Yeni Çagda Avrupa
advertisement
YENİ ÇAĞDA AVRUPA 1453-1789 (1453-1789) olduğundan ekonomik gelişme arttı. İstanbul’un fethi topun savaşlardaki önemini kanıtlamıştır. Topu önce Endülüs Emevileri ve İtalyanlar kullandılar. Macaristan, Osmanlılar ve İngilizler topu geliştirdiler. Topu İngilizler Yüzyıl Savaşları içinde geçen “ Kresey Savaşı”ında; Osmanlılar ise 1389 I. Kosova Savaşı’ında kullandılar. 2) Kağıt ve Matbaanın İcadı Kâğıt ve Matbaa’nın bulunması Çinliler tarafından gerçekleştirilmiştir. Çinlilerden Türklere, Türklerden Haçlı Seferleri sırasında (1096–1270) Batıya geçmiştir. Bu yenilikler Jan Gutenberg’in kurşun ile antimon karışımıyla Hareketli harflerle buluşuyla yeni bir boyut kazanmıştır. Böylelikle; ●Kitaplar ucuz basılmaya başlandı. Parlak bir fikir hayatı doğdu. ●İnsanlık Orta Çağ düşüncesinden (Skolâstik Düşünce) kurtulup yerini akılcı ve bilimselci (Hümanist) düşünceye sahip oldu. Not: Kâğıt ve Matbaa sayesinde Not: Osmanlı’da Matbaa 1727’de özgür düşünce ortamı oluştu. Okuma kullanılmaya başlandı ancak yazma bilenlerin sayısı arttı.Pozitif Rönesans ve Reform gibi bilimlerin gelişmesine zemin gelişmelere sebep olmadı. Osmanlı hazırladı. Kişisel yaratıcılık gelişti. Bu matbaayı gâvur icadı olarak gördü. durum Rönesans ve Reform’a zemin Okuma oranı çok düşüktü. Avrupa hazırlamıştır. gibi okuma oranı yüksek değildi. 3) Pusula ve Gemicilik Sanatında İlerleme Çinliler tarafından kullanılan pusula Haçlı Seferleri sırasında Batı’ya geçmiştir. Kristof Kolomb, pusulanın sapma açısını düzeltmiş ve böylece denizcilerin okyanuslara açılmasını kolaylaştırmıştır. Böylelikle; ●Gemiler, pusula sayesinde uzak bölgelere gidebilmiştir. ●Ticaret gelişmiş, toplumlararası iletişim artmıştır. ●Coğrafi keşiflerin yapılmasına zemin hazırlamıştır. Bu dönemde “Karanlık Çağ” dediğimiz Orta Çağın etkileri yavaş yavaş ortadan kalkmıştır. Coğrafi keşifler, Rönesans ve Reform Hareketleri sonucu Avrupa’da “Aydınlanma Devri” başlamıştır. Bu değişme sonucunda birçok önemli keşif ve icatlar gündeme gelmiş bu gelişmeler Avrupa’dan bütün dünyaya yayılmıştır. Bu dönemde devletler tablosuna genel bir bakış atalım… Fransa: Avrupa’nın güçlü bir devletidir. Alman imparatorluğu ile devamlı mücadele halindedir. Çünkü Almanya, Fransa topraklarını kendi ülkesine katmak düşüncesindeydi. Osmanlı-Fransız dostluğunun önemli nedenlerinden birisi de bu olay sonucudur. Rusya: Birçok prensliklerden (Knez) oluşan Rusya, Moskova prensliğinin egemenliği altında güçlü bir devlet oma yolunda birleşti. Altınorda Devletinin yıkılması, bölgedeki Türk hanlıklarının birbirleri ile mücadeleleri, Rusya’yı XV. Yüzyıldan itibaren güçlü bir devlet konumuna getirdi. Macaristan: Güçlü bir krallık olan Macaristan, özellikle 1526 tarihindeki Mohaç savaşı ile önemini yitirdi. Toprakları zamanla Osmanlı, Avusturya ve Almanya arasında paylaşıldı. İtalya: Bu dönemde İtalya’da siyasi birlik yoktu. (1870’te kuracaktır.) Ülke birçok şehir devletlerine ayrılmıştı. Papalık İtalya’da bulunmaktaydı. Venedikliler ve Cenevizliler özellikle Akdeniz Osmanlı imparatorluğunun ciddi rakiplerindendi. XVI. Yüzyılın sonlarına doğru önemlerini yitirdiler. İngiltere: