖZEL ANLATIM
BOZUKLUĞU
FONOLOJİK BOZUKLUK
TT, K
2
YE-UE-BE
TT, K
1
YE-UE-BE
KEKEMELİK
TT, K
1
YE-UE-BE
İLETİŞİM BOZUKLUKLARI
(BTA)
TT, K
1
YE-UE-BE
MENTAL RETARDASYON
TT, A,K
1
YE-UE-BE
SINIR ZEKA İŞLEVİ
TT, K
1
YE-UE-BE
ÖZGÜL OKUMA
BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
YAZILI ANLATIM
BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
MATEMATİK BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
ÇOKLU ÖZGÜL ÖĞRENME
BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
GELİŞİMSEL
KOORDİNASYON
BOZUKLUĞU
ENÜREZİS
TT, K
2
YE-UE-BE
TT, K
1
YE-UE-BE
ENKOPREZİS
TT, K
1
YE-UE-BE
TT, A, K
1
YE-UE-BE
ÖZGÜL FOBİLER
TT, K
1
YE-UE-BE
YAYGIN ANKSİYETE
BOZUKLUKLARI
TT, K
2
YE-UE-BE
OBSESİF KOMPULSİF
BOZUKLUK
TT, K
2
YE-UE-BE
AKUT STRES BOZUKLUĞU
TT, A, K
1
YE-UE-BE
TRAVMA SONRASI STRES
BOZUKLUĞU
TT, A, K
1
YE-UE-BE
PANİK BOZUKLUĞU
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
SOSYAL ANKSİYETE
BOZUKLUĞU
Yöntem
Kıdem
KLİNİK YETKİNLİK
Düzey
10
TT, K
1
YE-UE-BE
TT, A, K
1
YE-UE-BE
SEÇİCİ KONUŞMAZLIK
TT, K
2
YE-UE-BE
BAĞLANMA BOZUKLUKLARI
TEPKİSEL BAĞLANMA
BOZUKLUĞU
TT, A, K
2
YE-UE-BE
TİK BOZUKLUKLARI
GEÇİCİ TİK BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
KRONİK MOTOR VEYA
VOKAL TİK BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
TOURETTE BOZUKLUĞU
TT, A, K
1
YE-UE-BE
DİSTİMİK BOZUKLUK
TT, K
2
YE-UE-BE
MAJOR DEPRESYON
TT, A, K
1
YE-UE-BE
BİPOLAR BOZUKLUK
TT, A, K
1
YE-UE-BE
BİPOLAR BOZUKLUK (BTA)
TT, A, K
1
YE-UE-BE
MANİK BOZUKLUK
TT, A, K
1
YE-UE-BE
TT, K
2
YE-UE-BE
ÇOK ERKEN BAŞLANGIÇLI
ŞİZOFRENİ
TT, A, K
2
YE-UE-BE
ERKEN BAŞLANGIÇLI
ŞİZOFRENİ
TT, A, K
1
YE-UE-BE
ŞİZOFRENİFORM BOZUKLUK
TT, A, K
2
YE-UE-BE
KISA PSİKOTİK BOZUKLUK
TT, A, K
1
YE-UE-BE
PSİKOTİK BOZUKLUK (AYIRT
EDİLMEMİŞ)
TT, A, K
1
YE-UE-BE
TT, K
1
YE-UE-BE
AYRILIK KAYGISI
BOZUKLUĞU
DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI
SİKLOTİMİK BOZUKLUK
ERKEN BAŞLANGIÇLI ŞİZOFRENİ VE
DİĞER
BASMAKALIP DAVRANIŞ
BOZUKLUĞU
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
BASMAKALIP DAVRANIŞ
BOZUKLUĞU
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
YEME VE BESLENME BOZUKLUKLARI
İNFANTİL ANOREKSİYA
1
YE-UE-BE
TT, K
2
YE-UE-BE
TT, A, K
2
YE-UE-BE
YEME BOZUKLUĞU (BTA)
TT, K
1
YE-UE-BE
