kan transfüzyonu ile bulaşan viral enfeksiyonlar
advertisement
KAN TRANSFÜZYONU İLE BULAŞAN VİRAL ENFEKSİYONLAR: ‘’ ‘’DİĞER VİRUSLAR:BULAŞ VE TEDAVİ’’ Dr. Emel Yılmaz UÜTF Enfeksiyon Hastalıkları ve Kl Mikrobiyoloji AD 1 Kan Transfüzyonuna Bağlı Komplikasyonlar • • • • • Yanlış kan transfüzyonu Akut transfüzyon reaksiyonu Geç transfüzyon reaksiyonu En fazla viral Akut akciğer hasarı enfeksiyonlar Transfüzyonla ilişkili enfeksiyonlar 2 Kan ve Kan Ürünleri İle Bulaşan Enfeksiyonlar-Ortak Özellikleri • • • • • • Uzun kuluçka süresi Latent enfeksiyon Asemptomatik seyir Taşıyıcılık Pencere dönemi Kan ve ürünlerinin saklanması sırasında etkenlerin canlılığını sürdürmesi 3 Enfeksiyöz Komplikasyonlar HAV HBV Parazitler HCV HDV HEV? HGV TTV, SENV CMV Mantarlar EBV HIV-1,2 HTLV-1,2 Bakteriler Parvovirus B19 Colorado kene ateşi virusu HHV-6, 7 HHV-8 Vesivirus Virüsler Dengue virusu …….. 4 Chamberland ME. CID 2002; 34: 797-805 5 Hepatit A Virusu Picornaviridae ailesinden bir RNA virüsüdür Ancak, Normalde fekal-oral bulaşır Düşük düzeyde de olsa vireminin Taşıyıcılık dönemi yok ortalama 95 gün (36-391 gün) sürdüğü Viremi, semptomlar ortaya çıkmadan Bildirilmiş 2 hafta önce başlıyor Transfüzyon sonrası hepatit riski düşük Risk <1/1.000.000 Stramer SL. Vox Sanguinis 2004; 87 (Suppl.2): 180-3. Weisfuse TB. J Infect Dis 1990 6 Hepatit A Virusu • Yeni enfekte, asemptomatik donörden yapılan kan transfüzyonu ile bulaşabilir • Rutinde taramaya gerek yok • Ateş yüksekliği, GIS semptomları olanlardan kan transfüzyonu yapılmamalı 7 Hepatit A Virusu Body Fluids Dışkı Serum Tükrük İdrar 100 102 104 106 108 1010 /mL Viral Hepatitis and Liver Disease 1984;9-22 J Infect Dis 1989;160:887-890 8 Tahan V et al. Ann Academiae Med Bialostocensis 2003; 48: 11-7. 9 Hepatit D Virusu (HDV) Defektif RNA virusudur Bulaş; parenteral ve cinsel temas ile olur HBV varlığında enfeksiyöz özellik kazanır Kan donörlerinde HBs Ag negatif bulunması ekarte etmek için yeterli 10 HDV Türkiye orta endemisitede yer almakta 1980-1990 arasında anti HDV %4,1 iken 2001’de %2,1’in altına inmiştir 11 Hepatit E Virusu (HEV) • Caliciviridae ailesinden zarfsız RNA virusudur • Oral-fekal bulaşır • % 0,5-%4 mortal seyredebilir (özellikle gebelerde) • Viremi 15-25 gün sürüyor • Kan transfüzyonu ile bulaş nadir de olsa bildirilmiş 12 Hepatit G Virusu (HGV) • Flaviviridae ailesinden zarflı RNA virusudur • Fekal-oral, parenteral, vertikal, cinsel temas ile bulaşır • Genelde asemptomatiktir • Geçici kendini sınırlayan, hafif karaciğer enzim yüksekliği ile seyreden hepatit yapabilir • Viremi 13-17 yıl kadar devam ediyor 13 HGV-kan donörlerindeki prevalans • HGV RNA – Avrupa ve Amerika’da %1-4 – Asya ve Afrika’da %1-33 • Türkiye’de; – HGV RNA %1,9 (525 kan donörü) Pasha A. Yeni Viral Hepatitler. Viral