etik - SABİS

AHLAK-ETIK-HUKUK
AHLAK, iyi (ya da doğru) ve kötü (ya da yanlış) arasındaki
farklardan
doğan
ve
isteklerimizi,
düşüncelerimizi
ve
hareketlerimizi etkileyen davranışsal algıların tümüne verilen
isimdir. Burada hemen göze çarpacak ilk nokta, "iyi", "kötü",
"doğru" ve "yanlış" tanımıdır. Bunları kim yapabilir? Bunu halen
kimse bilmiyor. Çünkü bunlar, son derece göreceli kavramlardır.
Bir toplumda yolculuğa çıkacak kişinin arkasından su dökmek ona
hakaret sayılırken, bir diğer toplumda iyi niyet göstergesi olabilir.
Bir toplumda hırsızlık affedilmez bir suç sayılırken, bir diğerinde
yakalanmadan başarılabilirse toplumsal statüyü etkileyecek kadar
önemli bir başarı olabilir. Bu durumda ne iyidir? Ne kötüdür? Ne
doğrudur? Ne yanlıştır? Bunları bilimsel ve tarafsız olarak
bilmemizin bir yolu yoktur. İşte bu noktada etik kavramı devreye
girer:
AHLAK-ETIK-HUKUK
Etik, ahlak felsefesinin diğer adıdır ve temel olarak
neyin iyi, neyin kötü, neyin doğru, neyin yanlış, nelerin
erdem, nelerin ahlaksızlık, neyin adil, neyin suç
olduğunu belirlemeye çalışan felsefe dalıdır. Pek çok
alt dalı vardır; ancak burada bunlara girmemize gerek
yok, zira biz işin felsefi değil, bilimsel tarafı ile
ilgileniyoruz. Ancak bu noktada bilinmesi gereken,
etiğin, ahlakı açıklamaya çalışan felsefi sistem
olduğudur.
AHLAK-ETIK-HUKUK
Hukuk, genel olarak, kişiler arsındaki ilişkileri
düzenleyen uyulması zorunlu davranış kuralları bütünü
olarak tanımlanabilir. Hukuk kurallarının ahlak
kurallarından ayıran en temel özellik, hukuk kurallarına
uyulmaması halinde, belli bir kamusal güce tanınmış
olan zorlama gücünün devreye giriyor olmasıdır.
ETİK DAVRANIŞ;
UZUN VADEDE,
EN BÜYÜK KÜTLEYE,
EN ÇOK FAYDAYI
SAĞLAYACAK
EYLEMDİR
MÜHENDISLIK ÖĞRENCILERINE
NIÇIN ETIK DERSI VERILIR?
• Etik dersi öğrencileri profesyonel çalışma hayatına
hazırlar
• Etik dersi, etik davranışlar hakkında öğrenciye bilgi
verme, etik konular ortaya çıktığında karar verme
aşamasında yardımcı olmayı hedefler
• Herkes tarafından kabul edilebilir davranış yeteneği,
iletişim, sorgulama ve doğru karar verme yeteneği
kazandırmayı hedefler.
• Öğrencilerin farklı fikirlerle karşılaştırmalı olarak iyi ve
doğruyu bulmalarını hedefler.
MÜHENDISLIK ÖĞRENCILERINE
NIÇIN ETIK DERSI VERILIR?
• Profesyonel sorumluluklarınızın doğasını anlamanıza
yardımcı olur.
• Karar verme aşamasında etik elemanların ayrıt edilmesini
sağlar.
• Sorunlu mühendislik problemlerinin tanımlanması ve
çözümünde yardımcı olur
• Profesyonel yargı ve kritik düşünme yeteneklerinin
gelişmesi hedeflenmiştir.
• Değişim yaratmanın güçlüklerinin anlaşılması sağlanması
hedeflenir.
• İlerideki meslek yaşantınıza taşıyabileceğiniz etik
farkındalık geliştirme hedeflenmiş
ETİK
• Yunancadaki “ethos” yani “töre” sözcüğünden türeyen etik;
en genel anlamda ahlaki kurallara göre yapılması ya da
yapılmaması gerekenler bütünüdür.
• Etik ve ahlak kavramı birbirinin yerine sıkça kullanılmakla
beraber; bu kavramlar arasındaki en net ayrım, sekülerizm
boyutundadır. Yani etik, daha çok dünya hayatını baz alan
temel yargılara sahiptir.