PİKA BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
RUMİNASYON BOZUKLUĞU
TT, K
2
YE-UE-BE
ERKEN YAŞ OBEZİTESİ
TT, K
1
YE-UE-BE
UYKU TERÖRÜ
TT, K
1
YE-UE-BE
UYKUDA KÂBUS
BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
UYURGEZERLİK
TT, K
1
YE-UE-BE
NARKOLEPSİ
TT, K
2
YE-UE-BE
İNSOMNİA
TT, K
1
YE-UE-BE
TT, A,K
1
YE-UE-BE
VÜCUT DİSMORFİK
BOZUKLUĞU
TT, K
2
YE-UE-BE
SOMATOFORM BOZUKLUK
(BTA)
TT, K
1
YE-UE-BE
YAPAY BOZUKLUK
TT, K
2
YE-UE-BE
TT, A K
2
YE-UE-BE
ANOREKSİYA NERVOZA
SOMATOFORM BOZUKLUKLARDİSOSİYATİF BOZUKLUK
Yöntem
TT, A, K
BULİMİA NERVOZA
UYKU BOZUKLUKLARI
Kıdem
KLİNİK YETKİNLİK
Düzey
11
KONVERSİYON BOZUKLUĞU
DİSOSİYATİF BOZUKLUK
UYUM BOZUKLUKLARI
UYUM BOZUKLUĞU
TT, K
1
YE-UE-BE
MADDE KULLANIMI İLE İLİŞKİLİ
BOZUKLUKLAR
NİKOTİN BAĞIMLILIĞI
TT, K
1
YE-UE-BE
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
DÜRTÜ DENETİM BOZUKLUKLARI
ORGANİK MENTAL BOZUKLUK
Yöntem
ALKOLLE İLİŞKİLİ SORUNLAR
TT, A, K
2
YE-UE-BE
DİĞER BAĞIMLILIKLAR
(ESRAR, KOKAİN, EKTAZİ,
EROİN)
ARALIKLI PATALAYICI
BOZUKLUK
TT, A, K
2
YE-UE-BE
TT, A, K
2
YE-UE-BE
TRİKOTİLLOMANİ
TT, K
2
YE-UE-BE
DİĞERLERİ (PİROMANİ,
KLEPTOMANİ VS.)
TT, K
2
YE-UE-BE
TT, A, K
2
YE-UE-BE
TT, A, K
2
YE-UE-BE
TT, K
2
YE-UE-BE
TT, K
2
YE-UE-BE
TIBBİ BİR DURUMA BAĞLI
GELİŞEN MENTAL
BOZUKLUKLAR
MADDE VEYA İLAÇ
KULLANIMINA BAĞLI
MENTAL BOZUKLUKLAR
CİNSEL KİMLİK BOZUKLUĞU
CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI
Kıdem
KLİNİK YETKİNLİK
Düzey
12
ÇOCUK ve ERGENLERDE KİŞİLİK
BOZUKLUKLARI
KİŞİLİK BOZUKLUKLARI
ÇOCUĞUN İSTİSMAR VE İHMALİ
FİZİKSEL İSTİSMAR
TT, A, K
2
YE-UE-BE
CİNSEL İSTİSMAR
TT, A, K
2
YE-UE-BE
DUYGUSAL İSTİSMAR
TT, A, K
2
YE-UE-BE
İHMAL
TT, A, K
2
YE-UE-BE
EBEVEYN ÇOCUK İLİŞKİ
SORUNLARI
TT, K
1
YE-UE-BE
ANNE-BABA ÇATIŞMALARI
(AİLE İÇİ ÇATIŞMALAR,
BOŞANMA. AYRILIKLAR)
KARDEŞ İLİŞKİ SORUNLARI
TT, K
1
YE-UE-BE
TT, K
1
YE-UE-BE
DİĞER İLİŞKİ SORUNLARI
TT, K
1
YE-UE-BE
TIBBİ TEDAVİYE UYUM
SORUNLARI
TT, K
1
YE-UE-BE
İLİŞKİ SORUNLARI
KLİNİK İLGİ ODAĞI OLABİLECEK
DİĞER DURUMLAR
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
Yöntem
Kıdem
KLİNİK YETKİNLİK
Düzey
13
ÇOCUKLUK VE ERGENLİK
ANTİSOSYAL DAVRANIŞLARI
TT, K
1
YE-UE-BE
KENDİNE ZARAR VERME
DAVRANIŞLARI
TT, K
2
YE-UE-BE
YAS
TT, K
1
YE-UE-BE
OKULLA İLİŞKİLİ SORUNLAR
(OKUL ZORBALIĞI, OKUL
BAŞARISIZLIĞI VS.)
