gelişim psikolojisi - Hasan Kalyoncu Üniversitesi

Yrd.Doç.Dr. İsmail Hakkı TOMAR
Hasan Kalyoncu Üniversitesi
Eğitim Fakültesi
Kazanımlar
Bu üniteyi tamamladığınızda aşağıdaki hedeflere ulaşmanız
beklenmektedir:
 Bilimin ne olduğunu anlayabilme,
 Bilimin özelliklerini tanımlayabilme,
 Psikoloji tarihindeki düşünce ekollerini ve psikolojideki
spesifik alanları bilme,
 Eğitim ile Psikoloji arasındaki ilişkiyi açıklayabilme,
 Eğitim psikolojisinin kullandığı yöntemleri açıklayabilme
Bilgi nedir?
 Bildiğimiz şey
• Bildiğimizi sandığımız şey
“ Bilgi güç demektir”.
F. Bacon
Bilgi nedir?
• bir gerçeğin veya durumun deneyimiyle
kazanılan farkındalık veya aşinalık
• belli bir alanda veya toplamda bilinen
gerçekler ve malumat
• kişinin sorun çözmede ihtiyaç duyduğu
uzmanlık ve yetenekler
Bilgi
• Öğrenme, gözlem ve araştırma yoluyla elde
edinilen
• İnsan zekası sonucu ortaya çıkan zihinsel
ürün
• Nesne ve olaylara yüklemler vererek varılan
yargı (Sencer, 1981)
Niye bilmek isteriz
Niye bilmek isteriz?
• Evreni kavramak
• Kendimiz ile dış dünya arasındaki mesafeyi
yok etmek
• Tanıdıklık duygusuyla yaşamak
• Yaşama anlam katmak
• Merak duygumuzu gidermek
Niye bilmek isteriz?
 Yaşamımızı sürdürebilmek
 Belirsizliği gidermek
 Korkularımızı yenmek
 Çevreyi ve olayları denetim altına almak
 Sorun çözmek
Sorun
• “Bireyi fiziksel ya da düşünsel yönden
rahatsız eden, kararsızlık ve birden çok
çözüm yolu olasılığı görünen her durum”
Neyi bilmek isteriz?
Akla gelebilecek her şeyi
Nasıl biliriz?
Nasıl biliriz?
 Bilimsel bilgi (Akıl yolu ile sebep-sonuç ilişkisi)
 Sanatsal bilgi (Duyuların kullanımı)
 Sezgisel bilgi (Bilimsel bilgi ile sanatsal bilgi arasında
bağ kurar)
Akıl
 Duyu organlarımız aracılığıyla gelen sayısız uyaranı,
karmakarışık bir durumdan kurtarıp düzene koymak
 Nesneleri ve olayları birbiriyle karşılaştırmak, bunların
birbirine uyan ve uymayan yönlerini bulmak ve
aralarındaki benzerliklere veya farklara göre onları
sınıflandırmak
Bilmenin düzeyleri
•
•
•
•
•
•
•
•
Farkında olma
Anımsama / Çağrıştırma / Hatırlama
Tanıma
Yorumlama
Açıklayabilir olma
Kanıtlayabilir olma
Hakkında konuşabilme
Yerine getirebilir/yapabilir olma
Bilgi döngüsü
Sor
Yap
Yanıtla
Bil
BİLMENİN YOLLARI
 “Her işin esas hedefine kısa ve kestirme yoldan varmak
arzu edilmekle beraber, yolun kabul edilebilir; mantıki
ve özellikle ilmi olması şarttır.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
Bilme Yolları:
 Duyularımız aracılığıyla deneyimlediklerimiz
(Hissetme)
 Kendimiz dışındaki diğer kişilerle görüş birliği (bilgiyi
başkalarıyla paylaşma)
 Uzman görüşü
 Mantık
 BİLİMSEL YÖNTEM
(Büyüköztürk ve diğ., 2009)
BİLİM
 Evreni tanımak, gerçeği bulmaktır.
