OCR Document - NEU Grand Library

ıÇıNDEKıLER
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ 3
ıÇİNDEKİLER .................................................................................... " .............................................................................. """""""'''''''''''''''''''''''''''' 5
GıRıŞ
§ 1. BiLiMSEL METOD VE SOSYAL BILIMLER ........................................................... 3
i. BİLİM KA VRAMI ........ ; ...................................................................................... 3
II. BıLİMsEL Y AKLAŞıM ...................................................................................... 4
m. BıLİMsEL TEORİLER
"'"''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
.............................................................................. 4
LV. SOSY AL BıLİMLER ...................................................................
5
§ 2. IKTIsADIN TANıMı BAKlMINDAN TEMEL KAVRAMLAR ..................................... 6
i. İHTİY AÇ..... : ............................................................................. 7
II. MAL ............................................................. """""'"'''''' ........................................ 8
m. FA YDA.................................................................................... 9
IV. DEGER (KIYMET) ................................................ ~ ........................................ 9
V. İKTıSADIN TANIMI .......................... :............................................................. 10
VI. İKTıSAT BİLİMİNtN DALLARı ........................................................................ 12
A) Mikro Iktisat-Makro Iktisat Ayınmı ..:........................................................... 12
B) Pozitif Iktisat - Normatif Iktisat Ayınmı .......................................... , ............ 13
C. Iktisadı Oloylorın Sektörlere Göre Incelenmesi ve Uygulomalı Iktisat
""''''''''''
14
VII. ıKTİsAT BİLİMtNtN YÖNTEMİ ...................................................................... 15
A) TiJnulengelim Yönteminin IktiSmIO Uygulonması ......... :::: ........................ 15
B) TiJmevanm Yönteminin Iktisada Uygulonması .................: ........................ 15
C) SentezeiYöntem............................................................ " ..................................................... 16
VIII. ÜRETİM VE ÜRETİM FAKTÖRLERİ ........................................................... 17
A) Oretim Kavramı .......................................................................................... 17
B) Oretim Esnasında Yaratılon Fayda Çeşitleri............................................... 18
1. Maddi Fayda ......................................................................................... 18
2. Yer Faydası .""'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' 18
3. Zaman
Faydası ........................................................................... 18
4. Hizmet Faydası '"'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' .......... 18
v
., i
5. Mülkiyet Faydası .... :................................................................. 19
C) Üretim Faktörleri ............................................................................. 19
1. Tabiat (Toprak) ........................................................................... 19
2. Emek :......................................................................................... 20
3. Sermaye ..................................................................................... 21
4. Girişimci (Müteşebbis) ................................................................ 21
Birinci Bölüm
Birinci Kesim
MAL pİY ASASı
§ 1. MÜBADELE ~ .............. ~........................................................................................ 25
I. KA VRAM .................. : ............................................................. 25
ii. FİYAT VE PİYASA ................................................ , ........................................ 25
A) Fiyat ............."""""''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' ....................................................... ... 25
B) Piyasa ........................................................................................................ 26
§ 2. TALEP ...............................; .................................................................................. 28
i. BİREYSEL TALEP FONKSİYONU ................................................................... 29
A) Talep Şedülü ve Talep Eğrisi ..................................................................... 29
B) Talepk İkame Mallorının Fiyatlorı Ara~ındaki İlişki ..................................... 31
C) Taleple TamamloYlCı Mallorın Fiyatlorı Arasındaki İlişki ........................... 32
D) Taleple Tüketicinin Geliri Arasındaki İlişki
.................... , ...................... 33
n. PİY ASA TALEP EGRİst ................................................................................. 34
lll. T ALEP ELASTİKİYETl ................................................................................... 35
A) Talebin Fiyat Elostikiyeti ............................................................................ 36
B) Nokta Elastikiy~ti """"'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' ............................................................ 39
C) Yay Elostikiyeti .......................................................................................... 43
D) Çapraz Elostikiyet ...................................................................................... 45
ı. tkame Malları......................................................................................... 46
