biyolojik savaş ajanı: şarbon
advertisement
BİYOLOJİK SAVAŞ Mesut ORTATATLI Yrd.Doç.Dr. GATA Tıbbi KBRN BD. Bşk.lığı Kuşadası 19 Mayıs 2015 Biyolojik Savaş Mikroorganizmalar Toksinler Biyolojik Savaş Ajanı (BSA) Tarihçe İlk ve Ortaçağ’da Moğol ve Arap orduları Vebadan ölen insanlar ve hayvan leşleri - Su Tatarların 14’üncü yüzyılda (1346–1347) Vebalı asker cesetlerini şehir surlarının üzerinden Tarihçe Çin-Japon savaşı (1930’lu yıllar) Japonlar vebalı pireler Çin şehirleri üzerine Mançurya’daki ‘’Unit 731’’ Savaş mahkûmları üzerinde biyolojik ajan deneyleri Tarihçe Sverdlovsk, 1979 68/79 insanın ölmesi Tokyo metrosu 8 kez antraks ve botilismus (JAMA, May 12, 1999; 281, No. 18 /Science, 1994; 266: 1202-1208) Biyolojik Savaş Ajanları Anthrax salgını- Sverdlovsk/1979 Tarihçe 16 Eylül-25 Ekim 2001 Şarbon sporlarıyla kontamine edilmiş mektuplar 5/11 kişinin ölümü Biyolojik Silahlar Sözleşmesi 17 Haziran 1925 108 ülke imzalı Cenevre Anlaşması 1972 103 imzalı “Biyolojik Silahlar Sözleşmesi” Bakteri ve toksinlerin Geliştirilmesi Üretimi Depolanması Türkiye Cumhuriyeti 26 Mart 1975 Biyolojik Savaş Ajanları Elde edilmeleri ucuz ve kolay Özellikle aerosol Çok küçük dozlarda hastalık Virülansı yüksektir Tedavisiz olgularda ölüm Toplum üzerinde panik Biyolojik Savaş Ajanları Gizlenebilir Biyoteknoloji, aşı ve ilaç üretimi, tarım ve hayvancılık Genetik girişimler Belirlenmeleri oldukça zor Duyularla anlaşılmaz. Biyolojik Savaş Ajanları İnkübasyon süresi Dost-düşman ayrımı yapamaz Sağlam deriye nüfuz etmezler Solunum veya sindirim yolu Doğal bir epidemi ayrımı Biyolojik Savaş Ajanları Fakirin Atom Bombası Biyolojik Savaş Ajanları Fakirin Atom Bombası Biyolojik Silah Saldırısı Nasıl Olur? Büyük bir aerosol salınımı ile başlar. Sessiz, görünmez ve kokusuzdur. İlk bulgu günler sonra ortaya çıkabilir. Olağan dışı bir epidemi Biyolojik Savaş Ajanı-Doğal Epidemi Ayrımı Çok sayıda açıklanamayan hastalık ve ani ölümler, Hastalık etkeninin beklenenden daha ağır klinik tablolara neden olması, Daha çok diğer bulaş şekli görüldüğü halde inhalasyon bulaşının olması gibi beklenmedik klinik formların görülmesi, Biyolojik Savaş Ajanı-Doğal Epidemi Ayrımı O bölge veya mevsimde görülmeyen hastalıkların gözlemlenmesi, O bölgede bulunmayan bir vektörle bulaşan hastalıkların görülmesi, Bir toplumda çok fazla aynı ya da farklı hastalıkların seri bir şekilde gelişmesi, Yaş grubuna uygun olmayan hastalıkların görülmesi, Biyolojik Savaş Ajanı-Doğal Epidemi Ayrımı Mikroorganizmaların, genelde görülmeyen suş veya varyantının hastalık oluşturması veya beklenmedik bir antibiyotik direncine sahip olması, Farklı zaman ve yerlerde aynı genetik yapıya sahip mikroorganizmaların salgın yapması, Ortamda ajanın atılmasını sağlayan apareylerin bulunması. Biyoterörizme Hazırlık 1. Tanıma; bölge sağlık personeli sıradışı hastalığı veya hastalık paternini tanıyacak durumda olmalıdır. 