Hepatit 2005 14 TT Virus • Circoviridae ailesinden zarfsız DNA virusudur • İlk kez Japonya’da tanımlanmış • Parenteral, cinsel temas, vertikal ve oral yolla bulaşır • Özellikle Afrika ve Brezilya’da yüksek • Plazma ve periferik kan mononükleer hücrede persiste eder 15 TTV-kan donörlerindeki prevalansı • Diğer ülkelerde TTV prevalansı; – %1,9-86,6 • Türkiye’de çeşitli çalışmalarda; – %4,5-51,6 • Avşar ve ark kan donörlerinde yaptıkları çalışmada – TTV DNA %20 pozitif bulmuşlar Pasha A. Yeni Viral Hepatitler. Viral Hepatit 2005 Avsar M et al. 6 th Mediterranean Medical Congress, 2000 16 SEN-V • Circoviridae ailesinden bir DNA virusudur • SENV A-I genotipleri var • Parenteral bulaşır • Transfüzyon ile geçiş genotip D ve H’de gösterilmiştir • Viremi %45 olguda yaklaşık 1 yıl, %13 olguda 12 yıl sürer 17 SEN-V kan donörlerinde prevalansı • Ülkemizde; – Bulut ve ark 200 kan donöründe • SENV-D %10,5 • SENV-H %14,5 • SENV-D ve H %2,5 • Diğer ülkelerde; – ABD’de %1,8 – Japonya’da %10 – Almanya’da %16,8 Pasha A. Yeni Viral Hepatitler. Viral Hepatit 2005 Bulut Y ve ark. XXXII Türk Mikrobiyoloji Kongresi, 2006 18 HGV, TTV, SEN-V • • • • Son 10 yılda tanımlandılar Transfüzyon ile bulaşırlar Klinik önemi? Hepatit etiyolojisindeki rolleri sorgulanmaktadır • Rutin uygulamada tarama testi yapılmıyor 19 Human Herpes Virus-6 • Herpesviridae ailesinden zarflı DNA virusudur • Bulaş; Solunum yolu ve oral sekresyonlar, anne sütü, vertikal yol ile olur • Çocukların eksantema subitum etkenidir • Latent enfeksiyon yapar • B lenfosit ve CD4 T lenfositlerde gösterilmiştir • KİT alıcılarında intersistiyel pnömoni yapabilir 20 HHV-6 • Kan transfüzyonu ile ilişkisi ? • Kan donörlerinde %17-90 pozitif bulunmuştur • Buruk ve ark; – Kan donörlerinde HHV-6 DNA %7,1 (+) bulmuşlar (126 donör) Buruk CK ve ark. XXXII. Türk Mikrobiyoloji Kongresi, 2006 21 Human Herpesvirus 8 (HHV-8) • Herpesviridae ailesinden zarflı DNA virusudur • Kan mononükleer hücrelerinde latent formda bulunur • Bulaş; Parenteral (özellikle damar içi uyuşturucu kullananlar), cinsel temas, oral sekresyonlarla bulaşır 22 Human Herpesvirus 8 (HHV-8) • Kaposi sarkomundan sorumludur • Kan transfüzyonu ile bulaşabilir • Plazma ve deriveleri ile bulaşın olmadığı düşünülmektedir 23 Hladik W et al. NEJM 2006; 355: 1331-8. 24 Human Herpesvirus 8 • Buruk ve ark; – Kan donörlerinde HHV-8 DNA %0 bulmuşlar (126 donör) Buruk CK ve ark. XXXII. Türk Mikrobiyoloji Kongresi, 2006 25 Human Parvovirüs B19 • Parvoviridae ailesinden zarfsız tek sarmallı DNA virüsüdür • Bulaş; Solunum yolu sekresyonları, kan transfüzyonu, vertikal ve yakın temas • Çocukların eritema enfeksiyozum etkenidir (5. hastalık) • Hafif ÜSYE, artrit, artralji, döküntü yapabilir 26 Human Parvovirüs B19 • Kronik hemolitik anemili (orak hücre anemisi, herediter sferositoz) aplastik krize neden olur • Lösemi, AIDS, KIT gibi durumlarda ciddi anemi yapar • Gebelerde spontan abortus, hidrops fetalis yapabilir 27 • Kan transfüzyonu ile geçer – Gebeler – İmmün yetmezlikler – Orak hücreli anemililer Dikkat!!! Donörün PCR ile taranması? 