MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
MÜSTEŞARLIĞI
MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
MALİ PİYASALAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI
KASIM 2004
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
İÇİNDEKİLER
ÖZET
..............................................................................................................iii
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.........................................................1
II.
a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri .....................................1
b. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ...........................................4
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.............................................6
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER.............................................................12
IV.
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER ......................................................14
V.
a. İMKB Hisse Senedi Piyasası.................................................................14
b. Tahvil ve Bono Piyasası .......................................................................16
c. Repo-Ters Repo Piyasası .....................................................................16
d. Altın Borsası .........................................................................................17
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER..................................................18
VI.
a. Mevduat Gelişmeleri ............................................................................18
b. Krediler ................................................................................................20
c. Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler............................................24
d. Menkul Kıymetler.................................................................................24
e. Portföy Tercihleri .................................................................................26
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK) ..............................................................28
VII. ULUSLARARASI PİYASALARDA GELİŞMELER ............................................29
VIII. HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER ..................................................31
EKLER
1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11/tcmb.xls
2. İç Borçlanma Faiz Oranları
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11/icborc.xls
3. Mali Tasarruf Araçları Faiz Oranları ve Menkul
Kıymetler Borsasında Çeşitli Göstergeler
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11/maliarac.xls
4. Bankacılık Sektörü Mevduat Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11/mevduat.xls
5. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11/kredi.xls
6. Bankacılık Sektörü Menkul Kıymetler Portföyü
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11/menkulde.xls
7. Bankacılık Sektörü Temel Göstergeler (BDDK)
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11/banka.xls
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
i
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu............................................................................ 2
2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu ............................................................................... 3
3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler ................................................................. 4
4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ............................................................................. 5
5. Hazine İç Borç İhaleleri .............................................................................................. 6
6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı...................................................................................... 8
7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı.................................................................................... 9
8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı..................................................................... 10
9. Kurlardaki Gelişmeler ............................................................................................... 13
10. İMKB 100 Endeksinin Getirisi................................................................................... 14
11. İMKB’de Çeşitli Göstergeler ..................................................................................... 15
12. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası........................................ 16
13. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi ................................................ 18
14. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı .................................... 22
15. Yabancı Para Pozisyonları........................................................................................ 24
16. Portföy Tercihlerinin Dağılımı.................................................................................. 27
17. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu....................................................................... 28
18. Uluslararası Piyasalarda Gelişmeler .......................................................................... 29
GRAFİKLER
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi ...................................... 1
2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları............................. 4
3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 ) ..................................................... 5
4. Para Çarpanları ......................................................................................................... 5
5. Borçlanma / İtfa Rasyosu ........................................................................................... 7
6. Faiz Oranlarında Gelişmeler ........................................................................................ 7
7. İç Borç Stokunun Yapısı ............................................................................................. 9
8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y) ....................................... 10
9. TL/Dolar ve TL/Euro Gelişimi .................................................................................... 12
10. İMKB 100 Bileşik Endeksi........................................................................................ 15
11. YP Mevduat/Toplam Mevduat ................................................................................. 19
12. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli TL Mevduat/Toplam TL Mevduat ....................................... 19
13. Zorunlu Karşılığa Tabi TL Mevduatların Ortalama Vadesi............................................ 20
14. Müşterilerle Yapılan Repo/Yurtiçi Yerleşikler TL Mevduat ........................................... 20
15. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler........................................................ 21
16. Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları / Mev. Bankaları Yurtiçi Kredileri ............................ 22
17. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar ............................................. 23
18. TGA/Krediler ......................................................................................................... 23
19. Alım Satım Amaçlı ve Satılmaya Hazır Menkul Değerler.............................................. 25
20. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler ......................................................... 25
21. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar ................................................ 26
22. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihleri....................................................................... 26
23. YP-TL Portföy Tercihleri.......................................................................................... 27
24. YP Portföy Tercihleri .............................................................................................. 27
25. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi........................... 30
Rapor hakkındaki görüş, önerileri ve değerlendirmelerinizi [email protected] e-posta
adresine bildirebilirsiniz.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
ii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
MALİ PİYASALAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI
ÖZET
•
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Ekim ayında 239 milyon dolar gerilemiştir.
•
Ekim ayında Net İç Varlıklar hesabında 393 trilyon TL’lik artış gerçekleşmiştir.
•
Ekim ayında Merkez Bankası Parası (MBP) 42 trilyon TL azalmıştır.
•
M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri Ekim ayında reel olarak azalmıştır.
•
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, 2004 yılı Ekim ayı
itibariyle 1989 yılından itibaren en düşük seviyesine gerilemiştir.
•
Ekim ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 8 katrilyon TL artarak
225,6 katrilyon TL’ye yükselmiştir.
•
İç borç stoku/M2Y oranı, Ekim ayında 3 puan artarak 125 puan seviyesine
yükselmiştir.
•
Ekim ayında TL, dolar karşısında değer kazanırken, euro karşısında değer
kaybetmiştir. 1 dolar ve 1,5 euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi
ise Ekim ayında, 111,1 puandan 114,2 puana yükselmiştir.
•
Euro/Dolar paritesi Ekim ayında euro lehine gelişimini sürdürmüştür.
•
Eylül ayı sonunda 21.954 puan düzeyinde gerçekleşen İMKB Ulusal 100- Bileşik
Endeksi, Ekim ayında yüzde 4,3 oranında değer kazanarak, 22.900 puana
yükselmiştir. İMKB aylık işlem hacmi ise aynı dönemde yüzde 23 oranında azalarak,
23,7 katrilyon TL’den 18,3 katrilyon TL’ye gerilemiştir.
•
Ekim ayı itibarıyla Tahvil ve Bono Piyasasında ağırlıklı ortalama basit faiz oranı, bir
önceki aya göre 1,4 puan gerileyerek, yüzde 23,3 düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
Ekim ayında 121,1 katrilyon TL işlem hacminin gerçekleştiği Repo-Ters Repo
Piyasasında, ortalama basit faiz oranı yüzde 20,1 olmuştur.
•
2004 yılı Ekim ayında mevduat hacminde önemli oranda artış görülmüştür. YP
mevduatın dolar değerinde bu ayda görülen yükselişte euro/dolar paritesindeki
değişim de etkili olmuştur.
•
Bankacılık sisteminin mevduat vade yapısında görülen kısalma, Ekim ayında da
devam etmiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
iii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
•
Kasım 2004
Bankacılık sisteminin kredi hacmi Ekim ayında önemli ölçüde artmıştır. Kredi
hacmindeki artışta, daha önce taksitli kredi harcamalarından vadesi gelmeyen
taksitleri kredi kartı tutarı dışında gösteren bazı bankaların taksitlendirilen tutarın
tamamını kredi kartı tutarına ilave etmesi sonucu kredi kartlarında gerçekleşen
büyük artış etkili olmuştur.
•
Ekim ayında yabancı bankalar dışında tüm mevduat bankaları gruplarının Tahsili
Gecikmiş Alacaklarının (TGA) kredilerine oranında azalma olmuştur.
•
Özel bankaların yabancı para pozisyon açığı Ekim ayında artmıştır.
•
Ekim ayında mevduat bankalarının menkul kıymet portföyünde ve menkul
kıymetlerin toplam mevduatlara oranında artış yaşanmıştır.
•
Ekim ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde TL ve YP mevduatlarda
önemli oranda artış görülmüştür.
•
Ekim ayında FED, faiz oranlarında değişiklik yapmamıştır.
•
Ekim ayında dolar libor faiz oranları artarken, euro libor oranları değişme
olmamıştır.
•
Gelişmekte olan ülkeler içinde Brezilya ve Türkiye’nin eurobond spreadi artarken,
Rusya ve Arjantin’in eurobond spreadleri azalmıştır.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
iv
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
MALİ PİYASALAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Ekim ayında 239 milyon dolar gerilemiştir.
Grafik 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi
40
35
30
25
15
Milyar Dolar
20
10
5
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
2004
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2003
-1
-5
-10
2002
-12
0
Net Rezervler
Net Döviz Pozisyonu
2004 yılı Ekim ayı itibarıyla Merkez Bankası Net Dış Varlıklar hesabı; Net Rezervler
hesabının 1,7 milyar dolar, pasif karakterli KMDTH ve SDMH hesaplarının 0,5 milyar dolar
ve Diğer hesabının ise 0,1 milyar dolar artması sonucu, bir önceki ay sonuna göre 1,3
milyar dolar artış göstererek, 17,6 milyar dolar seviyesine yükselmiştir. Söz konusu
dönemde euro/dolar paritesinin 1,23’den 1,28’e yükselmesi, dolar bazında izlenen Net
Rezervler ve KMDTH ve SDMH kalemlerinde gerçekleşen yüksek artışta etkili olmuştur.
