TRANSFÜZYONLA BULAŞAN HASTALIKLAR TARAMA TESTİ
advertisement
TRANSFÜZYONLA BULAŞAN HASTALIKLAR TARAMA TESTİ YAPILANLAR: HEPATİTLER VE HIV Doç. Dr. Mustafa GÜL Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı 1 Sunum Planı Transfüzyonla bulaşan enfeksiyon etkenleri Transfüzyonla bulaşan viral etkenlerin ortak özellikleri Tarama testi yapılan viral etkenlerEpidemiyoloji Tarihçe, Morfoloji, HBV Bulaş yolları, Tanı, Kan Bağışı HCV Tarihçe, Morfoloji, Epidemiyoloji Bulaş yolları, Tanı, Kan Bağışı HIV Tarihçe, Morfoloji, Epidemiyoloji Bulaş yolları, Tanı, Kan Bağışı 2 Kan Transfüzyonunda Komplikasyonlar 1. Transfüzyon reaksiyonları 2. Transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar Bakteriler Mantarlar Parazitler Virüsler 3 Transfüzyon ile bulaşan viral enfeksiyon etkenlerinin ortak özellikleri • • • • • • • Kan dolaşımında uzun süre kalıcı olabilme Asemptomatik seyir Taşıyıcılık Uzun kuluçka süresi Latent enfeksiyon Pencere dönemi Depolanmış kanda uzun süre bulunabilme 4 Transfüzyonla ilişkili viral etkenler CMV EBV HAV HCV HEV Dengue virusu Vesivirus HBV HDV HGV HIV HTLV Parvovirus B19 HHV-6, 7 HHV-8 TTV Ebola virusu Batı Nil Virusu Colorado kene ateşi virusu …….. 5 Tarama testi yapılan viral etkenler HBV HCV HIV Kan ve Kan Ürünleri Yönetmeliği Resmi Gazete Tarih: 04.12.2008 Sayıs:27074 Bölüm 3 Madde 15, (3) c- Bağışçıya uygulanacak temel laboratuvar testleri; 1-ABO, Rh D kan grubu, 2-HBsAg, 3-Anti-HCV, 4-Anti-HIV1/2, 5-Sifiliz tarama, 6-Kurulun bilimsel gelişmeler ışığında öngördüğü ve Bakanlıkça onaylanarak rehberde yayımlanacak diğer testlerdir. 6 Hepatit B Virusu • 1965 yılında Blumberg ve Alter “Australia antijeni” • 1970 Dane ve ark. “Dane partikülü” • 1979 den sonra virus nükleotid dizisi ve DNA replikasyonu 7 Hepatit B Virusu • Hepadnaviridae ailesinde • Zarflı DNA virus • Başlıca genler: S geni HBsAg’yi kodlar C geni HBcAg ve HBeAg’yi kodlar P geni DNA polimeraz, revers transkriptaz ve viral polimeraz enzimlerini kodlar X geni Viral replikasyon için gereklidir. 8 HBV Yapı ı ve Antijenleri Dane partikülü HBsAg = Yüzey proteini ( 4 fenotipi var: adw, adr, ayw ve ayr) HBcAg = Çekirdek proteini HBeAg = Enfektivite proteini 9 HBV-Epidemiyoloji • • • • • Dünyada ~ 2 milyar kişi (3 kişiden biri) enfekte olmuş Dünyada ~ 400 milyon kişi taşıyıcı Her yıl ~ 10-30 milyon kişi enfekte olmakta Her yıl 1 milyon kişi ölmekte Yaklaşık olarak 1 dakikada 2 kişi HBV den ölmekte • Ülkemizde ~ 3 milyon kişi taşıyıcı • Ülkemizde taşıyıcılık oranı: %5 • Ülkemizde her yıl ~ 5000 kişi ölmekte 10 HBV Dağılımı HBsAg Prevelansı (%)≥8 : Yüksek 2-7 : Orta <2 : Düşük 11 HBV Bulaş Yolları • Parenteral yol – Kan ve kan ürünleri – Kan ve vücut sıvıları ile bulaşmış delici- kesici aletler • Cinsel yol – Homoseksüel ilişki, çok sayıda cinsel eş • Horizontal yol – Aile içi yakın temas – Kötü hijyen ve düşük sosyoekonomik durumda yaşayan kalabalık topluluklar – Mental özürlüler • Perinatal yol (vertikal) – Anneden bebeğe bulaş 12 HBV’nin vücut sıvılarındaki yoğunlukları Yüksek Kan Serum Yara eksudası Orta Semen Vajinal sıvı Tükrük Düşük/ Saptanamayan İdrar Gaita Ter Gözyaşı Anne sütü 13 HBV Tanı HBsAg HBeAg Anti-HBc Ig M Anti-HBc Ig G Anti-HBe Anti-HBs HBV-DNA 14 HBV Tanı HBcAg Hepatosit nükleusunda bulunur, serumda serbest halde saptanamaz Anti-HBc IgM En erken beliren antikor HBsAg/Anti-HBs serokonversiyonu döneminde, her ikisi de negatif iken (Pencere dönemi), hastanın akut HBV enfeksiyonu geçirdiğinin anlaşılmasını sağlar. 