28 Human Parvovirüs B19 • Prevalans yaşla birlikte artmaktadır • Dünya genelinde %65 pozitiflik var • Ülkemizde yapılan çalışmada; – Parvovirus B19 IgG (+)’liği • 15 yaş altında %26,9 • 20 yaş üstü %54,5 saptanmış Işık N ve ark. Türk Mikrobiyol Cem 2004; 34: 62-6. 29 Human Parvovirüs B19 •Ancak Viremi kısa sürdüğünden kan yapılan çalışmalarda 7-10 gün transfüzyonlarında sorun olmaz yüksek titrede vireminin olduğu Birkaç ay düşük titrede vireminin devam •ettiği Ancak çoklu donörden hazırlanan bildirilmekte (10.000-100.000 copies/mL) plazma havuzları kontamine olabilir • Zarfsız olduğundan inaktivasyonlara dirençlidir Stramer SL. ISBT Science Series 2006; 1: 194-202 30 Cytomegalovirus (CMV) • Herpesviridae ailesi içinde yer alan zarflı DNA virusudur • Bulaş; Parenteral, cinsel temas, vertikal ve yakın temas • Primer enfeksiyonun ardından hayat boyu latent olarak kalır 31 CMV • İmmunitesi tam olanlarda sorun olmaz • Genellikle asemptomatik ya da nadiren Mononükleoz Sendromu yapar • İmmun yetmezlikte ciddi enfeksiyonlar ve ölüm olabilir – – – – – Pnömoni Kolit Hepatit Retinit SSS enfeksiyonları 32 CMV • Seronegatif alıcılar için mümkünse seronegatif kan verilmesi önerilir • Eritrosit süspansiyonu, trombosit süspansiyonu, plazma ürünleri ile sorun olmaz • Lökosit sayısı 107 ‘nin altında kan transfüzyonu ile bulaşın olmadığı kabul edilir • Lökosit filtrasyonu önerilir !!! 33 CMV • Toplumların prevalansı %40-90 – – – – – Yenidoğanlar Gebe KİT alıcıları SOT alıcıları İmmünyetmezlik hastaları Transfüzyon sonrası CMV enfeksiyonu önemli Lökosit filtrasyonu Riski %13-37 %2,5 34 CMV • Türkiye’de; – Kılıç ve ark 1143 kan donöründe CMV IgG %98 (+) Ülkemiz için antikan CMV araştırmak – Mutlu ve ark 1264 donöründe CMV Ig maliyeti arttırabilir G %97,3 (+) bulmuş – Türkiye’de en ideali lökosit filtresi ile kan transfüzyonu yapmak Kılıç NB et al. Blood Banking and Transfusion Medicine 2003; 1(Suppl 1): 371 Mutlu B ve ark XIII. KLİMİK Kongresi, 2007 35 Ebstein-Barr Virus (EBV) • Herpesviridae ailesi içinde çift iplikli zarflı DNA virusudur • Human Herpesvirus-4 olarak bilinir • Bulaş; Tükrükle yakın temas • B lenfositlerde ve nazofarenks epitelinde persiste eder • Enfeksiyoz Mononükleoz etkenidir • Genelde asemptomatik seyreder • Akut enfeksiyon sonrası viremi yaklaşık 6 ay devam eder 36 EBV • Kan transfüzyonuyla bulaşabilir • Genelde asemptomatik seyreder ve sorun yaratmaz • AIDS’li olgularda intersistiyel pnömoni • KİT alıcılarında reaktivasyon • Transfüzyon sonrası Enfeksiyöz Mononükleoz gelişebilir 37 EBV • Transfüzyonla bulaşı önlemek için filtrasyonla lökositlerin uzaklaştırılması önerilmektedir • Plazma ve ürünlerinde ısı ve solvent deterjanlar ile inaktive olur • Toplum prevalansı yüksek olduğundan (%90 ve üstü) tarama yapılması önerilmemektedir Transfusion. 