ılaclar yazıcı

İLAÇ UYGULAMALARI
İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler
İlaçlar kullanım amacı, farmasötik şekli ve hastanın genel durumu gibi faktörler dikkate alınarak hastaya uygulanır.
Vücuda giren ilaçların oluşturacağı etkinin, çabukluğunu, süresini, şiddetini çeşitli faktörler etkiler. İlacın istenen etkilerini
gösterebilmesi için öncelikle canlıya uygulanması, uygulandığı yerden emilmesi ve etkileyeceği yerde yeterli yoğunlukta
bulunması gerekir.
İLAÇLARIN UYGULAMA YOLLARI
A-SİSTEMATİK UYGULAMA YOLLARI
1-Paranteral 2- inhalasyon 3-Enteral 4-Transtermal
İntravenöz
Oral
İntraarterial
Sublingual
İntramüsküler
Rektal
Subcutan
İntradermal
Kemik iliği içine
Hastaya verilen ilacın uygulandığı bölgede gösterdiği
etkiye lokal etki denir. Kullanılma nedenine ve kullanılan
ilaca bağlı olarak sistemik etki elde edilmesine de olanak sağlar.
B-LOKAL UYGULAMA YOLLARI
Cilt üzerine
Cilt içine
İntra tekal
İntra Plevral
İntra Peritonal
İntra Kardiyak
İntra Artikular
İntra Uterin
İntra Vaginal
İntra Nazal
Rektum,kolon
Konjektiva
bukal
Lokal ilaç uygulama yolları:
Epidermal (cilt üzerine uygulama): En sık kullanılan lokal uygulama yoludur.
• Merhem, pomad, krem, losyon, pudra ve solüsyon şekillerdeki ilaçların cilt yüzeyine sürülerek uygulanır. En
geçirgen bölgeler skrotum, mastoid, koltuk altı ve saçlı deridir.
İntrakutan (cilt içine): Deri testleri için 0,1 ml’den fazla olmayan sıvı ilacın cilt içine enjekte edilmesidir.
Ağız içine (bukkal) verilmesi: Ağız boşluğundaki yangı, iltihaplanma durumlarında ilacın ağız mukozasından emilmesidir.
Örnek: gargara, pastil bu yolla kullanılır
İntratekal: Enjeksiyonla subaraknoid mesafedeki BOS içine ilaç verilmesidir.
Gastrointestinal: Ağızdan mide ve/veya Bağırsaklarda lokal etki için,
İntrauterin; uterus kavitesine, myometriyuma veya serviks dokusu veya kanalı içine,
İntranazal; burun boşluğu içine,
İntrakardiak; acil durumlarda kalp boşluklarına veya myokard içine,
İntraartiküler; eklem içine,
İntralezyonel; lezyon içine ilaç uygulanan yollardır
Uygulanan ilacın genel kan dolaşımına karışıp yaygın etki göstermesine sistemik etki denir.
--Sistemik uygulamada ilaçlar;
• enteral,
•
parenteral,
• inhalasyon ve
•
transdermal yollar ile verilir.
--Enteral ilaç uygulamada ilaçlar mide-bağırsak kanalına;
•
oral,
•
sublingual ve
•
rektal yollardan verilir.
İlaçların enteral yolla verilmesinin uygun olmadığı veya çabuk etki etmesinin istendiği durumlarda ilacın damar yada doku
içine enjeksiyon yolu ile uygulanması tercih edilir.
Enjeksiyon yolu ile ilaç;
• İntravenöz (İ.V.) ven içine,
• İntramüsküler (İ.M.) kas içine,
• Subkütan (S.C.) cilt altına steril enjektör ve iğne ile verilir
İnhalasyon yoluyla ilaç uygulamada; gaz veya buhar halindeki lipofilik (yağdaçözünen) ilaçlar soluma suretiyle alveol
membranını aşıp genel kan dolaşımına geçer.
• Gaz ve uçucu sıvı anestezikler bu yolla verilir.
Transdermal yolla ilaç uygulama, ilacın özel bir farmasötik şekil içinde ciltten absorbe edilerek dolaşıma girmesini
sağlamak amacıyla cilt üzerine uygulanmasıdır (nitrogliserin, testosteron, estradiol, fentanil
İlaçların etkisini değiştiren faktörler:
1-İlacın veriliş yolu ve şekli: İlaçların, uygulama yerlerinden absorbsiyonlarının, hız ve derecesi farklıdır. Örneğin, oral
verilen bir ilaç; parenteral verilene oranla daha az ve geç absorbe edilebilir. Bu nedenle oral yolla alınan ilacın dozu,
parenteral yola göre yüksektir.
2-İlacın veriliş zamanı: Bir ilacın veriliş zamanı, etki şiddetini ve süresini değiştirebilir.
Yan etkisi uyku hali, uyuşukluk gibi çalışma potansiyelini olumsuz etkileyen sedatiflerin gece; uykuyu olumsuz etkileyen
efedrin gibi merkezi sinir sistemini uyaran ilaçların ise sabahları alınması daha uygundur.
Vücut ağırlığı: İlaçların erişkin dozu, 70 kg ağırlığındaki bir kişiye verilmesi öngörülen dozdur. Bu doz, kişinin ağırlığına göre
değiştirilmelidir.
Yaş: Yeni doğan ve bebeklerde eliminasyon ile ilgili mekanizmalar gelişmemiştir. Yaşlılarda ise etkinlikleri azalmıştır.Doz
buna göre ayarlanır.
