PowerPoint Sunusu

GÖZLEMLER
ve
BATLAMYUS
YERLEŞİMİNDEN
KAYNAKLANAN SORUNLAR
Hartmann Schedel’den
Liber chroniarum, 1493
1- Gezegenler yörüngeleri boyunca eşit
bir hızda hareket etmedikleri görülür.
2- Bazı gezegenlerin yörüngeleri boyunca
ters yönde de hareket ettikleri görülür.
3- Gezegenler yörüngeleri boyunca
belirli periyodik davranışlarda
bulunur.
1- Gezegenlerin yörüngeleri boyunca eşit
bir hızda hareket etmemelerinin nedeni
Kepler yasalarına uymalarıdır.
(Eşit zaman aralıklarında süpürülen alanlar eşittir!)
Johannes Kepler (1572-1630), Tycho Brahe tarafından
yapılan gözlemler sonucu elde edilen verileri inceleyerek,
gezegenlerle ilgili üç adet matematiksel ifade türetir:
1. Yasa
Her gezegen, odak noktalarının birinde güneşin bulunduğu
bir elips yörünge üzerinde hareket eder.
2. Yasa
Bir gezegeni güneşe bağlayan çizgi eşit zaman aralıklarında
𝑑
1
eşit alanlar tarar: 𝑑𝑡 2 𝑟 2 𝜃 .
3. Yasa
Bir gezegenin yörüngesel periyodunun karesi, dolandığı
elipsin ana eksen uzunluğunun küpü ile doğru orantılıdır:
T gezegenin yörünge periyodu ve a yörüngenin ana ekseni
olmak üzere T2  a3
2- Bazı gezegenlerin yörüngeleri boyunca
ters yönde de hareket etmeleri yerleşim
hatasından kaynaklanır:
Geri devim (retrogresiyon) hareketi
3- Gezegenlerin yörüngeleri boyunca belirli
periyodik davranışlarda bulunması
gezegenlerin dinamiğinden kaynaklanır:
Eudoxus (MÖ 408–355)
Ay Modeli
Gezegen alışıla geldiği gibi dış merkezli
(eksantrik) bir dairenin üzerinde
düzgün hareket eder;
ancak Yer bu dairenin merkezinde yer
almadığından, Yer’den bakıldığında
gezegenin hızı yörünge boyunca değişir
(gezegen dairesel yörüngenin Yer’e
uzak noktalarında yavaşlar yakın
noktalarında ise hızlanır).
Dış merkezli (eksantrik) yörünge dairesi
Eşitleyici noktası tanımlı bir dairede,
simetrik olarak daire merkezinin
bir tarafında Yer, diğer tarafında ise
eşitleyici nokta bulunur. Daire üzerinde
değişen hızlarda hareket eden bir gezegen
eşitleyici noktadaki bir gözlemciye
düzgün hızda hareket eder görülür.
Buna göre gezegen eşitleyici
daireye yaklaştıkça (şeklin üst kısmında)
daha yavaş hareket eder ve uzaklaştıkça
(şeklin alt kısmında) daha hızlı hareket eder.
Eşitleyici nokta
Kepler yasalarını öngörür nitelikte bir düzenlemedir
Batlamyus sistemi
Batlamyus Sistemi
Yer’den belirli bir uzaklıktaki her bölgenin arada sırada
sadece bir tek gezegen tarafından kullanıldığını
unutmamak gerekir. Merkür ve Venüs’ü taşıyan dış
tekerlemeli dairenin merkezi Güneş’le aynı
doğrultudadır, buna karşın Mars, Jüpiter ve Satürn’ü
taşıyan dış tekerlemeli dairenin yarıçapları Yer’i
Güneş’e bağlayan doğru yönündedir. Diğer
gezegenlerin geometrisi yanında Güneş’in
bu açıklanamayan özel konumu, sonraki gökbilimcilerin
çözmesi gerektiği bir bilmece niteliğindedir. Kopernike
göre Yer gözlemcileri gezegenleri adeta Güneş
etrafındaki bir platformdan izler gibidir.
Görünür geri
devinim
hareketinin
bir dış
tekerlemeli
dairesel
hareketle
açıklanması.
Görünür geri devinim hareketinin bir dış
tekerlemeli dairesel hareketle açıklanması.
Yer’in büyük taşıyıcı (deferent) dairenin
merkezinde bulunduğu varsayılır,
bu dairenin üzerinde etrafında gezegenin
hareket ettiği küçük dış tekerlemeli (episiklik)
dairenin merkezi yer alır. Her iki daire düzgün
bir hızla hareket eder.
