B - SABİS

Ekonomik Büyüme

Ekonomik büyümeyi ölçmek için reel milli
gelirin kullanılması gereklidir.
Qt 

GDPt  GDPt 1
.100
GDPt 1
Örneğin 1974 -1975 dönemindeki ekonomik
büyüme;
GDP1975  GDP1974
43506  41752 2996
Q 
.100 

.100  %7,2
GDP1974
41752
41752
1
Cari fiyatlarla GSYH
Cari fiyatlarla
Sabit fiyatlarla GSYH*
Sabit fiyatlarla
(Milyon TL)
kişi başına GSYH (TL)
(Milyon TL)
kişi başına GSYH*
A
B
A
B
A
B
A
B
1987
100,4
46,3
1,9
43,8 45 177,4
9,5
862,7
7,6
1988
173,7
72,9
3,3
70,0 46 135,3
2,1
866,1
0,4
1989
305,6
75,9
5,6
72,9 46 251,4
0,3
853,5
-1,5
1990
528,4
72,9
9,6
70,0 50 532,2
9,3
916,8
7,4
1991
847,0
60,3
15,1
57,6 51 000,3
0,9
909,8
-0,8
1992
1 469,8
73,5
25,8
70,7 54 052,4
6,0
948,5
4,3
1993
2 664,1
81,3
46,0
78,4 58 399,3
8,0
1 008,4
6,3
1994
5 200,1
95,2
88,4
92,1 55 213,2
-5,5
938,4
-6,9
1995
10 434,6 100,7
174,6
97,6 59 183,7
7,2
990,4
5,5
1996
19 857,3
90,3
327,3
87,4 63 329,7
7,0
1 043,8
5,4
1997
38 762,5
95,2
629,4
92,3 68 097,7
7,5
1 105,8
5,9
1998
70 203,1
81,1
1 123,9
78,6 70 203,1
3,1
1 123,9
1,6
1999
104 595,9
49,0
1 650,7
46,9 67 840,6
-3,4
1 070,6
-4,7
2000
166 658,0
59,3
2 593,5
57,1 72 436,4
6,8
1 127,3
5,3
2001
240 224,1
44,1
3 688,1
42,2 68 309,4
-5,7
1 048,7
-7,0
2002
350 476,1
45,9
5 309,5
44,0 72 519,8
6,2
1 098,6
4,8
2003
454 780,7
29,8
6 800,7
28,1 76 338,2
5,3
1 141,5
3,9
2004
559 033,0
22,9
8 253,4
21,4 83 485,6
9,4
1 232,6
8,0
2005
648 931,7
16,1
9 462,1
14,6 90 499,7
8,4
1 319,6
7,1
2006
758 390,8
16,9
10 924,5
15,5 96 738,3
6,9
1 393,5
5,6
101
2007
843 178,4
11,2
12 001,5
9,9
4,7
1 441,2
3,4
254,6
101
2008
950 534,3
12,7
13 372,9
11,4
0,7
1 433,9
-0,5
921,7
2009
953 973,9
0,4
13 268,6
-0,8 97 087,7
-4,7
1 350,4
-5,8
1987-1990
73,9
71,0
3,8
2,0
1991-1994
83,1
80,2
2,7
1,0
2
Ekonomik Büyüme Performansının
Ölçülmesi

Belli bir dönem boyunca ortalama ekonomik büyüme
performansı için kullanılan formül:
 D.S .reelGDP 
Q
 D.B.reelGDP 

1
n
1
121975 
g
 10827 
1
53
1
1950 -2003= 53 yılda
 (11,265) 0, 01886  1
Ortalama her yıl %4,6
büyüme gerçekleşmiştir.

 1,04675  1
 0,04675
3
Ekonomik Dalgalanmalar
 Ekonomide özellikle üretim düzeyinde meydana
gelen
düşüş
veya
yükselişler
ekonomide
dalgalanmalara neden olur.
 GSMH düzenli bir şekilde artış trendi ile değil de
zaman zaman düşüşler ve hızlı artışlar görülmesi
daha yaygındır.
 Ekonomik büyüme trend eğrisi reel GSMH bütün
üretim faktörlerinin tam kullanımı durumunda
ortaya çıkan bir fonksiyondur. Fakat çoğunlukla
üretim faktörleri tam istihdam edilmezler. Bu durum
ekonomik dalgalanmaların ortaya çıkmasına neden
olur.
4
Büyüme ve Konjonktür Dalgası



Fiili Milli Gelir (Yf ), Potansiyel Milli Gelir
(YP) ve Milli Gelir Trend
Konjonktür Dalgasının Aşamaları:
Zirve (Patlama), Daralma, Genişleme ve
Dip (Çöküntü)
Konjonktür Dalgası
National output
Potential output
3
2
3
4
2
1
1
O
fig
Time
4
Actual
output
Konjonktür Dalgası
Potential output
National output
Trend
output
Actual
output
O
fig
Time