İskoçya’nın dışında bütün adaya sahipti. Reform hareketleri sonucu İngiltere’yi papalıktan ayırdı ve kendi kilisesini kurdu. “Angilakan Kilisesi” Kraliçe I. Elizabeth döneminden itibaren güçlü deniz filosu ile dünyanın en büyük sömürge devletini kurdular. (Güneş Batmayan İmparatorluk) Almanya: Almanya bu dönemde “Mukaddes Roma Germen” imparatorluğu” deniyordu. Bütün Orta Avrupa, Macaristan’ın kuzeyi, İspanya, Almanya’nın yönetimi altındaydı. COĞRAFİ KEŞİFLER Osmanlıların ve başka İslam Devletlerinin ticaret yollarına egemen olması, Avrupalıları yeni yol arayışlarına itmiştir. Böylece Coğrafi keşifler gerçekleşti. Coğrafi Keşiflerin Nedenleri Ekonomik Nedenler Siyasi Nedenler Doğu’nun zenginliği Kralların, siyasi güç kazanmak için Osmanlıların İpek ve Baharat ekonomik kazanımlar elde etmek yollarını ele geçirmeleri. istemeleri Doğu’dan gelen ticari ürünlerin çok Avrupa’daki Kralların birbirleriyle el değiştirmesiyle Batı’ya pahalıya mücadele içinde olmaları ulaşmasıdır. Şimdi de Yeniçağ Avrupası’nda bilim ve teknikte meydana gelen gelişmeler. 1) Barut’un Ateşli Silahlarda Kullanılması: Barut Çinlilerin icadıdır. Haçlı seferleri sırasında (1096–1270) Avrupa’ya götürülmüştür. Asıl gelişimi Avrupa’da olmuştur. Avrupa’da top icad edilmiştir. Barut, Bizans’ta “Rum Ateşi – Grejuva” olarak kullanılmıştır. Böylelikle; ●Derebeylik sona erdi. Merkezi Krallıklar güçlendi. (Siyasi sonuç) ●Savaş yöntemleri değişti. ●Yollar güvenlik altına alındı. Ticaret ve ziraat alanlarında gelişme 1 Not: Yakın Çağ’da Sanayi Not: Kapitülasyonlara zemin İnkılâbına yol açtı. Burjuva sınıfı hazırladı. Ticari Kapitalizm, Avrupa güçlendi. ekonomisi gelişti. Avrupa sömürgeleri Not: Rönesans ve Reforma zemin kuruldu. Tarım ekonomisi yerini para hazırladı. Ümit Burnu yolunun ekonomisine bıraktı. Bankacılık ve bulunması, Başta Osmanlı borsacılık gelişti. İmparatorluğu olmak üzere bütün Orta Asyalı Türkleri olumsuz etkiledi. Siyasi Sonuçlar Yeni kıtalar, uygarlıklar, ayrıca dünyanın o döneme kadar bilinmeyen yerleri tanınmıştır. (Atlas Okyanusu, Büyük Okyanus, Hint Okyanusu, Amerika ve Afrika keşfedildi. Hindistan’a ulaşıldı.) Önce İspanya ve Portekizliler daha sonra da Avrupa Devletleri geniş topraklar elde ederek sömürge imparatorlukları kurdular. Kâşiflere destek veren Merkezi Krallıklar güçlendi. (Absolitizma) Bilimsel Sonuçlar Yeni kıtalar, ırklar, uygarlıklar ve bitkiler keşfedildi. İnsanlarda merak ve araştırma arzusu uyandı. Düşüce dünyasında önemli gelişmeler ortaya çıktı. Rönesans ve Reforma zemin hazırladı. Dini Sonuçlar Kiliseye olan güven azaldı. Dini inançlar temelinden sarsıldı. Dünyanın yuvarlaklığı eylemsel olarak ispatlandı. Ahiret korkusu ve Tevekkül felsefesi yerine dünya nimetlerinde yararlanma isteği güçlendi. Keşfedilen yerlerde Hıristiyanlık yayılmaya başlandı. Burjuvazi kendi kilisesini yaratma çalışmalarına başladı Not: Yorum: I. Haçlı Seferleri a) I ve II’nin sonucunda Doğu’nun zenginliği Batı’ya II. Coğrafi Keşifler geçmiştir. III. Rönesans b) I, II, III, IV’ün sonunda Papa’ya ve Kiliseye duyulan IV. Reform güven azalmıştır. c) I’in sebebi içerisinde Kiliseye olan güvenin azalması etkili