Chapter 4

Davranışın Nörobiyolojik Temelleri
Yrd.Doç. Dr. Abdullah BOLU
Arkadaşlar; davranış dediğimiz şey beyin işlevlerinin bir ürünü. Yalnızca
yürüme, nefes alma, gülümseme gibi basit motor davranışlar değil,
üzülme sevinme, düşünme, gibi karmaşık duygusal ya da bilişsel
davranışlar da beyin işlevlerinin bir ürünü. sinirbiliminin işi; davranışı,
beyin aktivitesi yönünden açıklamak. nörobiyolojinin temel soruları var
örn: beyin nasıl oluyor da tek tek milyonlarca sinir hücresini davranış
için yönetebiliyor? Bu hücreler çevreden başka insanların
davranışlarından nasıl etkileniyor? zihinsel süreçler beynin belli
bölgelerine özgü mü yoksa zihin dediğimiz şey tüm beynin genel bir
işlevi mi? eğer zihinsel süreçler beynin belli bölgesine özgüyse o
bölgenin anatomisi fizyolojisi ile özgül işlevi arasındaki bağlantı ne? Gibi
soruları var bu dersin amacı algı davranış duyum ne demek? bunlar
nerede gerçekleşiyor? sinir sisteminin işlevleri nelerdir? vs. Slaytı
okusanız yeter genel olarak aşina olduğumuz konular. Ek yerler
kutucuklarda.kolay gelsin
Sinir sisteminin görevi
 Çevreden duyusal bilginin alınması
 Alınan bilginin işlenmesi
 Uygun davranışsal tepkinin verilmesi
Kognitif fonksiyon:hafıza,muhakeme,hareketi planlama,görsel
algı,kavramsallaştırma gibi işlevleri içeren bir bütündür.
Aşağıdakilerden hangisi kognitif fonk. Değildir? Çıkabilir.
Uyarandan davranışa
 Uyarandan davranışa kadar geçen süreçte bilgi, sinir
sisteminde birçok işlemden geçer
 Beyin kendisine gelen uyaranları sinir hücreleri
arasındaki bağlantılar aracılığı ile düzenler ve motor
tepki geliştirir
 Bu arada duyusal sistemler yeni uyaranları algılamaya
hazır hale gelir
Algı-Davranış
Duyum
 Çevremizdeki ışık, ses, basınç gibi enerji
değişikliklerinin yani uyaranların duyu organlarındaki
reseptörler tarafından sinir akımı haline
dönüştürülerek beynimize ulaştırılmasına duyum denir
Duyumun algılanması kortekste
gerçekleşir.
Algı
 Sinir hücreleri aldıkları uyarıyı birincil duyusal kortekse
iletirler
 Duyusal korteksle diğer sistemler arasındaki bağlantı
alanları aracılığı ile bellekteki bilgilerle bütünleştirilir
ve tanımlanır
 Gelen uyaran anlamlı yaşantılara dönüştüğünde “algı”
adını alır
Uyaranla gerçek nesnesi arasında kopukluk olmasına ayrışma denir .Algı
problemleri ortaya çıkar .ya bütünleşmeri ya da ayrışmaları hastalık
doğurur
Davranış
 Algıya dönüşen uyarana hangi davranışsal tepkinin
verileceğine beynin yönetsel merkezi olan prefrontal
korteks karar verir
 Verilen karar uygulama merkezi olan premotor kortekse
aktarılır
 Bu alan kaslar aracılığı ile davranışı gerçekleştirir
Algıya dönüşen uyarana hangi davranışsal tepkinin verileceğine
beynin yönetsel merkezi olan prefrontal korteks karar verir.
kognitif fonksiyonların merkezidir. lezyonlarında davranış
değişikliği olur.
Sinir sisteminin yapısı
Nervous System
Central Nervous System
Brain Stem
Sinir sistemi, vücudun
elektrokimyasal iletişim ağıdır.hem
vücut içiyle hem de çevreyle
adaptasyonumuzu sağlar.beyin
çevreden gelen tüm sinyalleri
entegre eder ve bu sinyallere göre
davranışlarımızı belirler.çevremiz
sürekli değişir ve beyinde buna
kendini adapte eder buna
plastisite/esneklik diyoruz.
Peripheral Nervous System
Brain
Spinal Cord
cerebellum
Cerebral Hemispheres
Santral sinir sisteminin bölümleri
 Medulla spinalis
 Beyin sapı
 Serebellum
 Diensefalon
 Serebral hemisferler
Spinal kord
 Spinal kord duyu organları, deri, eklem ve
kaslardan aldığı bilgiyi beynin üst
merkezlerine, üst merkezlerden gelen
komutları da kaslara iletir
Beyin sapı:
Medulla, pons, ortabeyin