2. Cevap; Ulusal ve bölgesel sağlık kuruluşları biyolojik saldırıya hazırlıklı ve uyanık olmalıdır. Senaryo WHO’nun yaptığı bir çalışma; 5 milyon nüfusa sahip şehir 50 kg. şarbon basili 250.000 kişide hastalık 100.000 kişi ölecek Toplam maliyetin 26.2 milyar dolar Biyolojik Savaş Ajanları (CDC sınıflaması) Kategori A Kategori B Kategori C Antraks (Bacillus anthracis) Bruselloz (Brucella bakterileri) Hantavirüsler Botulismus (Clostridium botulinum toksini) Epsilon toksini (Clostridium perfringens) Çoklu dirençli tüberküloz Veba (Yersinia pestis) Glanders (Burkholderia mallei) Nipah virüsü Çiçek (Variola major) Q ateşi (Coxiella burnetii) Tick-borne ensefalit virüsleri Tularemi (Francisella tularensis) Risin toksini (Ricinus communis) Tick-borne hemorajik ateş virüsleri Viral hemorajik ateşler Stafilokok enterotoksin B Sarı humma virüsü Bacillus anthracis Aerop, Gram pozitif basil Endospor oluşturur, 2.5-10µm uzunluğunda, 0.5-2.5 µm kalınlığında Kapsüllü Non-hemolitik Hareketsiz Sporulasyon Dipikolinik asit (Ca++ şelatörü) Keratin benzeri sağlam bir yapı Direnç ve Çevresel Etkileri İskoçya açıklarındaki Gruinard adası 36 yıl şarbon sporları ile kontamine Adanın dekontaminasyonu; 1979 - 1987 280 ton formaldehit 2000 ton deniz suyu ŞARBON (Anthrax, Milzbrant, Çoban çıbanı, Kara kabarcık) Ot yiyen hayvanların hastalığı İnsan infeksiyonu Hayvancılık kaynaklı Endüstriyel kaynaklı Laboratuvar kaynaklı Biyoterör kaynaklı Epidemiyoloji Tüm dünyada yaygın Afrika ve Asya endemik Türkiye’de yıllık; 350 - 550 olgu Türkiye’de Şarbon a: b: Yıllar Yıl Ortası Nüfusa Vaka Sayısıb Morbidite Hızı (100.000) 1990 57582446 394 0,68 1991 57736288 354 0,61 1992 59088101 259 0,44 1993 60384474 327 0,54 1994 61779288 445 0,72 1995 63206510 408 0,65 1996 62727000 457 0,73 1997 63745000 690 1,08 1998 64786000 426 0,66 1999 65819000 460 0,70 2000 67844903 396 0,58 2001 69081716 532 0,77 2002 70415064 398 0,57 2003 71.772.711 325 0,45 2004 71.152.000 268 0,38 2005 71.500.000 319 0,45 2006 71.800.000 341 0,47 2007 72.000.000 Morbidite hızının hesaplanmasında kullanılan nüfuslar Devlet İstatistik Enstitüsü 2000 yılı nüfus sayımına göre yapılan projeksiyonlardır. Vaka sayıları rutin bildirim sisteminden elde edilmiştir. Türkiye’de Şarbon Samsun Çorum Ankara Eskişehir Yozgat Konya İçel Ardahan Kars Ağrı Erzurum Van Elazığ Bingöl Muş Urfa Şarbon Antijenik Yapısı Plazmid kontrolünde Polipeptit yapısında, tek bir antijenik tipte kapsülü Kompleks protein yapısında toksinleri Toksin Üç immünojenik protein içerir, Koruyucu antijen (KA) Ödem faktörü (ÖF) Letal faktör (LF) cAMP Ödem Oksidatif Mekanizmalar Nekroz B. anthracis / spor inokülasyonu: Kaşıntı, yanma hissi 2-3. gün papül 3-4. gün vezikül: İçi kanlı, çevresi ödemli, eritemli 5-7. gün eskar: Ağrısızdır (nekroz), lenfanjit (+) > 10. gün iyileşme Lezyonun Özellikleri Veziküller AĞRISIZ Ödem bölgesi Karakabuk (sert) GIS Şarbonu Orofaringeal Ateş Orofaringeal lezyon Boğaz ağrısı, Disfaji Servikal