• Etik, birçok disiplini başka bir boyutuyla el alan bir disiplin
bileşenidir ve kendine münhasır bir perspektifi
bulunmaktadır.
• Bu bağlamda, kuralları uygulanmakta olan birçok etik türü
bulunmaktadır (meslek etiği, tıp etiği, basın etiği, bilimsel
yayın etiği, bilişim sistemleri ve yönetimi etiği gibi).
ETİK
• Etik kuralları insanların kendilerince oluşturmuş olduğu,
çıkış noktası itibariyle yazılı kurallara dayanmayan bir
boyuta sahiptir. Bu noktada, yazılı hukuk kurallarından daha
zayıf bir bağlayıcılığı bulunmaktadır.
• Hukuk kuralları ise; bir toplumun bütün ilişkilerini belirli bir
şekilde ve insani normları da kapsayacak şekilde
oluşturulmuş, toplumsal düzen ve bütünlüğü sağlayan
yaptırım ve ilkeler bütünüdür.
ETİK
Etik insanların iyiliğini esas alır ve tartışmaya açar,
(1) “Birey”lerin iyiliği
(2) “Sosyal iyi”nin nitelikleri
(3) Bu ikisi arasındaki ilişkiler
(4) Bireylerin “sosyal iyiyi” veya “ahlaken doğru olanı”
yaratmadaki motivasyonları
(5) “Keyif alma” ile “iyi” arasındaki ilişkiler
(6) “Erdem” in varlığı ve doğası (özellikle antik etikte)
(7) Görev ve ahlaki zorunluluklar (modern etik)
(8) Özgür irade
(9) Pozitif ahlakın değerleri
ETİK
Etik biliminin sorguladığı ve çözmeye çalıştığı sorunlar ise
şunlardır:
• - “Mutluluk” davranışlarımızın “nihai son”u mudur?
• - “Erdem”i “keyif” almaya tercih mi etmeliyiz?
• - “Keyif” ile “mutluluk” arasında ne fark vardır?
• - Şu cümleden ne anlamalıyız; “bana toplumun zorladığı belli
bir tarzda davranmalıyım, ya da genelde Kabul gören
prensiplere uymalıyım; örneğin verdiğim sözü tutmalıyım”
• - Kendimin ya da ailemin refahını sağlarken, başkalarının da
refahını gözetmek zorunda mıyım?
• - Eğer böyle bir zorunluluk varsa bu ikisi arasında nasıl bir
oran olmalı?
• - Özgür irade deyince ne anlaşılmalı?
• - Duygular mı yoksa akıl mı davranışlarımızın esasını
oluşturmalı?
• - Teoride ve uygulamada “iyi”, “doğru”, “ zorunluluk”, “görev”,
“bilinç”, gibi
MÜHENDİSLER BİRLİĞİ ETİK
KURALLARI
Etik I. Mühendisler mesleki görevlerini yaparken,
• 1. toplumun güvenlik, sağlık ve refahını her şeyden üstün
tutar lar,
• 2. sadece kendi bilgi ve beceri alanlarında hizmet verirler,
• 3. topluma ancak nesnel ve doğru açıklamada bulunabilir,
• 4. işveren ve müşterileri için güvenilir kişidir ve onların
sırlarını saklar,
• 5. görevlerini kimseyi aldatma yapmadan sürdürür,
• 6. şerefli, sorumlu, etik kurallara uyan, yasalara uyumlu işler
yaparak mesleğe şeref, iyi şöhret ve faydalı olma nitelikleri
kazandırırlar.
