Bireylerin özellikleri

Özel eğitim nedir?
Özel eğitimin farklı açılardan farklı tanımları
yapılmaktadır. Özel eğitim büyük ölçüde öğretimle
ilgilidir. O halde;
Özel eğitimi özel eğitim yapan nedir?
Bu sorunun yanıtı Kime? Neyi? Nerede? Ve Nasıl?
sorularının yanıtları ile yakından ilişkilidir.
Kime?
Farklı eğitim gereksinimleri, bireysel olarak
planlanmış eğitim programlarını gerekli kılan
çocuklara
Neyi?
Özel gereksinimi olan bazı çocuklar olağan gelişim
gösteren akranlarının kendiliğinden edindiği birçok
beceriyi öğrenmek için yoğun ve sistematik bir öğretime
gereksinim duyarlar.
Bunun yanı sıra yetersizliğin engelleyici etkilerini
azaltmak için özel gereksinimi olan çocuklara belirli
becerilerin öğretilmesi gerekebilir.
Özel eğitimde programı çocuğun gereksinimi belirler.
Nerede?
Özel gereksinimi olan çocukların çoğu eğitimlerinin
büyük bir bölümünü normal sınıflarda sürdürmekle
birlikte, özel sınıf ya da yatılı okullarda sürdürenlerde
vardır.
Yine de özel gereksinimi olan bir çok çocuk için özel
eğitim, özel sınıf ya da okullarda ayrı eğitim anlamına
gelebilmektedir.
Nasıl?
Özel eğitimcilerin nasıl eğitim yaptığı, bazı durumlarda
normal eğitim öğretmenlerin yaptığı öğretimden farklı
olabilir.
Bu farklılıklara rağmen, etkili öğretim yapan özel eğitim
öğretmenlerinin çoğu başarılı öğretmenlerin tümünün
uyguladığı öğretim yöntemlerini uygular.
Tanım
Özel eğitim;
Özel gereksinimi olan bireylerin bağımsız yaşama
olasılığını en üst düzeye çıkartmayı hedefleyen
bireysel olarak planlanan, sistematik olarak
uygulanan ve dikkatli bir biçimde değerlendirilen
öğretim hizmetlerinin tümüdür.
ÖZEL EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME
Tarama (sağlık+davranışlarında bir sorun var mı?(akranlara göre))
Tanılama (davranış düşünülen yetersizlikle mi ilgili?)
Özel eğitime uygunluğunu belirleme (özel eğitim için gerekli ölçütler var mı?)
Programı planlama (ne-nasıl-nerede-ne kadar sürede öğretilecek?)
Gelişimi izleme (gelişmeleri kaydetme ve yeni kararlar alma)
Programı değerlendirme (öğrenciyi ve programı değerlendirme)
Okul psikoloğu sınıf öğretmeni, okul yöneticisi ve özel eğitim uzmanı
• Zedelenme
– Doğum öncesi-anı ve
doğum sonrası oluşan
olumsuz etmenler nedeni
ile bireyin psikolojik,
fizyolojik ve anatomik
özelliklerinde geçici ve
kalıcı türden bir kayıp ya
da işleyiş bozukluğu
– Örn: beyin zedelenmeel/kol anormallikler,görme
işitme organlarındaki
bozukluk
• Yetersizlik
– Zihinsel, fiziksel,
davranışsal ya da duyu
organlarındaki
zedelenmeye bağlı olarak
bireyin işlevlerini yerine
getirememe durumu
– Örn: çoğu kimse gibi
duyup görememe
• Engel
• Risk taşıma
Kişinin çevreye uyum
Belirli olan bir yetersizliği
sağlayamama durumudur.
olmayan fakat normal
çocuklara göre ileride
Belli bir yetersizlik engele
yetersizlik gösterme
dönüşebilir.
ihtimali daha fazla olan
Zihinsel yetersizlik
çocukları ifade
yüzünden akademik
eder.(1.bebek ve okulöncesi/ 2.
açıdan sınıfta zorlanırken,
olağan sınıflarda öğrenme sorunları
okul dışında bir problem
yaşaması sebebi ile ileride
zorlanacağı düşünülen)
yaşamayabilir.