2005 Apr;45(4):591-5 38 İnsan T Hücresi Lenfotropik Virüsü III ( HTLV I-II) • Retroviruslar içinde yer alan zarflı RNA viruslardır • Bulaş; Parenteral (özellikle damar içi uyuşturucu kullananlarda) cinsel temas, vertikal bulaş ile olur 39 İnsan T Hücresi Lenfotropik Virüsü I-II ( HTLV I-II) • HTLV-I – Japonya, Karaibler ve Afrika’da endemik retrovirüstür – Adult T-hücre lösemisi ve tropikal spastik paraparezi etkenidir • HTLV-II – Amerikan yerlileri, Güney Amerika, Orta Afrika ülkeleri ve Moğolistan’da endemik retrovirüstür – Hairy Cell Lösemi etkenidir ? 40 HTLV I-II • Her ikiside intrasellüler yerleşimlidir • Plazma, plazma ürünleri ile geçiş olmaz 41 HTLV I-II • ABD’de 14-80/ 100 000 (kan donörü) – Kan donörlerinde tarama ile 1988’den sonra risk belirgin gerilemiştir • İtalya’da 290/ 100 000 (kan donörü) • Buruk ve ark; – Kan donörlerinde anti HTLV I/II ELISA %0,8 (+) bulmuşlar (126 donör) Buruk CK ve ark. XXXII. Türk Mikrobiyoloji Kongresi, 2006 42 HTLV I-II • Avrupa ve Amerika’da donör taramasında zorunludur • Belirli ülkelerde sorun yaratmaktadır • Ülkemizdeki prevalansı ? • Yabancı uyruklular donör olarak kabul edilmemeli 43 Düşük risk ya da teorik olarak enfeksiyon yapabilenler • Kısa dönem viremi ile seyreden, latent olmayan enfeksiyon etkenleridir • Canlı viral aşılardan sonra en az 3 hafta donörlük ertelenmeli 44 Coronavirus • Coronaviridae ailesinden tek zincirli zarflı RNA virusudur • SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) • Kan transfüzyonu ile geçiş teorik olarak Donörden şüphe edilirse en az 28 gün mümkün kan alımı ertelenmeli • Viremi sırasında kan transfüzyonu ile bulaş olabilir • Endemik bölgede bulunmak • Donör sorgulamasında; Son 2 hafta içinde şüpheli ya da tanı konulmuş olan SARS enfeksiyonu geçiren bir hasta ile yakın temas – Tüm donörlerde vücut ısısının ölçümü 45 Vesivirus • • • • Caliciviruslardan, zarfsız RNA virusudur Deniz kabuklularında bulunur Myokardit, hepatit yapabilir ABD’nin Kuzeybatısında kan donörlerinde %12 oranında tespit edilmiş (%1’inde viremi) • Deniz kabuklusu yiyenlerde kısa süreli viremi olabilir • Kan transfüzyonu ile geçiş bildirilmiştir 46 47 Filoviruslar Marburg ve Ebola Virusları • Negatif polariteli, tek iplikli zarflı RNA viruslardır • İnsan ve primatlarda…………. hemorajik ateş salgınları • Zoonozdur • Vektörsüz bulaşır • Bulaş………..yakın temas ve damlacık yolu ile cinsel ilişki, kan ile bulaşmış iğne • İnkübasyon süresi………..1 hf.