2. Tamamlayıcı Mallar .............................................................................. 46
E) Talebin Gelir Elostikiyeti... ......................................................................... 47
F) Toplam Hasılot ve Talep Elostikiyeti .......................................................... 47
G) Toplam Harcamalor ~'e Talep ................................................................... 47
H) Zama" Unsuru ve Talep Elostikiyeti ........................................................... 48
Vi
LV. A TİPİK TALEP EGRİst ................................................................................ 49
V. TALEP EGRİSİNİN KA YMASI .................................. , ...................... 50
VI. TALEP ANALİzLERİ ..................................................................................... 51
A) MarjilUll Fayda .Yaklaşımı ......................................................................... 51
1. Azalan Marjinal Fayda Kanunu ............................................................. 51
2. Tüketici Dengesi... ............ ............. ... ""'''''''''''''''''''''''''''' ................... ... ... 54
B) Kayıtsızlık Yaklaşımı.............................................................................. ,...55
1. Kayıtsızlık Eğrisi ve Paftası
.................................: ... 55
2. Kayıtsızlık Eğrilerinin Özelliklerİ .......................................: ....................57
3. Marjinal İkame Oranı ............................................................................ 59
4. Bütçe Doğrusu ...................................................................................... 60
S. TÜketici Dengesi .... ....... ................. ...L ...................... "., ......... ...i.. ... 61
6. Fiyat-Tüketim Eğrisi .............................................................................. 61
7. Gelir-Tüketim Eğrisi ................................................. ; ........................... 63
, § 3. ARZ ................................................ : ...................................................... 64
I. ARZ FONKSİYONU ........................................................................................ 64
II. ARZ ŞEDÜLÜ VE ARZ EGRİSİ ..................................................................... 65
ın. pİY ASA ARZ EGRİSt ................................................................................... 66
LV. ARZ ELASTİKİYETt ......................................................... ""'''''''''''''''''''''''''''''''''''' 67
V. ARZ EGRİSİNİN KA YMASI .......................................................................... 69
Vi. A TİpİK ARZ EGRİSİ ..................................................................................... 70
VII. ARZ ANALİzLERİ ........................................................................................ 71
A) Oretim Fonksiyonıı ..................................................................................... 71
B) Oretim Dönemleri ...................................................................................... 72
C) Azalan Verimler .Yaklaşımı ........................................................................ 72 .,
.,
D) Uzıın Dönem }'e Ölçeğe Göre Getiri .............................................. 75
E. Oretim Maliyetleri ............................................................................. 76
ı. Kısa Dönem Maliyetleri ............................................................... 76
2. Uzun Dönem ..Maliyetleri ........................................................... 80
F) Eş-Orün Yaklaşımı .......................................................................... 83
ı. Eş-Ürün Eğrilerinin Özellikleri ..................................................... 85
..
2. Sırt Doğrusu ......... , ...................................................................... 87
3. Eş-Maliyet Doğruları ................................................................... 88
4. Optimum Faktör Bileşimi: İktisadi Etkinlik.: ................................ 89
VII
--ı
r'
5. Fiyat. Faktör Eğrisi ......................................... " ......................... 91
6. Firmamn Genişleme Yolu .......................................................... 91
§ 4. PJYASA DENGESI ................................ " .......................................................... 93
. I. KARARLI DENGE ......................................................................................... 93
II. KARARSız DENGE ..................................................................................................................... " .................. 95
m. FİYATlN HıÇ OLUŞMAMASı '''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' 97
IV. TALEP VE ARZ KA YMALARININ FİY ATA ETKİSt ..................................... 98
V. DÖNEM ANALİZLERİ .......................................................................................................... ; ................. 99
VI. ÜRETıCı VE TÜKETıCı RANTl ................................................................... 100
VII. KİNG KANUNU ........................ , ................................................................ 102
Vill. ÖRÜMCEK AGI (COBWEB) TEOREMİ .................................................... 102
iX. KARABORSA FİY ATJ ................................................................................ 104
X. V ASITALI VERGtLERİN FİYAT OLUŞUMUNA ETKİsı ................................ ıo5
§ 5. FIRMA VE ENDf)STRI DENGESI .................................................................... 107
I. TAM REKABET .................... "
................................................ 107
A) Kısa Dönemde Firma Dengesi ... : ...........................................