Özel eğitime gereksinimi olan
bireylerin sınıflandırılması
• Bu çocukların yarısından fazlası
erkektir.
• Genellikle okula başlayana kadar
farkına varılmaz
• Okulda öğrenme ve davranış
problemleri gösterirler
• Okulda problemler yaşarlar ve bu
problemler süreklilik gösterirse bu
durum bir yetersizlik türü ile
açıklanır.
•
•
•
•
•
•
•
•
Zihinsel
İşitme
Görme
Dil ve konuşma bozukluğu
Öğrenme güçlüğü
Duygu ve davranış bozukluğu
Otizm spektrum bozukluğu
Fiziksel yetersizliği/süreğen hastalığı
Zihinsel yetersizlik
1. Zihinsel işlevde bulunma
2. Kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde
kendini gösteren uyum davranışlarının her
ikisinde görülen anlamlı sınırlılıklar (AAIDD
2002).
–
–
–
–
Yaşıtları-kültür ve çevre koşulları içinde ele alınmalı
Geçerli değerlendirme (kültürel dil-iletişim-duyusal etmenler göz önünde
bulunmalı)
Öğrencinin sınırlılıkları belirlenerek ihtiyaç duyduğu yardımları
özetlemek
Belli süre +yardım= ilerleme
Genel olarak tanımlarda vurgulanan
üç ortak özellik:
• Zihinsel işlevlerde anlamlı sınırlılıklar (<70 zeka),
• Uyumsal davranışlarında anlamlı sınırlılıklar,
(iletişim, kişisel bakım, ev yaşantısı, sosyal uyum, sağlık ve
güvenlik, kendi kendini yönlendirme, fonksiyonel faaliyetler, boş
zamanlar ve çalışma)
• Gelişim döneminde ortaya çıkması (<18yaş)
Zihinsel Yetersizliğin Nedenleri
Doğum Öncesi
Doğum Anı
• Hamilelik (ilk 3 ay özellikle)
• Erken doğum (<37.hafta- <1.5kg)
• Geç doğum (+7 /O2)
• Güç doğum (biyolojik yapı-irilik)
–
–
–
–
–
İlaçlar
Radyasyona maruz kalma
Yetersiz beslenme
İçki, sigara vb. kullanılması
Zigotun tutunduğu yer sebebi ile
oluşan kanamalar
– Vitaminsizlik
– Kansızlık (anemi)
– Gebeliğin ilk 3 ayında (yüksek
ateşli gribal hastalıklar, kızamık,
çiçek, suçiçeği, menenjit vb.)
• Plesenta ve göbek bağı ile ilgili
anormallikler (dolanma)
• Doğum anındaki ciddi bulaşıcı
hastalıklar
• Düşük ağırlıklı doğumlar (2200g’dan az
kilo ise)
• Sarılık
• Çoğul durumlar (ikiz üçüz vb.)
Zihinsel Yetersizliğin Nedenleri
Doğum Sonrası
• Hastalıklar
• Travmalar-kazalar
• Havale
• Yetersiz beslenme
• Zehirlenme
• Yiyeceklerdeki katkı maddeleri
• Boyalı yiyecekler
• Zararlı maddeler
Bireylerin özellikleri
• Bilişsel Gelişim Özellikleri
–
–
–
–
–
Dikkat toplamada güçlük
Kısa süreli h. zayıf/ Uzun süreli unutmaz
Motivasyon düşük
Başka şeye uygulama
Akademik beceride güçlük
• Dil Gelişim Özellikleri
– Akranlara göre yavaş
– Sınırlı kelime
– Gramer-cümle kurma bozuklukları
• Sosyal Gelişim Özellikleri
– Sosyal-duygusal-davranışsal problemler
• Fiziksel Gelişim Özellikleri
– Büyük ve küçük kas becerileri
İşitme Yetersizliği
• Tanım: İşitme duyarlılığının kısmen veya tamamen
yetersizliğinden dolayı konuşmayı edinmede, dili kullanmada ve
iletişimde güçlük nedeni ile bireyin eğitim performansının ve
sosyal uyumunun olumsuz etkilenmesidir.