Fiili GSMH ile potansiyel GSMH arasında meydana gelen
fark, üretim açığı durumudur. Bunun en önemli nedeni
doğal işsizlik düzeyidir. doğal işsizlik: arızi işsizlik ile
yapısal işsizlik değerlerinin toplamından oluşmaktadır.
Üretim açığı: Y -Y
U  U U
p
f
N
f
S
Y *  Y fiili  100  80
Yhalti 

fiilireelY
80

 0,80
*
100
DogalY
Bu ekonomide %20 eksik istihdam bulunmaktadır.
8



Ekonomik Dalgalanmaların Yumuşatılması:
Ekonomi Politikası
Makro ekonominin iki işlevi bulunmaktadır.
Bunlardan birincisi önemli ekonomik büyüklüklerin
neden değiştiğini tespit etmek, yani teorik çerçeve
geliştirmek.
İkinci önemli amacı ise, alternatif ekonomik
politikalarla ekonomik politikalar geliştirmektir.
9




Para Politikası
Merkez Bankası
—para arzı ile ekonominin potansiyelini iyileştirmek
—emisyon, açık piyasa işlemleri, reeskont oranı,
mevduat munzam oranı, bankacılık sistemi
üzerinden doğrudan kontrol faiz oranlarını
belirleme.
10


Maliye Politikası
Devlet vergileri, borçlanma, kamu harcamaları
yoluyla bunu yürütür. Maliye politikası hükümetin
kontrolündedir.
11




Dış Ticaret Politikası
Mal ve sermaye hareketlerini düzenler. Döviz kuru
politikası, gümrük vergileri, kotalar, ihracat
teşvikleri, yabancı sermaye transferleri politikası
gibi,
Gelirler Politikası
Ücretler ve fiyatlar üzerinde doğrudan kontrolleri
içerir. Bu pek benimsenmez.
12



Ekonomik istikrar politikası ise ekonomik
dalgalanmayı yumuşatmayı içermektedir.
Trendden daha az sapma gözlenen politikalar
ortaya koymak.
Başarısız bir istikrar politikası ekonomide
daha büyük istikrarsızlığa neden olabilir. Bu
istikrar olgusu çoğunlukla ekonomik büyüme,
enflasyon ve işsizlik üzerine yapılan
programlardır.
Ekonomi politikası konusunda farklı
ekonomik perspektife sahip olan iktisatçılar
bulunmaktadır. Aktivist ve muhafazakar
olarak iki önemli kesim ifade edilebilir.
13
Makroekonomik Değişkenler Arasındaki
İlişkiler



Makro ekonomik değişkenler arasında bazı basit ve
kararlı ilişkilerin varlığı gözlenmektedir.
Büyüme işsizlik : Okun Yasası
İşsizlik ve Enflasyon: Phillips Eğrisi
14
Büyüme ve İşsizlik
GSMH  k U  U n 

U  k Y  Y *

GSMH’daki her artış faktör verimliliğinden kaynaklanacağı
gibi mevcut üretim faktörlerin istihdamından da
kaynaklanıyor olabilir. Böyle bir ilişki durumu tespit edilir
ise yüksek bir büyüme durumu ekonomideki işsizliği
azaltabileceği gibi büyüme ile işsizlik arasında negatif bir
ilişki görülmektedir. Bu ilişkiyi tespit eden Arthur Okun
1940- 1985 ABD ekonomisi için elde ettiği ilişki, doğal
işsizlik oranını aşan her %1’lik işsizlik düzeyi reel
GSMH’nın potansiyel GSMH düzeyinden %3 altına
düşmesine neden olacağını iddia etmiştir.
15

ABD için uzun dönem büyüme trendi %2,25 olarak
tespit edilmiştir. Bu büyüme trendinin %2
üzerindeki her büyümede işsizlik %1 azalmaktadır.

U  k Y  Y
*

U  0,54,25  2,25  1

1975-1995 yılları için ülkemizde büyüme oranı
%4,3 olan her %1 artış işsizliği %13 azaltacaktır.
U  0,13Y  4,3
16


Enflasyon ve Ekonomik Büyüme
Talep yönlü ekonomik analizin doğal işleyişi gereği
eğer bir ekonomide yüksek bir talep genişlemesi ve
bu genişleme ekonomik büyümeyi geliştiriyor ise
diğer yandan bu gelişme fiyatların yani enflasyonun
artmasına neden olacaktır.
Bu analizin ülkemiz için analiz ettiğimizde ifade
edilen
argümanı
doğrulayacak
sonuçlarla
karşılaşmamaktayız. Az gelişmiş ülkelerin yapısal
sorunları genel ilkelerle uyumlu sonuçlar ortaya
koymayabilmektedir.
17
Enflasyon ve İşsizlik
Enflasyonla işsizlik arasında ters yönlü bir ilişki
bulunmaktadır. Bu olgu zaten enflasyonla büyüme
ilişkisi arasındaki ters yönlü ilişkiden beslenen bir
olgudur. Bu tespit daha sistematik bir şekilde
A.W.Phillips tarafından yaklaşık 100 yıllık İngiliz
ekonomisi üzerine yaptığı gözlemler üzerine ileri
sürmüştür. 1950 yılında ortaya atılan Phillips eğrisi
o günden bu yana makro ekonominin bir unsuru
haline gelmiştir.