LAP Toksemi İntestinal Ateş Bulantı-Kusma Karın ağrısı Hematemez Kanlı ishal Assit Toksemi Akciğer Şarbonu Klinik olarak bifazik seyir görülür: 1. Dönem: Non-spesifik, prodrom 2. Dönem: Hipoksik-septik Önemli!... Bronkoalveoler sistem primer olarak etkilenmez Peribronşiyal ve mediastinal lenf bezlerinde sporlar Hemorajik lenfadenit Hemorajik mediastinit Plevral effüzyon Akciğer Şarbonu TANI • Akciğer grafisi; Plevral efüzyonlu veya efüzyonsuz mediasten genişlemesi Biyoterörizm ajanı olarak Şarbon’dan iyi haberler Günde 100 adet spor ile temas: Hastalık yok %14’ünde burun ve boğaz kültürü pozitif Solunumla en az 4.00080.000 spor = hastalık Mikrobiyolojik Tanı Gram, Giemsa boyama Kültür Gram pozitif, sporlu basil Kan, balgam Moleküler tanı yöntemleri (PCR) Serolojik testler Ayırıcı Tanı Deri Şarbonu Karbonkül Erizipel Orbital sellülit Tularemi Gastrointestinal Şarbon Orofaringeal: Anjinler, Parafaringeal abse, İntestinal: Hemorajik gastroenteritler, Akut batın, Nekrotizan enterokolit. Ayırıcı Tanı Akciğer Şarbonu Akciğer vebası Tularemi Grip Tedavi Kinolonlar Siprofloksasin 2 x 400 mg IV Doksisiklin 2 x 100 mg Penisilin 12 x 2 MÜ IV Erirtomisin Kloramfenikol Tetrasiklinler Gentamisin Dikkat! Trimetoprim/sülfometaksazol ve 3. kuşak sefalosiporinler etkisizdir. Kemoproflaksi Penisilin Doksisiklin Siprofloksasin 60 gün Penisilin Doksisiklin Siprofloksasin 4 hafta + Aşı (0-2-4ncü hafta) Şarbon Aşısı Şarbonda Aşı Endikasyonları Laboratuvarda doğrudan mikroorganizma ile çalışanlar, İthal hayvan derisi veya tüyleri ile çalışanlar Hastalığın sık görüldüğü coğrafyada, potansiyel infekte hayvan/hayvan ürünleri ile uğraşan kişiler, Bakteriye maruz kalma riski yüksek veya biyolojik silah olarak kullanımı olası bölgelerde görevlendirilecek askeri personel ÇİÇEK Yüzyıllardan beri bilinen, bulaşıcı, mortalitesi yüksek, toksemi ve spesifik döküntü ile seyreden bir virus hastalığıdır. Evrensel aşılamaya 1980 yılında son verildi. ÇİÇEK Tahminen Türkiye’de genç nüfus göz önüne alındığında toplumun ancak %50 kadarı bu hastalığa karşı bağışıklık kazanmış durumda Kliniğinde iki dönem görülür; Toksik dönem Ekzantem dönemi Klinik Toksik dönemde, ani yükselen ateş, sırt ve baş ağrısı, kusma ortaya çıkar, 2-4 gün sürer. Yüksek ateşten sonra ekzantem dönemi başlar. Hastalığın kendine özgü cilt döküntüleri ortaya çıkar. Lezyonlar aynı görünümdedir Daha çok yüz, kollar, bacaklar, ayak tabanı ve avuç içindedir (sentrpedal). Döküntüler, 8-9 günde krutlanır. Çiçekte Döküntü Çiçekte Tanı Cilt lezyonlarından elde edilen materyalin elektron mikroskobuyla veya PCR incelemesi Hücre kültürü Serolojik testler Çiçek Tedavisi Hastalıktan ölüm oranı; %20-30’dur. Hayvan deneylerinde Cidofovir adlı ilaç ilk 24 saat içinde verilirse etkili olabileceği görülmüştür. Çiçekte Korunma Cilt döküntüleri tamamen geçene kadar izolasyon gerekir. (3 hafta) Solunum izolasyonu gerekir. Bunun için negatif basınçlı odalara, özel