İşitemeyen
Ağır İşitenler
http://www.uzmantv.com/nasil-duyariz
İşitme Yetersizliğinin Nedenleri
• Kalıtımsal (en yaygın-iç kulak-akraba evliliği)
• Doğum Öncesi
–
–
–
–
Enfeksiyon ve hastalıklar
Röntgen ışınları
İlaç ve alkol
Kan uyuşmazlığı
• Doğum Sonrası
– Enfeksiyon
– Zedelenme
– Hastalıklar
• Konuşma Sonrası
– Darbe
– Kulağa cisim sokma
Bireylerin özellikleri
İşitme kaybının tipi ve derecesi
Zihinsel gelişim
Kaybın oluştuğu yaş
Çocuğun ve çevrenin tutumu
•
•
•
•
Etkileyen temel faktörler
• Konuşma ve dil gelişimi
– En çok etkilenen alan
– Aynı dil gelişimi olmasına rağmen dil gelişiminde
gecikme ya da edinememe
• Akademik başarı
– Okuma-yazma –anlama
• Sosyal ve Duygusal gelişim
–
–
–
–
Aile-çocuk etkileşimi (en önemli)
Çevre ile etkileşim
Olumlu benlik
özgüven
https://www.youtube.com/watch?v=mQ
UbtxiGGqQ
Görme Yetersizliği
• Görme keskinliği: belli mesafeden görme ve ayrıntıları
ayırt etme
• Görme alanı: Baş çevrilmeden ve gözler oynatılmadan
görülebilen alan
• Az görenler: Görme duyusunu öğrenme amacı ile
kullanabilenler (gözlük, büyüteç, büyük punto,
aydınlatma)
• Kör, ileri derece görme kaybı olan, öğrenmesini
konuşarak, işiterek ve konuşan kitapları dinleyerek
Görme Yetersizliğinin Nedenleri
• Yapısal yetersizlik
– Zedelenme
– Hastalık
• Kırılma hataları
– Göz küresinin yanlış boyutları
– !!! Miyop(uzak)- Hipermetrop(yakın)
• Kortikal görme yetersizliği
– Beyindeki oksipital lob
Görme Yetersizliği olan bireylerin
özellikleri
• Bilişsel özellikler
– Dokunma ve işitme duyuları daha gelişir. Öğrenme durumunda yaşantısal
sınırlılıklara sebep olur.
• Akademik başarı
– Okuma-yazma becerilerinde sıkıntı
• Sosyal beceriler
– Çevreyi gözlemleme-taklit
• Davranış özellikleri
– İşlevsiz davranış sergileme (baş ve vücudu sallama, parmakla oynama,
göze baskı yapma)
– Davranış problemleri
Dil ve Konuşma Bozukluğu olan
Bireyler
• Sözel iletişimde farklı seviye ve biçimlerde ortaya çıkan aksaklıklar
nedeni ile dili kullanma, konuşma, iletişim güçlükleri bireyin eğitim
performansını ve sosyal uyumunu olumsuz etkilemesi durumudur.
–
–
–
–
Sözcük ve anlam oluşturma(biçimbilgisi-anlambilgisi)
Sözcükleri birbirine bağlama (biçimbilgisi)
Dilin ses sistemini organize ederek üretmede (sesbilgisi)
Dilin kullanımına(edimbilgisi) ilişkin sorunlar
• Konuşma sorunları ise ses (kalitesi, tınısı, perdesi süresi), sesletim,
(bireyin konuşmada yer alan organlarının ardışık, uyumlu
hareketleriyle belirli bir dile ait konuşma seslerini doğru telaffuz
etme becerisidir) ve akıcılıkta sıkıntı
Dil ve Konuşma Bozukluğunun
Nedenleri
Organik Bozukluklar
İşlevsel Bozukluklar
• Sinir-kas sistemi bozuklukları
• Doğum öncesinde yaşanan
sorunlar, tümör, enfeksiyon,
travma vb.
