CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI GENEL
advertisement
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI GENEL ÖZELLİKLER •Sistematikçilerin belli özellikleri dikkate alarak yeryüzündeki canlıları belli gruplara ayırması taksonomi (Sınıflandırma) olarak adlandırılır. •Bilimsel sınıflandırmanın temel ilkeleri ilk defa C.Linnaes(1707-1778) tarafından ortaya konmuştur. •Canlıların köken benzerliği ,anatomik özellikleri ,biyokimyasal ve genetik özellikleri bilimsel sınıflandırmanın en önemli kriterleridir. •Sistematikte kullanılan en küçük birim Tür(Species) dür.Türler ortak bir atadan türemiş anatomik benzerlikler gösteren ,birbirleriyle üreyip verimli döller oluşturabilen bireyler topluluğudur. •Türlerin bilimsel olarak iki isimle adlandırılır.İlk isim canlının ait olduğu cinsi(Genus) ikinci ismi ise canlının kendi tür adıdır.Örneğin Felis leo (Aslan) .Felis ismi cins adı leo ise tür adıdır. •Felis domesticus ise ev kedisidir.Aslan ile çok ortak özellikleri olduğu için aynı cins içinde değerlendirilir. (Species) Tür (Genus) (Family) (Order) Cins Aile (Class) Takım Sınıf Şube Alem Ursus Americanus Amerikan Kara ayısı (Ursus) (Ursidae) •Sınıflandırma birimlerin de tür den aleme doğru gidildikçe canlı sayısı artar benzerlikler ise azalır. (Carnivora) (Mammalia) •Tür’ün alt birimi ise varyete ya da ırkdır.Henüz türleşmemiş bireyler olarakda adlandırılabilir. (Chordata) •Türler sabit değildir.Yeni türler var olan türlerin değişmesiyle oluşur. (Phylum) (Kingdom) (Domain) (Animalia) (Eukarya) Bölüm •Kelebek ile bir kuş aynı sınıfa girmez bu canlıların kanatları embriyonal ve anatomik olarak birbirlerinden farklıdır.Bu tip görevleri aynı kökenleri farklı organlara analog organ denir ve bilimsel sistematikde önemleri yoktur. Kuş kanadı Kelebek kanadı İnsan •Bir yarasanın kanadı ile bir insanın kolu görevleri bakımından birbirlerine benzemez fakat anatomik yönden organlar birbirlerine benzer ve homolog organlar adını alır. (Görevleri farklı kökenleri aynı) Bilimsel sınıflandırmada bu veriler önemlidir. Kedi Balina Yarasa •Canlılar arasındaki protein benzerliğide sınıflandırmada kullanılan bilimsel verilerden en önemlisidir. YAŞAM TARİHİ •Dünya yaklaşık 4.6 milyar yıl evvel oluşmuştur. •İlk atmosfer ve yeryüzünde bulunan inorganik maddelerden organik maddelerin oluşabilceği yapılan deneylerle gösterilmiştir. •Organik moleküller den etrafı yağ molekülleri ile kaplı öncül hücreler meydana geldiği tahmin edilmektedir. •RNA ilk oluşan yönetici moleküldür. •İlk hücreler arasında bir yaşam savaşı başlamıştır.(Doğal seleksiyon) •İlk prokaryotlar yaklaşık 3.5 milyar yıl evvel oluşmuştur. •İlkel fotosentezde oksijen üretilmiyordu.Mavi yeşil algler(Siyanobakteriler) ilk oksijen üreten fotosentezi gerçekleştirmişlerdir. •İlk ökaryotik hücreler 2.1 milyar yıl evvel oluşmuştur. •Ökaryotik hücreler arasında symbiotik ilişkiler sonucu mitokondri ve kloroplast büyük hücrelere katılmıştır. •Çok hücreli ilk canlılar 1.2 milyar yıl evvel oluşmuştur.