değildir. (Seferlerin başlamasında Papa etkilidir) Bilimsel Nedenler Dini Nedenler Pusulanın sapma açısının Kiliseye olan güvenin azalması hesaplanması (Skolâstik düşüncenin zayıflaması) Dünyanın yuvarlaklığının taraftar Hıristiyanlığı yayma düşüncesi bulması Efsane ve hurafelere inanmayan Coğrafya bilgisi ve haritacılık cesur gemicilerin yetişmesi alanında gelişmeler yaşanması Matbaa’nın geliştirilmesiyle bilgi birikiminin artması Kâşifler ve Keşifler a) Ümit Burnunun Bulunması (1487) keşif gezisi sonucu Hindistan sandığı Portekizli denizci olan Bartelmi Diaz Amerika kıtasına ulaşmıştır. yakalandığı fırtına sonucu Güneye Ancak yeni bir kıta olduğunu düşerek Ümit burnuna (Fırtınalar anlayamamıştır. (1492) Burnu) ulaştı d) Amerika’nın yeni bir kıta b) Hindistan Deniz Yolunun olduğunun anlaşılması Bulunması 1506-1507’de İtalyan denizci 1498’de Portekiz adına Vasgo de Amerika Vespuçi, İspanya adına Gama Ümit Burnu’nu geçerek denize açıldı. Kristof Kolomb’un Hindistan’a ulaştı. Portekizlilerin bu gittiği yerlerin Hindistan değil yeni bir yolu bulması Akdeniz ticaretine kıta olduğunu tüm dünyaya ilan etti. büyük darbe vurdu. Osmanlıların e) Dünyanın Dolaşılması limanlarında sona eren Baharat yolu 1519’da İspanya’dan yola çıkan eski önemini yitirdi. Macellan ve Del Kano devamlı c) Amerika Kıtasının Bulunması Batı’ya giderek Hint adalarına Müslüman Coğrafyacılardan ulaştılar. Yolda (Filipinlerde) dünyanın yuvarlak olduğunu öğrenen Macellan öldü. Del Kano yolculuğu Kristof Kolomb hep Batıya gidilerek tamamlayıp İspanya’ya geri döndü. Not: Bu seyahat dünyanın Hindistan’a ulaşacağına inanıyordu. İspanya Kralının desteği ile çıktığı yuvarlaklığını kanıtlamıştır. Coğrafi Keşiflerin Sonuçları Ekonomik Sonuçlar Baharat ve İpek yolları ticaret yönünü değiştirdi. Avrupalılar ihtiyaç duyduğu malları doğrudan doğruya Hindistan’dan almaya başladılar. Süveyş ve İskenderiye limanları eski önemini yitirdi. (Akdeniz ticareti önemini yitirdi.) Yerine Bordo, Anvers, Londra ve Lizbon limanları önem kazandı. (Atlas Okyanusu limanları önem kazandı.) Bu durum 1869 Sultan Abdülaziz döneminde Süveyş Kanalının açılmasına kadar devam etti. Keşiflerden sonra Amerika’dan Avrupa’ya bol miktarda altın, gümüş girdi. (Merkantalizm) Sermayenin kaynağı toprak yerini altın ve gümüşe bıraktı. RÖNESANS XV. ve XVI. Yüzyıllarda önce İtalya’da başlayan Fransa, Almanya, İngiltere ve diğer Avrupa ülkelerinde görülen edebiyat, güzel sanatlar, resim, mimarlık ve heykeltıraşlık ve bilim alanında meydana gelen değişikliklerin tümüne verilen isimdir. ) 2 Rönesans’ın Nedenleri Kiliseye olan güvenin azalması Avrupa’da sanatçı ve edebiyatçıları Orta Çağ’dan beri gelişen güzel koruyan ve kendilerine Mesen denen sanatların XV. Ve XVI. Yüzyılda bir gurubun ortaya çıkması olgunlaşması Hümanist düşüncenin etkisi İslam dünyasındaki bazı eserlerin Haçlı seferleri (1096–1270) tercüme edilmesi (İbn-i Sina, Farabi sonrasında İslam dünyası ile vb.) Doğu’daki bilimsel ve teknolojik İstanbul’un alınması ile Bizans’tan gelişmelerin Batı’ya geçmesi İtalya’ya giden bilginlerin İlk Çağ’daki Mesen Sınıfı: Yeni Çağda antik eserleri burada tanıtmaları ve zenginleşen Burjuva