ı. Toplam Hasılat-Toplam Maliyet Yaklaşımı
ı07
... : .................................. ıo7
.......... :
2. Marjinal Maliyet-Marjinal Hasılat Yaklaşımı
........ 109
3. Kısa Dönemde Endüstri Dengesi .............................................. 110
B)
Uzun
111
II. TEKEL Dönemde Firma ve Endiistri Dengesi ...................................
..... "'''''''''''''' ......... ... ...... 113
.................................... :
A) Piir Monopol ............................................................................................ 114
1. Monopolcü Firmanın Hasılat Eğrileri .................................................. 114
2. Monopolcü Firmanın Kısa Dönem Dengesi ........................................ 116
3. MonopolcüFirmanın Uzun Dönem Dengesi........................................ 118
4. Monopolde Fiyat Farklılaştırılması ..................................................... 121
5. ıÇ piyasada Monopo1cü ve Dış PiyasadaRekabet Karşısında Olan
Firmanın Fiyat Farkblaştırması........................................................... 123
B) MonopollN Rekobet .................................................................... ;... 124
1. MonopoUü Rekabette Kısa Dönem Dengesi...................................... 125
2. MonopoUü Rekabette Uzun Dönem DengesL .................... / ............. 126
m.
MONOPSON
..:
.................................................................................................. 12
7
/'
LV.
ZiNCıRLEME
TEKEL
VIII
.................................................................................................. 12
8
V.
tKtY
ANLI
TEKEL
.................................................................................................. 12
9
i
VI. TEKEL PİY ASASıNA DEVLET MÜDAHALESİ .......................................... 130
VB. OLtGOPOL VE oLtGOPSON .................................................................... 131
A) Oligopol ............................................................................ " .................. """'.''''''''''''''''' ................................ ". 132
1. ChamberUn Çözümü ............................................................... 133
2. Sweezy Çözümü...................................................................... 134
B) Oligopson ..................................................................................... 135
İkinci Kesim
ÜRE'TİM FAK TÖRLERİ pİv ASASı
§ 6. ()RETIM FAKTORLERI PIYASASıNDA FIYAT OLUŞUMU ............................ 137
I. FAKTÖR ARZI .............................................................................................. 137
A) Ortalama Faktör Maliyeti '''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' 139
B) Marjinal Faktör Maliyeti ........................ ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,:,,,,,,,,,,,,,,,,, 139
n. FAKTÖR T ALEBİ .........................................: ..................... 140
A) Faktör Talebinin OzelU/deri """"'"'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' 140
1. Faktör Talebi Mal Talebinin Türevidir ...................................... 140
2. Faktör Talebi Ba~ı Taleptir ...................................................... 140
B) Faktör Talebini Belirleyen Hususlar ............................................. 141
1. Marjinal Verimlilik .................. , .......................................................
141
2. Marjinal Ürün Değeri ...................................................... : ........ 142
3. Marjinal Gelir Ürünü ................................................................. 142
§ 7. FAKTOR PIYASASıNDA DENGE KOŞULLARI.: .............................................142
I. MAL VE FAKTÖR PİY ASALARıNDA TAM REKABET OLMASI ....................144
A) Firma Dengesi ..........................................................................................144
1. Kısa Dönem Dengesi , .........................................................................144
2. Kısa Dönemde Quası-Rantın Oluşumu ....................................... " .....146
3. Uzun Dönem Dengesi .........................................................................149
B) Piyasa Dengesi: Kısa ve Uzun Dönem .....................................................150
n. FAKTÖR PİY ASASıNDA TAM REKABET, MAL PİY ASASıNDA
MONOPOL OLMAsı ......................................................................................152
..