(Koloniler) •Yaklaşık 500 milyon yıl evvel karalar bitki hayvan ve mantarlar tarafından istila edilmiştir. ARKEA •Bakteriler gibi prokaryot olmalarına rağmen genetik açıdan bakımından onlardan farklıdırlar. •Aşırı tuzlu ,asitli ve çok sıcak ortamda yaşayabilirler.Bu yüzden yeryüzünde ilk meydana gelmiş canlı örnekleri olarak kabule edilirler. •Çekirdek zarları yoktur ve DNA sitoplazma içinde dağılmış bir durumdadır.Hücre zarları bileşikleri yönünden bakterilerden ayrılırlar. MONERA ALEMİ (BAKTERİLER) Kapsül Pili Plazma zarı Ribozom Nükleoid Kamçı •Dünyanın değişik bölgelerinde yaşayabilen prokaryotik tek hücreli canlılardır. •Ribozom dışında gelişmiş hücre organelleri yoktur , onların görevlerini yapabilen basit sistemlerine sahiptir. •Bazı bakterilerde kamçı sil gibi hareketi sağlayan yapılarla birlikte bazı bakterilerde hücre zarının dışında bir koruyucu kapsüle sahiptir. •Çubuk (Bacillus), yuvarlak(Coccos),spiral(Spirullum), ve virgül(Vibrio) olmak üzere şekil yönünden 4 değişik biçime ayrılırlar. •Gram boyasıyla boyanan bakteriler gram+(Mavi,Mor) ,boyayla pembe renge boyananlar ise gram- olarak adlandırılır.Fark hücre çeperindeki polimerlerden kaynaklanır. •Mezozom adı verilen mitokondri benzeri yapılar enerji sentezlemede kullanılırken bazı bakterilerde fotosentezden sorumlu pigmentler vardır. ÜREME •Bakteriler genelde bölünerek ürerler. •Zor ortam şartlarına dayanabilmek için endospor oluştururlar.Bakteri öldükten sonra ortam şartları normale döndüğünde spordan yeni bir bakteri oluşur. •Bakteri genetik yapısı çembersel yapıda tek bir kromozomdur.Ayrıca bazı bakteriler plazmid adı verilen ek genetik maddeler içerir bu yapılar çeşitli antibiyotiklere karşı direnç genleri olabilir. •Bakterilerin birbirlerine sitoplazmik bir köprü yardımıyla genetik madde aktarmalarına konjugasyon denir.Yeni özellikler bu yolla diğer, aynı tür bakterilere yayılır. BESLENME •Saprofit bakteriler besinlerini çürümekte olan maddelerden sağlarlar ve madde döngüsünü gerçekleştirirler.(Azot devrini gerçekleştiren bakteriler) •Bir kısım bakteri parazit olarak başka canlılar üzerinden beslenir ve çeşitli hastalıkların kaynağıdırlar. •Anaerobik yaşayan bakteriler oksijensiz ortamda yaşarlar yan ürün olarak alkol laktik asit,sirke gibi maddeler oluştururlar.(Fermantasyon yapan bakteriler) •Besinlerini dışarıdan alan bakterilerin yanısıra kendi besinlerini yapan bakterilerde vardır.Fotoototrof bakteriler enerji kaynağı olarak güneşi kullanırken , kemoototrof bakterile enerji kaynağı olarak kimyasal maddelerin oksidasyonu ile açığa çıkan enerjiyi kullanırlar. FeCO + O + H O 3 2 2 Fe(OH) + CO +Enerji Demir bakterileri 3 2 CYANOBAKTERIA (MAVİ YEŞİL ALGLER) Hücreler Sporlar •Fotoototrof olan bu bakteriler fotosentez sonucu oksijen üretirler.Koloni halinde çoğalarak durgun su birikintilerinin üstlerini kaplarlar. Bazı türleri azot bağlayıcı özelliklere sahiptir. PROTİSTA •Çoğu tek hücrelidir. •Zarla çevrili çekirdek ve diğer organelleri vardır. •Tam bitki ya da hayvan ayırımı yapılamaz. •Protozoa lar , bir hücreli algler ve cıvık