sınıfının içinden yeniden yorumlamaları, Grekçe’yi çıkan sınıftır. öğretmeleri Antikite kültürünün Not: Dante, Petrosk, Bokaçius, (İlk Çağa Dönüş) oluşmasına neden Rafello, Donetello, Mikalenj ve oldu. Leonardo da Vinci İtalya’daki Matbaa’nın icadı ve bu sayede Rönesans hareketlerinin en önemli kültür hareketlerinin ve yeni sanatçılarıdır buluşların kolayca yayılabilmesi Rönesans’ın İtalya’da Başlamasının Nedenleri: Not: Deniz ticareti ile zenginleşen ●Güçlü siyasi krallıkların olması ●Katolikliğin merkezi olması (Roma) İtalya’nın liman kentleri zenginleştiler. ●Coğrafi konum Ekonomik refaha kavuşan şehir halkı ●Ticaret merkezi durumunda olması güzel sanatlara karşı ilgi duydu. ●Roma ve Helen kültürünün Hümanizm ortaya çıktı. etkilerinin sürmekte olması ●Roma ve Helen kültürünün etkilerinin eselerde sadelik, doğallık ve insanı etkilenmekle birlikte yaptıkları düşündüren bir büyüklük egemen eserlerde konusu yine Orta Çağ’da olmuştur. Bunelleski, Mikelanj en olduğu gibi dinden almışlardır. Bu önemli mimarlarıdır. devrin başlıca heykeltıraşları 3) Heykeltıraşlık: Rönesans Donetello, Gilberti ve Mikelanj’dır. heykeltıraşları İlk Çağdan Diğer Avrupa Ülkelerinde Rönesans İngiltere: İngiltere’de Rönesans İspanya: Don Kişot adlı eserin yazarı daha çok Hümanizma alanında Cervantes bu dönem İspanyasında kendisini gösterir. Hamlet, Otello, yetişmiştir. Resim alanında Valezkez Romeo ve Jülyet gibi eserlerin ünlüdür. yazarı olan Şekspir bu dönem İngiltere’sinde yetişmiştir. Fransa: Fransa’da Rönesans Bilim Alanında Rönesans: Polonyalı bilim adamı Kopernik hareketleri eğitim alanında başlamıştır. Fransa Kralı tarafından dünyanın yuvarlak olduğunu, güneşin Kolej dö Frans açılmış ve eski etrafında döndüğünü, güneş Yunan, Latin ve İbrani dilleri sistemine bağlı bir gezegen olduğunu öğrenilmiştir. Antik Çağ eserleri kanıtladı. Küçük kan dolaşımı bilimsel yönden incelenmiştir. bulundu. Bilimde düzey yöntemi Fransa’da Rönesans en çok gelişti. mimaride etkili olmuştur. Almanya: Almanya’da Rönesans, Rönesans hareketleri dünyaya Hümanizma ile başlar. Erasmus, yeni bir görüş ve düşünüş açısı Luther ve Röklen daha çok dini getirmiştir. Dogmatizmin dar kalıpları kırılmış, düşünce, bilim, metinleri incelemişlerdir. Sonuçta Katolik Kilisesi’nin inanç sisteminden sanat dünyaya ve insana açılmıştır ayrılmışlardır. Rönesans’ın Sonuçları Kiliseye olan güven azaldı. (Dini) başlamasında etkili olmuştur. Skolâstik düşünce, yerini bilimsel Rönesans, Osmanlıların düşünceye bıraktı. (Dini – Kültürel) Avrupa’nın gerisinde kalmasına Aydınlanma Çağı’nın başlamasına sebep oldu. neden olmuştur. (Kültürel) Batı’nın Doğu’ya olan üstünlüğü Avrupa ülkelerinde bilim, edebiyat başladı. ve sanat alanlarında yeni bir dünya Doğa bilimlerinde gözlem ve deney görüşü ortaya çıkmıştır. yöntemi kullanılmaya başlandı. Sanatta gelenek bir yana bırakıldı. İnsanların yaşam düzeyleri Gotik sanat küçümsendi. Rönesans yükseldi mimarisi doğdu. Reform hareketlerinin sürmekte olması (Temel Sebebidir) İtalya’da Rönesans Hümanizm (Edebiyatta Rönesans): Rönesans üç dalda gelişme Konusu doğa ve insan sevgisi olan göstermişlerdir. 