 Olgular(gerçekler) hakkında bilimsel yöntemlerle elde
edilmiş doğrulanabilir bilgilerdir.
 Geçerliği kabul edilmiş sistemli bilgiler bütünüdür
(Karasar, 2009).
 Bilimin kendine özgü en temel özellikleri
 Deneysel olması
 Kurduğu yöntemlerle sadece bulgulara nasıl ulaşılacağını değil,
diğer bilim adamlarına da bunları tekrar edebilmesi olasılığını
sunmasıdır (Büyüköztürk ve diğ., 2009).
Bilimin Özellikleri…
Olgusaldır
Bilim herkesçe gözlenebilir gerçeklere dayalıdır.
Sistemlidir
Bir dizi olguyu belli bir sistem, bütünlük içinde açıklar.
Akılcıdır
Açıklamaları akla uygundur.
Genelleyicidir
Tek tek olayları açıklayıcı değil, onları da içerecek genellemeler
biçimindedir.
Evrenseldir
Her gelişmişlik aşamasında yer ve zamana göre değişmeyen türde ilişkileri
içerir.
Birikimlidir
Bir birikimin sonucudur. Her yeni katkı öncekilerle bütünleşerek gelişir.
Kayıtlıdır
Bilimin amaçlara ulaşabilmesi için kaydedilme zorunluluğu vardır..
Sağlam fakat
göreli bir bilgidir.
Mutlak doğruluk ve yanılmazlık yerine, gerçeğe, geçici doğrular ile yaklaşmak vardır
, sonuçlar geçerlilik olasılığı yüksek genellemelerdir.
BİLİMİN İŞLEVLERİ
 Anlama: Birtakım olayların ne olduğunu ve nasıl
olduğunu, Ne? Nasıl?
 Açıklama: Olayların nedenlerini açıklamaya çalışır.
Niçin? Kuramlar
 Yordama: Var olan durumları göz önünde bulundurarak
hazır bulunmayan durumları kestirmeye çalışır.
 Kontrol: Olayları kontrol etme yollarını gösterir
(Bacanlı, 2007).
Anlama
Açıklama
Yordama
Kontrol
Bir düşünme yöntemi olarak bilim
• Denetimli gözlem ve
gözlem sonuçlarına
dayalı mantıksal
düşünme yolundan
giderek olguları açıklama
gücü taşıyan hipotezler
(açıklayıcı genellemeler)
bulma ve bunları
doğrulama yöntemi
GERÇEK DÜNYA
Gözlem/Deney
TEORi
Yasa
Kuram
Değişken
Değişken
Nedensellik
Bilim
Bilimler
İNSAN BİLİMLERİ






Sosyoloji
Psikoloji
Antropoloji
Din Bilimleri
İktisat
…
DOĞA BİLİMLERİ







Fizik
Kimya
Biyoloji
Coğrafya
Astronomi
Jeoloji
…
FORMEL BİLİMLER



Matematik
Mantık
…
Bilimsel düşünce
 “Bilim temeline dayanan, özgür, eleştirici, araştırıcı ve
bağımsız düşünce” (Türkçe Sözlük)
 “Yaratıcı, sistemli ve problem çözmeye yönelik amaçlı
düşünce” (Kaptan, 1977, s. 2)
Bilimsel Tutum ve Davranışlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Açık fikirli olmak
Karşı görüşlerde mantık arayabilmek
Kuşkucu olmak
Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalabilmek
Kanıt için kararı erteleyebilmek
Ölçütlü düşünüp karar verebilmek
Çalışmalarında sebatlı ve özenli olmak
Bağıntılı düşünebilmek
Yanılabileceğini düşünerek alçakgönüllü olmak ve
yargılarında olasılığa yer vermek
(Karasar, 1998)
PSİKOLOJİNİN TANIMI VE ALT
DALLARI
Psikoloji Nedir?
 İnsan davranışları ve bu davranışlar
altında yatan asıl nedenleri bulmaya
çalışan bilim dalıdır.