18
Enflasyon oranı (%)
Phillips Eğrisi
Phillips Eğrisi
U*
İşsizlik oranı (%)
19
Uzun Dönem Phillips Eğrisi
Dik bir Phillips eğrisi er-geç ekonomiyi U*
düzeyindeki işsizlik düzeyine getirecektir.
Kısa dönem Phillips eğrisi beklenen enflasyona
bağlıdır.
20
Uzun dönem Phillips eğrisi ve genişletici talep
fonksiyonu
Enflasyon
Ekonominin başlangıçta E
noktasında, işsizlik U* doğal
işsizlik düzeyinde ve
enflasyon 1 düzeyindedir.
2
1
A
E
U1 U*
İşsizlik
PC1
Genişletici bir para politikasına
bağlı olarak kamu harcamaları
sonucu ekonomi A noktasına
geldi, düşük işsizlik (U1)
Ancak yüksek 2 enflasyon
düzeyi ile.
… Ancak ya sonra?
21
Uzun dönem Phillips eğrisi ve genişletici talep
fonksiyonu
Eğer ekonomide para miktarı
artmaya devam ederse, devamında
ekonomi kaçınılmaz olarak B
noktasına PC2 haline gelecektir.
B noktasında, enflasyon
beklentileri yeniden düzenlenir.
Böylece nominal ücretler yendin
düzenlenecektir. Böylece reel
ücretler ve işsizlik aynı düzeye
geri dönecektir.
Enflasyon
LRPC
2 A
B
1
E
U1 U*
İşsizlik
PC1 PC2
Yani uzun dönemde enflasyon ile
İşsizlik arasındaki trade-off
kaybolmuş olur.
22

İstihdam ve İşsizlik
Üretim faktörlerinin üretime katılmasına istihdam
denir. Genelde işgücünün istihdamı üzerinden diğer
üretim faktörleri de istihdam edildiği düşünüldüğü
için sadece emeğin istihdamı dikkate alınan ifadeler
kullanılır.
15-65 yaş arası nüfus
İşsizler
Ülke Nüfusu
Aktif Nüfus
İşgücü
Çalışanlar
Ç
23
Kurumsal olmayan Sivil /Aktif
Nüfus



Kurumsal olmayan Sivil /Aktif Nüfus = (15 yaş
üzerindeki toplam nüfus) – (Hastane, hapishane,
kışla gibi kurumlarda ikamet edenler)
Kurumsal olmayan Sivil / Aktif Nüfus =
Çalışanlar (E) + İşsizler (U) + İş aramayanlar
İşgücü = E + U
24








İşgücü kavramı, ülkenin toplam nüfusunun, üretim
faaliyetine katılabilir durumda olan ve cari ücret
haddi üzerinden çalışmayı kabul eden üyelerinden
oluşan bölümünü ifade etmektedir.
İşgücüne dâhil olan nüfus grupları şunlardır:
işverenler,
kendi hesabına çalışanlar,
ücretsiz çalışan aile bireyleri,
ücret mukabili çalışanlar ve
işsizler.
Bu grupların toplamından, orduda görev yapmakta
olan askerler çıkarılır ise, sivil işgücü elde
edilmektedir.
25

İşgücü miktarının aktif nüfus miktarına oranı
işgücüne katılım oranıdır (İGKO).
İGKO= (İşgücü/Aktif Nüfus).100
Bir ülkede derlenen mevcut verilere göre toplam
işgücü 40 milyon, istihdam edilen 35 milyon,
çalışma yaşındaki nüfus ise 50 milyon kişidir. Bu
veriler çerçevesinde söz konusu ülkede işgücüne
katılım yüzde kaçtır?
A)10
B)30
C)70
D)80
E)87,5

İGKO= (40/50).100= 80



26
Ekonomik Gelişme ve İstihdamın
Sektörel Dağılımı


Öte yandan, toplam işgücünün sektörler
itibariyle dağılımı, ülkenin kalkınmışlık
seviyesini ortaya koyan önemli bir gösterge
olarak kabul edilmektedir.
Kalkınma sürecin derinleşmesi ile birlikte,
tarımsal işgücünün payı daralmakta, sanayi ve
hizmetler sektörlerinde istihdam edilen
işgücünün payı yükselmektedir.
27
İşsizlik

İradi işsizlik - Gayri iradi İşsizlik
Gizli İşsizlik – Açık işsizlik
Yapısal işsizlik
Konjontürel işsizlik
Mevsimlik işsizlik
Friksiyonel (Geçici) işsizlik

Enflasyonu Hızlandırmayan İşsizlik oranı (NAİRU)