m. FAKTÖR PİY ASASıNDA MONOPSON, MAL PİY ASASıNDA TAM
REKABET OLMASI ......................................................................................155
IV. MAL VE FAKTÖR PİY ASALARıNDA TEKEL OLMASI: İK1Y ANLI
TEKEL (BİLATERAL MONOPOL) ................................................................156
iX
İkinci Bölüm PARA
EKONOMİsİ
§ 1. IKTIsADI HAY AT VE PARA .."""'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' 161
I. PARANıN DOGUŞU '"''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''...................... :... 161
n. PARANıN TANıMı VE FONKSİYONLARI .................................................... 163
A) Para Bir MUbadele Aracıdır ..................................................................... 164
B) Para Standart Bir DeğerÖlçüsüdür........................................................... 165
C) Para Bir iJdeme Aracıdır .......................................................................... 165
D) Para Bir Tasarruf AracıdU' ....................................................................... 166
m. PARA TÜRLERİ ........................................................................................... 166
A) Tarihi Evrime Göre Para Türleri ............................................................... 166
I.' Mal-para .......................................... ................................................... 167
2. Metal para ........................................................................................... 167
3. Temsili Para ve Kagıttan Para ............................................................ 167
a) Allın ...Şa/zadeınames; ................................................................. 167
b) Banknoı ......................................................................................... 168
4. İtibart Para
......... :.................................................................. 168
a) Kağıt Para .. ... ............................................................................... 169
b) Ufak/ık Para .................................................................................. 170
c) Kaydı Para .................................................................................... 170
B) Para TUrlerinin Fonksiyoner Tasnifi ......................................................... 173
ı. Genel Ödeme ..Araçları ....................................................................... 173
a) Aslı Para ....................................................................................... 173
b) Tali Para........................................................................................ 174
2. Para Benzeri Likid Varlıklar ................................................................. 174
LV. GRESHAM KANUNU
.................... 175
..................................................................................................................................................................................... '
§ 2. PARA SISTEMLERI .......................................................................................... 176
I. TEK MADEN SİSTEMİ ................................................................................... 177
A) Altın Standardı............................................................................................................................................ ,......177
ı. Altın Sikke Sistemi ............................................................................... 178
2. Altın Külçe Sistemi .............................................................................. 178
3. Altın Kambiyo Sistemi ......................................................................... 179
B) GUmi1ş Standardı .................................................................................... 179
n. çİFT MADEN SİSTEMİ ............................................................................... 180
x
A) Topal Çift Maden Sistemi .............. :
.............................. : .... 180
B) paralel Ölçekli Çift Maden Sistemi ............................................................ 180
C) Maden Sisteminde Para Miktannın Kontrolü ......................... ~ ................ 180
I. Bankacılık ılkesi ................................................................................... 181
2. Tedavül ılkesi ...................................................................................... 181
lll. KAGIT PARASıSTEMİ .................................................................................. 181
§ 3. PARA TE{JRILERI"'"''''''h'''''''''''''''''''''''''';''''''''''''''''''''''''''''''''''''' ...................................... 183
i. MıKTAR TEORıSı .......................................................................................... 183
A) Miktar Teorisinin Para Anına Göre Açıklanması .....................................................; ........ 184
B) Miktar Teorisinin Para Talebine Göre Açıklanması .................................. 184.
II. GELıR TEORıSı ............................................................................................ 186
lll. KEYNES'ıN PARA TEORıSı ...................................................... : ................. 186
IV. MONETARıST PARA TEORıSı .......................................... ,.................................. 187
Üçüncü Bölüm
MAKRO ıKTıSAT
§ 1. MİLLi GELIR ...................................................................... h'''''''''' ................... 191
.
,
I. GıRıŞ....................................... h'''''' ','" .., .... "'''''''','''''''''''''''''''''''' .............................. h" 1
91
II. MıLLİ GELıRİN .ÖNEMı: ................................................... 193
lll. MıLd GELıR KA VRAMI ................................................... ;..., ..................... 195
A) Gayri Safi Milli Hasıla (G.S.M.H.) ............................................................ 195
B) Safi Milli Hasıla (S.M.H.) .................................................................................. : ......... 196
C) MilitGelir (M.G.)....................................................... : .............................. 196
D) Şahsi Gelir.................................. ; .................................... , .................... 197
E) .Kullanılabilir Gelir""'"'''''''''h''''''''''''' ............................................................. 197
F) Ferl Başına MilliGelir ............................................... ; .............................. 198
G) Naminal Millt Gelir
- Reel Millt Gelir .......................................................... 198
IV. MıLLİ GELıR! HESAPLAMA YÖNTEMLERı .................. : .......... 199
A) Üretim Yönünden Millt Gelir .....................................................................199
B) Paylaşım Yönünden MilltGelir ., ............................................................ " 202
c) Harcama Yönünden MilltGelir...................................................................202
V. DEVLET HARCAMALARıNIN VE DIŞ TıCARETıN MıLLİ GELİR
ÜZERıNE ETKıSı ................................................................................. : ......203
XI
.