1) Resim: Resimde Rönesans doğa ürünlerin yaratıldığı felsefi düşünce sistemidir. Hümanizma hareketlerinin sevgisiyle başlamış ve yaratılan ilk öncüleri olan Dante, Petrosk ve eserlerde insan vücudunun Bokaçius Orta Çağ’ın skolâstik güzelliğine önem verilmiştir. Bu düşüncelerini yıkarak, yerine pozitif dönemin en büyük ressamları Gıyatto, Botiçelli, Leonardo da düşünceyi koymaya çalışmışlardır. Vinci, Rafel ve Mikelanj’dır. Onların bu hareketlerini İtalya hümanistleri devam ettirmiştir. Resimde şekil kadar duygu ve Güzel Sanatlarda; İlk Çağın ifadeye de yer veren ressamlar eserlerinin incelenmesiyle başlayan ölmez eserler vermiştir. 2) Mimarlık: Resimde Rönesans doğa sevgisiyle başlamış ve yaratılan 3 Ousburg Barış Antlaşması (1555) Maddeler Yorumlar I- Protestan mezhebi ve kilisesi ●Almanya’da henüz dinsel hoşgörü resmen kabul edildi. oluşmamıştır. II- Alman prensleri istedikleri ●Almanya’da mezhep özgürlüğü mezhebi seçmekte ve bunu sağlanamamıştır. uyruklarına seçtirmekte serbest ●Yeni mezheplerin oluşmasına oldular. zemin hazırladı. III- Prensler kendi ülkelerindeki din ●Bu mezhepler arasında çatışmalar işlerinin tek sorumlusu oldular. çıktı. IV- Halka; prensin seçtiği mezhebe girmek istemezse Diğer Avrupa Ülkelerinde Reform Fransa: Luther’den sonra Calven’de önderlik etmiştir. Kral İngiltere kilisesini kendisine bağladı. Anglikan Fransa da bu yeni mezhebi kabul etti. Fransa’da çıkarılan Calven kendi Kilisesi’ni kurdu. Anglikan Mezhebi adıyla kilisesini Cenevre’de kurdu. 1543’te resmen kabul edildi. Fakat Calvenizm’in Fransa’da İskoçya: Calven’in fikirleri İskoçya’da yayılması çok kolay olmadı. Binlerce kabul görmüştür. İskoçya’daki Calvenizm’in adına Presbiteryen Calvenist öldürüldü. Mezhep savaşları Fransa’da Nant Fermanı Mezhebi denilmiştir. İsveç – Norveç – Danimarka: ile sona erdi ve Protestanlık resmen tanındı. (1598) Protestan mezhebini kabul eden İngiltere: İngiltere’de Kral VIII. Henry ülkeler olmuştur. Not: Reform hareketleri Ortodoks kilisesini etkilememiştir. Bunun Nedenleri ●Osmanlı tebaası durumunda olan İstanbul, Türklerinin elindedir. Ortodoks halkı kilisenin istismarından ●Kanuni Sultan Süleyman korunmuştur. döneminde; Avusturya ve Almanya ●İstanbul, Ortaçağ Avrupa’sındaki üzerindeki Türk baskısı Skolâstik Felsefe’den pek Protestanlığın kabul edilmesinde; etkilenmemiştir. dolayısıyla da Reform hareketlerinin ●Reform hareketleri başladığında başarıya ulaşmasında etkili olmuştur. Ortodoks Kilisesinin bulunduğu Reform’un Sonuçları Kiliseye olan güven azaldı. Siyasal güç kralların ve prenslerin Avrupa’da mezhep birliği bozuldu. eline geçti. Yeni mezhepler ortaya çıktı. Yeni Katolik kilisesi kendi kendini tarikatlar kuruldu. yenileme gereği duydu. Avrupa’da din savaşları başladı. Kilise malları yağmalayarak, kilise İnanç özgürlüğü sağlandı. ekonomik yönden zayıfladı. REFORM Avrupa’da XVI. yy. da din alanında meydana gelen yeni düzenlemelerin tümüne birden Reform denir. Reform’un Sebepleri Kiliseye olan güvenin azalması Yoksul köylü, şövalye ve prenslerin Rönesans ve Matbaa’nın ve etkisi kilisenin zenginliklerini ele geçirme Papa ve din adamlarının isteği endülijans ile halkı soyması Roma-Germen