( 4 – 10 gün) • Yüksek mortalite, kanamalı ateş , döküntü 48 Reoviridae •dsRNA segmentli,zarfsız •Coltivirüs Kene vektörü Colarado kene ateşi Togaviridae ailesi • Zarflı • İkosohedral • ss+RNA • Sitoplazmik membradan zarflı Grup A Arbovirüs Grup B Bunyaviridae • Zarflı • 3 helikal nükleotid • Negatif sens, segmentli RNA Flaviviridae ailesi Zarflı • İkosohedral • ss+RNA •Sitoplazmik membrandan zarflı Rubivirüs genusu • Rubella Alfavirüs genusu • EEE • WEE Flavivirüs genusu • Denque ateşi • Japon ensefalit virüsü • St Louis Ensefaliti • Batı Nil Virüs Bunyavirüs genusu • Kalifornia Ensefalit Grubu La Crosse Virüs • Toscana virus Arbovirus ailesi 49 Batı Nil Virusu • Flaviviridae ailesinden bir zarflı RNA virusudur • Culex- vahşikuş …………bazen keneler • Afrika, Güney Avrupa, Orta Hindistan, Uzak doğu’da sık • Yaz sonu, sonbaharda 50 Batı Nil Virusu • İnkübasyon periyodu……...3-15 gün • Ensefalit ………nadir……….genellikle yaşlılarda • Aseptik menenjit,meningoensefalit,myelit,optik nörit,poliradikülit... • Döküntüler var………roseol/makülopapüler • Hastalığın erken evresinde…………..kandan izole edilebilir • Yaklaşık 1 ay viremi sürmektedir 51 1999 öncesi WNV Afrika Doğu Avrupa Batı Asya Orta Doğu 52 53 Batı Nil Virusu • ABD’de; – 1999-2002 arasında kan transfüzyonu ve organ nakli ile bulaş bildirilmiş – Her 1233 kan donöründen 146’sında WNV RNA (+) bulunmuş • Yaz aylarında WNV taranması zorunlu • Endemik bölgede başağrısı, ateşi olan kişiler donör olarak kullanılmamalı • 120 gün donörlük ertelenmelidir 54 Dengue Virusu • Flaviviridae ailesi, Flavivirus genusu tek zincirli zarflı RNA virusudur • Enfekte Aedes aegypti sivrisinek ile bulaşır • 4 serotipi var (1-4) 55 Dengue Virusu 56 Dengue Virusu • • • • Dang ateşi Dang hemorajik ateşi Mortal seyreder Dang şok sendromu Viremi semptomlar başlamadan 2 gün önce ve semptomlar ortaya çıktıktan 5-6 gün sonrasına kadar devam eder • Enfekte kişiden kan ve ürünleri ile geçiş bildirilmiş 57 Kene Kaynaklı Ensefalit Virusları (Tick-Borne) • Flaviviridae ailesinden, zarflı RNA virusudur • Ormanlık bölgelerde sık • Sibirya,Kuzey İrlanda, Kanada, ABD kuzeyinde, İskandinavya • Uzak Doğu suşları……..ciddi ensefalit......%10-20 mortalite % 30-60 sekel • Orta Avrupa ensefaliti……………..iyi prognoz 58 Kene Kaynaklı Ensefalit Virusları (Tick-Borne) • İnkübasyon süresi: 3-7 gün • Persistan infeksiyonlara neden olurlar • Mayıs-Ekim aylarında sık • Kan transfüzyonu ile TBEV geçen 2 olgu bildirilmiş • • • • • • • Ormancı Keresteci Çiftçi Gezgin Lab.