çevre sa*lı*ı
advertisement
ÇEVRE SAĞLIĞI Prof.Dr. Metin HASDE Hoca genel olarak okudu ÇEVRE Canlıların içinde doğduğu ve sürekli olarak ilişkide bulunduğu dış ortam Çevre Sağlığı Hastalık ve sakatlıkların önlenmesi amacıyla, insan sağlığını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen fiziksel, biyolojik, sosyal ve kültürel çevresel etkenlerin saptanması ve kontrol altına alınmasını hedefleyen bilim alanı Çevre sağlığı bir çok meslek grubunu ilgilendirir. Elbistan örneği: suda 50 liralık klor kullanılmadığı için 90 bin nüfuslu ilçede 50 bin insan hastalanıyor. İnsan-çevre ilişkisini anlamak için; insan etkisiyle çevrenin nasıl değiştiğini, ekosistemdeki dengeleri ve çevreye olan olumlu-olumsuz etkilerini bilmek gerekir. TEMEL EKOLOJİ İlk olarak 1869’ da Ernst Haeckel tarafından tanımlanmıştır. “Organizmayla çevresi arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim” * Oikos (ev-konut) logos (bilim) -Canlıların yaşadıkları yer- habitatları -İnsan-doğa ilişkileri 1972’ de Kreps ekolojiyi “Organizmaların dağılımını ve çokluğunu(sayısını) belirleyen etkileşimleri konu edinen bilim” olarak tanımlamıştır. Kreps tanımında çevre sözcüğü geçmemektedir. Fakat Çevre organizma dışındaki her şeydir. Ekoloji ; 1. Organizma nerede bulunmaktadır 2. Bulunduğu yerde ne kadardır 3. Hangi etkileşimler içerisindedir. Sorularına yanıt aramaktadır Canlılar içinde ekolojik dengenin ya da eko sistemin değişiminde en büyük zorlamayı yapan canlı insandır. Ekolojide kullanılan bazı tanımlamalar Biyosfer: Canlıların yaşadığı bölge Okyanus tabanından canlıların yaşayabildiği atmosferin üst tabakalarına kadar uzanır. Kalınlığı 16-20 km. dir. Biyosfer ekosistem denen birimlerden oluşmaktadır. Ekosistem: Canlıların birbirleriyle ve cansızlarla etkileşimine bağlı olarak enerji transferinin söz konusu olduğu herhangi bir bölgedir. Komünite: Her ekosistemin kendine özgü yaşama birliği (komünite) vardır. Komünite belirli bir bölgedeki tüm canlıları kapsamaktadır. Popülasyon: Aynı türden aynı bölgede birlikte yaşayan bireyler topluğudur. Örn: bir ormandaki bütün ağaçlar bir popülasyondur Popülasyonlar komüniteleri oluşturur. Habitat: Bir türün yaşadığı bölgeye habitat denir. Organizma için yiyecek ve barınak sağlar. İnsanın habitatı-ev Niş: Organizmanın besin zincirindeki yeri, gecemi yoksa gündüzmü etkin olduğu, davranış biçimidir. Açıklaması diğer slaytta Sağlımızı belirleyen 1. temel faktör sosyoekonomik durum, yani gelir. Sonraki faktör eğitim. İş çalışma koşulları, fiziksel çevre bunların hepsi. Bireyin sağlığı zaten anne karnındayken sahip olduğu genetik potansiyel üzerine çevresel faktörlerin ortaya koyduğu bir bileşke, yani benim potansiyelim bu çevrenin de bana verdiği şu sağlığı o. %60-70lerde çevresel fatörler belirliyor. Sağlık açısından baktığımızda çevre dört ana grupta incelenir 1. Fizikokimyasal çevre 2. Biyolojik çevre 3. Sosyokültürel çevre 4.Ekonomik çevre Birey çevrede bulunan bir çok faktör etkisi altında. Kan kurşun düzeyleri şehir merkezinde ve kırsal yerde yaşayanlar arasında fark gösterir. Ekzozlardan çıkan kurşuna maruz kalıyoruz. Çocuklar çevresel zaralara daha duyarlılar. Çocuklar önlenebilir çevrsel nedenlerden dolayı ölüyor. Şemadaki faktörleri okudu. Çevrenin Etkileri Kimyasal kirlilik 4 yolla insanı etkiliyor. Toksisitenin farkedilmeyen zararlarını gösteren bir resim Eğer gebelikte ilk 2 hafta içerinde olursa embriyo ölüyor. 