Baş, boyun ve yüzün duyusal girdilerini, motor kontrolünü
sağlar.
İşitme, denge, tat gibi özelleşmiş duyulara ait bilgilerin
giriş kapısıdır.
Parasempatik reflekslere aracılık ederek kardiyak output,
kan basıncı azalması, barsak hareketleri artışı, pupilla
daralması gibi etkinliklere neden olur.
Retiküler formasyon aracılığı ile organizmanın uyanıklılığını,
canlılığını sağlar.
Retiküler aktivatör sistem
Canlılık ve uyanıklığı sağlar.
Serebellumun işlevleri





Hareketin ince ayarı
Denge
Postür
Motor koordinasyon
Bilgi işleme
Psikiyatrik bozukluğu düşünülen
birinde serebellar bulgular da varsa
ayırıcı tanı için serebellar muayeneler
yapılır.yoksa serebellar rahatsızlıklar
psikotik hastalıklara sebep olmaz
Diensefalon
Orta beyin merkezleri
organizmanın dış ortama
uyumlu çalışmasını sağlayan
dengeleşim (homeostazis)
sistemlerini kapsar
 Talamus
 Hipotalamus
Talamus
 Koku dışındaki duyuların
giriş kapısı
 Uyaranların süzgeç görevi
 Duyusal bütünleştirme
 Motor bütünleştirme
Talamik infiltrasyon:gerekli
olan uyarıları kortekse iletip
gerksizleri süzmedir.bozuk
olması halinde kişi için her
şey uyaran hale
gelir.örnek:paranoyak kişiler
Hipotalamus
 Homeostasis ve üreme
 Endokrin sistemle bağlantıları aracılığı ile hormon
metabolizmasının düzenli işlemesini,
 Bağışıklık sistemi bağlantısı ile organizmanın savunma
sistemlerini,
 Otonom sinir sistemi bağlantıları ile iç organların
düşünmeye gerek kalmaksızın otomatik olarak
çalışmasını sağlar
Hipotalamus
 Beden ısısı
 Duygular (OSS kontrolü ile)
 Açlık
 Susuzluk
 Sirkadiyen ritm
 Hormonal süreçler
 Cinsel olgunlaşma
Hemisferler
 Korteks iki yarıdan oluşur.
 Sağ yarı soyut düşünceden, duygusal yaşantılardan, estetik
ve sanatsal yetilerden,
 Sol yarı akılcı düşünme, matematiksel yetenekler, analiz
yetisi ve dilden sorumludur
 Her bir yarı bedenin karşı yarısını yönetir
Serebral korteks
Komplike davranışlar serebral korteksin ince tabakası
olan gri maddede gerçekleşir.
Korteks beynin diğer bölümlerine beyaz madde aracılığı
ile başlanır.
Korteks alanının genişlemesi girus ve sulkuslar
tarzındaki kıvrımlaşma ile gerçekleşir.
Serebral korteksin işlevleri
 Duyusal bilginin, duygularla ilişkili olarak işlenmesi
 Düşünme
 İstemli davranış
 Dil
 Mantık yürütme
 Algı
 Bellek
Frontal lob
 Geleceği planlama,
 Akıl yürütme, problem çözme,
 Konuşma,
 Hareketin kontrolü,
 Dikkat,
 Soyut düşünme, yaratıcı düşünce,
 Karar verme
KİŞİLİK
İstemli hareket,kişilik,
zeka,konuşma.
Hasarında kendini
kontrol
edememe,düşünce
bozukluğu,aynı
hareketin
tekrarlanması,uygun
tepkiyi
öngörememe,işleyen
bellekte bozulmakişilik
değişikliği,planlama ve
sosyal kontrolde
bozulma
Temporal lob
 İşitsel uyaranların alınması ve tanınması
 Müzik
 Bellek
 Korku duygusu
Duyma,konuşma,hafı
za
Parietal lob
 Dokunma, basınç, ısı ile ilgili uyaranların
algılanması,
 Beden imajı, beden algısı,
 Derinlik algısı
 Ağrı
Duyma,konuşma,hafıza
Oksipital lob
 Görsel bilginin işlenmesi,
 Okuma