Merkez
Bankasının
kamuya
ve
bankacılık
sistemine
döviz
cinsinden
olan
yükümlülüklerini ifade eden İç Döviz Yükümlülükleri hesabı, Ekim ayında 1.562 milyon
dolar artmıştır. Söz konusu yükselişte, Hazine ve diğer kamu kuruluşlarına olan
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
yükümlülükleri gösteren Döviz Olarak Takip Edilen Mevduat kalemindeki 1.277 milyon
dolarlık artış etkili olmuştur. Bununla birlikte Bankaların Döviz Mevduatında da 285 milyon
dolarlık bir artış görülmüştür.
Söz konusu gelişmelerin etkisiyle Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu, Ekim ayında
bir önceki aya göre 239 milyon dolar gerileyerek, 3.251 milyon dolar seviyesinde
gerçekleşmiştir.
Tablo 1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
(Milyon Dolar)
2003
Aralık
Net Döviz Pozisyonu (NDP)
54,3
2004
Haziran
2.955,7
Temmuz
Ağustos
2.909,3
3.380,9
Eylül
3.490,3
Ekim
3.250,9
- Net Dış Varlıklar
12.149,4
13.795,9
13.951,0
15.524,8
16.321,9
17.644,6
Net Rezervler
33.054,9
31.898,6
31.840,6
33.103,0
33.691,4
35.409,6
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3
16.779,8
16.741,1
16.823,7
17.073,3
17.609,7
Diğer
-3.781,2
-1.322,9
-1.148,5
-754,5
-296,2
-155,2
12.095,1
10.840,2
11.041,7
12.143,9
12.831,6
14.393,7
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
3.906,2
3.803,8
4.805,3
4.966,3
6.243,3
Hazine Mevduatı
3.612,1
2.061,6
1.976,4
1.904,2
3.136,0
5.385,2
7.059,9
6.934,0
7.237,9
7.338,6
7.865,3
8.150,4
- İç Döv. Yük.
Bankaların Döviz Mev.
Kaynak: Merkez Bankası
Ekim ayında Net İç Varlıklar hesabında 393 trilyon TL’lik artış gerçekleşmiştir.
Ekim ayında Hazinenin Borçları hesabı, Merkez Bankası portföyünde bulunan DİBS
stokundaki 296 trilyon TL’lik artış ve dövize endeksli DİBS stokundaki 120 trilyon TL’lik
azalma neticesinde, 0,2 katrilyon TL artarak 24 katrilyon TL’ye ulaşmıştır. Aynı dönemde
Merkez Bankası Değerleme hesabı, dolar kurundaki düşüş nedeniyle, 0,3 katrilyon TL artış
göstererek, 1 katrilyon TL seviyesine yükselmiştir. TMSF’na Kullandırılan Krediler
hesabında aynı dönemde herhangi bir değişim gerçekleşmezken, söz konusu hesapların
netleştirilmesinden oluşan Toplam İç Krediler hesabı Ekim ayında 0,5 katrilyon TL artarak
25,3 katrilyon TL düzeyine yükselmiştir. Bu gelişmelerle birlikte, Merkez Bankasının
uyguladığı para politikasıyla ilişkili olmayan kalemlerin takip edildiği Diğer İç Varlıklar
hesabındaki 57 trilyon TL’lik azalmayla bağlı olarak, aynı dönemde Net İç Varlıklar hesabı
0,4 katrilyon TL artarak, Ekim ayında 21,6 katrilyon TL olarak gerçekleşmiştir.
Ekim ayında Merkez Bankası Parası (MBP) 42 trilyon TL azalmıştır.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Tablo 2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
(Trilyon TL)
NDP+Net İç Varlıklar = MBP
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
Net İç Varlıklar (I+II)
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
1- Hazinenin Borçları
a. DİBS
2003
2004
Aralık
Haziran Temmuz
Ağustos
24.067,0 26.187,0
26.201,8
26.634,2
76,7
4.403,0
4.291,7
5.082,2
17.161,5 20.457,9
20.484,5
23.337,1
17.084,7 16.054,9
16.192,8
18.254,9
23.990,2 21.784,1
21.710,1
21.552,0
29.059,6 25.914,8
25.404,3
25.149,6
28.049,3 25.437,3
24.848,5
24.358,7
19.511,7 19.061,1
18.737,2
18.754,0
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
8.580,9
-43,3
1.003,6
3- IMF Acil Yardımı
4 - Bankalara Açılan Krd.
5- TMSF'na Kullan. Krd.
II- Diğer
0,0
6,8
0,0
-5.069,4
6.409,1
-32,9
163,5
0,0
11,7
302,3
-4.130,8
Eylül
26.388,1
5.214,1
24.382,7
19.168,7
21.174,0
24.856,4
23.850,6
18.710,0
Ekim
26.346,4
4.779,4
25.940,3
21.161,0
21.567,1
25.306,9
24.027,8
19.006,4
6.167,5
-56,2
237,4
5.673,4
-68,7
472,7
5.186,7
-46,2
687,2
5.067,0
-45,6
967,4
0,0
16,0
302,3
-3.694,2
0,0
15,9
302,3
-3.597,6
0,0
16,3
302,3
-3.682,4
0,0
9,3
302,3
-3.739,8
20.763,7
14.055,3
2.884,6
3.687,5
136,3
25.282,5
4.518,9
26.634,2
1.351,6
20.746,4
14.523,9
2.955,9
3.182,2
84,3
26.042,2
5.295,8
26.388,1
345,9
20.424,8
14.330,9
2.946,1
3.087,5
60,4
25.957,8
5.533,0
26.346,4
388,7
REZERV PARA
15.442,7 19.236,5
19.459,8
Emisyon
10.844,5 13.468,6
13.544,2
Bankalar Zor. Karş.
2.288,6
2.731,4
2.839,9
Bankalar Serbest Mevduat
2.196,7
2.884,2
2.909,3
Diğer
112,8
152,3
166,5
PARASAL TABAN
23.345,1 24.951,6
23.177,4
APİ’den Borçlar
7.902,5
5.715,1
3.717,6
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP)
24.067,0 26.187,0
26.201,8
Kamu Mevduatı
721,8
1.235,4
3.024,4
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu
tutmayabilir.
Merkez Bankasının TL yükümlülük kalemleri incelendiğinde; Emisyon hacminin, Ekim
ayında bir önceki ay sonuna göre 193 trilyon TL azalarak 14,3 katrilyon TL seviyesine
düştüğü görülmektedir. Bankaların, Merkez Bankası nezdinde bulunan serbest mevduatları
ise 95 trilyon TL gerileyerek 3,1 katrilyon TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmenin
etkisi ile Merkez Bankasının ekonomik birimlere ve bankalara olan yükümlülüklerini ifade
eden Rezerv Para büyüklüğü bir önceki aya göre 322 trilyon TL gerileme göstermiştir.
Merkez Bankasının piyasalara olan çok kısa vadeli yükümlülüğünü gösteren APİ’den
Borçlar hesabı, Ekim ayında 237 trilyon TL artarak 5,5 katrilyon TL seviyesine ulaşmıştır.
Söz konusu hesaptaki artış ve Rezerv Paradaki azalma sonucu Parasal Taban Ekim ayında
84 trilyon TL azalarak 26 katrilyon TL’ye gerilemiştir.
Parasal Tabana Kamu Mevduatının eklenmesiyle bulunan ve Merkez Bankasının en
geniş yükümlülük göstergesi olan Merkez Bankası Parası, Parasal Tabandaki 84 trilyon
TL’lik gerileme ve Kamu mevduatındaki 43 trilyon TL’lik artışın etkisiyle, Eylül ayı sonuna
göre 42 trilyon TL azalarak Ekim ayında 26,3 katrilyon TL olarak gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Tablo 3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Yüzde)
2003
Basit Faiz
2004
25
04
16
06
15
05
16
8
Nisan
Haziran
Temmuz
Ağustos
Ekim
Şubat
Mart
Eylül
Gecelik Borç Alma
41
38
35
32
26
24
22
20
Gecelik Borç Verme
48
45
41
38
31
29
27
24
Haftalık Borç Alma
41
38
35
32
26
24
22
20
Geç Lik. Pen. Borç Verme
53
50
46
43
36
34
32
28
Geç Lik. Pen. Borç Alma
5
5
5
5
5
5
5
5
Kaynak: TCMB
Eylül ayı sonu itibariyle
ikinci el piyasada yüzde 24,3 olarak gerçekleşen en çok
işlem gören tahvilin faiz oranı, Ekim ayında istikrarlı bir şekilde gerileyerek , ay sonunda
yüzde 22,5’e düşmüştür. Beklentilerin olumlu bir seyir izlediği ve ay içi gerçekleşmelerin
buna uyum sağlamış olduğu Ekim ayında, ikincil piyasa gösterge faiz oranı ile Merkez
Bankası gecelik borçlanma faiz oranı arasındaki faiz marjının daraldığı gözlenmektedir.
Grafik 2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları
70
60
50
40
30
b.
2. El Bileşik
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
20
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
02
-12
20
03
-1
20
MB Gecelik Bileşik
Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri Ekim ayında reel olarak azalmıştır.