15 İyileşme ile Sonuçlanan Akut HBV Enfeksiyonunda Serolojik Göstergeler Semptomlar anti-HBe HBeAg Total anti-HBc Titre 0 4 anti-HBs IgM anti-HBc HBsAg 8 12 16 20 24 28 Zaman 32 36 52 Haftalar 16 İlerleyici Kronik HBV Enfeksiyonunda Serolojik Göstergeler Akut Dönem Kronik Dönem (6 ay) (Yıllar) HBeAg Anti-HBe HBsAg Titre Total anti-HBc IgM anti-HBc 0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 52 Zaman Haftalar-Yıllar 17 HBV VE KAN BAĞIŞCISI 18 HBV VE KAN BAĞIŞCISI •Hepatit B öyküsü olan kişiler kan bağışçısı olarak kabul edilemez. •Hepatit öyküsü veren fakat hepatit türü hakkında net bilgi veremeyen kişilerden durumunu Enfeksiyon hastalıkları polikliniği olan bir hastaneden alınmış test raporları ile belgelemesi talep edilir. Kan bağışının kabul edilebilmesi için; hepatit öyküsünün üzerinden en az 24 ay geçmiş olmalı, HBsAg negatif ve Anti-HBc negatif olmalıdır. •Hepatit B enfeksiyonu olan biri ile yakın teması ya da cinsel teması bulunan kişilerden ve bu özellikteki hastalarla teması olan sağlık personelinden, aşı ile bağışıklanmış olduğunu belgelemesi şartı ile kan bağışı kabul edilebilir. Enfeksiyon hastalıkları polikliniği olan bir hastaneden alınmış test 19 raporlarında Anti-HBc’nin negatif, Anti-HBs’nin pozitif olması Hepatit C Virusu Önceleri Non-A, Non-B hepatit etkeni 1989 yılında Choe ve arkadaşları tanımladı Flaviridae ailesinden hepacivirus genusunun tek üyesi RNA virüsü 20 Hepatit C Virusu Genomik düzeyde bir çok değişim ve mutasyonlar olmaktadır Mutasyonlar en çok E1-E2 bölgesindedir Capsid Envelope protein protease/helicase c22 33c RNA-dependent RNA polymerase c-100 3’ core E1 E2 NS2 NS3 NS4 NS5 Hypervariable region Filogenetik analiz sonucu 6 genotip, 80’den fazla alt tipi vardır Genotipleri: HCV-1a, -1b, -2a, -2b, -3a ve -3b 21 HCV Epidemiyoloji • Dünya da yaklaşık 130-170 milyon kişi enfekte • Amerika ve Kuzey Avrupa da %1’in altında • Asya ve Afrika da %2’nin üstünde • Ülkemizde yaklaşık 300-600 bin kişi enfekte • Ülkemizde %0.5-2 arasında 22 HCV Epidemiyoloji Ülkemizde HCV pozitifliği; • Kan donörlerinde %0.3-1.8 • Sık transfüzyon yapılan hastalarda %6-18 • Hemodiyaliz hastalarında %14-61 • En sık görülen genotip 1b’dir 23 HCV Bulaş Yolları • En sık bulaş parenteral yol ile olmaktadır HCV ile enfekte kan ve kan ürünlerinin transfüzyonu Kontamine iğne ve aletlerle temas, dövme, piercing, sünnet Hemodiyaliz uygulamalarında • Cinsel yol Mukozal hasar varlığında Homoseksüel ilişki Çok sayıda cinsel eş • Horizontal yol Aile içi yakın temas • Vertikal yol Anneden bebeğe bulaş 24 HCV Tanı Anti HCV HCV RNA 25 İyileşme ile Sonuçlanan Akut HCV Enfeksiyonunda Serolojik Göstergeler anti-HCV Semptomlar +/- Titre HCV RNA ALT Normal 0 1 2 3 Ay 4 5 6 1 2 3 Yıl 4 26 Kronikleşme ile Sonuçlanan Akut HCV Enfeksiyonunda Serolojik Göstergeler anti-HCV Semptomlar +/- Titre HCV RNA ALT Normal 0 1 2 3 Ay 4 5 6 1 2 3 Yıl 4 27 HCV VE KAN BAĞIŞCISI •Hepatit C öyküsü olan kişiler kan bağışçısı olarak kabul edilemez. •Hepatit öyküsü veren fakat hepatit türü hakkında net bilgi veremeyen kişilerden durumunu Enfeksiyon hastalıkları polikliniği olan bir hastaneden alınmış test raporları ile belgelemesi talep edilir. Kan bağışının kabul edilebilmesi için; hepatit öyküsünün üzerinden en az 24 ay geçmiş olmalı ve ayrıca Anti-HCV negatif olmalıdır. •Hepatit C enfeksiyonu olan biri ile yakın teması ya da cinsel teması bulunan kişilerden en son temasından