2. Hafta

Basınç ve Rüzgarlar
17-21 şubat
ATMOSFER BASINCI
○ ATMOSFER BASINCI:Atmosferdeki gazların
yeryüzüne uyguladığı basınca denir.
○
BAROMETRE ile ölçülür.
○
İZOBAR EĞRİLERİ : ile aynı basınç
değerlerine sahip noktaların birleştirilmesiyle elde
edilen çizgilerdir.
2
ALÇAK BASINÇ ÖZELLİKLERİ:
○ 1)Dikey hava hareketleri yükselici özellik gösterir.
○ 2)Yatay yönlü hava hareketleri çevreden merkeze
doğrudur.KYK de saat yönünde(sağa) ,GYK de saat
yönünün tersine(sola) sapma gösterir.
○ 3)Alçak basınç alanlarında hava kütleleri
yükseldiğinden hava soğur ve içindeki nemi
yoğunlaştırarak bulutları ve yağışları oluşturur bu
yüzden alçak basınç alanlarında gökyüzü kapalı ve
yıllık yağış miktarı fazladır.
3
Dikey yönlü alçak basınç hareketi
4
Yatay yönlü alçak basınç
hareketi
5
YÜKSEK BASINÇ ÖZELLİKLERİ:
○ 1) Dikey yönlü hava hareketleri alçalıcı özellik
gösterir.
6
2) Yatay yönlü hava hareketleri merkezden çevreye
doğru olur.KYK de saat yönünde (sağa),GYK de
(sola) sapma gösterir.
7
○ 3) Yüksek basınç alanlarında hava kütleleri
alçaldığından ısınır ve içindeki nem
yoğuşmaz bu yüzden buralarda genellikle
gökyüzü açık yıllık yağış miktarı azdır.
8
BASINCIN DAĞILIŞINI
ETKİLEYEN FAKTÖRLER:
○ SICAKLIK (TERMİK ETKENLER):
○ Herhangi bir yerde sıcaklığın artmasıyla hava molekülleri
uzaklaşır.genişleyip hafifleyen hava kütlesinin yere yaptığı
baskı azalır ,yani alçak basınç alanı oluşur.bu merkezlere termik
alçak basınç merkezi adı verilir.
○ Sıcaklığın düşmesiyle hava kütlesi yoğunlaşır ve ağırlaşarak
alçalır alçalan hava kütlesi yere yaptığı baskı arttığından termik
yüksek basınç merkezi olusur.
9
2) YERÇEKİMİ:
○
○
○
○
Yer çekimi yükseklere çıktıkça ve ekvatora gittikçe azalır.
3) YÜKSELTİ:
yükseldikçe hava basıncı azalır.sebebi ise yükseklere çıktıkça
atmosfer yoğunluğunun ve kalınlığının azalması.
4) DÜNYANIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDAKİ HAREKETİ
(DİNAMİK ETKENLER):
Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak ortaya
çıkan savrulma ve merkez kaç kuvveti hava kütlelerinin bazı
enlemlerde yığılıp sıkışmasına bazı enlemlerde de yükselerek
genişlemesine neden olur.
10
RÜZGÂRLAR
Rüzgar: Basıncın yüksek olduğu alandan basıncın alçak olduğu
alanlara doğru olan yatay hava hareketine rüzgar adı verilir.
○ Rüzgarın esme hızını etkileyen faktörler :
○
1) Basınç farkı: Basınç farkı artıkça rüzgarın hızı da artar.
11
2) Basınç merkezleri arsındaki uzaklık: Basınç farkları aynı olan
fakat birbirinden farklı uzaklıklarda bulunan noktalar arasında
rüzgar hızı farklıdır.yakın noktalar arsında rüzgar hızı fazlayken
uzak noktalar arasında yavaşlar.
12
3) Dünyanın dönmesi: dünya dönmesiyle rüzgar yönlerinde
sapmalar meydana gelir bu sapmalar da rüzgar hızını
azaltır.
4) Sürtünme:yer şekillerinin engebeli ve bitki örtüsünün gür
olduğu arazilerde rüzgar hızı azalır .
13
RÜZGAR YÖNÜNÜ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
1) Basınç merkezlerinin konumu: rüzgar her zaman yüksek
basınçtan alçak basınca doğru eser.
2) Dünyanın dönmesi: dünya kendi ekseni etrafında
dönerken rüzgarlar basınç merkezleri arasında en kısa
mesafeyi izler.
3)Yer şekilleri: dağ sıraları ,vadiler ,boğazlar rüzgarın
yönünü değiştirir.