 Korteks birincil, ikincil ve çok biçimli ilişkilendirme (heteromodal
asosiyasyon) bölgelerini içermektedir.
 Birincil asosiyasyon alanı; duyusal ve motor bilginin ilk işlendiği
bölgelerdir. Görme için Brodmanın 17. alanı, işitme için üst
temporal girusta Heschl girusu, hareket için presentral girus.
 İkincil asosiyasyon alanı; görme ve işitme gibi birincil alana
gelen bilginin daha ileri düzeyde işlenmesini sağlar. Görme için
paryeto-oksipital bölgedeki 18. ve 19. alan, motor işlevler için
premotor alan (6.alan).
 Çok biçimli ilişkilendirme alanları; duyusal ve motor bilgilerin
duygusal ve güdüsel (motivasyonel) durumla bütünleştirilmesini
sağlar. İlişkilendirme alanları arasındaki etkileşimler biliş ve
bilincin oluşumunda rol oynamaktadır.
Heteromodal Asosiyasyon Korteksi
 Duyusal ve motor bilgilerin duygusal ve güdüsel
(motivasyonel) durumla bütünleştirilmesi
 İlişkilendirme alanları arasındaki etkileşimler biliş ve
bilincin oluşumu
Anatomik lokalizasyonu pek belli değildir.duyusal ve motor
bilgilerin duygusal ve güdüsel durumlarla bütünleştirilmesinden
sor0umludur.bunun sonucunda biliş ve bilincin oluşması
sağlanırarka ve ön olmak üzere iki tanedir.arka paryetetemporal
bölgede yer almakta ve göresel uzaysal konumlama konuşma ve
dikkat gibi işlevlerde yer alır. Örnek olarak prefrontal korteksmotor
planlama yargılama gibi işlevleri sağlar
KORTİKAL BÖLGELER ARASI İLETİŞİM VE DAVRANIŞ
Primer
Görme
Alanı
Dış
Dünya
Primer
İşitme
Alanı
Primer
Bedensel
Duyu Alanı
Görmenin Tek
Modaliteli
Asosyasyon
Alanı
İşitmenin Tek
Modaliteli
Asosyasyon
Alanı
Bedensel
Duyuların
Tek
Modaliteli
Asosyasyon
Alanı
Prefrontal
Heteromodal
Asosyasyon
Alanı
Limbik
sistem
Arka
Heteromodal
Asosyasyon
Alanı
Davranışlar
 Arka çok biçimli ilişkilendirme bölgesi;
paryetotemporal bölgede yer almakta ve görsel
uzaysal konumlama, konuşma ve dikkat gibi işlevlerde
rol alır.
 Ön çok biçimli ilişkilendirme bölgesi; prefrontal
kortekste yer alır ve motor planlama, yargılama gibi
işlevleri sağlar
 Limbik bölge; duygu ve bellekle ilişkili işlemleri
yürütür.
Arka Heteromodal Asosiyasyon korteksi
 Paryetotemporal bölgede yer almakta
 Görsel uzaysal konumlama, konuşma ve dikkat gibi
işlevlerde rol alır.
Arka heteromodal asosiasyon korteksinin sağ hemisferdeki hasarlanmaları
sonucu sağ parietal lob sendromu olurmekansal dikkat vizüospasyal
entegrasyon yapılandırma bozulur.klinik özellikleri slaytta sol hemisfer
yaralanmalarında gertsman sendromu oluşur
Arka Heteromodal Asosyasyon korteksi
1.
Sağ hemisferlerdeki hasarlanmalarda