bu yana 12 ay geçmiş ise kan bağışı kabul edilebilir. •Görevi gereği Hepatit C enfeksiyonu olan hastalarla sürekli teması olan sağlık personelinden kan bağışı kabul edilemez. Böyle bir hasta grubundan uzaklaşmış sağlık personelinin son temasından 28 bu yana 12 ay geçmiş ise kan bağışı kabul edilebilir. Human Immunodeficiency Virus • 1981 yılında ABD de tanımlanmış HIV: Kazanılmış İmmün Yetmezlik Sendromu Virüsu AIDS: Acquired Immunodeficiency Syndrome Kazanılmış İmmün Yetmezlik Sendromu • 1983 yılında HIV 1 izolasyonu • 1986 yılında HIV-2 izolasyonu 29 HIV Retroviridae ailesinde başlıca 3 alt grup bulunur I- Oncovirinae: İnsanlarda ve hayvanlarda tümör oluşturan viruslar Human T Lenfotropik Virus (HTLV) II-Lentivirinae: HIV-1 ve 2 III-Spumavirinae: İnsanlarda hastalık? 30 HIV Morfolojisi • HIV zarflı, pozitif zincirli • İkozahedral yapıda RNA virusu • Zarf glikoproteinleri gp120 ve gp41 • Çekirdek de grup spesifik protein p24 • Zarf ile nükleokapsid arasında matriks proteini p17 • Elektron mikroskopik incelemede HIV-1 ve HIV-2 aynıdır İçerdikleri proteinlerin moleküler ağırlıkları ve aksesuar genlerde farklılıklar vardır 31 HIV Epidemiyoloji • • • • Dünyada HIV/AIDS tanısı ile izlenmekte olan ~ 40 milyon kişi Erişkin ~ 37-38 milyon, 15 yaş altı çocuk ~ 2-2.5 milyon Hastaların ~ 25 milyonu Sahra-altı Afrika da Her yıl ~ 3 milyon kişi enfekte olmakta ~ 3 milyon kişi de ölmekte • Ülkemizde 1985-Aralık 2010 tarihine kadar; 841 kişi AIDS, 3684 HIV taşıyıcısı olmak üzere toplam 4525 olgu bildirilmiştir. • Ancak bu sayıların; cinsel enfeksiyonlar nedeni ile şikayetlerin gizlenmesi, kayıt sistemlerinin yeterli olmaması gibi nedenlerle gerçek rakamları yansıtmayacağı unutulmamalıdır. 32 HIV Bulaş Yolları • Cinsel yolla bulaş En önemli bulaş yolu Bulaş için HIV pozitif kişiyle yapılan tek bir cinsel ilişki yeterli Korunmasız cinsel ilişkide; virusun enfekte erkekten kadına bulaş riski, enfekte kadından erkeğe bulaş riskinden fazla Rektal ilişki ile bulaş riski daha yüksek CYBH varlığı bulaş riskini arttırır 33 HIV Bulaş Yolları • Kan ve kan ürünleri ile bulaş HIV tarama testlerinden sonra bulaş da azalma Enjektör ve diğer aletlerle bulaş Damar içi madde kullananlar önemli risk grubu Sağlık personeline bulaş 34 HIV Bulaş Yolları • Anneden bebeğe bulaş Gebelik süresince Doğum sırasında (%10-30) Postpartum dönemde emzirmekle 35 HIV Bulaş Riskleri Bulaşma riski HBV ve HCV’ye göre düşük Perkütan karşılaşmada serokonversiyon oranı %0.3 Mukozal karşılaşmada serokonversiyon oranı%0.09 Hastanın arter veya venine direk yerleştirilen iğnelerle yaralanmalar Yaralanmadan önce alet üzerinde gözle görülür kan olması Derin yaralanmalarda risk yüksek 36 HIV Tanı • HIV’e özgül antikorların gösterilmesi • HIV antijeninin tayini • HIV nükleik asitinin gösterilmesi • Hücre kültüründe virüsün izolasyonu • Anti-HIV 1 (HIV 1 tip O) • Anti-HIV 2 • Doğrulama:Western Blott, HIV-RIBA, PCR 37 HIV VE KAN BAĞIŞCISI •HIV 1 ve 2 taşıyıcılığı olan kişiler •HIV 1 ve 2 taşıyıcılığı olan kişilerin cinsel eşleri •HIV yönünden coğrafi risk bölgeleri olan Kamerun, Orta Afrika, Çad, Kongo, Ekvatoryal Gine, Gabon, Nijer yada Nijerya’da 1977 yılından sonra doğmuş ya da 6 aydan uzun süre yaşamış kişiler ve bu ülkelerde 6 aydan az kalan ancak bulunduğu süre içinde kan ve kan ürünleri ile tedavi olanlar veya bu ülke vatandaşları ile cinsel ilişkide bulunmuş olanlar HIV riski yönünden kan bağışçısı olamazlar 38 TEŞEKKÜRLER 39