Ekim ayında vadesiz mevduatlardaki yüzde 1,4’lük artışa rağmen dolaşımdaki para
miktarının yüzde 1,8 oranında azalmasıyla, M1 para arzı yüzde 0,2 oranında gerilemiştir.
Bu gelişmeyle birlikte, Ekim ayında TL vadeli mevduatlardaki 1,9, yurtiçi yerleşiklerin
DTH’larında ise yüzde 2 oranındaki artışa bağlı olarak, M2 ve M2Y para arzlarında sırasıyla
yüzde 1,3 ve yüzde 1,6 oranlarında artış gerçekleşmiştir. TEFE’nin Ekim ayı artış oranının
yüzde 3,2 olduğu dikkate alındığında söz konusu parasal büyüklüklerin Ekim ayında reel
olarak azaldığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Tablo 4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
(Trilyon TL)
2002
Dolaşımdaki Para
TL Vadesiz Mevd.
M1
2003
2004
Aralık
Aralık
Ağustos
Eylül
Ekim
7.208,9
10.128,7
13.224,5
13.723,5
13.471,4
2004 Ekim/Eylül (%)
-1,84
7.050,0
11.435,5
13.822,8
14.403,5
14.608,0
1,42
14.258,9
21.564,1
27.047,3
28.127,0
28.079,3
-0,17
TL Vadeli Mevd.
46.936,4
59.358,8
73.707,3
75.143,0
76.567,0
1,90
M2
61.195,3
80.922,9
100.754,6
103.270,0
104.646,3
1,33
Yurtiçi Yer. DTH
72.255,0
68.931,9
72.583,2
74.476,7
75.927,9
1,95
M2Y
133.450,3
149.854,8
173.337,8
177.746,8
180.574,2
1,59
TEFE
6.478,8
7.382,1
7.923,5
8.069,7
8.330,1
3,23
Kaynak: Merkez Bankası, DPT, DİE
Grafik 3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 )
170
150
130
110
90
Emisyon
M2
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
20
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
03
-1
20
02
-1
2
70
M2Y
Ekim ayında para çarpanlarının seyri incelendiğinde, rezerv paranın bir önceki aya
göre yüzde 1,6 azalması ve M2’de meydana gelen yüzde 1,3 oranındaki artışa bağlı olarak
M2/RP çarpanının 0,1 puan artarak 5,1 puan
seviyesinde gerçekleştiği görülmektedir.
Aynı dönemde M2Y para arzındaki yüzde 1,6 oranındaki artışın etkisiyle M2Y/RP çarpanı,
8,6’dan, 8,8 puana yükselmiştir.
Grafik 4. Para Çarpanları
15,0
12,0
9,0
6,0
M2/RP
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2003
2002
-12
3,0
M2Y/RP
5
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
II.
Kasım 2004
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, 2004 yılı Ekim ayı
itibariyle 1989 yılından itibaren en düşük seviyesine gerilemiştir.
Tablo 5. Hazine İç Borç İhaleleri
12 Aylık
Net
Bileşik
12 Aylık
TÜFE
Vade
Borç.(1)
İtfa(2)
Borç/İtfa
Faiz
TÜFE
Değişim
(Gün)
(Tril. TL)
(Tril. TL)
Oranı
(Yüzde)
Beklentisi(3)
(Yüzde)
2002 Aralık
260
10.251
7.850
130,6
50,2
24,7
29,7
Ocak-Aralık
253
67.791
78.722
86,1
63,8
29,7
2003 Ocak
262
6.877
9.824
78,3
56,7
23,6
26,4
Şubat
280
5.976
5.489
108,9
55,0
23,9
27,0
Mart
252
6.501
8.760
74,2
59,7
24,6
29,4
Nisan
253
7.858
7.417
105,9
57,0
24,7
29,5
Mayıs
321
9.607
9.355
102,7
51,0
22,9
30,7
Haziran
276
6.750
7.876
85,7
46,1
21,6
29,8
Temmuz
253
9.180
8.758
104,8
45,7
20,2
27,4
Ağustos
269
6.281
9.594
65,5
38,3
19,1
24,9
Eylül
364
2.885
2.862
100,8
36,9
17,7
23,0
Ekim
348
5.519
5.738
96,2
29,9
16,1
20,8
Kasım
353
9.727
11.156
87,2
28,5
14,7
19,3
Aralık
423
5.460
8.280
65,9
28,4
13,9
18,4
Ocak-Aralık
302
82.560
94.066
89,6
45,0
18,4
2004 Ocak
438
10.872
11.612
93,6
27,1
12,4
16,2
Şubat
393
7.681
8.968
85,6
26,1
11,7
14,3
Mart
433
9.062
11.234
80,7
25,6
11,0
11,8
Nisan
375
9.870
13.538
72,9
24,0
10,5
10,2
Mayıs
319
8.891
10.820
82,2
29,5
11,1
8,9
Haziran
316
4.871
5.607
86,9
28,6
10,4
8,9
Temmuz
378
8.308
12.292
67,6
28,1
10,1
9,6
Ağustos
292
7.226
14.320
50,5
24,8
9,7
10,0
Eylül
419
6.414
9.705
66,1
26,1
9,5
9,0
Ekim
354
6.002
11.678
51,4
22,3
8,8
9,9
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, DPT
(1) Net borçlanma rakamlarına dövize endeksli ve döviz cinsinden ihale rakamları ve faiz oranları dahil
edilmemiştir.
(2) İtfa rakamları piyasaya yapılan ödemeleri göstermektedir. Piyasaya yapılan itfa, Hazinenin aylık olarak
yayınlanan İç Borçlanma Stratejisinden ihale + halka arz + doğrudan satışın TL rakamlarından türetilmektedir.
(3) Merkez Bankası tarafından ayda iki defa yayınlanan ve ekonomik birimlerin ekonomik değişkenlere yönelik
tahminlerini içeren geniş katılımlı “Beklenti Anketi”nden alınmıştır. 12 aylık TÜFE beklentisi, söz konusu ayın
üçüncü haftası itibariyle piyasa katılımcıları tarafından tahmin edilen değerlerin aritmetik ortalamasıdır.
Hazine ihalelerinde oluşan ortalama bileşik faiz oranı Ekim ayında Eylül ayına göre
3,8 puan azalarak yüzde 22,3 seviyesine gerilemiştir. Ekim ayı içerisinde özellikle AB
ilerleme raporundaki üyelik süreciyle ilgili olumlu gelişmelerin etkisiyle, aylık ortalama
bazında Hazine ihaleleri faiz oranı son 15 yılın en düşük seviyesine gerilemiştir. Hazine
ihalelerinde gerçekleşen ortalama vade ise Ekim ayında, bir önceki aya göre 65 gün
gerileyerek 354 gün olarak gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Ekim ayında piyasaya TL bazında 11,7 katrilyon TL itfası bulunan Hazine, piyasadan
net 6 katrilyon TL’lik borçlanma gerçekleştirmiştir. Bu gelişmeye bağlı olarak, borçlanma/
itfa rasyosu, Ekim ayında 51,4 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
Grafik 5. Borçlanma / İtfa Rasyosu
16.500.000
120,0
14.500.000
12.500.000
100,0
10.500.000
80,0
8.500.000
6.500.000
60,0
4.500.000
Borçlanma
9
10
7
8
5
6
4
2
3
20
04
-1
11
12
9
10
7
İtfa
8
5
6
3
4
2
40,0
20
02
-12
20
03
-1
2.500.000
Borçlanma/İtfa Rasyosu
Merkez Bankası beklenti anketi incelendiğinde 2004 yılı içerisinde enflasyon
beklentilerinde genel bir düşüş eğilimi görülmektedir. Nitekim; Mayıs ayı içerisinde döviz
kurundaki oynaklıktan kaynaklanan artış haricinde, 12 aylık enflasyon beklentileri geride
kalan 9 ayda, ikinci dönem verileri itibarıyla düşüş göstermiştir. Ekim ayında AB üyelik
sürecinde kaydedilen önemli gelişmeler ve Eylül ayı enflasyonunun beklenenden düşük
gerçekleşmesi, enflasyon beklentilerinde de düşüşü beraberinde getirmiştir. Nitekim, Ekim
ayı ikinci dönem 12 aylık enflasyon beklentisi bir önceki aya göre 0,7 puan gerileyerek
yüzde 8,8 oranında gerçeklemiştir. Diğer yandan Hazine ihalelerinde oluşan aylık bileşik
faiz oranındaki ciddi düşüş, Ekim ayında reel faizlerde önemli ölçüde bir gerilemeye neden
olmuştur.
Grafik 6. Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Bileşik, Yüzde)
60
50
40
30
20
10
10
09
08
07
06
05
04
03
02
1
20
04
-
12
11
10
09
08
07
06
05
04
01
02
20
20
02
-
12
03
-1
0
ihale DIBS
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
interbank
7
TÜFE Beklentisi
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Ekim ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 8 katrilyon TL artarak
225,6 katrilyon TL’ye yükselmiştir.
