Psikoloji ve Sanat Açısından Rönesans İnsanı

Psikoloji ve Sanat Açısından Rönesans İnsanı
Prof. Dr. Doğan Kökdemir
Başkent Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi
Psikoloji Bölümü
[email protected]
"Galaksinin Batı Sarmal Kolu'nun bir ucunda, haritası bile çıkarılmamış ücra bir köşede, gözlerden uzak,
küçük ve sarı bir güneş vardır. Bu güneşin yörüngesinde, kabaca yüz kırksekiz milyon kilometre uzağında,
tamamıyla önemsiz ve mavi-yeşil renkli, küçük bir gezegen döner. Gezegenin maymun soyundan gelen
canlıları öyle ilkeldir ki dijital kol saatinin hâlâ çok etkileyici bir buluş olduğunu düşünürler.” Otostopçunun Galaksi Rehberi (Douglas Adam)
Mağaralarda bulunan çizimlerden, günümüzdeki çizgi romanlarda anlatılan hikayelere kadar, insanlık
tarihinin her evresinde sanat ve sanatın insan hayatı üzerindeki hayal dünyasının kaçınılmaz etkisi, bazen
kuramsal olarak bazen ise pratik uygulamalarda işe yaradığı düşünülen bir araç olarak sınıflandırılmaya
çalışılmıştır. Sanat ve Psikoloji ya da Psikoloji ve Sanat arasındaki ilişki, hangi ismin önde yer aldığına
bağlı olarak değişik bakış açılarından incelenmiş ama sonuçta bir dünya görüşünden ziyade araç olarak
değerlendirmeye çalışılmıştır. İnsanın estetik algısının evrimsel olarak, bilişsel sistemin bir uzantısı olarak
ya da neredeyse matematiksel bir içgüdü olarak değerlendirilmesi daha yakın zamanlara denk
düşmektedir. Rönesans insanı, sürekli ayrımların içinde bir yerlere oturtulmaya çalışan insan modeline
karşı olarak bütüncül, tümleyici, etkileşimli bir insan modelidir. Sanatın kendisinin ya da sanatın
sınıflandırması başarılan her bir alt alanının insanın bilişsel, duygusal ya da davranışsal sisteminin dışında
olduğunu iddia etmek ne kadar anlamsızsa, bireyin kendi öznel yaşantısında da bu tümleşiklikten
kaçınması o kadar hatalı olacaktır. Rönesans insanı, yaşamın ve bilincin, bilinen ya da gizli kalan
parametrelerini sezmek için hayatın tümüne hakim olmaya çalışan bir insan modelidir. Rönesans insanı,
evrenin sırrını merek eden, çözmeyi hiçbir zaman başaramayacak olsa da bu merakla hareket eden,
değişkenlere dışarıdan bakabilme becerisini gösteren bir bilim/sanat insanıdır. Bilimin ve sanatın
mükemmel örneklerinin aynı yerde birleşeceği varsayımı ile hareket eden Rönesan insanı, 21. yüzyılın
eğitim modelinde de tekrar tekrar önümüze alıp düşünmemiz gereken bir modeldir.
Anahtar Kelimeler: Sanat, Rönesans İnsanı, Bilim, Psikoloji, Bilim Eğitimi