filtrelere gerek vardır. Cilt teması da eldiven, elbise gibi koruyucu önlemlerle engellenmelidir. İlk çiçek hastalığı tanısı koyulduğunda yakın temasta olan kişilerin 72 saat içinde aşılanması hastalığın hafif atlatılmasını sağlar. Aşı Tek korunma yolu etkin bir aşılama çalışmasıdır. Amerika’da halen 15 milyon doz aşı stoklanmış durumda olup, terörist saldırının ortaya çıkmasından sonra Nisan 2002’ye kadar 54 milyon doz aşı üretilmesi planlanmıştır. Risk Grupları Çiçek tanısı almış hasta ile temas edenler, Sağlık personeli, Laboratuvar personeli, Çiçek virusu ile kontamine olmuş aletlerle temas edenler, Biyolojik etken olarak kullanılma ihtimali olan bölgelerde görev yapan askeri personel, Aşı Kontrendikasyonları Aşılanacak kişide veya birlikte aynı ortamı paylaştığı kişilerde cilt lezyonu varsa, İmmünkomprimize kişilere, Gebelere, Diğer aşılarla birlikte uygulanmaz. Çiçekte Kötü Senaryo Negatif basınçlı ve filtreli odalar hiçbir ülkede yeterli miktarda değildir. Temas sonrası ilk 72 saat içinde yakın temas edenlerin aşılanması gereklidir, aşı üretimi sınırlıdır. İlk hasta ortaya çıktığında gerekli önlem alınmaz ise; 14 gün sonra meydana gelecek ikinci hastalık dalgası sonucu ilk hastaların hepsi en az 10 yeni kişinin infekte olmasına neden olacaktır. Veba Veba eski çağlardan beri “kara ölüm” olarak bilinen hastalıktır. Savaş koşullarında epidemi yapmaya oldukça uygun bir bakteridir. Meydana getirdiği büyük epidemilerle birçok savaşta önemli kayıplara ve bozgunlara yol açmıştır. Veba Semptom ve Bulgular: Akciğer vebası, 1-6 günlük inkübasyon döneminin ardından, üşümetitreme ile yükselen ateş, baş ağrısı, kırıklık, halsizlik, ardından öksürük (hemoptizi), dispne, stridor, siyanoz, şok ve ölüm gelişir. Ölüm, solunum yetmezliği, dolaşım kollapsı ve kanama diyatezindendir. Bubonik vebada, ateş, kırgınlık, ağrılı lenfadenopati (bubon) olur ve tedavisiz olgularda septisemik (septik şok, tromboz, DIC) veya pnömonik forma gelişebilir. Yersinia pestis Tanı: Muayene bulguları nonspesifiktir. Hemoptizi ile seyreden pnömoni olgularında balgamda, periferik yayma, BOS ve lenf nodu aspirasyonunda bipolar boyanmış gram negatif basillerin görülmesi vebayı düşündürmelidir. Kesin tanı, örneklerin kültüründe basilin üretilmesi iledir. Seroloji de tanıda yardımcıdır. Akciğer grafisi; yama tarzında infiltrasyonlar Tedavi Gentamisin 10-14 gün süreyle kullanılması yeterli tedaviyi sağlar. Gentamisine alternatif olarak Siprofloksasin, Doksisiklin kullanabiliriz. Korunma Siprofloksasin veya Doksisiklin 7 gün süreyle kullanılır. İnfeksiyon kontrolü; standart tedbirlere ek olarak damlacık infeksiyonu önlemleri (koruyucu maskeler) Botulinum Toksini Bilinen en potent toksindir Kolay üretilir buna karşılık ortaya çıkan klinik tablolar ölümle sonuçlanır. Su kaynaklı botulinum olgusu bildirilmemiştir. Yapılan saldırıda kontamine besinler ve hava yolu önem kazanır. Clostridium botulinum Etki