2003 yılı Aralık ayında 194,4 katrilyon TL olan iç borç stoku, 2004 yılı Ekim ayında bir
önceki aya göre 8 katrilyon TL artarak 225,6 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Ekim ayında,
hem kamuya hem de piyasaya olan borçlarda artış görülmüştür. Nakit ve nakit dışı borç
stokunun vadesindeki artıştan dolayı stokun ortalama vadesi 20,2 aydan 21 aya
yükselmiştir.
Tablo 6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı
2003 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2004 Eylül
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2004 Ekim
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Miktar
(Trilyon TL)
Yüzde
Dağılım
Ort. Vadeye
Kalan Süre (Ay)
194.386
130.484
105.842
24.642
63.903
100,0
67,1
54,4
12,7
32,9
25,1
12,4
14,6
2,8
51,2
217.571
156.315
125.407
30.907
61.256
100,0
71,8
57,6
14,2
28,2
20,2
11,6
13,5
3,6
42,4
225.582
162.597
129.377
33.220
62.985
100,0
72,1
57,4
14,7
27,9
21,0
11,9
14,0
4,0
44,5
Eylül ayında 64,9 milyar dolar düzeyinde bulunan konsolide bütçe dış borç stoku,
Ekim ayında 1,7 milyar dolar artarak, 66,6 milyar dolara yükselmiştir. Orta vadeli borçların
tutarında düşüş görülürken, stoktaki söz konusu yükseliş uzun vadeli borçlardaki artıştan
kaynaklanmıştır. Ekim ayında konsolide bütçe dış borç stokunun vade kompozisyonunda,
uzun vadeli borçların oranı yüzde 95’lik,
orta vadeli borçların oranı da yüzde 5’lik
seviyesini korumuştur.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
8
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Tablo 7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı
(Trilyon TL)
Aralık 2003
130.484
Nakit
Yüzde
67
Eylül 2004
156.315
Yüzde
72
Ekim 2004
162.597
Yüzde
72
Sabit getirili
68.614
35
88.223
41
90.923
40
Değişken faizli
29.080
15
37.268
17
37.219
16
Döviz cinsinden
16.839
Dövize endeksli
15.951
-IMF kredisi
8.473
-Takas
7.478
-Diğer
0
Nakit Dışı
63.903
Sabit getirili
Değişken faizli
54.096
Döviz cinsinden
7.781
Dövize endeksli
1.926
Toplam Stok
194.387
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
9
8
4
4
0
33
28
4
1
100
24.725
9.098
5.549
4.041
61.256
51.440
7.565
2.251
217.571
10
4
2
2
0
28
0
24
3
1
100
25.524
8.930
4.890
4.041
62.985
53.781
7.471
1.733
225.582
11
4
2
2
0
28
0
24
3
1
100
Ekim ayı itibarıyla iç borç stoku içerisinde sabit getirili menkul kıymetlerin payı
2003 yıl sonuna göre 5 puan artarak, yüzde 35’ten yüzde 40’a yükselmiştir. Aynı dönemde
dövize endeksli ve döviz cinsinden borçlanma araçlarının payı yüzde 22’den yüzde 19’a
gerilemiştir. Aralık 2003 tarihinde borç stoku içinde yüzde 43 paya sahip olan değişken
faizli borçlanma senetleri ise 2004 yılı Ekim ayı itibariyle yüzde 40’a gerilemiştir.
Grafik 7. İç Borç Stokunun Yapısı
Ekim 2004
Aralık 2003
Döviz
Cinsi Dövize
Endeksli
19%
Döviz
Cinsi Dövize
Endeksli
22%
Sabit
Faizli
35%
Sabit
Faizli
40%
Değişken
Faizli
40%
Değişken
Faizli
43%
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Tablo 8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı
TL Miktarı
2003 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2004 Eylül
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2004 Ekim
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
USD Miktarı
(Trilyon TL, Milyar Dolar)
Yüzde Pay (%)
194.387
92.626
26.900
27.239
15.056
23.431
101.760
139,3
66,4
19,3
19,5
10,8
16,8
72,9
100
47,7
13,8
14,0
7,7
14,1
52,3
217.571
82.127
23.485
27.483
7.372
23.788
135.444
145,3
54,8
15,7
18,3
4,9
15,9
90,4
100,0
37,7
10,8
12,6
3,4
10,9
62,3
225.582
85.514
23.317
27.483
9.101
25.614
140.068
153,4
58,2
15,9
18,7
6,2
17,4
95,3
100,0
37,9
10,3
12,2
4,0
11,4
62,1
İç borç stokunun ilk satıştaki alıcılara göre dağılımına bakıldığında; Eylül ayı
itibariyle yüzde 62,3 olan piyasa payının Ekim ayında yüzde 62,1’e gerilediği; kamunun
payının ise yüzde 37,7’den, yüzde 37,9’a yükseldiği görülmektedir. Stokun alıcılara göre
dağılımının yıl içerisindeki seyri incelendiğinde ise, 2003 yılı sonu ile karşılaştırıldığında
kamunun payı yüzde 47,7’den yüzde 37,9’a gerilerken; piyasa payının yüzde 52,3’den
yüzde 62,1 seviyesine yükseldiği gözlenmektedir.
Grafik 8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y)
(Yüzde)
140
130
120
110
100
90
80
70
2
1
-1
302 200
0
2
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
İç Borç/M2Y
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
12 4- 1
0
20
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Nakit İç Borç/M2Y
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
İç borç stoku/M2Y oranı, Ekim ayında 3 puan artarak 125 puan seviyesine
yükselmiştir.
Ağustos ayında, M2Y para arzı yüzde 1,6 oranında artarken, iç borç stokunun yüzde
3,7 oranında artmasıyla mali baskınlık oranında artış görülmüştür. Nitekim; kamunun mali
piyasalardaki ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun M2Y’ye oranı Ekim ayında 3
puan artarak 125 puan seviyesine yükselmiştir. 2001 Şubat krizinden sonra kamu
bankaları, Merkez Bankası ve TMSF’ye uzun vadeli olarak verilen ve piyasanın işleyişinden
etkilenmeyen nakit dışı borç stokunun hesaplamaya katılmadığı, Nakit İç Borç Stokunun
M2Y’ye oranı ise, Eylül ayındaki yüzde 88’lik seviyesinden Ekim ayında yüzde 90’a
yükselmiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER
Ekim ayında TL, dolar karşısında değer kazanırken, euro karşısında değer
kaybetmiştir. 1 dolar ve 1,5 euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise
Ekim ayında, 111,1 puandan 114,2 puana yükselmiştir.
Eylül ayı sonunda Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı 1.497.696 TL
olurken, Ekim ayı sonunda bu rakam yüzde 1,8 oranında azalarak 1.470.153 TL düzeyine
gerilemiştir. Ekim ayı ortalama dolar kuru ise, 1.483.416 TL düzeyinde gerçekleşerek,
1.498.343 TL olan Eylül ayı ortalamasına göre yüzde 1 oranında gerilemiştir. Aynı
dönemde, Merkez Bankası gösterge euro kuru alış fiyatı 1.845.162 TL iken, 1.877.827
TL’ye yükselerek yüzde 1,8 oranında değer kazanmıştır. Euro aylık ortalama kuru ise
1.851.578 TL olarak gerçekleşerek, 1.828.603 TL düzeyinde gerçekleşen Eylül ayı
rakamına göre yüzde 1,3 oranında değer kazanmıştır. Dolardaki düşüş ve eurodaki artış
beraber ele alındığında ise, 1 dolar ve 1,5 euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur
endeksi, Ekim ayı içinde 111,1 puandan 114,2 puana yükselmiştir.
Grafik 9. TL/Dolar ve TL/Euro Gelişimi
1.950.000
1.850.000
1.750.000
1.650.000
1.550.000
1.450.000
1.350.000
TL/Dolar
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
12
2004
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2003
2002
-12
1.250.000
TL/Euro
Euro/Dolar paritesi Ekim ayında euro lehine gelişimini sürdürmüştür.
Eylül ayı sonunda 1,23 olarak gerçekleşen euro/dolar paritesi Ekim ayı içerisinde
Euro lehine bir seyir izleyerek 1,28’e yükselmiştir. Aylık ortalama parite ise, 1,22’den
1,25’e yükselmiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
12
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Tablo 9. Kurlardaki Gelişmeler
Dolar
Euro
Euro/Dolar Paritesi
Aylık Ort.
Ay Sonu
Aylık Ort.
Ay Sonu
Aylık Ort.