MÜHENDİSLER BİRLİĞİ ETİK
KURALLARI
1. Toplumun güvenlik, sağlık ve refahını her şeyden üstün
tutar ” demek
a. mesleki karar verme esnasında ortaya çıkan koşullar insan yaşamına ve mülke zarar
verecekse, işverenini veya müşteriyi ya da ilgililere haber vermek mecburiyeti vardır,
b. uygulama esnasında kullandıkları mühendislik dokümanlarının sadece uygulanabilir
standartlara göre olmasına dikkat ederler,
c. yasal mekanizmalarca veya bu etik kanunları tarafından zorunlu olmadıkça ve
kendilerinden önceden gerekli izni almadan olayların gelişimi, veriler ve edindikleri
bilgileri açıklayamazlar,
d. mühendisler yolsuzluğa karışmış veya ahlaksız olarak tanınmış kişi v e firmalarla kişisel
olarak veya firma düzeyinde iş yapmazlar, bu gibi firmaların kendi imza ve firma
isimlerini kullanmalarına izin vermezler,
e. mühendisler bu etik kanunlarını ihlal ettiklerini bildikleri durumları ilgili mesleki (ve
durum öyle gerektiriyorsa) kamu kurumlarına bildirmekle, ihtiyaç duyulduğu takdirde bu
bilgileri soran kamu yetkililerine bilgi aktarmakla ve bu yetkililere yardımcı olmakla
yükümlüdürler.
MÜHENDİSLER BİRLİĞİ ETİK
KURALLARI
2. sadece kendi bilgi ve beceri alanlarında hizmet ver ir”
demek,
a. sadece özel eğitim aldığı ve deneyim kazandığı teknik branşta görev kabul eder,
b. kendilerinin bilgi ve beceri alanlarının dışında hazırlanmış ya da kendilerinin bizzat
hazırlamadıkları veya yönetimlerinde hazırlanmamış proje, plan ve dokümanlara imza
koyamaz,
c. takım çalışması ile hazırlanan projelerin koordinasyonunu yapabilir ve bu sıfatla imzalarını
hazırlanan projelerin bütününe koyabilirler ise de bu takdirde her ayrı bölümü hazırlayan
başka yetkili mühendislerin her fasikül için imzalarının ayrı ayrı alınmış olmasına özen
gösterir,
demektir.
MÜHENDİSLER BİRLİĞİ ETİK
KURALLARI
3. topluma ancak nesnel ve doğru açıklamada bulunabilir”,
demek
a. mesleki raporlar, açıklama ve şahitlikler sırasında nesnel ve doğru beyanda bulunur
(bunlara açıklamaların yapıldığı tarihte güncel ve yürürlükte bulunan ilgili tüm bilgiler
dahildir)
b. Konuyu çok iyi bilmek koşuluyla ve konunun mesleki yeterlik alanından bulunması
kaydıyla mühendisin teknik görüşünü kamuya açıklaması mümkündür,
c. açıklama yapmak için ilgili taraflarca yapılacak telkin veya ödemeler varsa bu tür
açıklamayı yapmamak veya temsil ettiği bir taraf varsa , bu taraf için çalışıyor ve bunun
için ücret alıyorsa bunu açıklama ile birlikte ortaya koymak zorundadır
demektir
MÜHENDİSLER BİRLİĞİ ETİK
KURALLARI
4. İşveren ve müşterileri için güvenilir kişidir ve onların sırlarını
saklar” demek
a. mühendis konu ile ilgili bilinen veya ileride gelişmesi muhtemel ve verdiği kararı ya da
yapılacak işin kalitesini etkileyebilecek tüm ilişkilerini müşteri ve işverenine bildirmek
zorundadır,
b. Aynı projede veya sonuçta aynı proje ile ilgili olacak hizmetlerde çalışırken tek bir tarafın
dışında maddi veya başka türlü destek alamazlar (eğer bahsi geçen çıkar ilişkileri tüm
ilgili taraflarca biliniyor ve onaylanıyorsa bu hükümden geçersizdir),
c. Mühendis yaptığı iş için dışarıdan para veya başka değerli bir teklif kabul edemez,
d. Kamuda veya kamu ile ilgili işyerlerinde bizzat çalışan, danışmanlık yapan veya o
kurumun üst düzey yönetiminde üye olan mühendis, dışarıdaki özel veya kamu kurumları
aracılığıyla çalıştığı kuruma hizmet veriyorsa bu kurumda o konu ile ilgili alınan
kararlarda söz ve oy sahibi olamaz,
e. Mühendisin çalıştığı kuruluş veya firmadan bir kişinin üyesi olduğu resmi kuruluştan iş
alması mümkün değildir,
demektir.