mantarlardan oluşurlar. PROTOZOA Rhizopoda(Kök ayaklılar) Amoeba protus •Yalancı ayaklarıyla aldıkları besinleri besin kofullarıyla sindrirler. •Kötü şartlarda kist oluştururlar.Ortam şartları düzelince kistler eski hallerine dönerler. •Entamoeba coli insan bağırsağında yaşar genelde zararsızdır. BESLENME VE GELİŞME Ciliata(Silliler) •Plazma zarının sertleşöesiyle oluşan pelikulasından siller çıkar •Kontraktıl ve besin ve besin kofulları vardır. •Paramecium,Vorticella,stentor en bilinen örnekleridir. Sporozoa(Sporlular) •Parazit tek hücrelilerdir. •Hareket organelleri yoktur. •Plazmodyum Malaria insanda sıtma hastalığına neden olur.İnsanda ve sivrisinekde hayat evresini tamamlar Flagellata(Kamçılılar) •Tatlı su ve denizlerde yaşarlar , parazit çeşitleri bulunmaktadır. •Öglena bitkisel özellikde bir kamçılıdır.Fotosentez yapar. •Parazit kamçılılar (Trypanosoma) çeşitli hastalıklara sebep olur. (Uyku hastalığı) •Kontraktıl kofullarıyla fazla suyu dışarı atarlar. BASİT ALGLER •Sularda yaşarlar ,hücre çeperi ve kloroplasta sahiptirler. •Eşeyli ya da eşeysiz olarak üreyebilirler. •Bitkisel fitoplanktonları oluştururlar. •Çok hücreli formlarıda vardır. Diatomlar •Bazı algler tek hücreli mantarlarla simbiyotik ilişki kurarak likenleri oluşturur. Kahverengi algler BASİT MANTARLAR Bir balığı çürüten su küfleri •Çürümekte olan besinler üzerinde ya da parazit yaşayan mantar benzeri canlılardır. •İpliksi uzantıları çok çekirdekli bir yapı gösterir. •Salgıladıkları enzimler canlıları parçalar ve bunlardan beslenirler. KOLONİLER (Yeşil algler) Ana koloni Somatik hücreler Üreme hücreleri •Yeşil alg grubuna ait bazı tek hücreli protist canlılar bir araya gelerek koloniler oluşturur. •Koloni şeklinde görülen ortak yaşam çok hücreli canlılara bir geçiş basamağı oluşturur. Volvox kolonisi •Kolonide bulunan tek hücreli canlılar aralarında bir iş bölümü yaparak çevre şartlarına karşı dayanıklı hale gelirler. MANTARLAR •Bütün mantarlar heterotrofdur. Hücre duvarı ve birden çok çekirdek içerebilirler. •Salgıladıkları enzimlerle parçaladıkları besinleri absorbe ederek beslenirler. •Parazit , çürükçül ya da simbiyoz biçimde yaşarlar. •Miselyum adı verilen ağsı bir yapıdan oluşur.İpliksi hifler temel yapıdır. •Eşeyli ya da eşeysiz olarak çoğalırlar. •Küf mantarları, maya ,pas ve şapkalı mantar bölümlerine ayrılırlar. Yeşil algler(Su yosunları) Damarsız Kara bitkileri (475 myö) Damarsız bitkiler(Kara yosunları,Ciğer otları) Tohumsuz Damarlı tohumsuz bitkiler(Eğrelti ,kibrit otları,at kuyrukları) Damarlı Açık tohumlular(Kozalaklı bitkiler) (420 myö) Tohumlu BİTKİLER (360 myö) Tek çenekliler Kapalı tohumlular Çift çenekliler •Kara bitkileri yeşil suyosunlarından gelişmiştir.Genetik ve yapısal açıdan onlarla benzer özelliklere sahiptir. •Bitkiler ototrof canlılardır.Kloroplast taşırlar ,fotosentezi gerçekleştirirler.Kendilerine özgü depo maddesi genelde nişasta ve selülozdur. ALGLER(Su yosunları) •Genelde tropik bölgelerde birçok çeşidi bulunan gerçek kök ,gövde gibi yapılara sahip olmayan fotosentez