28
İşsizlik Göstergeleri






İşsizlik Oranı= (İşsizler / İşgücü).100
İşgücüne Katılım Oranı= (İşgücü/ Aktif Nüfus).100
İstihdam Oranı= (Çalışan/ İşgücü).100
Bağımlılık Oranı= Çalışan Nüfus/ Çalışmayan Nüfus
Doğal İşsizlik Oranı= (Yapısal + Geçici)/ İşgücü).100
Eğer ekonomide işsizlik oranı (Ut ), doğal işsizlik
oranından (UN) düşük ise (Ut < UN ) ücretler ve fiyatla
genel düzeyi artacaktır.
29
YURTİÇİ İŞGÜCÜ PİYASASINDA
GELİŞMELER: 2000-2005
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Nüfus (bin)
67804
68787
69764
70734
71695
72669
Sivil İşgücü (bin)
23078
23491
23818
23640
24289
24565
21581
21524
21354
21147
21791
22046
İşsiz (bin)
1497
1967
2464
2493
2498
2520
İşsizlik Oranı
6.5
8.4
10.3
10.5
10.3
10.3
Eksik İstihdam (bin)
1592
1409
1286
1135
996
835
6.9
6
5.4
4.8
4.1
3.4
13.4
14.4
15.7
15.3
14.4
3013.7
İstihdam Edilen (bin)
Eksik İstihdam Oranı
Atıl İşgücü Oranı
31
Mali Piyasaların Ana Göstergesi:
Faiz Oranı





Faiz oranı yükseldikçe borçlanmanın maliyeti artacaktır.
Bu da yatırımların daha yavaş artmasına neden olacaktır.
Bu gelişme hem tüketici hem de yatırımcı için geçerlidir.
Reel Faiz Oranı
r =((faiz oranı (i)/Enflasyon oranı (Π) )-1)*100
Örnek: r=((180/165)-1)*100= %9,09
Bileşik faizin hesabı, uzun dönem büyümedekine benze
biçimde yapılır.
Getiri  A(1  i)
n
32
200 Yıl Önce Bir Banka Hesabında 1000
$ Olan Kişinin Bu Gün Ne Kadarı Olur?
Dönemin
Başındaki
Serveti
Yıllık Faiz
Oranı
Bileşik
Faiz
Hes.
Yıl
1000
4%
1.04
200
2 550 750
1000
5%
1.05
200
17 292 581
1000
6%
1.06
200
115 125 904
1000
7%
1.07
200
752 931 622
1000
%7,5
1.075
200
1 912 902 569
1000
8%
1.08
200
4 838 949 585
200 Yıl Sonunda Elde
Edilecek Servet Düzeyi
33
ÇEŞİTLİ FAİZ ORANLARI: 1990-2005
Yıllık
Merkez
İnter3 aylık
tasarruf
bankası
bank
mevduat faiz mevduatı faiz reeskont faiz gecelik faiz
oranı (%)
oranı (%)
oranı (%)
oranı (%)
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
47,5
62,7
68,7
64,6
87,7
75,9
80,7
79,5
80,1
78,4
47,2
74,6
50,4
37,6
24,3
20,4
Açıklamalar:
57,3
66,2
73,7
74,5
102,6
91,6
92,8
93,1
93,3
85,4
38,2
62,2
53,8
40,2
23,6
19,9
50,8
54,5
54,5
54,5
64,0
57,0
57,0
80,0
80,0
80,0
70,0
70,0
64,0
52,5
42,0
30,0
52,0
72,2
65,3
63,0
133,5
72,3
76,5
70,4
74,5
73,2
54,1
93,2
49,5
36,0
21,8
14,8
Devlet iç
borçlanma
yıllık basit
faiz oranı
( %)
Devlet iç
borçlanma
yıllık bileşik
faiz oranı
( %)
Devlet iç
borçlanma
yıllık reel
faiz oranı
( %)
49,7
69,8
74,6
79,3
109,9
98,9
107,8
110,7
102,0
94,0
36,6
75,9
56,0
42,7
24,8
16,6
54
80,5
87,7
87,6
164,4
121,9
135,2
127,2
122,5
109,5
38,0
96,2
63,8
45,0
25,7
16,9
1,12
16,23
15,79
18,43
19,80
17,72
33,71
24,97
29,51
36,84
-8,85
21,41
9,12
15,48
13,16
10,38
34
Borçlanma Maliyeti: Nominal ve
Reel Faiz Oranının Gelişimi
Yıllar
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Nominal Enflasyon Reel Faiz
Faiz Oranı Oranı
Oranı
54
80,5
87,7
87,6
164,4
121,9
135,2
127,2
122,5
109,5
38
96,2
63,8
45
25,7
16,9
52,3
55,3
62,1
58,4
120,7
88,5
75,9
81,8
71,8
53,1
51,4
61,6
50,1
25,6
11,1
5,9
1,12
16,23
15,79
18,43
19,8
17,72
33,71
24,97
29,51
36,84
-8,85
21,41
8,12
15,48
13,16
10,38
35
ÖDEMELER BİLANÇOSU TEMEL KALEMLERİ
A.CARİ İŞLEMLER HESABI
B. SERMAYE HESABI
C. FİNANS HESABI
D. NET HATA VE NOKSAN
GENEL DENGE
E. REZERV VARLIKLAR
36
ÖDEMELER DENGESİ
2003
2004
2005
2006*
-8.035
-15.647
-23.157
-28.021
C.FİNANS HESABI
7.099
17.640
44.141
36.580
D.NET HATA VE NOKSAN
5.033
2.349
2.216
-732
4.097
4.342
23.200
7.827
-4.097
-4.342
-23.200
-7.827
A.CARİ İŞLEMLER HESABI
B.SERMAYE HESABI
GENEL DENGE
E.REZERV VARLIKLAR
Kaynak: Merkez Bankası
* Ocak-Ekim
37
2010
2011
2012
2013
A-CARİ İŞLEMLER HESABI
-45.420
-75.082
-48.497
-65.066
B.SERMAYE HESABI
-51
-25
-52
-93
C.FİNANS HESABI
59.511
66.986
70.311
73.157
D.NET HATA VE NOKSAN
928
9.135
1.059
2.765
14.968
1.014
22.821
10.763
-14.968
-1.014
-22.821
-10.763
-12.809
1.813
-20.814
-9.911
-2.159
-2.827
-2.007
-852
GENEL DENGE
E.REZERV VARLIKLAR
Resmi Rezervler
Uluslararası Para Fonu
Kredileri
38
A. CARİ İŞLEMLER HESABI
A (= III+IIIa)
a. İhracat f.o.b.
b. İthalat f.o.b.
I. MAL DENGESİ
I (= a+b)
Ia. Hizmet Gelirleri
Ib. Hizmet Giderleri
II. MAL ve HİZMET DENGESİ
II (= I+Ia+Ib)
IIa. Yatırım Gelirleri
IIb.Yatırım Giderleri
III. MAL, HİZMET ve YATIRIM GELİRİ
DENGESİ
IIIa.Cari Transferler
III (=II+IIa+IIb)
39
HİZMET GELİR VE GİDERLERİ