İmparatorluğunun Luther, Erasmus, Rökhlen ve Almanya’da siyasal birliği sağlamak Kalven gibi reformcuların fikri etkisi için kilise gücünü kullanmak Burjuvazinin kendi kilisesini istemesine prenslerin tepkisi ve kurmak istemesi Luther’i desteklemeleri Reform’un Almanya’da Başlamasının Nedenleri Ancak Luther aforoz kâğıdını halkın ●Alman halkının yoksulluğu gözü önünde yaktı. Papa bu olay nedeniyle kiliseye olan güvenin üzerine imparator V. Şarlken’den azalması ve tepkinin çoğalması yardım istemek zorunda kaldı. ●Almanya’da siyasi birliğinin İmparator Şarlken’i yargılamak için olmaması Worms Diyeti’ni topladı. 1529’da ●Matbaanın kullanımı ●Luther’in İncili Almancaya çevirmesi Worms Diyeti, ölüme mahkûm etti. Saksonya Elektörü Luther’i kaçırarak ●Luther’in Hz. İsa dönemine şatosuna götürdü. Bir yıl boyunca dönülmesi düşüncesinin oluşturduğu şatoda kalan Luther bu süre içinde etki. İncil’i Almancaya çevirdi. Onun ●Alman İmparatoru Şarlken kilisenin düşünceleri çok kısa sürede desteğini alarak prenslere ve halka Almanya’da yayıldı ve taraftar buldu. baskı uygulaması İmparator Reform’un yayıldığı ●Almanya’nın Osmanlı Devleti ve yerlerde kalması, başka yerlere Fransa ile savaş durumunda olması yayılmaması hakkında karar aldı. Bilgi: Reform düşüncesi önce Ancak bu karar protesto edildi. İşte Almanya’da Martin Luther bu nedenle Luther’e taraftar olan ve tarafından ortaya atılmıştır. bu kararı protesto edenlere 1517 yılında Wittinberg Kilisesi’nin Protestan denildi. Almanya’da duvarına 95 maddeden oluşan bildiriyi asmakla Reform hareketlerini Protestanlarla Katolikler arasındaki mücadele 1555 Osburg Barışının Almanya’da başlattı. Bu bildiride yapılmasına kadar devam etti. kilise ve Papa’yı eleştirmesinden dolayı aforoz edildi. 4 18. YÜZYILDA VERASET SAVAŞLARI Okullar kiliseden alındı. Yeni mezhepler oluştu. Kilise Cizvit Tarikatını kurdu. Engizisyon Mahkemeleri Yeni Çağda etkin hale geldi. Fransa, Almanya’daki Protestanları destekledi. Sebep: Almanya’nın siyasi birliğini kurmak istememesidir. Dinin toplum üzerindeki etkisi değişti. Bu dönemde Laik devlet anlayışının kanıtları görülmüştür. Kanıt: —Din ve mezhep seçme özgürlüğü Yasaların toplumun ihtiyacına göre şekillenmesi —Farklı din ve mezhepteki insanların bir arada yaşaması Yeni düşünce akımları Osmanlı Devleti kuruluş döneminde Yüzyıl Savaşları (1337– 1453), yükseliş döneminde Reform Osmanlı’nın Batı ilerleyişini kolaylaştırdı. I. İspanya Veraset Savaşları (1702–1714) Avrupa Devletleri arasında akrabalık bağları yüzünden birçok siyasal sorun çıkmış ve bu yüzden zamanla taht kavgaları yaşanmıştır. Bu taht kavgalarının ilki İspanya’da çıkmıştır. İspanya Kralı II.Şarl’ın erkek çocuğu yoktu. Kral ölümünden sonra yerine imparatorluğun geleceği için Fransa Kralı Lui’nin torunu Filip’in geçmesini vasiyet etti. 1700 yılında Filip, İspanya tahtına oturdu. Bunu Avusturya İmparatoru ve bağlı dükler kabul etmedi. Bunun üzerine Avusturya, İngiltere ve Hollanda ile İspanya ve Fransa arasında savaşlar başladı. Bu savaşlarda Fransa kısmen başarısızlığa uğradıysa da yeniden üstünlük sağladı. Böylece İspanya Krallığını garantiye aldı. OTUZ YIL SAVAŞLARI (1618–1648) Alman İmparatoru II. Ferdinant’ın ülkesindeki merkezi otoriteyi, din ve mezhep birliğini sağlamak amacıyla Protestan Alman Prensliklerine savaş açması Alman İmparatoru ile Protestanlar arasında din ve mezhep savaşı olarak başlayan savaş Almanya ile Fransa; İsveç ve Danimarka arasındaki savaşa dönüştü. İspanya, Almanya’nın yanında yer aldı. 30 yıl içinde yüz binlerce insan öldü. Savaş Westfalya Barışı (1648) ile sonuçlandı. Almanya ve İspanya başarısız oldu. Westfalya Barış Antlaşması (1648) a) Almanya İmparatoru ülkesindeki e)Hollanda’nın bağımsızlığı tanındı. pensliklerin siyasal ve dini Not: Westfalya Barışını İspanya özgürlüklerini tanıdı. tanımadı. Bu yüzden Orta Çağda b) Almanya’nın küçük savaş bittiği halde Fransa ile İspanya prensliklerinden Brendenburg arasında savaş on yıl daha sürdü. Prensliği, Prusya Dükalığı adını Yapılan Pirene Antlaşmasıyla aldı. (1659) İspanya, Fransa’nın c) İsveç Kralı, Baltık Denizi kıyılarına üstünlüğünü kabul etti. sahip oldu. Yorumlar: d) Fransa, Almanya’dan Alsaz Bugünkü Almanya’nın temelleri Loren’i aldı. atıldı. Not: Almanya, 1872 Sedan Savaşı Almanya’nın siyasi birliğini ile Alsaz-Loren’i Fransa’dan aldı. gerçekleştirememesi üzerine Fransa, Fransa 8 Ocak 1918 Wilson ilkeleri Avrupa’nın en güçlü devleti haline ile tekrar Alsaz-Loren’i Almanya’dan geldi. almayı başardı. I. Dünya Savaşına zemin hazırladı 5 II. Lehistan Veraset Savaşları (1733–1738) Lehistan’ın Jeopolitik yapısı Avrupalı Devletlerin sık sık içişlerine karışmalarına neden oldu. Her devlet Lehistan’a Kral seçtirmek istemiştir. 1733’te II. Ogüst ölünce Fransa, Rusya ve Avusturya karşı karşıya gelmişlerdir. Lehlilerle iki sınıfa ayrılmışlardır. Rusya ile Avusturya III. Ogüstü zorla Kral seçtirince Fransa ile rekabet başlamıştır. Savaşta taraflar: Fransa-Lehistan Avusturya-Rusya Fransa, başlayan savaşta Osmanlı Devletinden yararlanmak isteyerek Osmanlıyı savaşa kışkırtmıştır. Fakat Osmanlı Fransa’ya güvenemediğinden yazılı bir bağlaşma yapılmasını teklif etti. Fransa’nın yanında veraset savaşlarına katılmayan Osmanlı Devleti 1736’da Rusya ve Avusturya ile savaşa girdi. Fransa bu durumdan yararlanarak Avusturya’ya üstünlük sağladı. III. Avusturya Veraset Savaşları (1740–1748) Savaşta Taraflar Almanya, Rusya, Hollanda ve İngiltere Fransa, İspanya, Lehistan ve Prusya Avusturya İmparatoru IV.Şarl’ın erkek çocuğu yoktu. Bundan dolayı tahtı ölmeden önce kızına bıraktı. İspanya Kralı bunu kabul etmedi. Bunun üzerine Avusturya ile Rusya, Hollanda ve İngiltere ile İspanya, Fransa, Prusya ve Lehistan arasında savaşlar başladı. Sekiz yıl süren savaşlar sonunda Fransa tekrar üstünlüğü sağladı. Genel Yorum: Osmanlı Avrupa’daki veraset savaşlarından gereği gibi yararlanamadı. YEDİ YIL SAVAŞLARI (1756–1763) 1783 yılında Versay Antlaşması imzalandı. İngiltere, Amerikan kolonilerinin bağımsızlığını tanıdı. ●1787 yılında Washington başkanlığında toplanan kongre ilk anayasayı kabul etti. Böylece ABD kurulmuş oldu. 1789’da Washington Devlet başkanı seçildi. Böylece günümüzdeki anlamıyla ilk cumhuriyet rejimi ABD’de kurulmuş oldu. Avusturya Veraset savaşları Fransa ile Prusya’nın Avusturya, Rusya ve