yapabilen canlılardır.Yeşil , kırmızı kahverengi ,esmer agler olarak ayrılırlar. •Tatlı sularda ve denizlerde yaşarlar tek hücreli formlarıda bulunur. Kırmızı algler. Bossiella orbigniana •Üremeleri vejetatif, sporla ya da eşeylidir. •Üremelerinde döl almaşı görülür.Yani hayat evrelerinde eşeysiz ve eşeyli üreme düzenli olarak birbirini takip eder. •Üreme hücreleri birbirlerine eşit büyüklüktedir. (İzogami) Yeşil algler. Ulva lactuca KARAYOSUNLARI •Damarsız bitkilerdir.Nemli yerlerde yaşarlar.Hayat evrelerinde döl almaşı(Metagenez) görülür. •Gerçek yaprakları yoktur.Rizoid leri ile toprağa tutunurlar. •Fotosentez yaparak beslenirler. EĞRELTİ OTLARI •İlk damarlı kara bitkileridir.Döl almaşı ile ürerler.Karayosunlarına göre sporofit evre daha gelişmiştir. AÇIK TOHUMLULAR •Her zaman yeşil kalan çoğu iğne yapraklı çok yıllık bitkilerdir. •Tohum taslakları ovaryum tarafından örtülmemiştir. •Erkek ve dişi organ genellikle farklı çiçeklerde bulunur. •Endosperm ise döllenme olmadan gelişir ve haploid kromozomludur. KAPALI TOHUMLULAR •Tohumları meyva içinde bulunur ve ovaryum tarafından örtülmüştür. •Otsu ve odunsu çeşitleri vardır. •Tek ve çift çenekli olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Tek çenekli bitkilerin otsu gövdelerinde kambiyum dokusu bulunmaz. •Çift çenekli bitkilerin çoğu odunsu ve çok yıllıkdır. Odunsu gövde kambiyum tarafından oluşturulur. HAYVANLAR •Çok hücreli heterotrof canlılardır. •Hücrelerinde çeper bulunmaz , kloroplast ve klorofil taşımazlar. •Sünger ve mercanlar grubu dışındaki hayvanlar aktif olarak hareket ederler. •Büyüme ve gelişmeleri sınırlıdır. •İskelet yapılarına göre omurgasızlar ve omurgalılar olmak üzere iki bölüme ayrılırlar. •Yaklaşık 1.3 milyon hayvan türü vardır. OMURGASIZ HAYVANLAR SÜNGERLER •Tatlı sularda ve denizlerde yaşarlar. •Gerçek doku ve organları yoktur. •Porlardan giren su süzülür ve osculumdan dışarı atılır.Besinler kamçılı hücreler tarafından yakalanır ve sindirilir. •Minerallerden oluşan sert spikül iğneleri süngerlere sertlik sağlar. •Hermafrodit canlılardır yumurta ve sperm aynı canlı tarafından meydana getirilir. SÖLENTERLER •Deniz anası ,hidra ve mercanlar bu grubu oluşturur.Ağız ve anüs tek bir açıklıktır. •Vücut dokusu iki sıra hücre tabakasından oluşur.Yakıcı kapsüllere sahiptir.Eşeyli ve eşeysiz üreme (metagenez) özelliklerine sahiplerdir. SOLUCANLAR •Sularda ve nemli kara ortamlarında yaşarlar •Yassı , yuvarlak ve halkalı olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar. •Yassı solucanlardan planaria karaciğer kelebeği ve tenyalar parazit olarak yaşarlar ,hermafrodit canlılardır. •Yuvarlak solucanlar olan bağırsak solucanı , kancalı kurt parazit canlılardır. •Halkalı solucanlar olan toprak solucanı ve sülük de kapalı dolaşım sistemi görülür.Sindirim sistemi gelişmiştir. Halkalı toprak solucanı YUMUŞAKÇALAR •Sularda ve karalarda yaşarlar.Salyangoz,midye,mürekkep balığı ve ahtopot bu sınıfa girer. •Baş , kaslı yapıda bir ayak ve iç organlar kütlesinden oluşmuş bir yapı gösterirler.Dişli bir