Hizmet ihraç ve ithaline ilişkin gelir ve giderlerin
kaydedildiği ana hesaptır. Hizmet alışverişi,
ödemeler dengesinde görünmeyen kalemler olarak
da adlandırılır.
Kapsamı:













Ulaştırma (navlun dahil),
Turizm gelir ve giderleri,
Haberleşme hizmetleri,
İnşaat hizmetleri,
Sigorta hizmetleri,
Mali hizmetler,
Bilgisayar ve bilgi hizmetleri,
Patent ve lisans komisyonları,
Ticari ve ticaret bağlantılı diğer hizmetler ,
Finansal kiralama hizmetleri,
Çeşitli teknik hizmetler,
Kişisel, Kültürel ve Eğitsel hizmetler
Resmi (Hükümet) hizmetleri.
40
ÖDEMELER DENGESİ
2003
2004
-8.035
-15.647 -23.157
-28.021
İhracat f.o.b.
51.206
67.001
76.949
71.415
İthalat f.o.b.
-65.216
-90.925
-109.875
-107.056
-14.010 -23.924 -32.926
-35.641
25.849
20.563
A.CARİ İŞLEMLER HESABI
MAL DENGESİ
2005
2006*
Hizmet Gelirleri
19.025
24.028
Hizmet Giderleri
-8.520
-11.242 -11.883
-9.301
-3.505
-11.138 -18.960
-24.379
Yatırım Gelirleri
2.246
2.651
3.684
3.818
Yatırım Giderleri
-7.803
-8.287
-9.349
-8.825
-9.062
-16.774 -24.625
1.027
1.127
MAL ve HİZMET DENGESİ
MAL, HİZMET ve YATIRIM GELİRİ
DENGESİ
Cari Transferler
1.468
-29.386
1.365
41
42
İhracatın
(Bin $ )
İhracat
Yıllar
Değer
Years
İthalat
Değiş
im
Değer
%
Değişim
Dış ticaret
Dış ticaret
ithalatı
dengesi
hacmi
karşılama
Değer
Değer
%
%
2005
73 476 408 16.3
116 774 151
19.7
-43 297 743
190 250 559
62.9
2006
85 534 676 16.4
139 576 174
19.5
-54 041 498
225 110 850
61.3
2007
107 271 750 25.4
170 062 715
21.8
-62 790 965
277 334 464
63.1
2008
132 027 196 23.1
201 963 574
18.8
-69 936 378
333 990 770
65.4
2009
102 142 613 -22.6
140 928 421
-30.2
-38 785 809
243 071 034
72.5
2010
113 883 219
11.5
185 544 332
31.7
- 71 661 113
299 427 551
61.4
2011
134 906 869 18.5
240 841 676
29.8
- 105 934 807
375 748 545
56.0
2012
152 461 737 13.0
236 545 141
-1.8
- 84 083 404
389 006 877
64.5
2013
151 802 637
-0.4
251 661 250
6.4
- 99 858 613
403 463 887
60.3
2014*
157 642 154
3.8
242 182 754
-3.8
- 84 540 600
399 824 908
65.1
43
3:Aşağıdakilerden hangisi ödemeler bilançosunun
sermaye hareketleri kısmında yer almaz?
A)Doğrudan yatırımlar
B)Portföy yatırımları
C)Dış borç faiz ödemeleri
D)Kısa vadeli sermaye hareketleri
E)Dış borç ana para geri ödemeleri
Yanıt: C
Çünkü Dış borç faiz ödemeleri, Cari hesaptaki Cari
tarsferler kaleminden ödenmektedir.
44
SERMAYE HESABI
Bu hesap,
i- Sermaye transferleri (borcun bağışlanması,
göçmen transferleri gibi)
ii- Üretilmeyen, finansal olmayan varlıklar (kara
parçası gibi üretilmeyen varlıkların alım/satımı
ile patent yayımlama hakkı gibi soyut
varlıklar) olarak sınıflandırılmaktadır.
45
C. FİNANS HESABI
C (=I+II+III+IV+V+VI)
I. YURTDIŞINDA DOĞRUDAN YATIRIM
I
II. YURTİÇİNDE DOĞRUDAN YATIRIM
II
III. PORTFÖY HESABI-VARLIKLAR
IV. PORTFÖY HESABI-YÜKÜMLÜLÜKLER
III
IV = ( IVa+ IVb)
IVa. Hisse Senetleri
IVb. Borç Senetleri
V. DİĞER YATIRIMLAR-VARLIKLAR