Ay Sonu
Aralık 2001
1.448.704
1.439.567
1.289.033
1.268.115
0,890
0,881
Aralık 2002
1.575.027
1.639.745
1.602.533
1.718.945
1,017
1,048
Ocak 2003
1.655.642
1.635.530
1.758.613
1.769.643
1,062
1,082
Şubat
1.619.966
1.588.579
1.745.977
1.712.171
1,078
1,078
Mart
1.671.007
1.708.213
1.801.448
1.850.359
1,081
1,083
Nisan
1.621.622
1.567.279
1.758.667
1.743.441
1,085
1,112
Mayıs
1.483.062
1.419.731
1.712.280
1.680.571
1,155
1,184
Haziran
1.418.523
1.407.647
1.655.554
1.609.503
1,167
1,143
Temmuz
1.397.289
1.411.817
1.589.621
1.598.600
1,138
1,132
Ağustos
1.396.206
1.392.790
1.556.348
1.519.534
1,115
1,091
Eylül
1.369.917
1.365.178
1.535.438
1.567.497
1,121
1,148
Ekim
1.431.852
1.491.399
1.664.758
1.745.234
1,164
1,170
Kasım
1.472.454
1.464.763
1.717.167
1.741.164
1,166
1,189
Aralık
1.429.116
1.395.835
1.752.896
1.745.072
1,227
1,250
Ocak 2004
1.343.421
1.333.189
1.689.802
1.665.419
1,250
1,249
Şubat
1.338.843
1.323.912
1.679.398
1.647.741
1,277
1,245
Mart
1.321.306
1.311.286
1.639.741
1.599.769
1,241
1,220
Nisan
1.351.365
1.440.128
1.623.479
1.703.815
1,202
1,183
1,226
Mayıs
1.501.342
1.485.338
1.801.546
1.821.173
1,200
Haziran
1.487.204
1.480.911
1.807.767
1.796.938
1,216
1,213
Temmuz
1.447.409
1.467.367
1.462.654
1.497.192
1.775.867
1.788.048
1.762.791
1.811.303
1,227
1,205
1,219
1,210
1.828.603
1.845.162
1,220
1,232
1.851.578
1.877.827
1,248
1,277
Ağustos
Eylül
1.498.343
1.497.696
Ekim
1.483.416
1.470.153
Kaynak:TCMB
(1) TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
13
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IV.
a.
Kasım 2004
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER
İMKB Hisse Senedi Piyasası
Eylül ayı sonunda 21.954 puan düzeyinde gerçekleşen İMKB Ulusal 100- Bileşik
Endeksi, Ekim ayında yüzde 4,3 oranında değer kazanarak, 22.900 puana yükselmiştir.
Eylül ayı sonunda 21.954 puan seviyesinde bulunan İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi,
Ekim ayında yüzde 4,3 oranında değer kazanarak 22.900 puana yükselmiştir. 6 Ekim
tarihinde açıklanan AB İlerleme Raporunun piyasalar tarafından olumlu karşılanması,
endeksteki yükselişin temel nedeni olarak göze çapmaktadır. Ekim ayında endeks, reel
olarak TEFE bazlı yüzde 1,2, TÜFE bazlı olarak ise yüzde 2,2 oranında getiri sağlamıştır.
Dolar bazında Endeks; Eylül ayında 851 dolar düzeyinde gerçekleşirken, Ekim ayında
yüzde 6,1 oranında artarak 903 dolar seviyesine yükselmiştir. 30 günlük hareketli ortalama
bazında ise, endeks Ekim ayında Eylül ayına göre yüzde 5,8 oranında değer kazanarak
20.916’dan 22.120 puana yükselmiştir. İşlem hacmine bakıldığında; endeksteki yükselişin
tersine işlem hacminin düşüş yönünde bir seyir izlediği görülmektedir. Nitekim;
Eylül
ayında 23.682 trilyon TL olan İMKB işlem hacmi, bir önceki aya göre yüzde 23 oranında
azalarak 18.274 trilyon TL düzeyine gerilemiştir. Dolar bazında işlem hacmi ise aynı
dönemde yüzde 22 oranında azalarak, 15.821 milyon dolardan, 12.315 milyon dolara
gerilemiştir.
Tablo 10. İMKB 100 Endeksinin Getirisi
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Nominal
Getiri
-6,9
9,4
6,9
-10,7
-5,2
5,2
7,9
4,3
8,6
4,3
Aylık
Reel Getiri
TEFE TÜFE
-9,3
-7,6
7,7
8,8
4,7
6,0
-13,0
-11,3
-5,2
-5,6
6,3
5,3
9,5
7,6
3,5
3,7
6,6
7,6
1,1
2,0
12 Aylık
Nominal
Reel Getiri
Getiri
TEFE TÜFE
56,4
41,3
34,6
63,2
49,5
42,8
113,1
97,4
90,6
56,6
43,8
42,1
50,1
37,0
37,8
65,1
49,4
51,5
83,3
67,5
67,3
74,1
57,5
58,2
68,1
49,5
54,3
45,4
25,9
32,3
Kaynak: DİE, İMKB
IMKB-100 endeksinin yurt dışında kurulu borsalarla etkileşiminin göstergesi olan
endeks korelasyon katsayılarının Ekim ayındaki gelişimi incelendiğinde, söz konusu
katsayının FTSE-100 endeksiyle 0,13, Nikkei-25 endeksiyle 0,08; Dow Jones Industrial
endeksiyle ise –0,1 olarak gerçekleştiği görülmektedir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Grafik 10. İMKB 100 Bileşik Endeksi
24.000
20.000
16.000
12.000
10
9
8
7
6
5
4
3
20
2
12
04
-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
20
03
-1
8.000
İMKB 100 Bileşik Endeksi
30 Günlük Har. Ort.
Tablo 11. İMKB’de Çeşitli Göstergeler
Dönemler
İMKB 100
İMKB 100
Ulusal Pazar
Dönem Sonu
30 Günlük HO.
İşlem Hacmi
2002 Aralık
10.370
12.305
9.453.874
2003 Ocak
11.032
10.546
7.459.605
Şubat
11.574
10.964
6.972.077
Mart
9.475
10.528
7.318.680
Nisan
11.509
10.842
12.877.107
Mayıs
11.381
11.015
10.647.811
Haziran
10.884
10.953
7.703.730
Temmuz
10.572
10.652
5.908.692
Ağustos
11.612
11.295
9.328.528
Eylül
13.056
12.479
14.844.678
Ekim
15.754
14.678
24.990.291
Kasım
14.617
15.462
13.025.408
Aralık
18.533
16.915
24.411.936
2004 Ocak
17.259
18.509
19.837.396
Şubat
18.889
18.380
15.037.596
Mart
20.191
19.476
24.998.286
Nisan
18.023
19.583
17.308.238
Mayıs
17.081
17.635
13.187.201
Haziran
17.968
17.203
10.467.211
Temmuz
19.381
18.297
12.978.447
Ağustos
20.218
19.208
12.426.798
Eylül
21.954
20.916
23.682.169
Ekim
22.900
22.120
18.274.056
1 Ekim
21.723
21.000
4.628.035
8 Ekim
22.951
21.461
5.690.662
15 Ekim
22.477
21.815
5.258.902
22 Ekim
22.244
22.005
3.623.629
28 Ekim
22.900
22.120
2.924.429
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) İMKB 100 Endeks Değerleri, 30 günlük Hareketli Ortalama; İşlem Hacmi, Milyar TL
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
b.
Kasım 2004
Tahvil ve Bono Piyasası
Ekim ayı itibarıyla Tahvil ve Bono Piyasasında ağırlıklı ortalama basit faiz oranı, bir
önceki aya göre 1,4 puan gerileyerek, yüzde 23,3 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Eylül ayında 33,3 katrilyon TL olarak gerçekleşen kamu menkul kıymetleri kesin alımsatım pazarı işlem hacmi, Ekim ayında yüzde 4,7 oranında azalarak 31,7 katrilyon TL
olmuştur. Aynı piyasada ağırlıklı ortalama basit faiz oranları Eylül ayında yüzde 24,7 iken,
Ekim ayında yüzde 23,3’e gerilemiştir.
Tablo 12. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası
Kamu Menkul Kıymetleri
Repo-Ters Repo Piyasası
İşlem Hacmi
Faiz Oranı
İşlem Hacmi
Faiz Oranı
(Trilyon TL)
(Yüzde)
(Trilyon TL)
(Yüzde)
2002- Aralık
11.849
47,7
76.523
44,0
2003- Ocak
15.595
51,0
99.129
44,0
Şubat
11.265
51,5
63.655
44,0
Mart
16.634
54,6
83.922
44,1
Nisan
16.212
53,1
78.459
43,6
Mayıs
16.238
47,5
66.838
41,3
Haziran
12.716
45,8
64.503
38,6
Temmuz
19.500
46,8
85.605
37,0
Ağustos
17.688
39,1
76.769
32,5
Eylül
18.244
34,4
91.228
30,7
Ekim
25.472
29,7
121.313
27,2
Kasım
18.761
28,2
87.810
26,0
Aralık
2004- Ocak
24.972
26.572
26,3
24,3
121.301
98.925
26,1
26,3
Şubat
23.509
23,9
95.058
24,1
Mart
30.057
23,6
129.283
23,1
Nisan
35.024
22,9
121.592
22,0
Mayıs
33.184
27,7
136.555
22,0
Haziran
26.029
26,8
133.675
22,1
Temmuz
31.082
26,0
128.180
22,1
Ağustos
29.141
25,2
137.557
22,1
Eylül
33.268
24,7
147.376
20,5
Ekim
31,715
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni
23,3
121.082
20,1
Dönemler
c.