14
RÜZGAR ÇEŞİTLERİ
A) SÜREKLİ RÜZGARLAR
1) Alizeler: 30 ᵒ enlemlerindeki dinamik basınç kuşaklarından
ekvator çevresindeki termik alçak basınç kusaklarına doğru
esen rüzgarlardır.
2) Batı rüzgarları: 30ᵒ enlemlerindeki dinamik yüksek basınç
alanından 60 ᵒ enlemlerindeki dinamik alçak basınç alanına
doğru esen rüzgarlardır.Başlangıçta sıcak ve kuru olmalarına
rağmen denizler üzerinden geçerken bünyelerine nem alırlar ve
orta kuşağın batı kıyılarına bol yağış bırakırlar.
3) Kutup rüzgarları:kutuplardaki termik yüksek basınç
alanlarından60 ᵒ dinamik alçak basınç alanlarına doğru eserler
soğuk ve kurudurlar.60 ᵒ enlemlerinde batı rüzgarlarıyla
karşılaştıklarından cephe yağışlarına sebep olur.
15
MEVSİMLİK RÜZGARLAR: Geniş kara ve denizlerin
bulunduğu bölgelerde kara ve denizlerin mevsimlere göre
farklı ısınıp soğumasından doğan basınç farkının neden
olduğu rüzgarlardır.
1) Yaz musonları: Yaz mevsiminde karalar komşu olduğu
denizlere göre daha çok ısındığından termik alçak
basınç alanıdır denizler ise termik yüksek basınç
alanıdır. Bu yüzden denizlerden karalara doğru nemli
rüzgârlar eserler. Özellikle Hindistan ve Güney Doğu
Asya’ya bol yağış bırakırlar.
2) Kış musonları: Kışın karalar hızlıca ve daha fazla
soğuduğundan yüksek basınç alanı haline gelir karalara
komşu denizler ise karalar kadar soğuyamadığından
basıncı düşük olurlar. Karalardan denize doğru soğuk
ve kuru olarak eser.
16
YEREL RÜZGARLAR: Esiş süresi kısa ve etki
alanı dardır.
Meltemler: Gün içinde meydana gelen sıcaklık farkı sonucu oluşur.Hızı
azdır.
1) Deniz ve kara meltemi:gündüz karalar daha çok ısındığından alçak
basınç alanı denizler ise yüksek basınç alanıdır sonuçta denizden
karaya rüzgar eser buna deniz meltemi denir.
Gece ise karalar denizlere oranla daha hızlı soğur sonucunda karalar
yüksek basınç alanı oluşur ve karadan denize doğru rüzgar eser
buna kara meltemi adı verilir.
2) Vadi ve Dağ meltemi:gündüz dağ dorukları nem az olduğundan
dolayı vadilerden daha erken ısınır buralar alçak basınç alanı olur
vadiler daha serin olduğundan vadiden dağa doğru rüzgar eser buna
vadi meltemi denir.Geceleri ise dağ dorukları vadilerden daha çabuk
soğur vadiye göre dağ dorukları yüksek basınç alanlarıdır dağ
doruklarından vadiye esen rüzgara da dağ meltemi adı verilir.
17
Sıcak yerel rüzgarlar:
Föhn Rüzgarları: Dağ yamacı boyunca yükselen hava
kütlesi her 200 metrede 1 ᵒ soğur .Belli yükseklikte ise
yağış bırakır diğer yamaca geçtiğinde ise kuru haldedir
kuru havanın çabuk ısınıp soğumasından ve sürtünmenin
de etkisiyle her 100 metrede 1ᵒ ısınarak alçalır.
Siroko:Büyük sahra çölünden kuzey Afrika ve Güney
İtalya’ya doğru esen sıcak ve kuru rüzgarlardır. Bu rüzgara
İspanyada leveche , Tunusta chili denmekte.Akdeniz
üzerinden geçerken bünyesine nem alır bunu İspanya
,Fransa,Libya kıyılarına yağış olarak bırakır.
Hamsin:Büyük Sahra Çölünden Mısır ve Libya üzerine doğru
esen sıcak kuru ve toz yüklü rüzgarlardır.
18
Soğuk yerel rüzgarlar:
Bora: dalmaçya kıyılarında Dinar Alplerinden Adriyetık
denizlerine doğru eser.
Mistral: ispanya ve Fransada kuzey ve kuzey batıdan
akdenize doğru esen ruzgarlar.
Krivetz (kriviç) : Romanyada kuzeydoğudan Aşağı Tuna
Ovasına doğru eser
19
Tropikal rüzgarlar:
○ Sıcak kuşakta ve daha çok okyanuslar üzerinde
oluşan rüzgarlardır.çok büyük hızla eserler hızı
saati 300 – 500 km’yi bulur.
20