Hazırlayıp Sunan

YAŞAM KODU DNA
Yeryüzünde yaşamın oluşması ve devamı canlıların yapı taşlarını kodlanmış bilgi
olarak taşıyan DNA molekülleri sayesinde mümkündür. Bu nedenle sağlıklı
gelecek nesillerin olabilmesi için DNA nın taşıdığı bilginin bütünlüğünün
korunması ve bozulmaya karşı dayanıklı olması gerekir.
DNA moleküllerimiz sürekli olarak çevresel etkilerin saldırısı altındadır. Yapısında
oluşan hasar ve bozukluklar onarılamadığı takdirde çeşitli hastalıklar ortaya
çıkar. Mutasyonlar oluşarak yapı değişebilir.
Hücrelerimizde DNA yapısında oluşan bozulma ve hataları sürekli takip eden ve
düzelten bir mekanizma mevcuttur.
2015 yılı Kimya Nobel Ödülü moleküler düzeyde hücrelerin hasarlı DNA larını nasıl
onardığı ve genetik bilgilerin korunmasını sağladığına ilişkin çalışmaları nedeniyle
Tomas Lindahl, Paul Madrich ve Aziz Sancar a verildi.
YAŞAM VE ÖLÜMDE
DNA NIN ROLÜ
Ölümsüzlük insan düşüncesinin aksine doğa için Kaos anlamını taşımaktadır.
Evrimsel mekanizmalardan en önemlisi DNA tamir mekanizmasıdır ve kaos u ortadan
kaldırmak için gelişmiştir. DNA tamir mekanizması yaşamın ilk aşamalarında
ortaya çıkmış ve tüm canlılarda görevini sürdürmektedir. Hücre yapısı ne kadar
karmaşık ise tamir mekanizmaları da o kadar gelişmiştir.
DNA Tamir Mekanizması yaşlanmaya mı yoksa ölmeye mi katkı sağlıyor?
DNA tamir ve Programlı Hücre Ölümü (Apoptosis) mekanizmaları ölümsüzlüğe gidişi
kaos u engellemek için gelişmiştir.
Bir tarafta insanoğlunun en büyük hayali ÖLÜMSÜZLÜK, diğer tarafta en büyük
korkusu yaşlanma ve ÖLÜM. Doğa bu paradoksu başlangıçta çözmüş.
Ölümsüzlüğe yönelmeden mümkün olduğu kadar uzun yaşamak ve sonunda ölmek.
Yaşlanarak hayatta kalmak, daha uzun süre yaşamanın,
kansere yakalanmadan ve ölümsüzleşmeden ölmenin makul bir yoludur.
DNA HASARINI OLUŞTURAN ETKENLER
DNA molekülleri yapısal bütünlüğünü koruyabilmek için bir çok dış etken ile mücadele
etmek zorundadır. İyonize radyasyon ve Serbest Radikaller bu etkenlerin en fazla
zarar verenleridir.
DNA tamir mekanizmasının bu etkenlerle mücadelesinin bedeli hücrenin, bedeni
yaşlanmasıdır. Yaşlanmanın nedeni DNA hasarıdır.
DNA da oluşan zarar giderilmediği takdirde mutasyon, kanser veya hücre ölümü
gerçekleşir. Bu nedenle DNA tamir mekanizması İnsan Yaşamının vazgeçilmez bir
fonksiyonudur. Tamir mekanizması tam kapasite çalışmış olsa bile
yakalanamayan bazı zararlar ve bunların neden olduğu hasarlar kaçınılmazdır.
Güneşte 10 dakika kalan bir kişinin deri dokusunda Timin Dimeri hasarı oluşur. Tamir
enzimleri makul koşullarda bu hasarı tamir eder. Ancak yaz aylarında , güneş
altında saatlerce güneşlenen bir kişinin enzimleri oluşan hasarları tamire yeterli
olamaz. Tamir mekanizmasının yeterli olmadığı zaman da yaşlanma, mutasyon,
kanser gibi olgular gelişiyor.
BİLİME 6 BÜYÜK KATKI
1. Maxicell: Klonlanmış genlerin yaptığı proteinleri bulmak için
kullanılan bir yöntem.1000 üzerinde atıf yapılmış makaledir.
2. Fotoliyaz DNA Onarım Mekanizması(ışık enerjisini kullanan tek
enzim; bir çok canlıda var-insanda yok)
3. Nükeotid kesip çıkarma DNA onarımı (kimyasal enerji kullanır;
sadece zarar uğramış bazı değil 27 bazı keser)
4. Transkripsiyonel eşleşme DNA Onarımı
5. Moleküler arabulucu( DNA onarımında proteinlerin DNA ya
bağlanmasında arabuluculuk yapan protein)
6. Kriptokrom: Biyolojik saatimizi oluşturan dört temel proteinden
birisi olan pigmentin insanda bulunması.
BİYOLOJİK
SAAT
Fotoliyaz enzimi insan hariç bir çok canlıda bulunan ve ışık enerjisi ile çalışan bir enzimdir.
Bu enzim insanda bulunmaz.
Prof Azizi Sancar diğer canlılarda fotoliyaz enzimi ile ilgili çalışmalar yapmıştır.
1996 yılında Türkiye den ABD ne dönerken uçakta okuduğu bir makalede biyolojik saat
kavramı ve Jettlag hakkında yaptığı değerlendirmeler sonucunda Fotoliyaz benzeri
enzimlerin insan vücudunda da bulunması hipotezini ortaya koydu. Elinde somut bulgu
olmadan hipotezini yayınladı. Eleştiriler aldı. Ancak sabırlı çalışmalar sonucunda
Kriptokrom adını verdiği 2 enzimin varlığını kanıtladı.
Bu enzimlerin insanın günlük 24 saatlik döngüsü içerisinde saat 14:00 de maksimum ve
gece 02.00 de minimum seviyede oldukları bulundu.
Biyolojik saatimiz gece yavaşladığı için Çernobil ve benzeri büyük endüstriyel kazaların
gece saatlerinde olduğu bir gerçektir.
Jetlag denilen kıtalar arsı, uzun süreli uçuşlarda yaşanan uyku düzeni bozukluğunun ve
bunalımların biyolojik saat uyumsuzluğunda kaynaklandığı ortaya konulmuş oldu.
Bu önemli buluş insan yaşamında bir çok sorunun izah edilmesinde önemli katkılar
sağlayacaktır.
Aziz Sancar - Nobel Lecture
2015 Nobel Lectures in Chemistry
The 2015 Nobel Lectures in Chemistry will be held on Tuesday 8 December 2015,
10.50 a.m. – 12.40 p.m. (local time in Sweden), at the Aula Magna, Stockholm University.
Address: Aula Magna, Stockholm University, Frescativägen 6, Stockholm.
The Nobel Lectures are free of charge and open to the public. Registration is not
required. Please note that it is not possible to make reservations.
More information
Assistance to Media
The lectures will be webcast live at Nobelprize.org.
Videos of the lectures will also be available here a few days later
Türk Bilim
İnsanlarının
bu başarıyı
tekrarlamaları
dileğiyle