ERGENLİK SORUNLARI
(KİMLİK SORUNLARI, İLİŞKİ
SORUNLARI VS.)
GÖÇ VE İLİŞKİLİ SORUNLAR
TT, K
1
YE-UE-BE
TT, K
2
YE-UE-BE
TT, K
1
YE-UE-BE
DİĞER GELİŞİM DÖNEMİ
SORUNLARI
TT, K
1
YE-UE-BE
ACİL PSİKİYATRİK
DURUMLAR
TT, K
1
YE-UE-BE
3.7.2. GİRİŞİMSEL YETKİNLİKLER
Düzey
Kıdem
4
1
YE-UE-BE
4
1
YE-UE-BE
4
1
YE-UE-BE
ICD İÇİN YAPILANDIRILMIŞ
KLİNİK GÖRÜŞME
4
1
YE-UE-BE
DİĞER YAPILANDIRILMIŞ
KLİNİK GÖRÜŞMELER
2
2
YE-UE-BE
GİRİŞİMSEL YETKİNLİK
RUHSAL DURUM MUAYENESİ
PSİKİYATRİK GÖRÜŞME VE
DEĞERLENDİRME
SİSTEMİK VE NÖROPSİKİYATRİK
MUAYENE
PSİKİYATRİK TANI ARAÇLARI
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
Yöntem
Uzman Hekim aşağıda listelenmiş girişimsel yetkinlikleri ve eğitimi boyunca edindiği diğer
bütünleyici “temel yetkinlikleri” eş zamanlı ve uygun şekilde kullanarak uygular.
SİSTEMİK VE
NÖROPSİKİYATRİK
MUAYENE
DSM İÇİN YAPILANDIRILMIŞ
KLİNİK GÖRÜŞME (K-SADS)
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
Düzey
Kıdem
Yöntem
14
4
1
YE-UE-BE
4
1
YE-UE-BE
4
1
YE-UE-BE
PROJEKTİF TESTLER
(RORSCHACH, CAT, TAT VB)
1
1
YE-BE
ZEKA TESTLERİ
WISC-R, STANFORD-BINET
VB TESTLER
1
1
YE-BE
NÖROPSİKOLOJİK DEĞERLENDİRME
NÖROPSİKOLOJİK
BATARYA, AVLT, WCST,
STROOP TEST VB
GEREKLİ LABORATUVAR VE
RADYOLOJİK TETKİKLERİ
BİLME, GEREKÇELERE
YÖNELİK İSTEME VE
SONUÇLARINI
DEĞERLENDİRME
EKT
4
2
YE-UE-BE
4
1
YE-UE-BE
2
2
YE-UE-BE
PEDİATRİK
PSİKOFARMAKOLOJİ
4
1
YE-UE-BE
DAVRANIŞ TERAPİLERİ
3
2
YE-UE-BE
DESTEKLEYİCİ PSİKOTERAPİ
4
1
YE-UE-BE
BİLİŞSEL DAVRANIŞCI
TERAPİLER
3
1
YE-UE-BE
OYUN TERAPİLERİ
3
1
YE-UE-BE
DİNAMİK YÖNELİMLİ
PSİKOTERAPİLER
2
2
YE-UE-BE
AİLE TERAPİSİ
4
1
YE-UE-BE
GİRİŞİMSEL YETKİNLİK
PSİKİYATRİK DEĞERLENDİRME
ÖLÇEKLERİ
ÖZBİLDİRİM ÖLÇEKLERİ
(DEHB, OSB, ÖĞRENME
BOZUKLUKLARI,
DEPRESYON, ANKSİYETE,
YAŞAM KALİTESİ VS.)