8 haftaya kadar ağır anomaliyle karşılaşabiliyoruz. 8 haftadan sonraki karşılaşmalarda miktara bağlı olarak minor anomaliler yada yaşamla bağdaşmayacak defektler olur. Hastalık nedenleri Bünyesel Çevresel olarak iki grupta incelenir 1. BÜNYESEL NEDENLER: Gen, Hormon, Metabolik Bazı bünyesel nedenler bazı hastalıklara daha büyük oranda yakalanmaya yol açabilir. Bu nedenler insanın iç ortamıyla ilişkilidir İnsan dış çevrenin etkilerine genetik yapısıyla cevap vermektedir. 2. ÇEVRESEL NEDENLER Fiziksel nedenler: Sıcak, soğuk, Işın, Travma, İçme kullanma suyu, Atıklar, Konut sağlığı, İklim koşulları, Hava ve su kirliliği, Giyeceklerimiz, Kamuya açık yerler, Sağlığa az yada çok zarar verme olasılığı olan kuruluşlar, Mezarlıklar, 2. Çevresel nedenler Kimyasal nedenler Zehirler Kanser etkenleri Temel Madde Eksiklikleri; İnsan ya da canlı vücudundaki temel yapı taşlarından sentez edilemez. Vitaminler Esansiyel aminoasitler Yağ asitleri Mineraller 2. Çevresel nedenler Biyolojik etkenler Mikroorganizmalar Mantarlar Parazitler Diğer etkenler Canlı vücudunda hastalık etkeni olabilirler. Psikolojik etkenler Sosyal, kültürel ve ekonomik etkenler Çevre; 1. Hastalıklar için zemin hazırlayabilir *İklim koşullarının solunum sistemi hastalıklarında artışa sebep olması, *Hastalıkların yayılımını kolaylaştıran vektörlerin ortamda bulunması 2. Çevre doğrudan hastalık nedeni olabilir Mikroorganizmaların hastalık yapması Çevre; 3. Çevre bir kısım kolaylaştırabilir. hastalıkların yayılmasını İçme suyu ve besin maddelerinin temiz olmadığı yerlerde bağırsak enfeksiyonlarının yayılması 4. Bazı hastalıkların gidiş ve sonucunu etkileyebilir Hava kirliliğinin yoğun olduğu yerlerde astım ve kronik bronşit vakaları daha sık görülür daha ağır seyreder Bütün çevre olumsuzlukları herbirine neden olabilir. bu etkilerden Çevre Sağlığı; Birçok meslek grubunu ilgilendirir. Halk Sağlığının önemli bir koludur. Sağlık elemanları; sağlık ve çevre mühendisleriyle işbirliği yapmak zorundadırlar. Sektörler arası işbirliği olmadan çevre sağlığı sorunlarının çözümü mümkün değildir. Toplumun ekonomik yapısı, ekonomik kalkınma çabaları ile bağlantılı olup kentleşme süreciyle yakından ilişkilidir. Başlangıçta alınacak KORUYUCU ÖNLEMLER pahalı gözükse de sonradan bozulan çevrenin düzeltilmesiyle ilgili çabaların maliyeti ve olumsuz sonuçları dikkate alındığında DAHA UCUZ BİR YÖNTEMDİR. Çevre Sağlığı Uygulamalarının Konuları 1. İçme ve kullanma suyu 2. Atıklar 3. Konut 4. Hava kirliliği 5. Radyasyon 6. Aydınlatma 7. Havalandırma 8. Gürültü 9. Vektör ve kemirici kontrolü 10. Besin sağlığı 11. Mezarlıklar 12. Gayri Sıhhi Müesseler 13. Çalışma koşulları 14. Kazalar ve önlenmesi 15. Turist sağlığına yönelik uygulama