“Mekânsal dikkat + Vizüospasyal entegrasyon + Yapılandırma”
bozulmasından oluşan Sağ Parietal Lob Sendromu: hasta
mentâl rotasyon yapamaz, alışılmadık perspektiflerden
baktığında cisimleri tanıyamaz, karşı mekân yarısına dikkat
edemez.
Ayrıca şunlar da görülebilir:







Anasognozi
Giyinme apraksisi
Yapılandırma apraksisi
Yol bulma güçlüğü
Bedeni cisimlere (yatağa, iskemleye vb.) göre ayarlama
zorluğu
Balint sendromu (simültanagnozi + optik ataksi + oküler
apraksi)
Mood ve motivasyonda bozulma
Arka Heteromodal Asosyasyon korteksi
2.
Sol hemisfer hasarlanmalarında
 “Anomi + Aleksi + Akalküli + Disgrafi + Parmak
tanıma bozukluğu + Sağ-Sol ayırdetme güçlüğü”
nden oluşan sendrom
 Son dört bulgudan oluşan Gerstmann Sendromu
(Her iki sendrom da, sözel işlemlemeyle ilişkili mültimodal
entegrasyonlarda çözülmeye bağlıdır.)
Prefrontal Heteromodal Asosiyasyon korteksi

Değişik kaynaklardan gelen uyaran girdilerini
taramak, ayıklamak, seçmek, birleştirerek
değerlendirmek anlam vermek, yeni düşünce, tasarım
ve kararlar oluşturmak gibi üst düzey bilişsel
işlevlerin bütünleştirildiği ve eyleme geçirildiği
alandır.

En yüksek entegratif işlevlerden sorumludur
Ders burda bitti.04.04.2017
DERS ARASI
Prefrontal korteks

Dorsolateral prefrontal korteks; yürütücü işlevlerden

Orbitofrontal korteks; dürtü ve duyguların
düzenlenmesinden

Medial prefrontal korkeks (ön singulat bölge); dikkat,
güdüleme ve bellek gibi süreçlerden sorumludur.
Prefrontal korteks
 Prefrontal korteksin zedelenmesi ile “frontal sendrom”
denilen ve birbirine karşıt gibi görünen iki tür klinik tablo
oluşur.
 Orbital bölgenin tahribinde; öfori, aşırı hareketlilik ve
topluma aykırı davranışlar
 Dorsolateral bölgenin tahribinde; apati, ilgisizlik, duygu
küntleşmesi, hareket ve eylem azlığı ve bilişsel işlevlerde
bozulma ya da azalma görülebilmektedir (demans, depresyon
ya da şizofreninin negatif bulgularına benzer)
Limbik sistem
Duyguların yaşanması ve
dışavurumunun düzenlenmesi ve
bellekle ilgili süreçlerden
sorumludur.
Singulat ve parahipokampal giruslar (limbik korteks), hipokampus,
amigdala, septal bölge, korpus mamillare, hipotalamıus ve ilişkili
talamik ve kortikal yapılar