Repo-Ters Repo Piyasası
Ekim ayında 121,1 katrilyon TL işlem hacminin gerçekleştiği Repo-Ters Repo
Piyasasında, ortalama basit faiz oranı yüzde 20,1 olmuştur.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Eylül ayında 147,3 katrilyon TL seviyesinde gerçekleşen Repo – Ters repo piyasası
işlem hacmi, Ekim ayında yüzde 17,8 oranında azalarak, 121,1 katrilyon TL düzeyinde
gerçekleşmiştir. Bu piyasada Eylül ayında yüzde 20,5 olan ortalama basit faiz oranı
Ağustos ayında yüzde 20,1 oranında gerçekleşmiştir.
d.
Altın Borsası
Londra borsasında oluşan altının ons fiyatı, Ekim ayında yükselişini sürdürmüş ve bir
önceki aya göre 13 dolar artarak 421 dolara yükselmiştir. İstanbul Altın Borsasındaki altın
işlem hacmine bakıldığında ise, Ekim ayında TL ve dolar işlem hacimlerinde düşüş
görülmektedir. Bu dönemde TL işlem hacmi 186 trilyon TL’den 53 trilyon TL’ye; dolar
işlem hacmi ise 300 milyon dolardan 167 milyon dolara düşmüştür. Ekim ayında, miktar
bazında işlem hacmi 26 tondan 15 tona gerilemiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
V.
Kasım 2004
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER
a.
Mevduat Gelişmeleri
2004 yılı Ekim ayında mevduat hacminde önemli oranda artış görülmüştür. YP
mevduatın dolar değerinde bu ayda görülen yükselişte euro/dolar paritesindeki değişim de
etkili olmuştur.
TCMB verilerine bakıldığında; 2004 yılı Ekim ayında bankalar arası hariç toplam
mevduatın önceki aya göre yüzde 3,2 oranında artarak 172,4 katrilyon TL’den 177,9
katrilyon TL’ye yükseldiği görülmektedir. Toplam mevduatın dolar değeri ise dolardaki
değer kaybının da etkisiyle yüzde 4,1 oranında artarak 115,1 milyon dolardan 119,8
milyon dolara çıkmıştır. Toplam mevduatlardaki bu yükselişte hem TL hem YP
mevduatlardaki artış etkili olmuştur. Ekim ayında yurtiçi yerleşiklere ait TL mevduat yüzde
3,7 oranında artarak 94,6 katrilyon TL’den 98,2 katrilyon TL’ye, yurtiçi yerleşiklere ait YP
mevduatın TL değeri yüzde 1,9 oranında artarak 74,5 katrilyon TL’den 75,9 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. YP mevduatın dolar değerinde ise aynı dönemde yüzde 3,6 oranında artış
görülmüştür. Bu yüksek oranlı artışta doların bu ay içinde euro karşısında önemli oranda
değer kaybetmesi sonucunda toplam mevduatların yaklaşık yüzde 37’sini oluşturan euro
cinsi mevduatların dolar değerinin artması etkili olmuştur. Nitekim, euro cinsinden
mevduatlar Ekim ayında yüzde 0,2 oranında artmasına karşın, bu mevduatların dolar
değerindeki artış yüzde 3,9 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 13. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi
Toplam Mevduat (Bankalar arası Hariç)
Yurtiçi Yerleşikler Toplam TL Mevduat
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YP Mevduat ($)
Ekim 04/
Eylül 04
3,2
3,7
3,6
Ekim 04/
Aralık 03
20,7
29,7
5,8
5,4
5,9
8,2
-0,3
-0,2
47,8
53,2
72,8
15,0
12,0
Toplam Krediler
Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi TL Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri
Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri
Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
18
(Yüzde Değişim)
Ekim 04/
Ekim 03
22,4
34,8
10,3
56,8
64,4
95,1
12,7
9,9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
1 8 0 .0 0 0
60
1 5 0 .0 0 0
50
1 2 0 .0 0 0
40
9 0 .0 0 0
30
6 0 .0 0 0
20
3 0 .0 0 0
10
YP M evduat
T o p la m M e v d u a t
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
200
4-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
200
3-1
2
0
200
2-1
2
0
Yüzde
Trilyon TL
Grafik 11. YP Mevduat/Toplam Mevduat
Y P M e v d u a t/T o p la m M e v d u a t
BDDK’nın bankacılık sektörüne ilişkin verilerine göre ise; Ekim ayında bankalar arası
toplam mevduat yüzde 3,1 oranında artarak 180 katrilyon TL’den 185,6 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. BDDK verilerine göre aynı dönemde TL mevduat yüzde 3,1 oranında
yükselerek 97,7 katrilyon TL’den 100,7 katrilyon TL’ye, YP mevduatın TL değeri de yüzde
3,1 oranında yükselerek 82,3 katrilyon TL’den 84,8 katrilyon TL’ye çıkmıştır.
Bankacılık sisteminin mevduat vade yapısında görülen kısalma, Ekim ayında da
devam etmiştir.
2004 yılı Ocak ayında yüzde 79,5 olan 3 ay ve daha kısa vadeli TL mevduatın toplam
TL mevduat içindeki payı Eylül ayında yüzde 83,7’ye, Ekim ayında yüzde 85’e yükselmiş,
TL mevduatın ortalama vadesi ise 2004 yılı Ocak ayında 3,4 ay iken, Eylül ayında 3,1 aya,
Ekim ayında ise 3 aya gerilemiştir.
Grafik 12. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli TL Mevduat/Toplam TL Mevduat
90
88
Yüzde
86
84
82
80
9
10
8
7
6
5
4
3
2
-1
20
04
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
02
-1
20 2
03
-1
78
(1) TCBM, 30 Ocak 2004 tarihinden itibaren zorunlu karşılığa tabi TL mevduat verilerini revize etmiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Grafik 13. Zorunlu Karşılığa Tabi TL Mevduatların Ortalama Vadesi
3 ,4
3 ,2
Ay
3 ,0
2 ,8
2 ,6
9
10
8
7
6
5
4
3
2
1
20 2
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
20
02
-1
2
20
03
-1
2
2 ,4
(1) Vadesiz mevduatların vadesi sıfır alınmıştır.
(2) 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir.
(3) TCMB, 30 Ocak 2004 tarihinden itibaren zorunlu karşılığa tabi TL mevduat verilerini revize etmiştir.
Ekim ayında mevduatlardaki artışın yanında repo işlemlerinin de yükselmesi sonucu
repo işlemlerinin TL mevduatlara oranı Ekim ayında, Eylül ayındaki yüzde 2,2’lik değerini
korumuştur.
Grafik 14. Müşterilerle Yapılan Repo/Yurtiçi Yerleşikler TL Mevduat
8
1 2 0 .0 0 0
7
1 0 0 .0 0 0
6
5
4
6 0 .0 0 0
Yüzde
Trilyon TL
8 0 .0 0 0
3
4 0 .0 0 0
2
2 0 .0 0 0
1
0
Yurtiçi Yerleşikler TL Mevduat
b.
Repo
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
20 2
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
03
-1
20
02
-1
2
0
R ep o/T L M e vd u at
Krediler
Bankacılık sisteminin kredi hacmi Ekim ayında önemli ölçüde artmıştır. Kredi
hacmindeki artışta, daha önce taksitli kredi harcamalarından vadesi gelmeyen taksitleri
kredi kartı tutarı dışında gösteren bazı bankaların taksitlendirilen tutarın tamamını kredi
kartı tutarına ilave etmesi sonucu kredi kartlarında gerçekleşen büyük artış etkili olmuştur.
TCMB verilerine göre, Ekim ayında bankacılık sisteminin toplam kredi hacmi önceki
aya göre yüzde 5,4 oranında artarak 76,6 katrilyon TL’den 80,7 katrilyon TL’ye
yükselmiştir. Aynı dönemde mevduat bankalarının yurtiçi TL kredileri yüzde 8,2 oranında
artarak 50,7 katrilyon TL’den 54,8 katrilyon TL’ye yükselirken, YP krediler yüzde 0,3
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
20
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
oranında azalarak 18,8 katrilyon TL’den 18,7 katrilyon TL’ye gerilemiştir. Bu gelişmeler
sonucunda mevduat bankalarının YP kredilerinin toplam kredilere oranı Eylül ayında yüzde
27 iken, Ekim ayında yüzde 25,5’e gerilemiştir.
50
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
30
20
Yüzde
40
10
YP Krediler
Toplam Krediler
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
2004
-1
10
11
9
8
7
6
5
4
3
2
0
2003
-1
2002
-12
Trilyon TL
Grafik 15. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler
YP Krediler/Toplam Krediler
BDDK’nın yurtdışı şubeler tarafından verilen kredileri de içeren konsolide kredi
hacmine ilişkin verilerine göre ise, bankacılık sektörü kredi hacmi Ekim ayında önceki aya
göre yüzde 3,9 oranında artarak 89,6 katrilyon TL’den 93,1 katrilyon TL’ye yükselmiştir.
