Kalıtım ile ilgili Tüm Kavramlar

Kalıtım ile ilgili Tüm
Kavramlar
Bireyler arasında farklılıklar oluşmasına
neden olan iki temel faktör vardır.
Bunlar,
1. Kalıtım
2. Çevre
Kalıtım:
Canlı bireylere ait olan kalıtsal bilgilerin,
yavru bireylere aktarılmasına kalıtım denir.
Genetik:
Kalıtımı inceleyen bilim dalıdır.
Kalıtsal karakterler,
DNA molekülünde bulunan genler ile taşınır
ve yavru bireylere aktarılır.
Bireye ait bütün özellikler kalıtım ve çevrenin etkisiyle
belirlenir.
1.Kalıtımın Etkisi
Bireyin ana ve babasından aldığı özelliklerin tümünü kapsar.
Bu özellikler hiçbir etki ile değişmez.
Göz rengi, kan grubu, saç şekli ve bazı kalıtsal hastalıklar
bu tür özelliklerdendir.
Yalnız kalıtıma bağlı özellikler üreme hücrelerinde
gerçekleşen mutasyonlarla
yavru bireylere değiştirilerek aktarılabilir.
Kalıtıma Çevrenin Etkisi
Canlıların yaşayıp üredikleri ortamın
karakterler üzerine etkisi vardır.
•Işık,
•sıcaklık,
•basınç,
•beslenme,
•spor ve eğitim
önemli çevre etkenlerindendir.
Bu etkilerde bireye ait, renk, vücut şekli ve zeka karakterleri
gelişme sürecinde değiştirilebilir.
Bu değişiklikler o bireye has olup kalıtsal değildir.
Çevre ve kalıtımın canlıların özelliklerine birlikte etkisi en iyi
tek yumurta ikizlerinde incelenir.
Zigotun ilk mitozdan sonra oluşturduğu iki hücrenin ayrı ayrı
gelişip iki birey vermesi ile tek yumurta ikizi olşur.
Bu bireyler genetik olarak aynıdırlar.
Doğumdan sonra ikizlerden biri iyi beslenme, iyi eğitim alır;
diğeri iyi beslenmez ve iyi eğitilmezse
boy, ağırlık ve zeka düzeylerinde farklılıklar gözlenir.
Bu farklılıklar “kalıtsal” değildir.
Ancak eş yumurta ikizlerinin
•Göz rengi
•Kan grubu
gibi birçok özelliği
çevresel etkilerle değişmez.
Sonuç olarak
canlılardaki bütün özellikleri kalıtsal materyal belirler,
çevre ise bu özellikler üzerinde bazı değişikliklere neden olur.
Karakter
Canlıda kalıtım ve çevrenin etkisi ile ortaya çıkan özelliklerdir.
Gen
Bir karakterin kalıtımından sorumlu olan DNA veya
Kromozom parçasıdır.
Oğul döllerde ortaya çıkan karakterler anne ve babalardan aktarılan
gen veya genlerin etkisiyle oluşturulur.
Genler harflerle belirtilir. (A, B, b…)
Allel Gen
Biri anneden diğeri babadan gelen,
aynı karakterle ilgili genlere allel gen denir.
Allel genler homolog kromozomlar üzerinde bulunur.
Homolog Kromozom
Biri anneden diğeri babadan gelen karşılıklı lokuslarında
aynı karaktere etki eden genleri taşıyan kromozomlardır.
Homozigot
Bir karakteri kontrol eden iki allel gen birbirinin aynı ise
buna homozigot denir.
AA, BB, cc
Heterozigot
Bir karakteri kontrol eden allel genler birbirinden farklı ise
buna heterozigot denir.
Aa, BO
Dominant Gen (Baskın Gen)
Hem homozigot hem de heterozigot durumdayken
etkisini dış görünüşte gösteren gene baskın gen denir.
Dominant Gen büyük harfle gösterilir .....
A, B ,C
Örneğin : insanda kahverengi göz geni, yeşil göz genine baskındır.
Resesif Gen (Çekinik Gen)
Heterozigot durumda etkisini dış görünüşte göstermeyen
yalnız homozigot durumda etkisini gösteren gene çekinik gen denir.
Resesif Gen (Çekinik Gen) küçük harfle gösterilir .....
Örneğin : İnsanda düz saç geni çekiniktir.
a, b ,c
Genotip
Bir canlıdaki genlerin tamamıdır.
Aa, BB, Dd gibi.
Fenotip
Canlının dış görünüşüdür.
Örneğin : kıvırcık saçlı bir insanda
hem kıvırcık saç geni hem de düz saç geni bulunabilir.
Fakat saç şekli kıvırcık görülür. Çünkü düz saç geni çekiniktir.
K : Kıvırcık saç geni
k : Düz saç geni
Bağımsız Gen
Farklı kromozomlar üzerinde bulunan genlerdir.
Bağlı Gen
İki veya daha fazla gen aynı kromozom üzerinde
bulunuyorsa bunlara bağlı gen denir.
__SON__
Mustafa AYAR
Biyoloji öğretmeni
Uzm. Öğret.