 Bu gün psikoloji kendine özgü
yöntemleri ve inceleme alanı insan
olan, diğer bilim dallarıyla ilişkili ve
kendi içinde alt dallara ayrılmış bir
disiplindir.
Psikolojinin Alt Dalları
 Psikoloji insan davranışlarıyla ilgilendiğinden
insanın olduğu her alanda psikolojinin
varlığından söz edebiliriz.
 Psikolojinin bir alanla ilişkilendirilmesi sonucu
ortaya çıkan alanlara psikolojinin alt dalları
denir.
 Amaç psikolojinin bulgularının ilgili alanda
daha işlevsel kullanılmasını sağlamaktır
Deneysel Psikoloji:
 İnsan davranışlarını
laboratuar ortamlarında
inceleyerek, davranışın
temel ilkelerini
bulmaya çalışır.
 Özellikle algı, öğrenme,
motivasyon ve
davranışın fizyolojik
temelleri üzerinde
durur.
Klinik Psikoloji:
 Daha çok gözlem, mülakat ve test
tekniklerini kullanarak bireylerde
görülen davranış bozukluklarının
tedavisine çalışır.
 Psikiyatristler ilaçla tedavi
üzerinde yoğunlaşırken, klinik
psikologlar daha çok psikoterapi
üzerinde ve beraber çalışırlar.
Sosyal psikoloji:
 İnsan davranışlarını
etkileyen sosyal çevreyle
ilgilenirler.
 Sosyal gruplarda meydana
gelen kişiler arası
etkileşimler, tutumların
ölçülmesi, değerlerin
araştırılması gibi çeşitli
konular üzerinde durur.
Danışmanlık Psikolojisi:
 Danışmanlık psikolojisi daha hafif
düzeydeki duygusal, kişisel, uyum vb.
konularla ilgilenen bir alandır.
 Her düzeydeki Eğitim Öğretim
Kurumunda öğrencilerin bireysel
sorunları, eğitim-öğretime ve geleceğe
ilişkin sorunlarıyla ilgilenir.
Endüstriyel Psikoloji :
 İş veriminin artırılması,
personel seçimi, çalışanların
psikolojik problemleri,
çatışmaları, uyumları vb. gibi
konularda çalışmalar yapar.
Eğitim Psikolojisi
 Eğitim psikolojisi, insan
zihin ve davranışlarının
eğitim süreciyle ilişkili
olarak incelenmesidir.
 Psikolojinin insan
gelişim ve öğrenmesine
ilişkin bulgularının
eğitime uygulanmasıdır.
Eğitim Psikolojisi
 Eğitim Psikolojisi
,insanların gelişim
özelliklerini ve öğrenme
ilkelerini inceleyerek,eğitim
ortamlarını etkili bir
biçimde düzenlemeyi ve
eğitim-öğretimi verimli
biçimde gerçekleştirmeyi
amaç edinen uygulamalı bir
bilim dalıdır.
EĞİTİM PSİKOLOJİSİNİN ALT
DALLARI
 1-Gelişim Psikolojisi: İnsan
davranışlarında doğumdan ölüme
kadar tüm yaşamı boyunca
gözlenen biyolojik ve psikolojik
değişiklikleri inceler.
 2-Öğrenme Psikolojisi: Bireyde
öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini
açıklamaya çalışan, Öğrenme
sürecini ve bu süreçte meydana
gelen öğretim modellerini ,
yaklaşımlarını ve ilkelerini
inceler.
PSİKOLOJİ AKIMLARI
KURAM VE
TEMSİLCİLERİ
TEMEL ÖZELLİKLER
İnsan
YAPISALCILIK
W. Wundt
davranışını kontrollü koşullarda
gözlemlemeye yönelik çalışmalar yapmıştır.
İnsan zihni çeşitli bilinç öğelerine
ayrılır.Psikolojinin amacı bilinç öğelerini
birleştirmek ve çözümlemektir
Bilinci çözebilmek için içebakış yöntemini
kullanılmıştır
İçsel duygular, sezişler ve düşünceler üzerine
odaklanılmıştır
İlk psikoloji laboratuarını kurmuştur.
