Protozoalar

1. PROTOZOALAR
1. Genel Özellikleri
Protozoa, latince kökenli olan protos= birinci, ilk ve zoon= hayvan anlamı olan
ilk hayvan, 1. Hayvan manasında olup, ilk başlarda hayvanların en küçük birimi
kabul edildikleri için bu isim verilmiştir. Hayvanlar gibi beslenen ve hareket eden
mikroskobik organizmaları içerirler. Bitkiler gibi ototrofik olarak da beslenen üyeleri
mevcuttur.
Protozoa yapısal olarak çoğunlukla tek hücreli, işlevsel olarak çok hücreli
organizmaya benzerler. Çünkü protozoa'da hücrenin kendisi bir organizmadır. Bazı
türleri çok basit, bazı türleri ise çok karmaşık bir yapı gösterirler. Dünyada 30.000
den fazla tek hücreli protozoa türü bilinmektedir. Çoğunlukla sulu ortamda ( Tatlı
ve Tuzlu sularda ), nemli topraklarda bir kısmı da diğer canlılarda parazit olarak
bulunurlar. Hepsi mikroskobik olmakla beraber büyüklükleri çok farklılık gösterir.
Protozoa'nın sınıflandırılması, vücut içi organelleri ve hareket organellerine göre
yapılır. Hemen hemen tüm Protozoa üyeleri hücre duvarına sahip değillerdir,
aerobik solunum yaparlar ve su olan her yerde bulunabilirler.
Kloroplast içeren türler, foto-ototrof özellik gösterir. Bazıları ise kloroplast
içermelerine rağmen organik besinlerle de beslenirler (Mixotroph). Euglena buna
en güzel örnektir. Tatlı sularda yaşayan bir hücrelilerde, Kontraktil Vakuol adı
verilen boşaltım organeli bulunur.
Flagellası olanlar = Kamçılılar
Kök bacaklılar
Silliler
Sporozoanlar
Mastigophora (Kamçılılar)
• Hareket organeli olarak kamçı taşıyan bir
hücreli canlılardır. Bazı türlerde, koloni
halinde yaşam da görülebilir. Klorofil
taşıyıp taşımamalarına göre, 2 sınıfa
ayrılırlar.
• Euglena sp.
Zoomastigophora
Zoomastigophora üyeleri parazitik yaşarlar veya
simbiyont olabilirler. Örneğin, Hypermastigida takımı
üyeleri, böceklerin bağırsaklarında simbiyont yaşayarak,
selüloz sindirimine yardımcı olur.
• Leishmania tropica: Şark çıbanı etkenidir. Sivrisinekler ile
taşınır.
• Leishmania brucei: Kala-azar hastalığı etkenidir.
Sivrisinekler ile taşınır.
• Trypanosoma gambiense: Uyku hastalığı etkenidir. Çeçe
sineği ile taşınır.
Sarcodina (Kök bacaklılar)
•
•
•
•
Bu alt şubedeki canlılar, hareket organeli olarak
kök bacaklar taşırlar. Besin, pseudopod
yardımıyla ve fagositoz yolu ile alınır. İçeriğine
ve şekline göre, başlıca 4 kök ayak tipi görülür:
1. Lobopod: Lob şekillidir ve hem ektoplazma
hem de endoplazma içerir.
2. Filopod: İplik şeklindedir ve sadece
ektoplazma içerir.
3. Retikülopod: Ağ şeklindedir ve sadece
ektoplazma içerir.
4. Aksopod: İğne şekillidir ve mikrotübül içerir
• Bu sınıfta yer alan Mastigamoeba cinsi,
kamçılılar ve amipler arası geçiş formu
olarak kabul edilir. Hem yalancı ayak
(pseudopod) hem de kamçı taşır.
Bir kök bacaklı olan Entamoeba histolytica, amipli
dizanteri, kanlı ishal etkenidir.
BASİLLİ DİZANTERİ
??????????
AMİPLİ
??????????
DİZANTERİ
Basilli Dizanteri (: Şigelloz)
• Shigella cinsi bakterilerin neden olduğu, kanlı
mukuslu ishal, karın ağrısı ve ateşle seyreden
akut, enfeksiyöz bir kolittir.
• Ülkemizde sık görülen bir enfeksiyondur.
• <200 Shigella bakterisi dizanteri oluşturabilir.
• Bakteriler soğuk ve nemli ortamlarda haftalarca,
oda ısısındaki sularda 6 ay ve toprakta 9-12 gün
canlı kalabilirler.