• Kekemelik ve ses kaybı
• Çevre faktörü
• Kalıtım(birincil-ikincil akraba) çevre
Öğrenme Güçlüğü Olan Bireyler
• “Okuma-yazma, bilgileri işleme gibi akademik
becerilerinde ve konuşma becerilerinde güçlükler
yaşayan ya da ortalamanın üstünde zekaya sahip
olan çocuklar”
Sınıflandırma
Öğrenme güçlüğü ile ilgili yapılan ve en sık karşılaşılan
sınıflandırmaya göre, öğrenme güçlüğünü;
Okuma güçlüğü,
Yazma güçlüğü
Aritmetik güçlük
olarak 3 grupta ele alabiliriz.
Okuma Güçlüğü (Disleksi)
 Harfler ve kelimelerin karıştırılması ve tersten algılanmasıdır.
 Okuma ve konuşmada zorluk yaşarlar.
 Okuma da yaşıtlarına göre daha geriden takip ederler.
Genellikle ilkokula başlama dönemlerinde fark edilirler.
Yazma Güçlüğü (Disgrafi)
 Sınıftaki yaşıtlarına göre yazması yavaştır.
 Harf, hece, noktalama, gramer yanlışları yapar.
 Bir kelimeyi birkaç parçaya bölerek yazar.
 En çok karıştırdıkları harf ve sayılar (b-d--,m-n,ı-i,gğ,g-y,ev-ve,2-5,6-9)
Aritmetik Güçlüğü (Diskalkuli)
 Dört işlemi yapmakta zorlanırlar.
 Problemin çözümüne gitmekte sıkıntı çekerler.
 Aritmetikte kullanılan bazı sembol , işaret, terimleri
anlamakta güçlük çekerler.
 Ev ödevi yapma alışkanlığı, yön kavramları, kaşık-çatal
kullanma gibi becerilerde de yaşıtlarına göre geridirler.
Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri
• Organik nedenler
– Beyin zedelenmesi
• Kalıtım
– Net değil
• Çevresel nedenler
– Niteliksiz öğretim ortamı
• Biyokimyasal bozukluklar
– Vitamin eksiklikleri
– Bazı boyalı yiyecekler
Öğrenme Güçlüğü olan bireylerin
özellikleri
• Öğrenme Özellikleri
- Akademik başarı, okuma-yazmada eksiklik
• Davranış Özellikleri
–
–
–
–
Dil ve konuşma güçlükleri
Algısal, algısal-motor güçlükler
Bilişsel süreçlerde güçlükler
Davranışsal ve toplumsal uyum güçlükler (aşırı hareket,
yerinde duramama, odaklanmama, özgüvensiz, içe kapanık)
• Sosyal/Toplumsal Özellikler
Duygu Davranış Bozukluğu Olan
Bireyler
• Eğitim performansını olumsuz etkileyen davranışsal ya da
duygusal tepkilerin uygun yaş, kültür ya da etnik normlardan
önemli farklılık göstermesi
– Gerginlik aratan durumlarlara verilmesi beklenenin ötesinde tepki
– Tutarlı (iki farklı yer)
– Genel eğitim önlemleri ile çözümlenemeyen
• Duygu ve davranış bozuklukları diğer yetersizliklerle birlikte
görülebilir.
• Şizofrenik bozukluklar, heyecan bozuklukları, kaygı bozuklukları
Duygu Davranış Bozukluğunun
Nedenleri
• Biyolojik nedenler
– Kişilik
• Çevresel nedenler
– Bebeklik !!
– Okula başladığında saldırgan davranışlar sergileme
– Arkadaşları tarafından reddedilme
Duygu Davranış Bozukluğu olan
bireylerin özellikleri
• Zeka ve Başarı
• Sosyal beceriler ve kişisel ilişkiler
– Kişisel ilişkilerde genellikle başarısız,
– Dostluk kurma ve sürdürmede güçlük
• Antisosyal davranışlar
–
–
–
–
–
Yerinde oturmamak
Sürekli şikayette bulunmak
Çevreyi rahatsız etmek
Öğretmeni umursamamak
Eşyalara zarar vermek
• İçedönük davranışlar
– Nedensiz korku ve mutsuz
Otizm Spektrum Bozukluğu
• İleri düzeyde ve karmaşık gelişimsel
yetersizliktir. Doğuştan var olabildiği gibi, üç
yaşa kadar olan dönemde de başlayabilir.