PSİKOLOJİ AKIMLARI
KURAM VE
TEMSİLCİLERİ
TEMEL ÖZELLİKLER
Yapısalcı
İŞLEVSELCİLİK
W. James,
J. Dewey
akımı yetersiz bulmuştur. Darwin'in Evrim
kuramını dayanak alarak İnsan Davranışlarını
açıklamıştır.
Temel olarak Yapısalcıları gibi Zihnin Yapısı üzerinde
değil, zihnin ve davranışın işlevleri üzerinde
durmuşlardır.
Onlara göre Kişilik ve Davranış çevreye uyum
sürecidir.
Algılama, düşünme, duygularını ifade ve öğrenme
gibi içsel yaşantıların, günlük hayatta karşılaşılan
problemlerin çözümündeki etkisini ve işlevlerini
açıklamaya çalışmıştır.
PSİKOLOJİ AKIMLARI
KURAM ve
TEMSİLCİLERİ
TEMEL ÖZELLİKLER
Yapısalcılığı
DAVRANIŞÇILIK
Watson
(Kurucu)
Pavlov
Thorndike
Skinner
j. Locke
Gutheri
yetersiz bulmuş, sezgi, duygu ve
düşüncelerin gözlenemeyeceğini iddia ederek içe
bakış yöntemini reddetmiştir.
Psikolojinin gözlenebilen ve ölçülebilen
davranışlar üzerinde çalışması gerektiğini açıklar
Davranışın niçin olduğuna değil nasıl olduğuna
önem vermiştir.
Çevredeki uyarıcı koşullara önem vermiş ve
uyarıcı-tepki ilişkisine göre davranışı açıklamaya
çalışmışlardır. ABD de başlayan bir akımdır.
PSİKOLOJİ AKIMLARI
KURAM ve
TEMSİLCİLERİ
TEMEL ÖZELLİKLER
Freud
PSİKOANALİTİK
S. Freud
Erikson
davranışın sebebini bilinç dışı etkinlikler
açısından ele almıştır.
İki temel içgüdünün insan davranışını
etkilediğini belirtir. Bunlar cinsellik ve
saldırganlıktır.
Erikson sadece biyolojik etmenler değil sosyal
çevreninde etkisi üzerinde durmuştur.
PSİKOLOJİ AKIMLARI
KURAM ve
TEMSİLCİLERİ
TEMEL ÖZELLİKLER
Davranışları
BİLİŞSEL
Gestalt ekolü
Kofka-Köhler
Wertheimer –
Piaget- Bruner
Asubel
zihinsel süreçler olarak ele almışlardır;
İlgi, Algı, Düşünme, Kavrama gibi süreçlere yer
vermişlerdir.
"Bütün, kendisini oluşturan parçalarının ve öğelerin
toplamından daha farklıdır (büyüktür)" ilkesini
geliştirmişlerdir.
Bilişsel psikologlar, Davranışçıların kabul ettiği gibi
bireyi "Etkiye Tepki Veren" edilgen-pasif bir varlık
olarak değil; uyarıcıları seçerek algılayan, işleyen ve
anlamlandıran etken bir katılımcı olarak görür.
PSİKOLOJİ AKIMLARI
KURAM ve
TEMSİLCİLERİ
TEMEL ÖZELLİKLER
yaklaşımın aksine insanı tehlikeli
bir varlık olarak değil de değerli olduğunu ve
doğasının iyilik temelleri üzerine kurulu olduğunu
düşünmüşlerdir.
Davranışın temelinde ihtiyaçların olduğunu
düşünmüşlerdir.
Birey kendisini gerçekleştirmeye çalışan bir
varlıktır. Bireyin kendi seçimlerinin önemine vurgu.
Bireyde algılama ve benlik kavramı üzerinde
durur
Psiko-analitik
HÜMANİST
(İNSANCIL)
A.Maslow
Rogers
Kohlberg
PSİKOLOJİ AKIMLARI
KURAM ve
TEMSİLCİLERİ
TEMEL ÖZELLİKLER
NÖROBİYOLOJİK
Davranışların
W. James
Hebb
incelenmesini, sinir sistemi ve beyin
hücreleri (nöronlar) arasındaki sinaps bağlarına göre ele
almışlardır.