Aynı dönemde TL krediler yüzde 6,6 oranında artarak 53,4 katrilyon TL’den 56,9 katrilyon
TL’ye yükselirken, YP krediler yüzde 0,1 oranında azalarak 36,2 katrilyon TL olarak
gerçekleşmiştir.
Kredi hacminde Ekim ayında görülen büyük artışın en önemli kaynaklarından biri
Tekdüzen Hesap Planı çerçevesinde kredi kartları tutarına 28 Ekim 2004 tarihinde yapılan
eklemelerden kaynaklanmıştır. Daha önce taksitli kredi harcamalarından vadesi gelmeyen
taksitleri kredi kartı tutarı dışında gösteren ve taksitleri vadesi geldiğinde kredi tutarına
aktaran bazı bankalar, BDDK’nın Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkında Tebliğde
yaptığı değişiklik sonucunda vadesi gelmeyen kredi kartı taksitlerini de kredi kartı tutarına
ilave etmişlerdir. Büyük ölçüde bu değişiklikten dolayı 28 Ekim tarihinde kredi kartı
tutarında önceki haftaya göre 1,4 katrilyon TL’lik artış gerçekleşmiştir.
Ekim ayında mevduat bankaları kredileri içinde önemli ölçüde artış gösteren diğer bir
kredi türü ticari krediler olmuştur. Ticari krediler Ekim ayında yüzde 4,4 oranında artarak
40,5 katrilyon TL’den 42,3 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Tüketici kredileri ise Ekim ayında
yüzde 3,6 oranında artarak 11,9 katrilyon TL’den 12,3 katrilyon TL’ye yükselmiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Tablo 14. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı
Ağustos 2004
Eylül 2004
Ekim 2004
Önceki
Önceki
Önceki
Trilyon aya
Yüzde Trilyon aya
Yüzde Trilyon aya
Yüzde
TL
TL
göre
göre
Pay
Pay
TL
göre
Pay
değ.
değ.
değ.
MEVD. BANK. YURTİÇİ KR.
69.361
4,8
100,0 69.452
0,1
100,0 73.558
5,9
100,0
Ticari krediler
41.080
6,1
59,2 40.520
-1,4
58,3 42.306
4,4
57,5
Tüketici kredileri ve kredi k.
21.905
3,2
31,6 22.483
2,6
32,4 24.527
9,1
33,3
-Tüketici kredileri (1)
11.727
3,8
16,9 11.915
1,6
17,2 12.345
3,6
16,8
-Kredi Kartları (2)
10.178
2,5
14,7 10.568
3,8
15,2 12.182
15,3
16,6
İhtisas Kredileri
6.376
1,7
4,3
9,1
-Tarımsal Kredi
3.087
-Küçük Esn. Sanat. Kredisi
2.461
9,2
6.449
1,1
9,3
6.726
-0,5
4,5
3.092
0,2
4,5
3.260
5,4
4,4
4,9
3,5
2.508
1,9
3,6
2.559
2,0
3,5
-Diğer
829
1,5
1,2
848
2,3
1,2
907
6,9
1,2
Kaynak: TCMB
(1) 9.07.2004 tarihinden itibaren bankaların ticari işletmelere kullandırdıkları konut, otomobil ve tüketici kredisi
niteliğindeki krediler “tüketici kredisi” tanımından çıkarılmıştır. Tablodaki tüketici kredisi verileri yeni tanıma
göre revize edilmiş verilerdir.
(2) Kredi kartları tutarında Ekim ayında gözlenen büyük artış, daha önce taksitli kredi kartı harcamalarından
vadesi gelmeyen taksitleri kredi kartı tutarları dışında muhasebeleştiren ve taksitlerin vadesi geldiğinde kredi
kartı tutarına aktaran bazı bankaların BDDK’nın Tekdüzen Hesap Planı düzenlemesi çerçevesinde
taksitlendirilen tutarların tamamını kredi kartı tutarlarına ilave etmesinden kaynaklanmıştır.
Tüketici kredi ve kredi kartlarının mevduat bankaları yurtiçi kredileri içindeki payı
Ekim ayında büyük ölçüde kredi kartları tutarındaki düzeltme sonucu meydana gelen artış
nedeniyle yüzde 32,4’den yüzde 33,3’e çıkmıştır.
Grafik 16. Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları / Mev. Bankaları Yurtiçi Kredileri
36
Yüzde
31
26
21
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
12
04
20
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
03
20
20
02
-1
2
16
Mevduat bankaları yurtiçi kredilerinin toplam mevduatlara oranı ise Eylül ayında
yüzde 40,3 iken, Ekim ayında yüzde 41,3’e yükselmiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
22
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Grafik 17. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar
2 0 0 .0 0 0
45
1 8 0 .0 0 0
40
1 6 0 .0 0 0
35
30
1 2 0 .0 0 0
25
1 0 0 .0 0 0
20
8 0 .0 0 0
Yüzde
Trilyon TL
1 4 0 .0 0 0
15
6 0 .0 0 0
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
04
-1
20
11
9
10
8
7
6
5
4
20
20
02
3
0
2
5
0
03
-1
10
2 0 .0 0 0
-12
4 0 .0 0 0
K re d ile r
M e v d u a tla r
K re d ile r/M e v d u a tla r
Ekim ayında yabancı bankalar dışında tüm mevduat bankaları gruplarının Tahsili
Gecikmiş Alacaklarının (TGA) kredilerine oranında azalma olmuştur.
Ekim ayında mevduat bankalarının TGA’larının kredilerine oranı azalarak yüzde
8,2’den yüzde 7,8’e gerilemiştir. Bu orandaki azalma yabancı bankalar dışındaki tüm banka
gruplarında görülmüştür. Nitekim, bu ay içinde kamu bankalarında yüzde 13,9 olan TGA /
Krediler oranı yüzde 13,2’ye, özel bankalarda yüzde 6,2’den yüzde 6’ya, TMSF
bankalarında yüzde 56,3’den yüzde 51,7’ye gerilemiştir. Yabancı bankalarda ise bu oran
3,1’den 3,2’ye yükselmiştir.
Grafik 18. TGA/Krediler
20 0
18 0
16 0
Yüzde
14 0
12 0
10 0
80
60
40
20
10
9
8
7
6
5
4
3
2
04
-1
20
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
03
-1
20
20
0
212
0
M evdu at b ank .T G A /k redi
Ö zel m evdu at b ank .T G A /k red i (T M S F h ariç )
T M S F b an k.T G A /k red i
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
23
K am u m evdua t b ank .T G A /k redi
Yabancı bank.TGA/kredi
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
c.
Kasım 2004
Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler
Özel bankaların yabancı para pozisyon açığı Ekim ayında artmıştır.
Bankacılık sisteminin bilanço içi yabancı para pozisyon açığı Ekim ayında önceki aya
göre azalarak 700 milyon dolardan 522 milyon dolara gerilemiştir. Bu dönemde özel
bankaların bilanço içi yabancı para açık pozisyonu artarken, yabancı bankalar ve kalkınma
ve yatırım bankaları açık pozisyonlarını kapatmışlardır. Nitekim; özel bankaların bilanço içi
döviz pozisyon açıkları 749 milyon dolardan 1.082 milyon dolara yükselirken, yabancı
bankaların 131 milyon dolar olan pozisyon açıkları 150 milyon dolar fazla, kalkınma ve
yatırım bankalarının 86 milyon dolar olan pozisyon açıkları ise 97 milyon dolar fazla olarak
gerçekleşmiştir.
Ekim ayında bankacılık sisteminin net genel pozisyon fazlası ise 255 milyon dolardan
188 milyon dolara gerilemiştir. Bu gelişmede özel bankaların net genel pozisyon açığı
artarken, diğer banka gruplarında önemli bir değişiklik olmaması etkili olmuştur. Özel
bankaların net genel pozisyon açığı Eylül ayı sonunda 83 milyon dolarken, bu açık Ekim
ayında 214 milyon dolara çıkmıştır.
Tablo 15. Yabancı Para Pozisyonları
2002-12
(Milyon Dolar)
9
10
2003-12
2004-4
5
6
7
8
Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu
Kamu Ban.
194
227
204
233
186
206
237
207
260
Özel Bank.
-454
-367
-927
-479
-1.222
-880
-774
-749
-1.082
Yabancı B.
42
82
7
-31
-142
-392
23
-131
150
TMSF Ban.
-367
1
30
42
41
58
69
59
54
34
37
38
-37
29
-78
52
-86
97
-551
-20
-649
-272
-1.108
-1.085
-394
-700
-522
Net Genel Pozisyon
Kamu Ban.
252
227
215
235
187
208
237
215
260
KYB
Toplam
Özel Bank.
-288
-135
-779
-186
-651
-334
-381
-83
-214
Yabancı B.
58
39
14
0
1
21
53
11
16
TMSF Ban.