GÖRÜŞMECİNİN
DEĞERLENDİRDİĞİ
ÖLÇEKLER (MİNİ MENTAL
DURUM
DEĞERLENDİRMESİ, PANSS,
KLİNİK GLOBAL İZLEM
ÖLÇEĞİ VS.)
OBJEKTİF TESTLER
(MMPI VB TESTLER)
KİŞİLİK TESTLERİ
YARDIMCI TANISAL GEREÇLER
BİYOLOJİK TEDAVİ YÖNTEMLERİ
ÇOCUK VE ERGEN PSİKOTERAPİLERİ
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
Düzey
Kıdem
Yöntem
15
OKUL KONSÜLTASYONU
4
2
YE-UE-BE
KURUM (SHÇEK VB.)
4
2
YE-UE-BE
TOPLUM TEMELLİ
ÇALIŞMALAR
4
2
YE-UE-BE
KONSÜLTASYON LİYEZON
UYGULAMALARI
KONSÜLTASYON LİYEZON
UYGULAMALARI
4
2
YE-UE-BE
ACİL DURUMLAR ve KRİZE
MÜDAHALE
ACİL DURUMLARA
MÜDAHALE
4
1
YE-UE-BE
KRİZE MÜDAHALE (AFET,
ŞİDDET VE İSTİSMAR VS.)
4
2
YE-UE-BE
YATARAK TEDAVİ, VE
REHABİLİTASYON
UYGULAMALARI
GÜNDÜZ HASTANESİ
4
1
YE-UE-BE
4
2
YE-UE-BE
ÇOCUK ve ERGENLERDE
ADLİ PSİKİYATRİ
UYGULAMALARI
ÇOCUK ve ERGEN
PSİKİYATRİSİNDE ETİK
KURULLARDAKİ
UYGULAMALAR (ERGEN
GEBELİKLERİ, CİNSİYETE
KARAR VERME VS.)
MESLEKİ UYGULAMALARDA
ETİK YAKLAŞIM
4
2
YE-UE-BE
4
2
YE-UE-BE
4
1
YE-UE-BE
ÇOCUK VE ERGENLERDE
YAPILAN ARAŞTIRMA
ETKİNLİKLERİ KATILMA
ARAŞTIRMA PROJESİ
HAZIRLAMADA GÖREV
ALMA
4
1
YE-UE-BE
4
1
YE-UE-BE
GİRİŞİMSEL YETKİNLİK
SOSYAL PSİKİYATRİYİ BİLME VE
UYGULAMA
YATAKLI VE GÜNDÜZ TEDAVİ
ADLİ PSİKİYATRİ UYGULAMALARI
ETİK UYGULAMALAR
ARAŞTIRMA ETKİNLİKLERİ
4. ÖĞRENME VE ÖĞRETME YÖNTEMLERİ
Çekirdek müfredat hazırlama kılavuzunda belirtilen öğrenme ve öğretme yöntemleri
kullanılmaktadır
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
16
TUKMOS tarafından önerilen öğrenme ve öğretme yöntemleri üçe ayrılmaktadır:
“Yapılandırılmış Eğitim Etkinlikleri” (YE), “Uygulamalı Eğitim Etkinlikleri” (UE) ve “Bağımsız ve
Keşfederek Öğrenme Etkinlikleri” (BE).