• <18 ay –tanı doğruluğu??
• Erkeklerde daha fazla görülür. Ancak kızlarda
daha olduğunda daha ileri düzeyde seyreder.
Otizm Spektrum Bozukluğunun Nedenleri
(tam olarak saptanamamıştır)
• Genetik Faktörler
– Bazı aileler
– Tek neden bu değil
• Beyin işlevlerindeki anormallikler
• Çevresel faktörler
–
–
–
–
Anne-baba kişilik özellikleri
Çocuk yetiştirme biçimi,
Etnik köken,
Eosyoekonomik durum
İlgili değil
• Aşılar
– Kızamık, kabakulak, kızamıkçık ???
Otizm Spektrum Bozukluğu olan bireylerin
özellikleri
• Bilişsel ve akademik
– Hafıza (ezber)
– Problem çözme becerileri
– Motivasyon
• İletişimsel özellikler
–
–
–
–
Dil gelişiminde gecikme
Yarısı ömür boyu hiç konuşmaz
Tekrarlama
Melodik ya da düz robotik
konuşmalar
– Vücut dilini kullanmazlar
– Söyledikleri ile jest ve mimikleri
birbirini tutmaz
– Akıcı konuşanlar karşılıklı
konuşmada zorlanır
• Sosyal, davranışsal ve
duyusal özellikler
 Öne arkaya doğru sallanma, el
çırpma
 Okula aynı yoldan gitmek,hep
aynı tabaktan yemek gibi
takıntılar
 Acıya karşı duyarsızlık ve
gülümseme, sevme ifadelerine
karşı duyarsızlık
Fiziksel yetersizliği/süreğen hastalığı
olan bireyler
Ortopedik yetersizlikler
• Kas,kemik, eklemlerde oluşan
iskelet sisteminin işlevini yerine
getirememesi sebebi ile oluşan
yetersizlikler
Sağlık yetersizlikleri
• Bireyin yaşadığı sağlık
sorunları nedeni ile günlük
yaşamını sürdürmede
güçlüklerle karşılaşması ve
tedavi-bakıma ihtiyaç duyması
– Kalp yetmezliği, astım, lösemi,
epilepsi, şeker hastalığı
Fiziksel yetersizliği/süreğen hastalığın
nedenleri
Doğum Öncesi
• Akraba evlilikleri
• Kan uyuşmazlığı
• Anne-baba yaşı
• İlaç-alkol uyuşturucu kullanımı
• Aşırı yorgunluk ve stres
Doğum Sırası
• Erken doğum
• Geç doğum
• Güç doğum
• Bebeğin gelişim biçimi
• Doğum sırasında yaşanan
travmalar
• Düşük ağırlıklı doğum
• Oksijensiz kalma
• Çoğul doğumlar
Fiziksel yetersizliği/süreğen hastalığın
nedenleri
Doğum Sonrası
• Hastalıklar
• Havale
• Yetersiz ve dengesiz beslenme
• Kazalar
• Olumsuz çevre koşulları
Fiziksel yetersizliği/süreğen hastalığı
olan bireylerin özellikleri
• Psikomotor gelişim
– Kas bozuklukları sonucu kollarda, bacaklarda uzunluk farklı, duruş
bozuklukları
– Küçük nesneleri yerden alma ve bırakma
• Zihinsel gelişim
– Kavramada eksiklik, rakamları tersine çevirme, matematik işlemlerinde
zorlanma, yazma problemleri
• Dil gelişimi
– Merkezi sinir sitemine bağlı alıcı dil-ifade edici dil de sorun var/bel çatlağı
ya da kaslarla ilgili ise sorun yok
• Sosyal gelişim
– Aşırı koruyucu ya da reddedici aile tutumu
– Toplumun acıması, arkadaşlarının alay etmesivb.
https://www.youtube.com/watch?v=llG2arf44L8