Cinsiyet: Birçok ilacın etkisi, hastanın cinsiyetine bağlı olarak değişmez; ancak bazı ilaçların etkileri erkek ve kadında farklı
bulunmuştur, örneğin kadınlar, trisiklik antidepresanlara, erkeklerden daha duyarlıdır.
Genetik faktörler: Bazı kimselerde, genetik yapıdaki değişiklikler nedeni ile ilaca alınan cevap değişir.
Eliminasyon organlarının hastalıkları: Karaciğer ve böbrek fonksiyonu bozulan kişilerde, ilaçların metabolizması,
itrah(atılım) hız ve derecesi azalır. Bu nedenlerle eliminasyon organları hasta olan kişilerde, yeni bir doz ayarlaması
yapılmalıdır.
Tolerans: Bazı ilaçlar, devamlı kullanıldıklarında, normalde alınan etkinin gittikçe azaldığı görülür. İlacın, eski etkisini
devam ettirebilmek için dozunu gittikçe artırmak gerekir. Bu duruma, tolerans denir, örneğin narkotik analjezikler.
Diğer ilaçların vücutta bulunması: Başka ilaçların vücutta bulunması ilaç etkisinde önemli değişiklikler yapabilir
Doktor İstemleri
• Hastalara uygulanacak ilacı ve tedavi şeklini belirlemek doktorun sorumluluğundadır.
• Doktor, hastaya yapılması gereken özel bakım, diyet, tedavi ve ilaçların doz, zaman, veriliş yollarını doktor istemi
(doktor order) olarak kullanılan formlarda belirler.
•
İlacı hastaya uygulamaktan sorumlu olan (hemşire/ebe/ATT vb.) kişiler, doktor istemindeki ilaç tedavisi planına
göre uygulama yaparlar. Bu formlar yasal açıdan kayıt niteliğindedir. Yazılı istem olmadan ilaç uygulamak yasal
olarak yasaktır.
• Not: İşletmede beceri eğitimine çıkan tüm öğrencilerin hekimden ve servis hemşiresinden sözlü istem alarak
ilaç uygulamaları da yasaktır.
• Doktor istemi olmaksızın hiçbir hastaya ilaç uygulanmamalıdır. Doktor, tedavi planını isteme yazarak hemşireye
iletir.
• Hemşire sadece yazılı istem almalıdır. Böylece yanlış anlama ve kaza olasılığı azalır.
• Çok acil durumlarda sözel istem alınabilir. Ancak, hasta stabil edilir edilmez ilk fırsatta doktorun bu istemi kayda
geçirmesi gerekir
Doktor İstem Çeşitleri
Kalıcı istem/düzenli istem
• Doktor yeni bir istem verince ya da istenen gün/doz sayısı kadar uygulandıktan sonra kaldırılan istemdir.
Lüzum halinde istem
• Lüzum halinde ilaç, gerekirse ya da ihtiyaç duyulunca alınması önerilen ilaçlardır.
Tek istem/tek doz
• Yalnız bir kez kullanılması istenen ilaçlar için verilen istemdir. Preoperatif dönemde yapılan ilaçlar tek isteme
örnektir.
Acil istem
Acil istem hemen uygulanması gereken tek kullanımlık istemdir. Acil olarak hemen uygulanması gereken ilaç
uygulamalarını ifade eder. Acil istemler, sözel olarak uygulanır
Doktor İsteminde Bulunan Bilgiler
• Hastanın adı soyadı
• İstemin verildiği tarih ve zaman
• Uygulanacak ilacın ismi
• İlacın dozu
•
•
•
•
İlacın uygulanma yolu
Uygulamanın zamanı ve sıklığı
İstemi veren doktorun imzası ve kaşesi
Hemşire, doktor tarafından verilen istemi her sabah ya da istem değiştiğinde tedavi defterine ve ilaç kartlarına
geçirir.
Hemşirenin istemle ilgili herhangi bir kuşkusu varsa hastanın güvenliği ve yasal açıdan sorun yaşamamak için doktorla
görüşerek açıklığa kavuşturmalıdır
• Bazen istemlerde tekrar anlamında Rpt. sembolü kullanılır.
• İstem yapılan günde, bir önceki gün kullanılan ilaçlar aynı doz ve zaman aralıklarıyla verilecekse ilaçları tekrar
yazmak yerine, numaralandırılmış ilaçların sadece numaraları Rpt. 1 + 2 + 3 gibi yazılır.
•
İlacın dozunda, zaman aralıklarında değişiklik varsa veya o ilaç kullanılmayacak ise yeni istemde ilaçlar tekrar
numaralandırılarak yazılır.
• Doktor istemleri hastane eczanesine gönderilerek, servisin günlük ilaç gereksinimi alınır.
• Doktor tarafından yazılıp imzalanmış doktor istemi; tedavi defteri, hemşire gözlem kağıdı ve hasta ilaç kartları
yazıldıktan sonra ilaç uygulamaları yapılır. Ayaktan tedavi olan hastalara doktorun yazdığı reçete görülmeden ilaç
uygulaması yapılmamalıdır.
İsim Kısaltma
İsim
Kısaltma
İsim
Kısaltma
• Damla
Gtt
Dizyem
dzy
Ampul
amp
• Ünite
Ü
Pastil
Past
Flakon
Flk
• Gram
Gr
Kaşe
cach
Peroral
PO
• Mililitre
Ml
Şurup
syr
İntravenöz
İV
• Miligram Mg
Suppozituar
supp
İntramüsküler İM
• Mikrogram mcg
Tablet
Tabl / tb
İntradermal
İD
• Pervagina PV
Kapsül
caps
Subkütan
SC
• Perrektum PR
Eliksir
elix
• Sublingual
SL