4.1. Yapılandırılmış Eğitim Etkinlikleri (YE)
4.1.1. Sunum
Bir konu hakkında görsel işitsel araç kullanılarak yapılan
anlatımlardır. Genel olarak nadir veya çok nadir görülen
konular/durumlar hakkında veya sık görülen konu/durumların yeni
gelişmeleri hakkında kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde eğitici
öğrencide eksik olduğunu bildiği bir konuda ve öğrencinin pasif
olduğu bir durumda anlatımda bulunur. Sunum etkileşimli olabilir
veya hiç etkileşim olmayabilir.
4.1.2. Seminer
Sık görülmeyen bir konu hakkında deneyimli birinin konuyu kendi
deneyimlerini de yansıtarak anlatması ve anlatılan konunun karşılıklı
soru ve cevaplar ile geçmesidir. Sunumdan farkı konuyu
dinleyenlerin de kendi deneyimleri doğrultusunda anlatıcı ile
karşılıklı etkileşim içinde olmasıdır. Seminer karşılıklı diyalogların
yoğun olduğu, deneyimlerin yargılanmadan paylaşıldığı ve farklı
düzeylerde kişilerin aynı konu hakkında farklı düzeydeki sorular ile
eksik yanlarını tamamlayabildikleri bir eğitim etkinliğidir.
4.1.3. Olgu tartışması
Bir veya birkaç sık görülen olgunun konu edildiği bir küçük grup
eğitim aktivitesidir. Bu eğitim aktivitesinin hedefi, farklı düzeydeki
kişilerin bir olgunun çözümlenmesi sürecini tartışmalarını
sağlayarak, tüm katılımcıların kendi eksik veya hatalı yanlarını fark
etmelerini sağlamak ve eksiklerini tamamlamaktır. Bu olgularda
bulunan hastalık veya durumlar ile ilgili bilgi eksikliklerinin küçük
gruplarda tartışılması ile tamamlanması veya yanlış bilgilerin
düzeltilmesi sağlanır. Ayrıca aynı durum ile ilgili çok sayıda olgunun
çözümlenmesi yoluyla aynı bilginin farklı durumlarda nasıl
kullanılacağı konusunda deneyim kazandırır. Olgunun/ların
basamaklı olarak sunulması ve her basamak için fikir üretilmesi ile
sürdürülür. Eğitici her basamakta doğru bilgiyi verir ve doğru kararı
açıklar.
4.1.4. Makale tartışması
Makalenin kanıt düzeyinin anlaşılması, bir uygulamanın kanıta
dayandırılması ve bir konuda yeni bilgilere ulaşılması amacıyla
gerçekleştirilen bir küçük grup etkinliğidir. Makalenin tüm bölümleri
sırası ile okunur ve metodolojik açıdan doğruluğu ve klinik
uygulamaya yansıması ile ilgili fikir üretilmesi ve gerektiğinde
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
17
eleştirilmesi ile sürdürülür. Eğitici her basamakta doğru bilgiyi verir
ve doğru kararı açıklar. Uzman adayına, benzer çalışmalar
planlayabilmesi için problemleri bilimsel yöntemlerle analiz etme,
sorgulama, sonuçları tartışma ve bir yayın haline dönüştürme
becerisi kazandırılır.
4.1.5. Dosya tartışması
Sık görülmeyen olgular ya da sık görülen olguların daha nadir
görülen farklı şekilleri hakkında bilgi edinilmesi, hatırlanması ve
kullanılmasını amaçlayan bir eğitim yöntemidir. Eğitici, dosya
üzerinden yazı, rapor, görüntü ve diğer dosya eklerini kullanarak,
öğrencinin olgu hakkında her basamakta karar almasını sağlar ve
aldığı kararlar hakkında geribildirim verir. Geribildirimler öğrencinin
doğru kararlarını devam ettirmesi ve gelişmesi gereken kararlarının
açık ve anlaşılır bir biçimde ifade edilerek geliştirmesi amacıyla
yapılır.
4.1.6. Konsey
Olgunun/ların farklı disiplinler ile birlikte değerlendirilmesi sürecidir.