V= (Va+Vb+Vc+Vd)
Va.Merkez Bankası
Vb. Genel Hükumet
Vc. Bankalar
Vd. Diğer Sektörler
VI. DİĞER YATIRIMLAR-YÜKÜMLÜLÜKLER
VI = (VIa+VIb+VIc+VId)
VIa. Merkez Bankası
VIb. Genel Hükumet
VIc. Bankalar
VId. Diğer Sektörler
46
VIda. Cari, Sermaye ve Finansal Hesaplar
2003
2004
2005
2006*
7.099
17.640
44.141
36.580
Yurtdışında Doğrudan Yatırım
-499
-859
-1.078
-491
Yurtiçinde Doğrudan Yatırım
1.726
2.765
9.793
15.804
Portföy Hesabı-Varlıklar
-1.386
-1.388
-1.233
-1.904
Portföy Hesabı-Yükümlülükler
3.851
9.411
14.670
8.806
Hisse Senetleri
905
1.427
5.669
2.091
Borç Senetleri
2.946
7.984
9.001
6.715
-986
-6.955
259
-10.363
Merkez Bankası
-28
-24
-16
0
Genel Hükumet
0
0
Bankalar
348
-5.324
-149
-10.219
Diğer Sektörler
-1.306
-1.607
424
-144
4.393
14.666
21.730
24.728
Merkez Bankası
497
-209
-787
-1.028
Genel Hükumet
-2.194
-1.163
-2.165
-502
Bankalar
2.846
6.564
10.524
8.006
Diğer Sektörler
3.244
9.474
14.158
18.252
-936
1.993
20.984
8.559
C.FİNANS HESABI
Diğer Yatırımlar-Varlıklar
Diğer Yatırımlar-Yükümlülükler
Cari,Sermaye ve Finansal Hesaplar
47
D.
NET HATA VE NOKSAN
GENEL DENGE
E.
REZERV VARLIKLAR
(= A+B+C+D)
(RV+GD=0)
Rezerv Varlıklar
Uluslararası Para Fonu Kredileri
Ödemeler Dengesi Finansmanı
48
REZERV VARLIKLAR





-Parasal Altın Rezervleri: Ülkenin parasal yetkilisinin elinde tuttuğu parasal
altın rezervleri, rezerv varlıkları içerisinde yer almaktadır. Parasal altın,
ülkenin para otoritesi ile diğer ülke para otoriteleri veya uluslararası para
kuruluşları arasında olan işlemlerle elde edilir.
- Özel Çekme Hakları (SDR's): IMF tarafından yaratılan ve üye ülkelerin
kotaları çerçevesinde üye ülkelere rezerv sağlamak amacıyla tahsis edilen bir
uluslararası rezerv şeklidir.
- Fon Nezdindeki Rezerv Pozisyonu: Üye ülkelerin IMF'deki rezerv
pozisyonları, üye ülkelerin kredi dilimlerinden satın alışlarının toplamı olup,
üye ülkeye her an ödenebilen tutarlardır. Fon'dan satın alınan tutarlar, döviz
rezervlerinde artış, rezerv pozisyonunda azalışı göstermektedir.
- Döviz Rezervleri: Döviz rezervleri, parasal otoritenin elinde tuttuğu dış
ödemelerde kullanılabilecek yabancı paralar, yurtdışında geçerli çek, poliçe,
senet, hazine bonosu gibi ödeme araçlarından oluşmaktadır.
- Diğer Alacak Hakları: Rezerv varlıkları içerisinde yukarıda sınıflananlar
dışında kalan diğer rezerv varlıklarıdır. Örneğin, bankaların elinde tuttuğu
rezerv varlıkların parasal yetkilinin kontrolüne girmesi durumunda bu
başlıkta kaydedilir.
49
D. NET HATA VE NOKSAN
GENEL DENGE
E. REZERV VARLIKLAR
Rezerv Varlıklar
Uluslararası Para Fonu
Kredileri
Ödemeler Dengesi Finansmanı
2003
2004
2005
2006*
5.033
2.349
2.216
-732
4.097
4.342
23.200
7.827
-4.097
-4.342
-23.200
-7.827
-4.047
-824
-17.847
-3.872
-50
-3.518
-5.353
-3.955
-
-
-
Kaynak: Merkez Bankası
* Ocak-Ekim
50
Ödemeler Bilançosu Dengesi







