FENİL-N-GLUKURONÎD`ÎN SENTEZİ VE RADYOAKTİF İYOD

FENİL-N-GLUKURONÎD'ÎN SENTEZİ VE RADYOAKTİF İYOD-125
İLE İŞARETLENME ŞARTLARININ İNCELENM ESİ
T u ran ÜNAK, B innur ONGUN
Ege Ü niversitesi, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü
Bornova, İzm ir 35100
İnsan v e hayvanlarda vücuda giren toksik m addelerden çoğunun vücuttan atılm ası,
bunların vü cu t iç in zararsız v e suda, çözü n en bir şek li olan glukuronid şek iller in e
dönüştürülm esi suretiyle sağlanmaktadır. G lukuronidleşm e de, gen ellik le b ileşiklere bağlı
-O H v e -N H 2 gru pları ü zerin d en yap ılm ak tad ır. -O H grubu ü zerin d en olu şan
g lu k u ro n id lere O -g lu k u ro n id ler, -N H 2 grubu ü zerin d en o lu şan glu k u ro n id lcre de
N -glu k u ro n id ler adı verilm ektedir. Ö te yandan gerek O -, gerek se N -glu k u ron id türü
b ileşikler biyolojik orijinli beta-D -glukuroııidaz enzim i ile deglukuronidasyona uğramakta
v e b ö y le c e b ileşiğ in aglikon olarak adlandırılan toksik kısm ı serbest hale geçm ektedir.
B eta-D -glukuronidaz enzim inin, bazı tür kanser hücrelerinde normal hücrelere oranla çok
daha fa zla old uğu saptanm ıştır. Buradan hareketle de bazı toksik m ad d elerin -b u tür
k a n ser h ü creleri iç in e so k u lm a sıy la , kanser h ü crelerin in içten tahribi sözk o n u su
olab ilm ek ted ir. Bu bakım dan, b iyolojik to k sisitesi yü k sek bazı b ileşik lerin O- ya da
N -g lu k u ro n id lerin in s e n te z i bu y ön d en ön em k azan m ıştır. A n ca k , bu gü n e kadar
üzerinde çalışılan çeşitli m adelerin sözkonusu toksisiteleri, bunların glukuronidlerinin etkili
bir kanser ilacı olarak kullanılabilm esi yönünde pek tatmin ed ici olam am ıştır.
Ö te y a n d a n , so n y ılla r d a r a d y o a k tif iy o d - 1 2 5 İz o to p u n u n , b o z u n m a
karaktedistiklerinin bir sonucu olarak, canlı hücreler üzerinde son d erece yü k sek bir
radyotoksik etkiye sahip olduğu saptanmıştır. Bu da, iy o d -1 2 5 ’in kanser araştırmalarında
ö n em li bir p o ta n siy el h alin e g elm e sin e neden olm uştur.B u yü k sek rad yotok sik etki,
iyod -125'in hücre çekirdeğine, ö z e llik le de D N A yapışm a girdiği durumlarda en yüksek
d ü zeye çıkm aktadır. A ncak, iyod-125'in uygulam aya yön elik uygun bir potansiyel haline
dönüştürülebilm esi, herşeyden Önce, bu radyoizotopun uygun bir taşıyıcı m olekül üzerine
bağlanm asıyla seçim li olarak kanserli hücre çekirdekleri iç in e sok u lab ilm esin e bağlıdır.
İşte bu aşam ada, ç e şitli glukuronidlerin bu am açla k u lla n ıla b ilec eğ i düşünülm ektedir.
B unun için , seç ile c e k glukuronidde iyod-125'in aglikon denen kısm ın üzerine bağlanm ış
o lm ası gereklidir. Ü stelik , seçile c e k bu glukuroniddeki sözkonusu aglikonun da, bizzat
to k sik e tk iy e sahip bir b ileşik o lm a sı h alin d e, k an serli hücre ü zerin d ek i tahribat,
iy o d -1 2 5 'in ra d yotok sisıtesi ile bu b ileşiğin bizzat yapısından kaynaklanan toksisitesinin
toplam ı şek lin d e olacaktır ki kuşkusuz bu da, işaretli b ileşiğin etk in liğin i son derece
derece arttıran bir husus olacaktır.
Îşîe bu çalışm ada, bu am açla ele alman fen il-N -glıık u ron id b ileşiğ in in sentezi ve
bunun iy o d -1 2 5 ile işaretlen m esin e ilişk in olarak yapılan çalışm alar v e eld e edilen
sonuçlar sunulacaktır.