Olgunun sık görünürlüğünden çok karmaşık olması öğrencinin
karmaşık durumlarda farklı disiplinlerin farklı bakış açılarını
algılamasını sağlar.
4.1.7. Kurs
Bir konu hakkında belli bir amaca ulaşmak için düzenlenmiş birden
fazla oturumda gerçekleştirilen bir eğitim etkinliğidir. Amaç
genellikle bir veya birkaç klinik veya girişimsel yetkinliğin
edinilmesidir. Kurs süresince sunumlar, küçük grup çalışmaları,
uygulama eğitimleri birbiri ile uyum içinde gerçekleştirilir.
4.1.8. Diğer
4.2. Uygulamalı Eğitim Etkinlikleri (UE)
4.2.1. Yatan hasta bakımı
4.2.1.1. Vizit
Farklı öğrenciler için farklı öğrenme ortamı oluşturan
etkili bir eğitim yöntemidir. Hasta takibini yapan ve
yapmayan
öğrenciler
vizitten
farklı
şekilde
faydalanırlar. Hastayı takip eden öğrenci hasta takibi
yaparak ve yaptıkları için geribildirim alarak öğrenir,
diğer öğrenciler bu deneyimi izleyerek öğrenirler. Vizit
klinikte görülen olguların hasta yanından çıktıktan
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
18
sonra da tartışılması ve olgunun gerçek ortamda
gözlemlenmesiyle öğrenmeyi sağlar.
4.2.1.2. Nöbet
Öğrencinin sorumluluğu yüksek bir ortamda derin ve
kalıcı öğrenmesine etki eder. Olguyu yüksek
sorumluluk durumunda değerlendirmek öğrencinin var
olan bilgisini ve becerisini kullanmasını ve eksik olanı
öğrenmeye motive olmasını sağlar. Nöbet, gereken
yetkinliklere sahip olunan olgularda özgüveni
arttırırken, gereken yetkinliğin henüz edinilmemiş
olduğu olgularda bilgi ve beceri kazanma
motivasyonunu arttırır. Nöbetlerde sık kullanılması
gereken yetkinliklerin 1’inci kıdem yetkinlikleri arasında
sınıflandırılmış olmaları bu açıdan önemlidir.
4.2.1.3. Girişim
Tanı ve tedaviye yönelik tüm girişimler, eğitici
tarafından gösterildikten sonra belli bir kılavuz
eşliğinde basamak basamak gözlem altında uygulama
yoluyla öğretilir. Her uygulama basamağı için öğrenciye
geribildirim verilir. Öğrencinin doğru yaptıklarını doğru
yapmaya devam etmesi, eksik ve gelişmesi gereken
taraflarını düzeltebilmesi için öğrenciye zamanında, net
ve yapıcı müdahalelerle teşvik edici ve destekleyici ya
da uyarıcı ve yol gösterici geribildirimler verilmelidir.
Her girişim için öğrenciye önceden belirlenmiş yetkinlik
düzeyine ulaşacak sayıda tekrar yaptırılması sağlanır.
4.2.1.4. Ameliyat
(Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlık
dalında kullanılmamaktadır.)
İçinde çok sayıda karar ve girişim barındıran müdahale
süreçleridir. Her karar ve girişimin ayrı ayrı gereken
yetkinlik düzeylerine ulaşması amacıyla en az
riskli/karmaşık olandan en riskli/karmaşık olana doğru
olacak şekilde ameliyat sürecinin tüm basamakları
yüksek gözlem altında öğretilir. Öğrencinin tüm
basamaklarda gereken yetkinlik düzeyine ulaşması için
yeterli sayıda tekrar yaptırılması sağlanır.
