SANAYİLEŞME Sanayileşme Nedir?

SANAYİLEŞME
Sanayileşme Nedir?
Sanayileşme, bir ülkenin sanayi üretimi,
istihdam, üretim ölçeği, sermaye yoğunluğu ve
teknoloji gibi ekonomik sistemini temel
göstergelerinde zaman içinde meydana gelen
olumlu değişimlerdir.
SANAYİLEŞME – KALKINMA
İLİŞKİSİNDE NEOKLASİK GÖRÜŞ
Neoklasik yaklaşımın kalkınma ve
sanayileşmeye bakışı, birbirleriyle son
derece yakın ilişkide olan iki temel
kuvvet üzerine kuruludur: fiyat
mekanizması ve piyasa mekanizması.
Piyasa fiyat sinyalleri vasıtasıyla her
zaman iyi çalışmayabilir ancak sonuçta
kendi kendine bu sorunu çözecek
etkinlik
sağlayıcı
mekanizmalara
sahiptir.
SANAYİLEŞME – KALKINMA
İLİŞKİSİNDE YAPISALCI GÖRÜŞLER




Kalkınma sanayi ile birlikte gerçekleştirilecek
büyük bir yapısal dönüşümdür
AGÜ’lerin hem arz hem de talep yapılarındaki
düşük fiyat esneklikleri nedeniyle, bu ülkelerde,
kaynak dağıtım mekanizması olarak fiyatları
kullanmak doğru olmayabilir, sağlıklı sonuçlar
vermeyebilir
Kaynak dağıtım mekanizmasının ve yapısal
değişimin sağlıklı işleyebilmesi için, planlama
önemlidir
AGÜ’lerin izledikleri ticaret modellerinde önemli
değişiklikler yapılmalıdır
SANAYİLEŞME – KALKINMA
İLİŞKİSİNDE KALKINMACI DEVLET
YAKLAŞIMI

Özellikle Güney Kore, Japonya
gibi devletlerden esinlenerek
uygulanmış bir yaklaşımdır.

Bu yaklaşımda, devlet yanlış
fiyatlama
politikası
yoluyla
(düşük ya da yüksek fiyatlama)
ekonomide kalkınmayı amaçlar..

Xij
j
Xj
İleri ve Geri Bağlantı Hesaplamaları
burada, Xij söz konusu malın Xj birim üretiminde kullanılan i girdisinin
birim miktarını göstermektedir.
burada, SXij söz konusu i girdisinin toplam ara talebini ve Zi bu girdiye
olan toplam (nihai + ara) talebi göstermektedir.
SANAYİLEŞMEDE KAMUNUN
MÜDAHALE NEDENLERİ
Piyasa aksaklıkları ve kamu müdahalesi dört ana başlık
altında incelenmektedir:
1.
2.
3.
4.
Eksik Enformasyon
Dışsallıklar
Anti-tekel mekanizması
Yapısal unsurlar
SANAYİLEŞMEDE PLANLAMA
Planlama bir ekonomide hızlı ve radikal değişikliklerin
teşvik edilebilmesi için belli bir ekonomik model takip
edilerek hükümetlerin piyasa üzerinde bilinçli olarak
ekonomik
ve
sosyal
faaliyetleri
yürütmesidir.
PLANLAMA TÜRLERİ