ÖB= Cari İşlemler Dengesi + Sermaye ve Finans
Dengesi + Net hata ve Noksan=0
17: Ödemeler bilançosu dengesinin sağlanması için aşağıdaki
koşullardan hangisinin gerçekleşmesi gerekir?
A) Dış borc geri ödenmesi +Cari işlemler bilançosu+Sermaye
Bilançosu=0
B) Dış borç faiz ödenmesi+Cari işlemler bilançosu+Sermaye
bilaçosu=0
C) Cari işlemler bilançosu+Resmi rezervler=0
D)Resmi rezervler+Sermaye bilançosu=0
E)Net hata ve noksan+Cari işlemler bilançosu+Sermaye bilançosu=0
51
Rezervler





Rezerv Varlıklar = Genel Denge + Rezerv
varlıklar =0
Bir ülkenin gayri safi yurtiçi hasılatı 200 birimdir. Cari
işlemler dengesi gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 5’i
kadar açık vermektedir net uluslar arası
rezervelerindeki değişme 5’e eşittir. Bu bilgilere göre
ülkenin rezerveler dışındaki sermaye hareketleri kaç
birimdir?
A) 5
B) 10 C) 15 D) 20
RV (5)= CD (-10) + Ser Harketi
Ser. Harket: 15 olur.
E) 25
52
Döviz Kurunun Belirlenmesi




Döviz kuru (ER), yabancı para birimine ödenmesi
kabul edilen yerli para birimidir.
Cari kur (ER)→ 1$ = 1,8 TL
ER= Ulusal para (Pd)/Yabancı para (Pf)
Nominal Döviz kuru endeksi = (Söz konusu yılın
nominal döviz kuru / Baz yılın döviz kuru). 100
53
Reel döviz kuru RER




Her iki ülkede de enflasyon olduğu dikkate alınması
halinde reel döviz kuru:
RER=ER*Pf/P
Örneğin, kurun 50TL iken Türkiye’de %80 ve dış
dünyada %10 enflasyon olduğunu ve sonraki yılda
kurun 85 TL olması halinde RER =?
RER=85*110/180=51,9 olduğu görülmekte yerli
paranın değerinin ilk yıla göre düştüğü
görülmektedir.
d
54
Efektif Döviz Kuru:


Ülkenin dış dünya ile ticaret hacminin ağırlığının
ile kurun çarpımlarının toplamı biçiminde bir
endeks değeri elde edilir.
Yine benzer biçimde bu ülkelerdeki fiyat
hareketleri de dikkate alınır ise yine efektif kurun
değerlenip veya değersizleştiğinin tespiti
mümkündür.
55
Efektif Döviz Kuru:



Örnek:
A kuru: 500 ve payı : 0,70 ve sonraki yıl 600 olmuştur.
B kuru : 800 ve payı : 0,30 ve sonraki yıl 900 olmuştur.
Çözüm:
 EERt =0,70*500+0,30*800=590
 EERt+1 = 0,70*600+0,30*900=690

=(690/590)*100=116,9
56
Reel Efektif Döviz Kuru:



Enflasyonu dahil ettiğimizde
Yukarıdaki soruya göre; Bizim ülkede bir yıl
içinde enflasyon %35
A bölgesinde %5 ve B bölgesinde %10 ise yerli
paranın düzeyi nasıl değişmiştir? Tespit ediniz.
57





Reel Efektif Döviz Kuru:
Cevap:
REERt = 590
REERt+1 =(0,70*600*105+0,30*900*110)/135=546,6
=(546,6/590)*100=92,6 oluyor.
Bu da yerli paranın değerlendiğini ifade etmektedir.
İhracat olanağının güçleştiğini ifade edecektir.
58
Satın Alma Gücü Paritesi ve Reel
Döviz Kuru