mekanizması; kolinerjik sinapslara irreversible bağlanır Klinik; ateş yoktur, pitozis, çift görme, bulanık görme, disartri, paraliziler, solunum yetmezliği Tanı; oldukça zor, fare deneyleri yapılıyor Tedavi; at kaynaklı botulinum antitoksini İnfeksiyon kontrolü; standart önlemler Tularemi Francisella tularensis Hayvanlar arasında artropodlarla yayılır. İnsanlara; İnfekte hayvanların kirlettiği besinlerle, Direkt kontakt ile, Vektör kenelerle İnhalasyon yolu ile bulaşır. Çok az sayıda (10 tane dahi) bakterinin, bir artropod ısırığı veya bütünlüğü bozulmuş deriye teması bulaş için yeterlidir. İnfeksiyon gelişimi için inhalasyonla 50 adet, Yeme ile ise yüz milyonlarca bakteri gerekir. BİYOTERÖR II. Dünya savaşı Japonya ve ABD’de üretim çalışmaları 1973 ABD stokların imhası 1990 Sovyetler Birliği antibiyotik ve aşıya dirençli suşlar ile silah üretimi TULAREMİ İnkübasyon süresi 3-10 gündür Değişik klinik formlarda seyreder Giriş bölgesi, virulansı, konağın immün durumu klinik formu belirler KLİNİK FORMLAR Ülseroglangüler form (%50-85) ?!?, Orofaringeal, Tifo benzeri, Okülo-glandüler, Pnömoni ve menenjit şekilleridir. ÜLSEROGLANGÜLER FORM OROFARİNGEAL FORM SERVİKAL LENFADENOPATİ PNÖMONİ Pnömonik tularemi korkulan bir formdur. Bakterinin inhalasyonu veya hematojen yayılım sonucu gelişebilir. Hastalarda ateş, öksürük, ve yan ağrısı vardır. LABORATUVAR ÇALIŞMA KOŞULLARI Şüpheli örnek gönderilen laboratuvar uyarılmalıdır Şüpheli örnek ile bsl-2, canlı bakteri ile bsl-3 koşullarında çalışılmalıdır Gerekli ise, örnek soğukta saklanmalıdır SEROLOJİK TANI ¤ Aglutinasyon ¤ Mikroaglutinasyon ¤ ELISA TÜRKİYE’DE TULAREMİ 1920Trakya Bölgesi 19361953Trakya, Antalya, Van 1988Bursa 1997Ankara-Ayaş Bildirimi zorunlu değildi (2005 - ) Bursa Sağlık Müdürlüğü kayıtlarına göre olgu sayısı 1115 TEDAVİ ve KORUNMA Streptomisin 30 mg/kg/gün IM 2 eşit dozda 10-14 gün süreyle kullanılır. Alternatif olarak Gentamisin 3-5 mg/kg/gün IV 10-14 gün süreyle kullanılır. Canlı atenüe aşısı mevcut, tek doz uygulanır. %80 oranında koruyuculuk sağlar. Kemoprofilakside, doksisiklin 2x100 mg/gün 14 gün süreyle veya tetrasiklin 4x500 mg/gün 14 gün süreyle kullanılır. Ruam (Glanders) Burkholderia mallei Süvari birliklerinin savaş dışı bırakılması için I. ve II. Dünya savaşlarında kullanılmıştır. Aerosol yolla oldukça bulaşıcıdır. Atlardan insanlara geçerek tedavisiz olgularda fatal seyreder. İnkübasyon periyodu: 10-14 gün Klinik: Yüksek ateş, hepatosplenomegali, bronkopnömoni, lenfadenopati, yaygın deri lezyonları Tedavide kinolonlar, TMP/SMX, doksisiklin ve rifampisin tek başına veya kombine olarak kullanılabilir. Q Humması Coxiella burnetti Giriş yolu: Solunum, sindirim Enkübasyon süresi: 2-10 gün Bulaşıcılık: Hayır Ölüm Oranı: Az (%1’in altında) Semptomlar: Gribe benzer Venezuella Equine Ensefaliti Giriş yolu: sivrisinek ısırması, solunum Enkübasyon süresi: 1-5 gün Bulaşıcılık: Hayır Ölüm oranı: % 1 Semptomlar: – Gribe