radula ile sindirim sistemleri başlar.Dolaşım sistemi açıktır. •İç organlar kütlesi manto adı verilen bir örtü taşır.Solungaçlar sindirim ve boşaltım kanalı manto boşluğuna açılır. EKLEMBACAKLILAR Anüs Ağ bezleri Yumurta Sperm kanalı •Vücutları baş , gövde ve karından oluşur.Bacakları eklemlidir.Dolaşım sistemi açıktır. •Erkek ve dişileri ayrıdır.Trake solunumu gerçekleştirirler.Vücut yüzeyi kitin adı verilen sert bir kabukla örtülüdür. •Böcekler,örrümcekler ,kabuklular ve çok ayaklılar olmak üzere dört sınıfa ayrılırlar. DERİSİDİKENLİLER •Tümü denizlerde yaşarlar. •Su boruları sistemi ile madreporlardan aldıkları suyu vücutlarında doşaltırırlar ve hareketi tüp ayaklarla sağlarlar. •Kalker plaklardan oluşan dermal iç iskeletleri vardır. •Ayrı eşeylidirler. •Solunumları solungaç ve keselerle sağlanır. •Deniz yıldızı ,deniz lalesi Deniz kestanesi, deniz hıyarı gibi sınıflara ayrılırlar. İLKEL OMURGALILAR •Denizlerde serbest veya bağlı olarak yaşarlar.Tulumlu canlılar da tunica adı verilen bir manto ile vücutları çevrilidir. •Sırt ipliği adı verilen (Notokord) bir yapı iç iskelet görevi görür, yüksek omurgalılarda bu yapı kaybolur yerine omurga gelişir. •Amphioxus deniz kıyılarında yaşar. Barsağın ön kısmı solunuma yarar. Sinir kordonu ile notokorda ergin bireyde devamlı kalır ve iç iskelet görevi görür. •Ayrı eşeyli canlılardır. Amphioxus OMURGALILAR BALIKLAR •Omurgalı hayvanların gelişmiş iç iskeletleri vardır.Sırtta sinir kordonu bulunur. •Dolaşımları kapalıdır.Solunum organları yutak ile bağlantılıdır.Ayrı eşeyli canlılardır. •Balıklar iskeletlerine göre kıkırdaklı balıklar(Köpek balığı,vatos) ve kemikli balıklar olmak üzere iki gruba ayrılırlar. •Üyeleri yüzgeç halinde olup , vücutları pullarla örtülüdür.Kalpleri iki odacıklıdır. Dış döllenme ile çoğalırlar. KURBAĞALAR Kuyruklu kurbağalar (Salamander) Kuyruksuz kurbağalar •Hem karada hem suda yaşarlar.Başkalaşım geçirirler.Larva döneminde solungaç ergin halde ise akciğer ve deri solunumu yaparlar.Kalpleri 3 odacıklı ve soğukkanlı canlılardır. •Derilerinde salgı bezleri vardır.Kuyruklu ve kuyruksuz kurbağalar olarak iki gruba ayrılırlar. SÜRÜNGENLER •Vücutları keratinli pullarla örtülü olup derileri pulludur. •Soğukkanlı canlılardır. •Timsahlar dışındaki grupların kalpleri 4 odacıklıdır. •İç döllenme görülür. KUŞLAR •Sıcakkanlı canlılardır.Kalpleri 4 odacıklıdır.Akciğerleri uçmayı kolaylaştıran hava keseleri ile bağlantılıdır. •Yumurta ile çoğalırlar.Vücutları tüylü olup kanatları bulunmaktadır. MEMELİLER Gagalı Memeliler : Süt bezlerinden süt salgılamalarına karşın yumurtlayarak ürerler. Avustralya ve yeni ginede yaşarlar. Keseli Memeliler •Keseli memelilerde yavru anne karnından gelişmeden doğar ve gelişimini kese sütle beslenerek tamamlar.Örnek Kanguru,koala ve tasmanya şeytanı. Plasentalı Memeliler •Sıcakkanlı canlılardır.Dört odacıklı bir kalbe sahiptirler. •Akciğer solunumu yaparlar. Yavrularını sütle beslerler. •Diyafram kası ve kulak kepçesine sahiptirler. •Yavrular anne karnında gelişir. İç döllenme görülür.