Kısa vadeli planlar
Orta vadeli planlama
Uzun vadeli planlama
(perspektif planlar)
Acil planlar
Konjonktürel planlar
Basit Bir Girdi-Çıktı Tablosu Örneği
Toplam aramalı
kullanımı
Nihai mal
kullanımı
Toplam
kullanım
30
90
160
250
80
20
110
90
200
0
20
10
30
50
80
Toplam alımlar
30
140
60
230
Emeğe ödemeler
200
30
16
Sermayeye
ödeme
Toplam çıktı
20
30
4
250
200
80
1
2
3
Tarım
Sanayii
Hizmetler
1
20
40
2
10
3
Katma değer = GSMH = 300
530
AGÜ’lerin planlama deneyimlerinde 1960’larda kullanılan Harrod-Domar tipi modellere
karşı, 1970’lerden itibaren ekonometrik modellerin kullanılması gündeme gelmiştir. Bu tür
modellerde kullanılan, Hicks ve Lange tarafından geliştirilen Keynesyen çerçevedir.
Ct = a0 + a1Yt + a2rt + ut
It = b0 + b1Yt + b2rt + vt
Yt = Ct + It
Mt = c0 + c1Yt + c2rt +zt
Ct: tüketim harcamalarını;
It: sermaye oluşumunu;
Yt: milli gelir;
rt: fazi oranı;
Mt: para arzı (egzojen ve sistem dışında
belirlenmekte);
t: zaman;
ut, vt, zt hata terimlerini göstermektedir.
Ekonominin daha kapsamlı bir şekilde açıklanabilmesi için, ilk geliştirilen bu tür
modellerden daha sofistike modellerin yapılması gereği ortaya çıkmıştır. Bunlara örnek
olarak Klein-Goldberger modeli olarak da bilinen modeli gösterebiliriz:
Ct = a0 +a1 [ (Yt -Tt) / pt ] + a2Ct-1+ u1t
It = b0 + b1 (Yt-1 / pt-1) + b2Kt-1 + b3rt-1 + u2t
Ft = c0 + c1 [ (Yt- Yt-1) / pt ] + c2Ft-1 + c3 (pft / pt) + u3t
Et = d0 + d1Twt + d2 (pet / pt) + u4t
(Yt/pt) = Ct + It - Ft + Et + Gt
Tt= e0 + e1Yt + u5t
It= Kt - Kt-1
(Yt/ pt) = g0 + g1Lt + g2Kt + u6t
pt = h0 + h1[ wtLt / (Yt/ pt) ] + h2 (pft/pt) + u7t
(wt -wt-1)/wt-1 = j0 + j1 (Nt-Lt)/Nt + j2 (pt -pt-1)/pt-1 + u8t
Nt = k0 + k1 (Nt-Lt) + k2 wt/pt+ u9t
Mt/pt = l0 + l1 (Yt / pt) + l2rt + u10t
pe = m0 + m1pt + u11t
Modeldeki Endojen Değişkenler:
C: reel tüketim harcamaları;
Y:cari fiyatlarla milli gelir;
T: vergiler;
p: genel fiyat düzeyi endeksi;
I:net reel yatırım;
K:reel sermaye stoku;
r:faiz oranı;
F: reel ithalat;
R:reel ihracat;
pe:ihracat fiyatları;
L: istihdam;
w: ücret oranı;
N:işgücü arzı.
Modeldeki Egzojen Değişkenler:
pf: ithalat fiyatları;
Tw: dünya ticaret hacmi;
G: reel kamu harcamaları;
M: para arzı.