WİLL

Bazal Gangliyonlar
 Dopaminerjik etkinliğin yoğun olduğu bölgedir.
 Derin beyaz cevherde yer alan, birbirleriyle yoğun bağlantıları olan
striatum (caudat ve putamen), nucleus acumbens, globus pallidus,
substansiya nigra ve subtalamik çekirdeklerden oluşur. Serebral
korteks ve talamustan girdiler almakta, omuriliğe ve talamus
aracılığıyla kortekte göndermektedir.
 Motor planlama, hareketin sıralanması ve kontrolünü sağlar.
Bazal Gangliyonlar
Bozukluklarında;
 Tremor, istemsiz hareketler, duruş ve kas tonusu değişiklikleri,
hareketlerde yavaşlama.
 Çeşitli nöropsikiyatrik, bilişsel ve davranışsal belirtiler
 Kaudat çekirdekte atrofi bulunan Huntington koresinde hareket
artışı, hezeyanlar ve depresyon görülür.
 Parkinson hastalığı S. Nigra’ daki nöronların bozukluğuna bağlıdır.
 Dopaminerjik azalma şizofreninin negatif bulgularına benzer.
Bazal
Ganglionlar
Hipokampus
 Öğrenme ve öğrenilenleri bellekte saklama süreçlerinin ana
merkezidir.
 İki taraflı tahribi ile demans olmaktadır.
 Alzheimer ve şizofrenide bu bölgelerde tahrip ya da işlev azlığı
olmaktadır..
Amigdala
 Duygusal yaşantılarla en fazla ilişkisi olan bölgedir.
 Duygusal bilgiye renk ve sosyal anlam verilmesini sağlar.
 Hem doğuştan, hem de sonradan öğrenilen duygusal yanıtların
düzenlenmesinde görev alır.
 Duyguların algılanmasında ve korkunun dışavurumunda önemlidir.
Sinir hücresi
 Kendisine gelen uyarıya hücre zarı üzerinde bulunan
elektriksel potansiyel farkında hızlı değişiklik ile 'yanıt'
verme özelliği nedeniyle “iletkendir”
 Kendisine gelen bilgiyle, hücrenin davranış özelliğini
değiştirebildiğinden “plastik”tir
Sinir Hücresi
 Hücre gövdesi
 Dentritler
 Akson
 Presinaptik uç
Sinir hücresi
Sinaps
 Bir sinir hücresinde oluşan
aksiyon potansiyeli, bir
sonraki hücreye sinaps
aracılığı ile aktarılır
Aksiyon potansiyeli
 Bir sinir hücresi
uyarıldığında ortaya çıkan
aksiyon potansiyeli, sinir
hücresinin akson adı verilen
yapısı boyunca sinaps son
ucuna kadar iletilir
Presinaptik uç
 Aksiyon potansiyeli son
uçtaki keseciklerde
depolanmış
nörotranmitterlerin
sinaptik aralığa
boşaltılmasını sağlar
Nörotransmitter
 Nörotransmitter adı verilen
kimyasal bilgi aktarıcılar,
reseptörler aracılığı ile
sinaptik iyon akışında
değişiklik oluşturarak bilgiyi
elektrik akımına dönüştürürler
Sinaptik geçiş
postsynapse
presynapse
Aksodendritik Sinaps
Aksosomatik Sinaps
Aksoaksonik Sinaps
Yolaklar
 Aynı türden nöronsmitter taşıyan nöronlar, birbirleriyle
bağlantı kurarak, bilgi işlemede özelleşmiş ağlar
kurarlar
 Her bir nörotransmitter yolağı bazı beyin bölgeleri
arasında bağlantı oluşturarak özgün işlevler
gerçekleştirir
NT yolları
DOPAMINE
ATTENTION
MOTIVATION
PLEASURE
REWARD
NOREPINEPHRINE
ALERTNESS
ENERGY
MOOD
ANXIETY
OBSESSIONS AND
COMPULSIONS
SEROTONIN
Stahl. Essential Psychopharmacology. 1996
Clinical correlates of neurotransmitter regulation of mood, cognition, and behavior
DOPAMİN