benzer Viral Hemorajik Ateş’ler Sarı Humma Virusu, Rift Vadisi Virusu, Dangue Virusu, Kırım-Kongo Hemorajik Ateş Virusu, Hantaan Virus, Marburg-Ebola Virus, Lassa Virus gibi kanama diyatezi, hipotansiyon ve şok tablosu ile ölüme yol açabilen genellikle bir arthropod veya rezervuar canlı tarafından bulaştırılan ajanlardır. Mortalite oldukça yüksektir. Kolay üretilemezler, atılımları zordur. Bir kısmına karşı aşı, bazıları için de ribavirin isimli antiviral ilaçla tedavi olanağı vardır. Ebola Giriş yolu: Direkt temas, inhalasyon Enkübasyon süresi: 3-21 gün Bulaşıcılık: Evet Ölüm oranı: % 90 Semptomlar: – Ateş, kusma, ishal – Ciltte ekimoz – Kanama KKKA ETKENİ Geniş Coğrafi Dağılım Bulaş Kene (Hyalomma spp.) Kan ve Doku ürünleri İnsandan insana Labaratuar bulaşı COĞRAFİ DAĞILIM İNKÜBASYON Kene ısırığı sonrası 1-3 gün (maksimum 9 gün) Doku teması sonrası 5-6 gün (maksimum 13 gün) GENEL SEMPTOMLAR ateş, miyalji, sersemlik, boyun ağrısı, tutukluk, sırt ağrısı, başağrısı, kuru gözler ve fotofobi bulantı-kusma, boğaz ağrısı, diyare ve yaygın karın ağrısı mizaç değişiklikleri agresif davranışlar BULGULAR Taşikardi, Lenfadenomegali, Peteşiel döküntüler, Ekimozlar, Melana, Hematüri, Epistaksis, Dişeti kanamaları KKKA da Patogenez Masif kutaneoz ekimoz, koagülasyon sistemi ve endotel bütünlüğünde bozulmayı göstermektedir. KKKA da Patogenez Ölümler genelde hastalığın 5.-14.gününde olur. Klinik patolojik değişimler hastalığın erken döneminde ortaya çıkar ve hastalığın fatal seyri ile ilgili belirleyicidir. Nötralizan antikorların oluşmasıyla çoğunlukla iyileşme görülür ve viremi geriler TANI ve LABORATUAR Trombositopeni Lökopeni AST, ALT yüksekliği LDH ve CK yüksekliği Total protein düşüklüğü Hiperbilurubinemi PT, aPTT uzaması TANI ve LABORATUAR IgM IgG viremia 0 5 10 RT-PCR 16 Viral isolation ELISA IgM IgG IgM duration: 2-3 months up to 6 months… IFA TEDAVİ VE KORUNMA DESTEK TEDAVİSİ: Sıvı elektrolit izlenmesi ve gerekirse replasmanı Kan komponentlerinin izlenmesi ve gerekirse replasmanı (taze donmuş plazma ile faktör, trombosit süsp. ile trombosit verilmesi) Kanama takibi ve gerekirse tam kan replasmanı Şok durumunda vazopressörlerin kullanımı ETKENE YÖNELİK TEDAVİ: Ribavirin kullanılması ??? TEDAVİ VE KORUNMA Endemik bölgelerde kişisel korunma önlemleri : Kenenin aktif olduğu dönemlerde kenelerin bol bulunabileceği alanlardan kaçınılmalıdır. Kene ısırmasını önlemek için giysilere ve deriye repellent (sinek, böcek savar) uygulamalıdır. Giysilerin ve cildin düzenli olarak kene açısından kontrolü yapılmalı ve kene varsa çıkarılmalıdır. TEDAVİ VE KORUNMA Kimyasal madde kullanımı kenelerin kusmasına neden olacağından, keneler mekanik olarak yavaşça ve tek bir hareketle parçalanmadan çıkarılmalıdır. Uzun çorap, bot, uzun pantolon giyilmeli ve pantolon çorabın ya da botların içine, tişörtün alt kısmı da bele yerleştirilmelidir. Stafilokok Enterotoksini B Giriş yolu: Sindirim, solunum