KAMU İKTİSADİ GİRİŞİMLERİ
(TEŞEBBÜSLERİ) – KİT’LER
Kamu iktisadi girişimleri (teşebbüsleri – KİT) olarak
anılan
kuruluşlar,
kamunun
sermayesinin
tamamına veya yarısından fazlasına sahip olduğu
ya da diğer yollarla, kamunun ve/veya diğer kamu
tüzel kişilerinin yönetimine, yönetim organları
yoluyla egemen oldukları girişimlerdir.
Merkezi Hükümet Harcamalarının Payı, GSYİH’nın Payı Olarak, 1995
Çin
Hindistan
Meksika
Şili
Rusya
Türkiye
ABD
9.4
16.1
16.8
19.2
22.2
22.8
22.9
Japonya
Almanya
İngiltere
İsveç
Fransa
Hollanda
23.8
33.8
41.8
45.0
46.4
50.8
Kaynak: http://www.worldbank.org/depweb/beyond/wren/wnrbw_11.pdf (erişim tarihi:
3.3.2007)
KİT’lerin GSYİH ve Gayri Safi Yurtiçi Yatırımlar içindeki Payı, % (1986-1991)
GSYİH
Gayri Safi Yurtiçi Yatırımlar
Düşük,gelir Grubu Ülkeler
14
28
Orta-gelir Grubu Ülkeler
9
17
Yüksek-gelir Grubu Ülkeler
8
13
Kaynak: http://www.worldbank.org/depweb/beyond/wren/wnrbw_11.pdf (erişim tarihi: 3.3.2007)
SANAYİLEŞME VE DIŞ TİCARET
...ülkeler en ‘iyi’ neyi üretebiliyorlarsa o malda
uzmanlaşıp, üretmeye devam etmeli, diğer
malların üretimini diğer ülkelere bırakmalıdırlar.
Böylece ülkeler ticaret yapmadıkları zamanki reel
üretim, gelir ve tüketim düzeyinden daha yüksek
bir düzeye erişebileceklerdir. Bunun adına
ticaretten doğan kazanç denir.
Ticaretten Doğan Kazanç ve
Hecksher-Ohlin Teorisi
Her ülke, görece daha düşük nispi fiyatla üretebildiği malda
uzmanlaşıp, o malda karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olur ve
böylece o malın ihracatına yönelir.
Bu aynı zamanda artan fırsat maliyetleri ile ticaret yapıldığını
işaret etmektedir.
Ülkelerin bu şekilde uzmanlaşmaları her iki ülkede nispi mal
fiyatları birbirine eşitlenene kadar devam edecek ve bu noktada
iki ülke arasındaki ticaret dengede olacaktır.
Artan Maliyetler Altında Ticaretten Doğan Kazanç
Kaynak: Dominick Salvatore (2001) International Economics, NY: John Wiley & Sons,
s.69
Heckscher-Ohlin Modeli
Kaynak: Dominick Salvatore (2001) International Economics, NY: John Wiley & Sons,
s.131
Sanayileşmede Ticaret Politikaları
İthal İkamesine Yönelik (İçe Dönük)
Sanayileşme Stratejisi
 İhracata Yönelik Sanayileşme Modeli

