C. Senatosu B : 26 5 . 2 . 1975 O : 1 de içinde

C. Senatosu
B : 26
5 . 2 .
19701er dünya ölçüsünde bunalımların birbiri ardısıra geldiği yıllardır. Uluslararası insanlık alemi­
nin birçok yerlerinde kanlı savaşlar olmuştur, sürdü­
rülmektedir, patlayıcı durumlar hâlâ vardır. Bu
dönemde iktisadî bunalımlar dikkatimizi
çekiyor.
Süper devletler arasında detant, günümüzün politika­
sına etkin olan tutumdur. F a k a t bizi asıl ilgilendiren
iktisadî şartlara döndüğümüzde 1970'lerin bir enflâs­
yon baskısı altında olan yıllar ve onun getirdiği ik­
tisadî bunalımlarla çalkanmış olan seneler olduğunu
görüyoruz.
j
i
i
j
!
j
!
;
Tabiî, insanlık özellikle uluslararası kuruluşlar bu
i
sorunları incelemek, çözüm getirmek için çaba sarf
etmişlerdir. Durgunluk; özellikle otomobil endüstri­
;
si gibi, dayanıklı ve lüks ihtiyaç malları tüketimi gi­
i
bi, inşaat gibi, ulaştırma, turizm gibi belli alanlar­
İ
da bunalımlar yaratmıştır. Dünya ticareti 1974'te !
c
gelişmek şöyle dursun, /c 5 oranında gerilemiştir.
[
Öyle görünüyor ki, 1975 yılı içinde de 1973'ün or­
!
tasından, başlayarak, 1974'ü damgalamış olan ikti­
sadî bunalım sürüp gidecektir. Bu bunalımın sürüp
gideceği, bu bunalımın boyutu, yoğunluğu özellikle I
Türk ekonomisine yapacağı tesirler gözönünde bulun­ |
durularak tedbirler alınmalıdır. Bu tedbirler iktisa­
dî, nakdî, parasal, malî tedbirler olabilir.
Gene, 1973 ve 1974'ün bir başka belirgin özelliği,
özellikle Afrika kıtasındadır: Beliren kuraklık ne­
deniyle, beslenmenin dünyanın hiçbir çağında görül­
medik derecede yeniden önemli bir sorun olarak or­
taya çıkmasıyle karakterize edilebilir.
Fiyat artışları, 1973'te sanayileşmiş
ülkelerde
ortalama % 7,5 oranındaydı. Aynı ülkelerde 1974
içindeki fiyat artışları bir yıl öncekinin iki misline yak­
laşmış, ortalama % 14'e ulaşmıştır.
O : 1
Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler bünye­
leri icabı iktisadî bunalımın getirdiği rahatsızlıklara
karşı daha duyarlıdırlar. Ondan dolayı enflasyonun
bu memleketler üzerindeki baskıları daha belirgin ol­
muştur. Az gelişmiş ülkelerde 1973'te % 25 civa­
rında olan fiyat artışları 1974 yılının ilk sayı içinde
c
/c 37'ye ulaşmıştır.
1973 - 1974 yılları, petrol fiyatlarında şimdiye
kadar
hiçbir hammaddede görülmemiş süratli ve
yüksek artışların oluştuğu yıllardır. Petrol fiyatları
bu kısa dönemde dört misli kadar bir artış göster­
miştir, üstelik petrol üreten devletler, OPEC kısa
adiyle anılan (kendi aralarında, dünya politikasını et­
kileyecek bir yeni kuruluş) bir uluslararası baskı grupu meydana getirmişlerdir. Bu dönemde hammad­
de fiyatları da artmıştır.
de içinde bulunduğumuz bu uluslararası toplumda
geçen yıl içinde iktisadî şartlar nedir, nasıl olmuştur,
bunlar bizim hazırladığımız bütçeyi ne ölçüde etkile­
miştir, kısaca bunlar üzerinde duracağım. Ardın­
dan 1974 yılı içindeki ekonomik şartlarımızı özel bi­
çimde ifadeye gayret edeceğim.
1945'den sonra dünyada bir kapital ve kapitalizim
buhranı
başgöstermişti. Çünkü, insanlık
İkinci
Dünya Savaşındaki tahrip gücü ile Batı memleketle­
rini hemen hemen yıpratmıştı. Fakat alınan tedbirler­
le canlılık başladıktan sonra, 1970'ler, konjonktürel
gerilemenin en belirgin olduğu yıllar olmuştur. 1973'ün
ortasından bu yana özellikle 1974 yılı içindeki geri­
leme İkinci Dünya Savaşından sonraki yıllarda alışıl­
mamış bir noktaya gelmiştir.
1975
Hammadde fiyatlarında artan kalemler yanında
fiyatı düşen maddelere de rastlıyoruz; pamuk gibi.
Bu sonuncu hammadde birazdan arz etmeye çalışacağım, Türk ekonomisini 1974 yılı içinde olumsuz yön­
de etkilemiştir.
Petrol üreten ülkeler dışında kalan,
gelişmekte
ülkelerin dış ticaret açığı 1975 için 30ı milyar dolar
olarak tespit edilmiştir. Onun için dünya para sisteminin düzenlenmesini ve uluslararası ödemelerdeki
ortaya çıkabilecek güçlükleri ayarlamayı amaç edinen
Para Fonu yeni yılın getirdiği özel şartlar içerisinde
alınması gerekli tedbirlerin neler olacağını incelemiş
ve 1975 yılı başında Washington'da yaptığı guvernörler toplantısında birtakım sonuçlara varmıştır.
Buna göre, gelişmekte olan ülkeler için gerçek sermaye ulaşımını sağlayacak malî, iktisadî tedbirlere
baş vurulmalıdır. Gelişmekte olan ülkelere ucuz faizle borç verme olanakları araştırılmalıdır.
Petrol fiyatlarından zarar gören ülkelerin bu durumlanmn karşılanması için özel fon tesis edilmiştir.
Buhrandan en ziyade zarar görmüş ülkeler için bir­
takım özel, malî ve iktisadî tedbirler
önerilmiştir.
Para Fonunda üye devletlerin kullandıkları çekme
haklarında % 33 civarında c/c 32,5 gibi bir artma te­
sis edilmiştir. Petrol üreten devletlerin petrolden el­
de ettikleri fonların kullanılması hakkında öneriler
ileri sürülmüştür.
Dünya para sistemlerinin gözden geçirilmesi ge­
reği, bu tedbirler manzumesinin bir parçası olarak or­
taya sürülmüştür. Zaten, para bunalımı ta 1970'le­
rin başında kendini göstermişti: Dünyanın belli başlı
uluslararası ödemelerde araç olarak kullanılan para­
ları için yeni pariteler tespiti bankaca daha 1970ı'lerin