MÜHENDİSLER BİRLİĞİ ETİK
KURALLARI
5 görevlerini kimseyi aldatma yapmadan sürdürür” demek
a. kimlikleri ve yeterlilikleriyle ilgili olarak yanlış beyanda bulunmaz, kendisine veya
şirkette çalışan başkalarına ait bu niteliklerin hatalı anlaşılacak şekilde açıklanmasına izin
veremez, kendisinin ve şirketteki çalışanların daha önceden taşıdıkları sorumlulukların
abartılması veya yanlış açıklanmasın a izin veremez, reklam veya tanıtım amacıyla
hazırlanan belgelerde şirket çalışanlarının, destekleyenlerin, ortakların ve geçmişteki
başarıların doğru olmayacak şekilde yer almasına izin veremez,
b. bir kamu kurumuna doğrudan veya dolaylı olarak bir iş sözleşmesini etkileyebilecek
nitelikte katkı teklif etmez, edilmesine izin veremez veya bu kamu kuruluşunda görevli ise
almaz ve alınmasına izin veremez, iş temini amaçlı olarak hediye veya benzer şekilde
algılanacak bir çıkar teklif etmez ve edilmesine izin vermez, açıkça kontratta yazılı olarak
belirlenmiş olanlar dışında çalışanlara, ticari temsilcilere ve ajanslara komisyon, yüzde
veya benzeri çıkar teklif edemez, demektir.
MÜHENDİSLERİN MESLEKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Mühendisler bütün ilişkilerinde en üst düzeyde doğruluk ve
mesleki dayanışma içinde bulunurlar. Bu amaçla mühendisler;
a. hatalarını kabul eder ve gerçekleri çarpıtmak veya değiştirmek için çaba içinde
olmazlar,
b. işverenlerini ve müşterilerini, bir projenin iyi sonuç vermeyeceğine inandıkları
takdirde bu konuda uyarırlar,
c. esas işyerlerine ve işlerine zarar verecek görevler yapmak üzere dışarıdan iş kabul
etmezler, böyle bir dış görev almak için esas işyerlerindeki amirlerine bilgi verirler,
d. yalan ve yanıltıcı önermelerde bulunarak bir başka işyerinde görevli mühendi sleri
kendileri ile çalışmaya teşvik etmezler,
e. grev, toplu yürüyüş gibi hareketlerde işçilere gönül desteği veriyor olsalar bile
aktif görev almazlar,
f. kendi çıkarlarını arttırmak üzere mesleğin onur ve bütünlüğüne zarar verecek
davranışlarda bulunmazlar,
MÜHENDİSLERİN MESLEKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Mühendisler her zaman kamu yararına hizmet vermek için
çalışırlar.
BİLGİSAYAR ETİĞİ
 Sürekli gelişen bilgisayar teknolojileriyle ilişkili olarak
gerçekler , kavramsallaştırmalar, politikalar ve değerler
arasındaki ilişkileri ele alan dinamik ve karmaşık bir çalışma
alanıdır.
BİLGİ ÇAĞININ 4 ETİK SORUNU ( P.A.P.A. )
• Privacy (Gizlilik)
• Accuracy (Doğruluk)
•Property (Mülkiyet)
•Accessibility (Erişilebilirlik)
PRIVACY (GIZLILIK)
Görünmezlik kavramı
Bir grup öğrencinin, kişisel bilgisayarlarını kullanarak New
York hastanesi, California Bankası ve Nükleer Silah
Laboratuarı bilgisayarlarına sızması
Gizlilik bildirimleri
ACCURACY
(DOĞRULUK)
Kasten yada bilmeden yanlış bilgi aktarımı
Banka borcunu ödemesine rağmen ödememiş görünmek ve bu
sebeple mahkum olmaya kadar gidebilecek zararlara uğramak.
PROPERTY
(MÜLKIYET)
Kendi sınırları içerisinde taşınabilir taşınamaz bir eşya
üzerinde kullanma yararlanma ve tasarruf hakkı
Bilgi kime aittir?
Bilginin değişimi için gereken ücret nedir?
Bilgi iletişiminin sağlandığı kanallar kime aittir?
Ayrılan bu kaynaklara nasıl erişilebilir?
ACCESIBILITY(ERIŞIL
EBILIRLIK)
Hangi bilgi, bir insan veya organizasyon tarafından doğrudan veya
aracılıklı olarak, hangi güvenlik ve hangi koşullar altında elde
edilir.