Gezegenin Yer’den gözlenen yörüngesi çeşitli
parametrelerin seçimine bağlıdır, şekilde
geri devim (retrogresiyon) hareketinin nasıl
oluştuğu görülür.
Gezegen Boyutlarındaki
Farklılıklar
Christiaan Huygens’e
(1629 -1695) göre
Güneş (Sol), Jüpiter,
Satürn devleri ve
Merkür, Venüs,
Yer (Tellus) ve Mars
cüceleri.
Gezegen Boyutları (Yakın)
Yer
Mars
Venüs
Merkür
Plüton
Gezegen Boyutları (Uzak)
Jüpiter
Satürn
Uranüs
Yer
Neptün
Plüton
Gezegen Boyutları
Güneş
Yer
Jüpiter
Plüton
Johann Daniel Titius
(1729 – 1796)
Johann Elert Bode
1747 – 1826
Bode Yasası
David Gregory (1659-1708), 1702’de yayınladığı Gökbilim
Elemanları isimli kitabında gezegen yörünge yarıçaplarının
kabaca 4, 7, 10, 15, 52, 95 sayılarıyla orantılı olduklarını
kaydeder. Rakamlar Wittenberg Üniversitesi’nde fizik
profesörü olan Johann Daniel Titus’ün (1729-1796) dikkatini
çeker. Titus 1766’da üstün Fransız doğa bilimcisi Charles
Bonnet’nin Doğayı düşünmek isimli eserini Almanca’ya çevirir
ve metinde Gregory’nin sayılarını değiştirerek 15 yerine 16 ve
95 yerine100 yazar ve rakamları sırasıyla
4, 7 = (4+3), 10 = (4+6), 16 = (4+12), 52 = (4+48)
ve 100 = (4+96) şeklinde ifade eder .
Bu sayılar, i = 0, 1,2, 3, …. olmak üzere {4, {4+ (3×2𝑖 )}} sayı
kümesiyle ifade edilebilir.
Bilinen gezegenlerden hiç biri dizinin eksik 28 = (4+24)
terimine karşı düşmez. Bonnet kendini tutamayarak seslenir:
‘Ancak Mimar Efendimiz bu yeri boş bırakmış olabilir mi?
Asla!’. Bu boşluğu, Mars’ın keşfedilmemiş uydularıyla
doldurma önerisi anlamsızdı, ne var ki 1772 yılında yaptığı
çevirinin ikinci baskısına ilişkin bir nüsha, başarılı bir gökbilim
giriş kitabına son rötuşları yapan genç Alman gökbilimci
Johann Elert Bode’nin (1747-1826) eline geçer. Anlamsız Mars
uyduları önerisini göz önünde bulundurmayan Bode söz
konusu sayısal ilişkiden çok etkilenir ve aralıkla ilgili olarak:
‘Evreni Yaratanın bu konumu boş bırakmasına inanılabilir mi?
Şüphesiz ki hayır!’ diye yazar. Bode, Mars-Jüpiter aralığında
Güneş’ten 28 = (4+24) birim uzaklıkta henüz keşfedilmemiş bir
gezegen bulunduğuna inandığını ifade eder
4, 7 = (4+3), 10 = (4+6), 16 = (4+12), 52 = (4+48)
ve 100 = (4+96) şeklinde ifade eder .
Bu sayılar, i = 0, 1,2, 3, …. olmak üzere { {4+ (3×2𝑖 )}}
sayı kümesiyle ifade edilebilir.
1 AU = Güneş Yer Mesafesi
Gerçek mesafe
Gezegen
i
T–B kuralı mesafesi
(AU)
Merkür
0
0.4
0.39
2.56%
Venüs
1
0.7
0.72
2.78%
Yer
2
1.0
1.00
0.00%
Mars
4
1.6
1.52
5.26%
Keres
8
2.8
2.77
1.08%
Jüpiter
16
5.2
5.20
0.00%
Satürn
32
10.0
9.54
4.82%
Uranüs
64
19.6
19.2
2.08%
Neptün
128
38.8
30.06
29.08%
Plüton
256
77.22
39.44
95.75%
(AU)
% hata
10
Güneşe ortalama mesafe (AB)
60
50
40
30
20
70
T-B kuralı öngörü
Gerçek mesafe
Merkür Venüs
Yer
Mars
Keres
Jüpiter Satürn Uranüs Neptün Plüton
Gezegen