çalışanı Askerler Dağcılar Aşılanmalı 59 Kene Kaynaklı Ensefalit Virusları (Tick-Borne) • Tüm dünyada son 20 yıl içinde insidansı giderek artmıştır • Ülkemizde 2002’den sonra Orta Karadeniz, İç Anadolu’nun Kuzeyinde bildirilmekte • Esen B ve ark ELISA ile – anti TBEV %20,5 (8/39) bulmuş Esen B ve ark. XXXII. Türk Mikrobiyoloji Kongresi, 2006 60 Kolorada Kene Ateşi Virusu (CTFV) • • • • • • • • • Reoviridae ailesi içinde zarfsız RNA virusu Kayalık dağlarda …………..kene dağılımı ile ilişkili Zoonozdur Dağcılarda ve ormancılarda görülür Mayıs- Haziran aylarında sık Genellikle iyi gidişli, nadiren kanama diyatezi görülür Özellikle eritrositleri enfekte eder Eritrosit süspansiyonu ile geçer Viremi 120 gün kadar devam eder (matür eritrosit ömrü) • Kan transfüzyonu ile CTFV geçen 1 olgu bildirilmiş 61 Kırım Kongo Hemorajik Ateşi • Bunyaviridae ailesinden Nairovirus türü içindedir • Hyalomma genusundan kenelerle bulaşır • Ülkemizde 2002’den sonra olgular bildirildi • Çiftçi ve sağlık çalışanı açısından sorun yaratmaktadır 62 Kırım Kongo Hemorajik Ateşi Gözalan A et al. Scandinavian J Infect Dis 2007; 39: 332-6. 63 Kırım Kongo Hemorajik Ateşi • Klinik dönemleri; – – – – İnkübasyon (3-7 gün) Prehemorajik Hemorajik Konvelesan dönem • Teorik olarak inkübasyon dönemi ve viremik dönemde mümkün!! • Kan transfüzyonu ile bulaş??? 64 Lökositler ile geçen Plazma ve ürünleri ile geçen CMV Batı Nil virusu EBV HAV HHV 6-8 Parvovirus B19 HTLV I-II TTV TTV Eritrosit süspansiyonu ile geçen Kolorada Kene Ateşi Virusu Batı Nil virusu Parvovirus B19 Trombosit süspansiyonu HTLV-I/II Batı Nil virusu Parvovirus B19 65 • • • • Donör tarama testlerinin seçiminde; Uluslar arası normlar Epidemiyolojik veriler Fiyat-yarar-etkinlik değerlendirmesi yapılmalıdır 66 Hemovijilans Sistemi Saklama Transfüzyon endikasyonu Saklama Tarama testleri Kalite kontrol Donör sorgulaması 67 Güvenli kan yoktur 68 • Afrika, Orta Doğu Asya, Batı ve Kuzey Avustralya, Güney ve Orta Amerika, Meksika endemik bölgeler 69 – Kan donörlerinde HHV-7 DNA %54,8 (+) bulmuşlar (126 donör) 70 TAM KAN PLAZMA ERİTROSİT TROMBOSİT FAKTÖR VIII FAKTÖR IX IVIG KRİYOPREP. ALBUMİN 71 Marburg Virusu • İlk kez 1967 ‘de………….Marburg-Frankfurt/Almanya Belgrad/ Yugoslavya Kanamalı ateş olguları • yeni vaka ! 1975………1 ölüm yerel hastaneler 1980, Kenya…………hasta + doktoru 3 ölüm 1987……………………… turist 72 Marburg Virusu Afrika Yeşil Maymunu İlk kez 1967 ‘de………….Marburg-Frankfurt/Almanya Belgrad/ Yugoslavya 31 laboratuvar çalışanı…………….7 ölüm 1980, Kenya…………hasta + doktoru 1987……………………… turist 3 ölüm Zaire (1)………Güney Sudan (2)……….. 73 Ebola Virusu • 550 olgu bildirimi…………………430 ölüm Virus morfolojisi benzer Antijenik yapısı farklı Ebola • 1977 Zaire, 1979 Sudan • 1994 Fildişi • 1995 Zaire……….315 hasta……..Kikwit epidemisi 244 ölüm (hasta + sağlık personeli) • 1996 Gabon……….27 hasta 19 kayıp 74 Viral Hemorajik Ateş • 4 farklı virus ailesi ve 14 farklı virustan oluşur • Kan transfüzyonundan çok sağlık çalışanı için önemlidirler • Ancak kan transfüzyonu ile geçişlerde bildirilmiştir 75