VI. EKONOMİK BİR GÖSTERGE OLARAKMİLLİ GELtRİN ÖNEML ............... 206
A) MimGelir Bir Ekonominin Gtmel Refah Dilzeyini Gösterir ........................ 206
B) MiUiGelir, Ekonominin Yapısı Hakkında Fikir Verir ................................. 209
C) Milli Gelir ilikelerin Gelişme Dilzeylerini Karşılaştırmağa Yarar ............... 209
D) MiUi Gelir, Geleceğe Yönelik Hesap ve Tahminler YapmakJn Kullanılır:. 210
§ 2. ISTIHDAM .: .................................................................................... :... 210
I. GENEL BtLGt.................................................. , ................................. 210
IL ÜRETİM KAPASİTESt ...................................................................... 211
m. tSTİHDAM VE ZAMAN UNSURU .................................................... 212
IV. tSTİHDAM TÜRLER! ........... ; ........................................................................... 213
A) Tam Istihdam ..""'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' 213
B) Eksik Istihdam ......................................................................................... 214
C) Aşırı Istihdam............................................................................................................................................................."""."'" 216
V. tşstZLİK "'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' .........................................: ..................... 216
A) Iradi Işsizlik .................................................................................. ; .......... 217
B) Gayri Iradi Işsizlik .................................................................................... ~18
C) Friksiyoneılşsizlik ..................................................................................... 219
D) Konjonktilreılşsizlik ........... ... .............................................................. ""'" 220
E) Mevsimlik Işsizlik ..................................................................................... 220
F) Yapısalışsizlik .......................................................................................... 221
G) Teknolojik Işsizlik .................................................................................... 221
H) Gizli Işsizlik ............................................. ... .. ... .................. '".''''' ............. 222
VI. EKONOMİNİN MAKRO DENGESt........................................:.. 223
A) KlJlsik Ilctisatt;ılarda Denge ......................................................... 223
1. KlAsik ve Neo. Klasiklerm Genel Görüşlerir ............................ 223
2. Mahreçler Kanunu ................................................................... 225
3. Reel Faiz Teorisi ...................................................................... 227
4. Nüfus Kanunu ve Ücret Teorisi................................................ 228
B) Keynes'e Göre Makro Denge ....................................................... 229
§ 3. MILLI GELIRIN OLUŞUMU ..................................................... ~ ..... ~ ... 232
I. TOPLAM ARZ - TOPLAM TALEP..................... " ................................ 232
II. EFEKTİF T ALEP ............................: ................................................. 234
A) Tilketim Harcamalan ve Tilketim Fonksiyonu ............................................ 235
XII
ı. Ortalama Tüketim Eğilim ..... ~ .................................................. 237
2. Marjinal Tüketim Eğilimi ................................. m...m ....... 'm ... 238
3. Tüketim Fonksiyonunun Geometrik Açıklaması ..........., ...... 239
B) Tasarruf Fonksiyonu .................................................................... 242
1. Ortalama Tasarruf Eğilimi ....................................................... 243
2. Marjinal Tasarruf Eğilimi.......................................................... 243
3. Tasarruf Fonksiyonunun Geometrik Açıklaması
244
......................................................;
C) Ya/mm Harcamakın ve Yatınm Fonksiyonu "'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' 245
ı. Yatırım Kavramı................................................................................... 245
2. Yatırım Kategorileri; ....................... : ....................................... 246
a) Stoklar........................................................................................... 246
b) Teçhizat ........................................................................................ 247
c) Inşaat
................................................................... : .........247
3. Yatırım Çeşitleri ............................................................................. ' ... 247
a) Amortisman bakımından yatırım çeşit/eri ...................................... 248
b) Sermaye stoku bakımından yatırım çeşitleri ................................. 248
c) Üretime yapılan katkı bakımından yatırım çeşitleri ........................ 248
d) Gelirle ilişkisi bakımından yatırım çeşitleri """"""'''''''''''''''''''''''''''''''' 249
4. Yatırım ..KararIarı ............................................................................... 250
a) Sermay!!nin marjinal verimliliği ..................................................... 251
b) Faiz oranı ...................................................................................... 252
m. TASARRUF - YATIRIM İLİŞKİLERİ ..................................... 254
A) Deflasyonist Açık ..................................................................................... 255
B) Enflasyonisı Faz/alık................................................................................................... , ...................... 256
C) Tasarruf-Yatınm Eşitsiz/iği..,.................................................................... 257
LV. YATIRIM ÇARP ANI """'"'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''.''''''''''''''''' 258
V. mZLANDIRAN................................................. " .......................................... 260
B t BL
265
t Y O G RAF Y A ......................................................... :...
XIll