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
19
4.2.2. Ayaktan hasta bakımı
Öğrenci gözlem altında olgu değerlendirmesi yapar ve
tanı, tedavi seçeneklerine karar verir. Öğrencinin
yüksek/orta sıklıkta görülen acil veya acil olmayan
olguların farklı başvuru şekillerini ve farklı tedavi
seçeneklerini öğrendiği etkili bir yöntemdir. Ayaktan
hasta bakımında sık kullanılması gereken yetkinliklerin
1’inci kıdem yetkinlikleri arasında sınıflandırılmış
olmaları bu açıdan önemlidir.
4.2.3. Diğer
4.3. Bağımsız ve Keşfederek Öğrenme Etkinlikleri (BE)
4.3.1.
Yatan hasta takibi
Yatarak takip edilen bir olgu hakkında yeterliğe erişmemiş bir
öğrencinin gözetim ve denetim altında, yeterliğe ulaşmış bir
öğrencinin gözlem altında yaptığı çalışmalar sırasında eksikliğini
fark ettiği konularda öğrenme gereksinimini belirleyerek bunu
herhangi bir eğitim kaynağından tamamlaması sürecidir. Bu eğitim
kaynaklarının doğru ve güvenilir olmasından eğitici sorumludur.
4.3.2. Ayaktan hasta/materyal takibi
Ayaktan başvuran acil veya acil olmayan bir olgu hakkında gereken
yetkinlik düzeyine erişmemiş bir öğrencinin gözetim ve denetim
gözlem altında, eğitici eşliğinde ve gereken yetkinlik düzeyine
ulaşmış bir öğrencinin yüksek gözlem altında yaptığı çalışmalar
sırasında eksikliğini fark ettiği konularda öğrenme gereksinimini
belirleyerek bunu herhangi bir eğitim kaynağından tamamlaması
sürecidir. Bu eğitim kaynaklarının doğru ve güvenilir olmasından
eğitici sorumludur.
4.3.3. Akran öğrenmesi
Öğrencinin bir olgunun çözümlenmesi veya bir girişimin
uygulanması sırasında bir akranı ile tartışarak veya onu
gözlemleyerek öğrenmesi sürecidir.
4.3.4. Literatür okuma
Öğrencinin öğrenme gereksinimi olan konularda literatür okuması
ve klinik uygulama ile ilişkilendirmesi sürecidir.
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
20
4.3.5. Araştırma
Öğrencinin bir konuda tek başına veya bir ekip ile araştırma
tasarlaması ve bu sırada öğrenme gereksinimini belirleyerek bunu
herhangi bir eğitim kaynağından tamamlaması sürecidir.
4.3.6. Öğretme
Öğrencinin bir başkasına bir girişim veya bir klinik konuyu
öğretirken bu konuda farklı bakış açılarını, daha önce düşünmediği
soruları veya varlığını fark etmediği durumları fark ederek
öğrenme gereksinimi belirlemesi ve bunu herhangi bir eğitim
kaynağından tamamlaması sürecidir.
4.3.7. Diğer
5. EĞİTİM KAYNAKLARI
5.1.
Eğitici Standartları
Eğitici standartları mevzuatla belirlenmiştir. Aşağıdaki ifadeler iyi bir eğitim verebilmek
amacıyla önerilen standartlardır:
Eğitim kliniğinde en az üç eğitimcinin olması ve hepsinin eğitici eğitiminden geçmiş olması
gerekmektedir. Eğitici eğitimleri çeşitli üniversitelerde yapılmaktadır ve gerektiğinde meslek
örgütleri de eğitici eğitimi kursu açma yetkisine sahiptir. Bu eğitimlerle özellikle yetişkin
eğitimi prensiplerinin öneminin anlaşılması, usta-çırak ilişkisi yerine koçluk – göstererek
öğretme tekniklerinin yerleştirilmesi, soru hazırlama ve yeni değerlendirme yöntemlerinin
öğrenilmesi ve olumlu geri bildirimin bir tutum olarak benimsenmesi hedeflenmektedir.