Basilli Dizanteri
• Shigella’lar; kontamine sularla sulanan sebzeler ve
hastaların kullandığı tuvaletlerle yayılabileceği gibi;
sinekler de bulaşmada önemlidir.
• En çok 1-5 yaşındaki çocuklarda görülür.
• Kuluçka süresi 1-3 gün,
• Dışkılama sayısı 20-40,
• Antibiyotikler, tabloyu 2-3 gün içinde düzeltir.
Amipli Dizanteri (: Amebiyaz)
• Entamoeba histolytica’nın neden olduğu kolittir.
• Amip; dünyadaki en yaygın barsak przt.’lerinden,
• Gelişmekte olan ülkelerin problemi,
• Dünya nüfusunun ~ %10’u amip ile enfekte,
• 1997’de 105 insan yaşamını yitirmiş,
• Yurdumuzda, GAB ve Marmara’da yaygın.
Amipli Dizanteri
• En önemli kaynak; portörlerdir
• Portör; 15 milyon/gün amip çıkarır
• Bulaşma; amip kistlerinin ağız yoluyla alınması
ile olur. Eller ve karasineklerin de rolü büyüktür.
– Kistler barsaklarda trofozoit haline dönüşür.
– Bakteri, hücre ve gıdalarla beslenip, çoğalırlar.
– Patojen hale gelip, dokulara saldırırlar.
Amipli Dizanteri
• Kuluçka dönemi: birkaç gün-birkaç ay (6-10 gün)
• Klinik: bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal (8-40)
• Dışkı; kanlı-mukuslu, ancak cerahatsiz olup,
parlak kırmızı renkte ve kırmızı jöleye benzer
görünümdedir.
• Çocuklarda ateşle birlikte ölümcül seyreder,
• Hastaların ¾’ünde 4 hafta kadar sürer.
Amipli Dizanteri - Korunma
• Enfeksiyonun yayılmasında ilk kaynak sulardır,
• Marul, maydonoz gibi sebzeler sık kontamine olur,
• Suların kaynatılması ile amiplerin öldüğünden
emin olunabilir,
• Sebzeler kistlerden arındırılmak için pratik olarak;
– kuvvetli dezenfektanlarla yıkanmalı veya
– sirke içinde 10-15 dakika bekletilmelidir.
• Sarcodina’ların bir başka takımı Foraminifer’lere
ait canlıların kabukları CaCO3 içerir. Bu tip
kabuklar, petrol muhafaza eder. Petrol
aramalarında, bu canlıların kabuklarının varlığına
bakılır.
• Radiolaria takımında ise, kabuk SiO2 veya
SrSO4 içerir ve bu canlıların kabuklarının
birikimiyle Chert-Quartz kayaçları oluşur
Sporozoan
• Şubenin neredeyse
tüm üyeleri
endoparazitiktir.
Şubenin ismi,
hücrelerin uç
kısmında bulunan ve
konak canlının
vücuduna girişte rol
oynayan
"apicomplexa" olarak
bilinen yapılardan
gelir.
• Bu şubeye ait en bilinen parazitler:
• Toxoplasma gondii: Kedilerin bağırsak
dokusunda bulunur. İnsana geçmesi
halinde, kısırlık veya düşük nedenidir.
• Plasmodium vivax: Sıtma etkenidir.
• Plasmodium falciparum: En yaygın kötü
huylu malarya (sıtma) etkenidir. 48 saatte
bir, sıtma nöbetleri görülür.
• Toxoplasmosis ; insanlarda daha çok grip
benzeri semptomlarla ortaya çıkar veya hiç bir
belirti göstermez.Genellikle baş ve boyundaki
lenf bezleri şişer, kas ağrısı, baş ağrısı, ateş,
sinirsel bulgular ve bulanık görme gibi
semptomlar gözlenir.
Hastalığın insanlarda en önemli etkisi hamile
kadınlar üzerindedir. Hamilelik öncesi veya
hamilelik sırasında Toxoplazma ile enfekte
olmuş annelerden doğan çocukların büyük bir
kısmı enfekte olma riskiyle karşı karşıyadır.
Enfekte olan çocuklarda beyin ödemleri veya
mental gerilikler,gözlerde hasar ortaya çıkabilir.
Hamileliğin erken dönemlerinde enfekte olan
annelerde ise düşükler görülebilir.
Ciliophora (ciliates)
•characterized by their
external covering of
continuously beating, hair-like
cilia.
• Cilia are motility organelles
•These single celled
organisms must perform all of
the same functions as a
multicellular organism without
labor division amongst
specialized cells,
•it is their ability to fulfill these
requirements places them
among the most functionally
complex cells.
Paramecium putrinum
Vorticella microstoma