Enkübasyon süresi: 4-6 saat Bulaşıcılık: Hayır Ölüm oranı: Az Semptomlar: – Kusma, karında kramplar, aşırı sulu ishal (sindirim) – Yüksek ateş, öksürük nöbetleri, aşırı yorgunluk (solunum) Risin Ricinus communis Giriş yolu: Sindirim, solunum Enkübasyon süresi: 24-72 saat Bulaşıcılık: Yok Ölüm oranı: Yüksek Semptomlar: – Mide bulantısı, kusma – Karında kramplar, kanlı ishal – Solunum güçlüğü Klinik Tablo Ayırıcı Tanı Muhtemel Biyolojik Ajanlar Ateş ve Akut Solunum Sıkıntısı Aort anevrizma rüptürü, Akciğer şarbonu, Pulmoner emboli Ateş ve Döküntü Laboratuvar ve Diğer Tanı Testleri İnfeksiyon Kontrolü ve Korunma Akciğer Şarbonu Ateş, kırıklık, halsizlik, öksürük, dispne, tedavisiz olgularda 24-36 saatte siyanoz ve şok gelişir. Akciğer filminde genişlemiş mediastinum, periferik yayma ve balgamda gram pozitif basil görülür ve kültürlerinde ürer. İnsandan insana hava yoluyla bulaş yok, standart korunma önlemleri yeterlidir. Aşı ve kemoproflaksi imkanı vardır. Toplumdan edinilmiş pnömoni, Hantavirüs pulmoner sendromu, Veba pnömonisi, Veba Pnömonisi Hemoptizi, dispne, stridor, siyanoz, septik şok, tromboz, DIC Balgamda, periferik yaymada, BOS ve lenf nodu aspirasyonunda bipolar boyanmış gram negatif basillerin görülür, kültürlerinde ürer. Bubonik veba için temas korunması yeterli iken akciğer vebasında solunum korunması gereklidir. Aşı ve kemoproflaksi imkanı vardır. Q ateşi, Stafilokokal enterotoksin B, Ricin İnhalasyonu Ateş, göğüs ağrısı ve öksürük, ardından solunum sıkıntısı ve hipoksi gelişir. Antibiyotiklere cevap vermez, 36-72 saat içinde ölümle sonuçlanır. Akciğer filminde pulmoner ödem. İnsandan insana hava yoluyla bulaş yok, İnfluenza, Adenovirüs, Mikoplazma pnömonileri Stafilokokal Enterotoksin B Ateş, üşüme-titreme, baş ağrısı, non-prodüktif öksürük, miyaji. Tanı klinik olarak konur. Akciğer filmi normaldir. İnsandan insana hava yoluyla bulaş yok, Suçiçeği, Dissemine zona, Çiçek Çiçek Ateşle birlikte yüz ve ekstremitelerde papüler döküntü olur, lezyonlar vezikül ve püstüle ilerler, hepsi aynı dönemdedir. Baş ağrısı, bulantı, sırt ağrısı ve delirium sıktır. Döküntüler aynı dönemdedir ve sentripedal yayılım gösterir. Elektron mikroskobu, PCR, hücre kültürü ve serolojik testlerle tanı konur. Bulaşıcılığı çok yüksektir, hasta izolasyonu ve karantina önlemleri, solunum korunması gereklidir. En iyi korunma yolu aşıdır. Menigokoksemi, Sıtma, Tifüs, Leptospiroz, Borelyoz, Trombotik trombositopenik purpura (TTP), Hemolitik üremik sendrom Viral Hemorajik Ateş (Ebola virüsü) Ateşle birlikte, peteşi, mukoz membranlarda kanama, trombositopeni ve hipotansiyon. Diğer etkenler: Sarı Humma, Rift Vadisi, Dangue, Hantaan, Lassa, Kırım-Kongo Hemorajik Ateş Virüsleri Elektron mikroskobu, PCR, hücre kültürü. Bulaşıcılığı çok yüksektir, hasta izolasyonu ve karantina önlemleri, solunum korunması gereklidir. Bir kısmına karşı aşı imkanı vardır. Resim Klinik Tablo Ayırıcı Tanı Muhtemel Biyolojik