Sinir sisteminin davranış, duygu ve düşünceleri
anlamada önemli rol oynadığını öne sürer.
Beyin incelemelerinin ağırlık kazandığı yaklaşım
Biyoloji ve Tıp alanına yakın bir Psikoloji yaklaşımıdır.
Eğitim Psikolojisinin
Kullandığı Başlıca
Yöntemler
1-Gözlem
 Gözlem kendiliğinden oluşan ya da bilinçli olarak
hazırlanan olayları, belirdikleri sırada sistematik ve
amaçlı bir biçimde incelemektir.
 Gözlem bilimsel yöntemin her aşamasında baş vurulan bir
araçtır. Doğal ve Sistematik olmak üzere ikiye ayrılır.
a) Doğal Gözlem:
 Olayları kendi doğal şartları içinde müdahale etmeden
gözlemektir.
 Belirli bir tekniğe dayanmaksızın tesadüflere bağlı olarak
yapılır.
 Çok zaman alması, değişkenleri kontrol etme güçlüğü
olumsuz yanları olarak söylenebilir.
b) Sistematik Gözlem:
 Bu yöntemde, davranışlar araştırıcının belirlediği şartlar
içinde gözlenir.
 Gözlem yapılırken standart gözlem araçları ve yöntemleri
kullanılır.
 Bu gözlemde araştırıcı doğal gözlemde olduğu gibi her
davranışı değil, sadece ilgilendiği davranışları gözler.
2. Korelasyon Yöntemi
 Korelasyon herhangi iki değişken arasındaki ilişkiyi
ifade eder. Korelasyonda tek bir gruba ait iki ayrı puan
dizisinin olması gerekir. Korelasyon katsayısı +1 ile –1
arasında bir değer alabilmektedir
 r= 0,00 ilişkinin yokluğu
 r= 0,50 orta düzeyde olumlu ilişki
 r= 1,00 tam ve artan bir ilişki
 r=-1,00 tam fakat azalan bir ilişki
Zeka
mutluluk
Başarı
sigara
cimrilik
şişmanlık
Korelasyon: İki değişken arasındaki ilişkidir.
Örnek:
 Uyum düzeyi ile akademik başarı arasındaki ilişkiyi araştıran bir
araştırmacı uyum düzeyi ile akademik başarı arasındaki
Korelasyon katsayısını r= 0,89 ise…
 Bunun anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
 Uyum düzeyi artıkça başarı da artmaktadır.
3. Deneysel Yöntem
 Değişken gözlenebilen ve farklı değerler
alabilen özelliklerdir.
 Ağırlık, cinsiyet, yaş ve boy gibi özellikler
buna birer örnektir.
 Değişkenler bağımsız ve bağımlı olmak üzere
iki gurupta toplanabilir.
Bağımlı-Bağımsız Değişken:
 Bağımsız Değişken: Hiçbir şeye bağlı olmadan araştırıcı
tarafından değiştirilebilen ve bağımlı değişkendeki
değişikliklere neden olduğu kabul edilen değişkendir.
(Neden)
 Bağımlı Değişken: Bağımsız değişkendeki değişmeye bağlı
olarak durumu değişen değişkendir.(Sonuç)
 Başka bir ifadeyle bağımsız değişken etkileyen, bağımlı
değişken ise etkilenen değişkendir.
 Kontrol Değişkeni:
ÖRNEK
 Eşit düzey zeka seviyesine sahip olan öğrencilerle
yapılan bir deneysel çalışmada öğrencilerin ders
çalışma süreleri arttıkça başarı düzeylerinde de artış
yaşandığı gözlemlenmiştir.
 Bu araştırmadaki
 Bağımsız değişken ……
 Bağımlı değişken…..
 Kontrol değişkeni…..
Der bitmiştir
SORULARINIZ?????