İşlevleri









Haz ve ödül sistemi
Pekiştirme
Motivasyon, güdülenme
Öğrenme
Dikkat
İşlem belleği
Eylem seçiciliği
Yenilik arayışı
Motor beceri kazanma

Yetersizliği






Haz almada yetersizlik
Motivasyon azlığı
Apati
Dikkatte azalma
Bilişsel yavaşlama
Fazlalığı


Psikozun alevlenmesi
Psikomotor aktivasyon
Noradrenalin (NA)

İşlevleri
 Farkındalık/ Uyanıklılık
 Enerji
 Dikkat, konsantrasyon
 Alarm sistemi
 Stres tepkileri

Yetersizliği









Letarji
Uyanıklıkta azalma
Dikkat azlığı
Konsantrasyon ve anımsama
sorunları
Bilgi işlemede yavaşlama
Çökkün duygudurum
Psikomotor yavaşlama
Halsizlik
Fazlalığı


Tremor
Taşikardi
Serotonin (5-HT)








Olgunlaşma, akılcı davranış
Ağrı algısı
Uyku-uyanıklık
Cinsel etkinlik
Stres tepkileri
Ön pitüiter hormonların düzenlenmesi
İştah düzenlenmesi
Beden ısısı düzenlenmesi
Asetilkolin (ACh)


LTP/LTD’u düzenlemek
Bellek
Gamma-aminobutyric acid (GABA)

Nöronların aşırı ateşlenmesini engelleme
Nörotransmitter-Davranış
Çevre
Ödül: Dopamin
Zamanlama: Serotonin
Eylem: Noradrenalin
Deneyim
Öğrenme: Asetilkolin
Nöropeptidler














Bradikinin
Beta-endorfin
Bombesin
Kalsitonin
Kolesistokinin
Enkefalin
Dinorfin
İnsulin
Gastrin
Substance P
Motilin
Vazopressin
Sekretin
Somatostatin














Nörotensin
Glukagon
Oksitosin
Prolaktin
Tirotropin
Angiotensin II
Galanin
Nöropeptid Y
Tirotropin-releasing hormone
Gonadotropin-releasing hormone
Growth hormone-releasing
hormone
Luteinizing hormone
Vasoactive intestinal peptide
Uyku peptidleri
Nöropeptidlerin özellikleri




Tek başlarına etkili değildirler,
nörotransmitterlerle birlikte yer alarak onların
salınımını düzenlerler, birlikte salınabilirler.
Ekzositozla büyük sekretuvar vezikül
membranından salınırlar.
Postsinaptik hücre membranında bunlara
ilişkin reseptorler de yer alır.
Geri alınmazlar, bir kez kullanılırlar.
Nöropeptidlerin işlevleri

Duyusal algıyı ve duyguları module eder.

Ağrının algılanmasını sağlar.

Stres tepkilerini düzenler.

Beden ısısı, sirkadiyen ritmi, iştahı düzenler.
Sinaps sonrası
Sinaps sonrası olaylar
Ion Channels
Gs
Adenyl
cyclase
Receptor
Ca++
cAMP / Second Messengers
PKA / protein kinases
Ca dependent
kinases
Change in
Gene Expression
Adaptations in neural function
CREB
Target Genes
BDNF
Ref: Nestler, Eric - Molecular Biology of Addiction. Am J of Addictions 10:201-217, 2001
Soru
 Hangisi motor davranışın gerçekleştirilmesinden
sorumludur?
a) Amigdala
b) Hipokampus
c) Talamus
d) Oksipital korteks
e) Bazal gangliyonlar
Soru
 Hangisi beyinde sinaptik iletiyi yavaşlatır?
a) Dopamin
b) Asetilkolin
c) GABA
d) Noradrenalin
e) Serotonin