Ajanlar Nörolojik bulgular Guillain-Barre Sendromu; miyastenia gravis; Mg++ intoksikasyonu; organofosfat, karbon monoksit, belladona benzeri alkaloid zehirlenmesi; polio Grip benzeri bulgular Ciltte yanık benzeri büller Laboratuvar ve Diğer Tanı Testleri İnfeksiyon Kontrolü ve Korunma Botulism Kraniyal sinir felci ile birlikte akut bilateral inen tarzda flask paralizi ile başlar. BOS proteini nornal, EMG’de tekrarlı sinir stimilasyonu artmış adele aksiyon potansiyeli ni gösterir. Toksin serum, dışkı ve gastrik lavaj sıvısında tespit edilebilir. Risk gruplarına uygulanabilecek pentavalan (A + B + C + D + E) toksoid aşısı vardır. standart korunma önlemleri yeterlidir. Herpes ensefaliti Ensefalit (Venezuella) Ensefalopati ile birlikte ateş ve/veya fokal nörolojik defisit. Serolojik testler ve virüs izolasyonu kullanılır. Hasta izolasyon ve karantina önlemlerine gerek yoktur. Vektörlerle mücadele yapılmalıdır. Etkinliği kanıtlanmış bir aşısı olmamakla birlikte, rekombinant VBE aşı geliştirme çalışmaları devam etmektedir. Q ateşini de içeren birçok hastalığın başlangıç dönemi Bruselloz Ondülan ateş, üşüme-titreme, kırıklık, baş ağrısı, kilo kaybı, şiddetli halsizlik ve yorgunluk. Artralji, sakroileit, paravertebral abse. Anoreksi, bulantı, kusma, diyare, hepatosplenomegali. Öksürük ve plöritik göğüs ağrısı olabilir. Kan ya da kemik iliği kültüründe, geç üreyen, zor boyanan, gram negatif, küçük kokobasiller görülür. Anemi, trombositopeni vardır. Serolojik testler de kullanılır. Sağlık personeli için standart korunma yöntemleri yeterlidir. İnsandan insana organ transplantasyonu ve cinsel temasla bulaş mümkündür. Şüpheli örnek gönderilirken laboratuvar uyarılmalı, çalışma güvenlik kabininde yapılmalıdır. Tularemi (Tifoidal, pnömonik) Ateş, kırıklık, baş ağrısı, miyalji, koriza, boğaz ağrısı ile başlar, ardından halsizlik, anoreksi, kilo kaybı takip eder. Pnömonik formda substernal rahatsızlık ve kuru öksürük de olur. Balgam ve kan kültüründe, geç üreyen (3-7 gün), soluk boyanan, gram negatif, kokobasiller görülür. Akciğer filminde hiler adenopati, infiltrasyon ve efüzyon olabilir. Serolojik testlerle tanı konabilir. Standart temas ve solunum korunmasına ihtiyaç vardır. Şüpheli örnek gönderilirken laboratuvar uyarılmalı, çalışma güvenlik kabininde yapılmalıdır. Maruziyetten sonra iki hafta süreli tetrasiklin proflaksisi korunmada etkilidir. T-2 Mikotoksin Ciltte yanma ve büller, gözde ağrı ve yaşarma, sindirim sisteminde kanama, kusma ve diyare, solunum sisteminde dispne ve öksürük gibi ani başlangıçlı mukokütanöz ve hava yolu irritasyon bulguları. Toksin kan, doku ve çevre örneklerinde HPLC ve GC-MS ile tespit edilebilir. Aşısı yoktur. Aerosol yoldan atıldığında tek etkin korunma yolu koruyucu elbise ve gaz maskesi kullanmalı. Cilt ve gözler en kısa sürede bol su ve sabunla yıkanmalı. Yaralıya dekontaminasyondan önce korunmasız temas edilmemeli. Mustard, Lewisit, SEB Resim