Satın Alma Gücü Paritesi (SGP) : Ülkeler
arasındaki fiyat düzeyi farklılaşmasını ortadan
kaldıran para birimi dönüştürme oranıdır.
Satınalma gücü paritesine göre, bir ülke parasının
yabancı ülke para karşısındaki yüzde değişme oranı,
enflasyon oranları farkına eşit olmalıdır.
(ER1 – ER0 ) /ER0 = Pd - Pf Başka bir ifade ile,
Pd =ER * Pf olmalıdır.
59
HARCAMALAR
Cari
-Personel
-Diğer Cari
Yatırım (*)
Transfer
-Faiz Ödemeleri
İç Faiz Ödemeleri
Dış Faiz Ödemeleri
-KİT'lere Transfer
-Vergi İadeleri
-Sosyal Güvenlik
-Diğer Transferler
GELİRLER
Genel Bütçe
-Vergi Gelirleri
Gelir Üzerinden Al.V.
Servet Üzerinden Al.V.
M al ve Hiz.Üz.Al.V.
Dış Ticaret Vergileri
-Vergi Dışı Normal Gel.
-Özel Gelir ve Fonlar
Katma Bütçe
Vergi Gelirleri / GSM H
Vasıtasız Vergiler / Vergi Gelirleri
Vasıtalı Vergiler / Vergi Gelirleri
1989
100,0
46,8
36,1
10,7
10,2
43,0
21,7
13,4
8,3
3,2
7,5
3,7
6,9
100,0
98,6
84,1
44,3
0,6
25,2
14,0
8,0
6,4
1,4
11,1
53,4
46,6
1995
100,0
37,7
29,4
8,3
5,4
57,0
33,7
27,8
5,9
2,7
3,7
6,3
10,6
100,0
99,1
77,8
32,4
0,6
30,8
14,0
6,2
15,1
0,9
13,8
42,5
57,5
1998
100,0
33,2
24,8
8,3
6,4
60,4
39,6
36,1
3,5
1,0
3,5
9,0
7,4
100,0
99,0
78,8
36,1
0,6
30,8
11,3
10,4
9,7
1,0
17,2
46,6
53,4
1999
100,0
32,6
24,6
8,0
5,6
61,8
38,2
35,0
3,2
1,5
4,1
9,8
8,3
100,0
99,0
78,7
34,8
0,9
32,5
10,5
10,0
10,2
1,0
18,9
45,4
54,6
2000
100,0
28,9
21,2
7,7
5,9
65,2
43,5
40,0
3,5
1,9
3,5
7,1
9,2
100,0
99,2
82,4
40,5
0,9
29,7
11,2
9,1
7,7
0,8
21,1
40,9
59,1
2001
100,0
25,1
18,7
6,4
5,9
69,0
50,6
46,2
4,4
1,4
3,6
6,3
7,1
100,0
98,8
77,4
30,5
0,8
35,3
10,8
14,5
7,0
1,2
22,5
40,5
59,5
2002
100,0
26,1
19,7
6,4
7,2
66,7
44,2
39,9
4,3
1,9
4,8
9,6
6,2
100,0
98,7
79,0
25,6
1,0
39,8
12,6
14,4
5,3
1,3
21,8
33,7
66,3
2003
100,0
27,4
21,6
5,9
5,1
67,5
41,8
37,6
4,2
1,3
6,0
11,4
6,9
100,0
98,3
84,1
25,6
2,1
43,8
12,5
10,2
3,9
1,7
23,6
6033,0
67,0
61
2002
2003
2004
2005
2006
Ock-Ağustos
Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (Milyon
YTL)
-35.008,0
-33.355,0
-20.103,0
-4.230,0
Kamu Kesimi Borçlanma Gereği/GSMH
(Yüzde)
-12,7
-9,4
-4,7
-0,9
Dış Borç Stoku (Milyar Dolar)
130,1
144,9
162,2
171,1
193,6
İç Borç Stoku (Milyar YTL.)
149,9
194,4
224,5
244,8
251,9
Emisyon (Milyon YTL)
7.635,6
10.675,5
13.465,2
19.612,0
22.865,8
Rezerv Para (Milyon YTL)
10.668,3
15.010,4
20.327,9
32.696,4
33.809,8
Para Arzı ( M1) (Milyon YTL)
15.827,6
23.014,3
28.793,4
42.118,8
44.281,4
Para Arzı (M2) (Milyon YTL)
61.879,8
82.713,0
108.539,2
153.453,1
174.826,7
Para Arzı (M2Y) (Milyon YTL)
133.664,5
151.001,0
184.403,6
229.536,4
265.939,7
TEFE (ÜFE) Değişim Yüzdesi (Yıllık
ortalama)
50,1
25,6
11,1
5,9
7,06
TEFE (ÜFE) Değişim Yüzdesi (Yıl sonu)
TÜFE Değişim Yüzdesi (Yıllık
ortalama)
30,8
13,9
13,8
2,7
11,19
45,0
25,3
10,6
8,2
9,05
TÜFE Değişim Yüzdesi (Yıl sonu)
62
29,7
18,4
9,3
7,7
10,55
63