Eğitici olabilmek için:
• En az iki yıl uzmanlık yapmış olmak
• Uzmanlık Derneklerince yapılan Yeterlik sınavına girmiş ve Yeterlik Belgesi almış olmak
• Eğitici eğitimi sertifikası almış olmak
• Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde başasistan kadrosunda ya da üniversitelerde öğretim
görevlisi kadrosunda çalışıyor olmak
• Meslek alanıyla ilgili yayınları izleyebilmek için en az bir yabancı dil için TOEFL, YDS
sınavında geçerli puan almış olmak
Yine eğiticilerden beklenen bir başka konu ise temel veya çok önemli teorik konularda
uzmanlık öğrencilerinin doğru bir perspektifte konuya giriş yapmalarını sağlamak amacı ile
kendilerinin bizzat uzmanlık öğrencisini hedefleyen dersler hazırlayıp anlatmalarıdır. Bu
derslerden sonra verilecek kaynaklar listesi ile uzmanlık öğrencisinin kendi kendine
geliştirmesi daha kolay olacaktır.
 Uzmanlık eğitimi veren birimde eğitici sayısının en az iki olması gereklidir.
 Bir eğiticiye en az 3 uzmanlık öğrencisi verilmelidir.
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
21
5.2.
Mekan Standartları
1. Minimum 4 yataklı servis bulunması müşahede ve tedavi bakımından önemlidir. Yataklı
birim olmayan durumlarda gündüz hastanesi uygulaması mekân olarak oluşturulabilir
2. Açılabilecek özelleşmiş poliklinikler için yeterince oda
- Bebek polikliniği
- Ergen polikliniği
- Yeme bozuklukları polikliniği
- Otistik Spektrum Bozuklukları polikliniği
- Adli poliklinik
- Konsültasyon- Liyezon polikliniği
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu polikliniği
- Özel eğitim için değerlendirme ve izlem polikliniği
3. Fiziksel Şartlar
- Ses ve görüntü kayıt sistemi donanımlı aynalı oda
- Grup odası
- Oyun odası
- Kitaplık
- Toplantı odası
- Odaların pencereli, güneş ışığını alan ve aydınlık mekânlar olması
- Odaların ısı düzeylerini çocukların sağlığı açısından optimumda tutabilecek bir ısı sistemi
bulunması
5.3.
Donanım Standartları
- Sağlık hizmetlerinde ve eğitim hizmetlerinde görev alacak yeterli sayıda ve nitelikte ekip
elemanları (Psikolog, sosyal hizmet uzmanı, çocuk gelişim uzmanı, hemşire, özel eğitim
uzmanı) olmalıdır.
- Kayıt odası, TV, video, kayıt cihazı
- Yeterli sayıda oyuncak
- Barko vizyon, dizüstü bilgisayar, masa üstü bilgisayarlar, yansıtma perdesi
- Çocuk ve ergen psikiyatrisi temel kitaplarını içeren kütüphane
- Tam metin bilimsel makalelerin sanal kütüphanelere ulaşabilecek İnternete bağlı
bilgisayarlar
- Her doktor için, içinde bir çalışma masası ve sandalyesi, bir küçük yazı masası ve 2 sandalyesi
(muayene edilecek çocuklar için), bilgisayar, muayene için gerekli kapsam ve sayıda oyuncak,
boya kalemi, kâğıt ve kalem bulunan bir oda
-Yaş dönemlerine özgü zekâ testleri, nöropsikolojik testler, yapılandırılmış ve yarı
yapılandırılmış görüşme ölçekleri, özbildirim ölçekleri
6. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Eğiticinin uygun gördüğü ölçme değerlendirme yöntemleri uygulanmaktadır.
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0
22
7. KAYNAKÇA
TUKMOS, TIPTA UZMANLIK KURULU MÜFREDAT OLUŞTURMA VE STANDART BELİRLEME
SİSTEMİ, Çekirdek Müfredat Hazırlama Kılavuzu, v.1.1, 2013
04.06.2013’den itibaren geçerlidir.
TUKMOS, ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ÇEKİRDEK MÜFREDATI v.2.0