Prusya’nın üstünlüğü ile sona ermişti. Fransa’ya açtığı savaşlar 1756’da Bu savaş sonunda yapılan 1748 başladı. Yedi yıl süren savaşlar Ekslaşapel Antlaşması her iki tarafı da Prusya’nın aleyhine gelişti. İngiltere memnun etmediğinden yeniden taraflar ise Fransa’nın bazı sömürgelerini arasında savaş hazırlıkları başladı. elde etti. Bu arada Fransızları, Fakat savaşa katılan taraflar arasında Hindistan’dan çıkararak oraya bazı değişikler olmuştu. yerleşti. Savaş Prusya’nın aleyhine Savaşta taraflar gelişirken Rus Çarı III. Petro Prusya, İngiltere ve Rusya Prusya tarafına geçti. Savaştan Avusturya, Fransa ve Lehistan sonra yorulan Fransa, İngiltere’den İlk olarak Prusya, İngiltere ile antlaşmış bunu Fransa’nın Rusya ve Avusturya ile barış istedi. Bunun üzerine Paris Antlaşması 1763’te yapıldı. anlaşması takip etmişti. Buna göre; ●Fransa, Amerika ve Hindistan’daki Bu savaşlar Fransa’da ihtilalin sömürgelerini İngiltere’ye bıraktı. başlamasına, İngiltere’de ise ●Avrupa’daki arazi durumu savaştan Amerika’da bulunan13 kolonisi ile önceki haline geldi. arasının açılmasına neden oldu. Yorum: Yedi yıl savaşları sonunda Prusya ise Avrupa’nın en güçlü Fransa zayıflamış, İngiltere toprak kara devleti haline geldi. bakımından çok genişlemişti. Racoquista:Hıristiyanların Müslümanlara kaptırdıkları tapınakları yeniden ele geçirme politikasıdır. Coğrafi keşifler bu düşünceyi destekler. ABD’NİN KURULMASI ●Amerikanın keşfi 1492 keşfinden sonra İspanyollar, Portekizliler ve İngilizler Amerika’da sömürgeler kurdular. İngilizler XVIII. Yüzyılın ortalarında koloni sayısını 13’e yükselttiler. ●İngilizler bu kolonileri kendi sanayileri için hammadde deposu, Pazar ve ucuz iş gücü kaynağı olarak görülüyordu. Hâlbuki bu koloniler kendi haklarını savunacak bilgi düzeyine ve eğitime sahip olmuşlardı. ●İngilizler 7 yıl savaşlarından sonra bozulan ekonomilerini düzeltmek amacıyla kolonilere satılan mallar üzerine yeni vergiler konulmasını kararlaştırdı. Koloniler bunu kabul etmedi. İngiltere’den gelen mallar denize döktüler. ●Koloniler 1774’te I. Filedelfiya Kongresi’ni topladılar. İngiltere’ye karşı mücadele kararı aldılar ve 1775’te savaş başladı. ●1776’da II. Filedelfiya Kongresi toplandı. 13 Koloni için bağımsızlık kararı alındı ve İnsan Hakları Bildirisi ilan edildi. (Thomas Jeferson ve Benjamin Frenklin tarafından hazırlandı.) ●İngiltere ile savaş 8 yıl sürdü. Fransa, Kanada’daki Hollanda, Newyork’taki İspanya’da Meksikadaki Amerikalıları destekledi. 6 ABD’nin kuruluşu şu sonuçları doğurdu. 1)İnsan Hakları bildirisi ilan edilerek ve demokratik bir rejim kurularak Avrupa’ya örnek olmuştur. 2)Avrupa’ya karşı bir denge unsuru olmuştur. 3)ABD’ye Avrupa’dan göçler olmuş, Avrupa’da işsizlik azalmış, siyasi ve dini kavgalar şiddetini kaybetmiştir. 4)Avrupa kültür ve medeniyeti yeni bir yayılma alanı bulmuştur. Absolitizma: Ulusal Merkantalizm: monarşilerde Kralın siyasi Coğrafi keşiflerle yetkilerinin çoğaltılmasıdır. doğan değerli Bir adı mutlakıyetçiliktir. madenlere (altın, Kral XIV. Lui (1643-1715) “ gümüş) sahip Devlet demek ben demek, olma isteğidir ben demek Devlet demektir.” sözleriyle Absolutizma’yı doruğa çıkarır.