İthal İkamesine Yönelik Sanayileşme Stratejisi
İthal ikamesine yönelik sanayileşme stratejisi
(İİS), ülkelere nihai malları ithal etmek yerine
yurtiçinde üreterek hem döviz tasarrufu hem de
sanayileşerek kalkınma imkanını sunan bir
politikadır..
İthalatçı Ülkenin Koyduğu Tarife Sonucu Ortaya Çıkan
Fayda ve Maliyet
Kaynak: Paul R. Krugman and Maurice Obstfeld, (2000) International Economics s. 196
Denge Döviz Kuru ve Aşırı Değerlenmesi
Seçilmiş Ülkelerde İmalat Sanayiinde Etken Koruma Oranları
Ülke
Yıl
% Ülke
Yıl
%
Ülke
1974
37
Şili
Yıl
%
1967
217
Etiyopya
1970
125 Tayland
Kenya
1967
92 Bangladeş
1976-77
144
Kolombia 1969
35
Tanzanya
1966
116 Hindistan
1968-69
125
Jamaika
1978
50
Gana
1972
105 Pakistan
1963-64
271
Meksika
1960
16
Nijerya
1979
40 Sri Lanka
1970
118
Uruguay
1968
300
Senegal
1972
70 Mısır
1966-67
42
Bolivya
1970
54
G Kore
1968
13 Türkiye
1970
90
Endonezya
1975
30 Yugoslavya
1970
28
Tayvan
1969
14
Malezya
1965
- 6 Arjantin
1969
112
Singapur
1967
4
Filipinler
1965
61 Brezilya
1966
68
İsrail
1968
76
1979 (1981) 75 (181) Peru
Kaynak: John Weiss (1988) Industry in Developing Countries. Theory, Policy and
Evidence, London: Routledge, s. 192 Tablo 5.4
Seçilmiş Ülkelerde Tarımdaki Etken Koruma Oranları
Ülke
Yıl
% Ülke
Yıl
%
Ülke
Yıl
%
Kenya
1974 - 19 G Kore
1978
57
Türkiye
1978
40
Malavi
1977
Malezya
1973
20
Tunus
1973
50
Tanzanya
1979 - 45 Filipinler
1974
18
Şili
1967
-5
Kamerun
1977 - 64 Tayland
1973
-7
Arjantin
1969
- 13
Gana
1979 - 90 Pakistan
1975
- 30
İsrail
1968
48
0
Kaynak: John Weiss (1988) Industry in Developing Countries. Theory, Policy and
Evidence, London: Routledge, s. 194, Tablo 5.5
İhracata Yönelik Sanayileşme Modeli
Neoklasik iktisadın İİS stratejisine yöneltmiş olduğu temel
eleştiri, korumacılığın piyasada sapmalara ve aksamalara neden
olacağı; ayrıca tüketim mallarının ikamesi şeklindeki ‘kolay’
aşama geçildikten sonra, yurtiçi piyasanın genişlemesiyle
büyümenin azalmaya başlayacağı, şeklindedir.
Bunun için önerilen çözüm yolu ihracata yönelmektir...
Ticaretin Engellenmesi
İhracat Desteklemesinin Etkileri
İhracattaki Büyüme ve GSMH Büyümesi (%)
“Dengeli” (Nötr) Ticaret Teşvikleri Uygulayan Ülkeler
Dünya
Brezilya
Hong Kong
G Kore
Malezya
Singapur
Grup Ort.
Dönem
1960-73
1968-73
1962-73
1960-73
1965-73
1965-73
İhracat
8.1
13.6
13.6
14.0
8.8
12.6
12.3
GSMH
5.0
11.2
10.1
8.9
7.1
12.7
9.6
Dünya
Şili
Hong Kong
G Kore
Malezya
Singapur
Grup Ort.
Dönem
1973-81
1975-80
1973-81
1973-81
1973-81
1973-81
İhracat
3.8
12.0
8.5
15.7
4.2
12.1
9.5
GSMH
2.5
7.5
9.1
8.8
7.3
8.0
7.6
İthal İkamesine Yönelik Sanayileşme Stratejisi Uygulayan Ülkeler
Arjantin
Şili
Gana
Hindistan
Pakistan
Türkiye
Grup Ort.
1960-73
1960-68
1961-73
1960-73
1960-73
1960-73
4.0
3.7
1.5
3.0
2.9
7.3
3.9
4.1
4.4
2.7
3.5
6.2
5.9
4.5
Arjantin
Gana
Hindistan
Pakistan
Sudan
Türkiye
Grup Ort.
1974-81
1973-81
1973-78
1974-81
1974-81
1973-80
5.3
7.7
6.4
2.6
0.3
3.7
0.4
-2.4
5.1
5.4
3.8
4.0
3.7
Kaynak: http://www.lehigh.edu/~bm05/research/OOD.205.htm (erişim tarihi: 13.3.2007)
Ticaret Politikası ve Yıllık Kişi Başına Reel GSYİH Artışı (%)
1963-73
1973-85
1986-92
Güçlü Dışa-Dönüklük
6.8
8.0
7.5
Ilımlı Dışa-Dönüklük
4.8
4.3
4.8
Ilımlı İçe-Dönüklük
3.8
4.4
2.4
Güçlü İçe-Dönüklük
1.6
2.3
2.5
Kaynak: www.lehigh.edu/~bm05/research/OOD.205.htm (erişim tarihi: 13.3.2007) ve
IMF (1993) World Economic Outlook 1993, Washington D.C.