34
1
30
42
41
58
69
59
54
KYB
177
137
134
63
55
60
71
53
72
Toplam
173
269
-386
153
-367
13
48
255
188
Kaynak: BDDK
d.
Menkul Kıymetler
Ekim ayında mevduat bankalarının menkul kıymet portföyünde ve menkul
kıymetlerin toplam mevduatlara oranında artış yaşanmıştır.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
24
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Mevduat bankalarının menkul kıymet portföyünde Ekim ayında önemli ölçüde artış
görülmüştür. Mevduat bankalarının toplam menkul değerleri önceki aya göre yüzde 6,1
oranında artarak 110 katrilyon TL’den 116,7 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Menkul kıymet
portföyündeki artış bankaların hem alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler
hem de vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetlerinde görülmüştür. Mevduat
bankalarının alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul kıymetleri Ekim ayında yüzde 6,5
oranında artarak 63,5 katrilyon TL’den 67,6 katrilyon TL’ye, vadeye kadar elde tutulacak
menkul kıymetleri ise yüzde 5,7 oranında artarak 46,5 katrilyon TL’den 49,1 katrilyon
TL’ye yükselmiştir.
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
1
03
-
2
20
20
02
-1
2
72
68
64
60
56
52
48
44
40
36
32
28
24
20
16
12
8
4
0
20
Katrilyon TL
Grafik 19. Alım Satım Amaçlı ve Satılmaya Hazır Menkul Değerler
Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
Kamu Mevduat Bankaları
Yabancı Mevduat Bankaları
Grafik 20. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler
52
48
44
Katrilyon TL
40
36
32
28
24
20
16
12
8
4
Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
20
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
03
-1
20
02
-1
2
0
Kamu Mevduat Bankaları
Yabancı Mevduat Bankaları
2004 yılı boyunca düşüş eğiliminde olan mevduat bankalarının menkul kıymetlerinin
mevduatlara oranı, Ekim ayında menkul kıymet portföyünde görülen büyük artış
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
25
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
sonucunda artmış, Eylül ayında 63,8 olan söz konusu oran Ekim ayında 65,6’ya
yükselmiştir.
Grafik 21. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar
200000
73
180000
71
160000
69
67
120000
65
100000
63
80000
61
60000
59
40000
M e v d u a t la r
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
20
04
-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
55
20
03
-1
57
0
20
02
-12
20000
Menkul Değerler
e.
Yüzde
Trilyon TL
140000
Menkul Değerler/Mevduatlar
Portföy Tercihleri
Ekim ayında yurtiçi yerleşiklerin yatırım araçları içinde TL ve YP mevduatlarda önemli
oranda artış görülmüştür.
Ekim ayında yurtiçi yerleşiklere ait TL mevduatlar yüzde 3,7 oranında artarak 94,6
katrilyon TL’den 98,2 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Bu dönemde YP mevduatın dolar değeri
de yüzde 3,6 oranında yükselerek 49,9 milyon dolardan 51,6 milyon dolara çıkmıştır.
Ancak Ekim ayında YP mevduatın dolar değerinde görülen yükselişte parite etkisinin de
önemli payı olmuştur.
Grafik 22. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihleri
120000
100000
Trilyon TL
80000
60000
40000
20000
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
26
10
9
8
7
6
5
4
3
2
12
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
2
3
TL Mevduat
Banka Dışı Kesim Kamu Menk. Kıy. Port.
DTH (Milyon Dolar)
20
20
03
-1
0
Repo
Yatırım Fonu
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Ekim ayında YP yatırım araçları içinde YP ve YP endeksli DİBS ve eurobondlarda da
artış gerçekleşmiştir. TL yatırım araçları içinde ise TL cinsi DİBS’ler ve yatırım fonları
gerilerken, repo işlemlerinde artış görülmüştür.
Tablo 16. Portföy Tercihlerinin Dağılımı
Tarih
2003 Aralık
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Yurtiçi
Yer.
DTH
(Mln.
Dolar)
48.800
47.959
47.542
47.432
45.904
46.004
46.200
47.297
48.285
49.855
51.646
Yurtiçi Yer.
TL
Mevduat
(Trl. TL)
75.677
82.054
85.665
86.405
88.962
88.206
89.873
90.823
94.132
94.613
98.158
Banka Dışı Kesim Kamu Menkul Kıymet
Portföyü
(Trilyon TL)
YP ve YP
TL
endeksli
Eurobond Toplam
48.900
2.686
3.686
55.400
50.450
2.322
4.197
57.101
51.898
2.163
4.652
58.877
53.560
2.294
4.482
60.499
53.857
2.521
4.930
61.913
57.788
2.805
5.088
66.146
62.283
2.675
5.175
70.593
63.102
2.744
5.160
71.457
63.521
2.846
5.135
71.960
63.225
2.624
5.159
71.470
62.859
2.730
5.366
71.426
Repo
(Trl.
TL)
3.079
2.806
2.910
3.139
3.233
3.076
2.072
1.929
1.959
2.072
2.136
Yat.
Fonu
(Trl.
TL)
17.299
20.965
21.626
23.296
24.639
22.758
22.379
22.837
23.943
24.783
24.352
TL
Yatırım
Araç. (1)
(Trl. TL)
144.955
156.275
162.099
166.400
170.766
171.828
176.607
178.691
183.555
184.693
187.505
Kaynak: TCMB ve BDDK
(1) TL yatırım araçları; yurtiçi yerleşik TL mevduat, repo, banka dışı kesimin TL cinsi DİBS portföyü ve yatırım
fonunu kapsamaktadır.
Grafik 23. YP-TL Portföy Tercihleri
200000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
150000
100000
50000
TL Yatırım Araçları (Trilyon TL)
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
20
04
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
03
-1
0
DTH (Milyon Dolar)
Kaynak: TCMB, BDDK
Milyon Dolar
10
8
9
7
5
6
3
4
2
20 12
04
-1
10
11
9
7
8
5
6
4
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
2
3
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
20
03
-1
Trilyon TL
Grafik 24. YP Portföy Tercihleri
Banka Dışı Kesimin YP ve YP endeksli DİBS Portföyü (Trilyon TL)
Banka Dışı Kesimin Eurobond Portföyü (Trilyon TL)
Yurtiçi Yerleşiklerin DTH hesapları (Milyon Dolar)
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
27
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
VI.
Kasım 2004
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK)
Tablo 17. Özel Finans Kurumları Özet Bilançosu
(Trilyon TL)
9
10
2002-12
2003-12
2004-4
5
6
7
8
799
956
1.042
973
1.039
1.042
1.138
1.299
1.325
1.735
2.542
3.139
3.416
3.574
3.705
3.827
3.932
4.048
374
511
600
622
713
758
763
769
789
495
719
709
699
497
507
541
586
583
259
232
93
90
86
93
89
85
74
575
872
940
988
1.010
1.046
1.114
1.187
1.237
Katılma Hesapları
2.532
3.164
3.671
3.923
4.068
4.159
4.335
4.441
4.565
Toplanan Fonlar
3.107
4.036
4.610
4.911
5.078
5.206
5.450
5.628
5.801
Açık Pozisyon
(Milyon $)
Bilanço İçi Pozisyon
-20
-65
61
76
27
5
35
42
28
Net Genel Pozisyon
-20
-65
34
32
5
-22
-8
-12
-15
Kullanımlar
Likit Değerler
Kullandırılan Fonlar
Finansal Kiralama
Alacakları
Sabit Kıymetler
(Net)
Tahsili Gecikmiş
Alacaklar (Net)
Kaynaklar
Cari Hesaplar
Kaynak: BDDK
Ekim ayında ÖFK’lar tarafından toplanan fonlar önceki aya göre 3,1 oranında
artarak 5,6 katrilyon TL’den 5,8 katrilyon TL’ye yükselmiştir. ÖFK’lar tarafından
kullandırılan fonlar ise aynı dönemde yüzde 3 oranında artarak 3,9 katrilyon TL’den 4
katrilyon TL’ye yükselmiştir. Bu dönemde ÖFK’ların net tahsili gecikmiş alacakları azalarak
85 trilyon TL’den 74 trilyon TL’ye gerilemiştir.
Özel Finans Kurumları Birliği’nin verilerine göre ÖFK’ların toplam aktifleri 2004 yılı
Haziran ayında 2003 yılı sonuna göre yüzde 25,1 oranında artarak 5 katrilyon TL’den 6,3
katrilyon TL’ye yükselmiştir. 2004 yılı Haziran ayında ÖFK’ların net karı ise bir önceki yılın
aynı dönemine göre yüzde 7,6 oranında artarak 43,5 trilyon TL’den 46,8 trilyon TL’ye
çıkmıştır.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
28
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
VII. ULUSLARARASI PİYASALARDA GELİŞMELER
Tablo 18. Uluslararası Piyasalarda Gelişmeler
2003
Aralık
2004
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Faiz
Oranları
3 Ay Vadeli
Dolar Libor
Faiz Oranı
1,15
1,11
1,18
1,32
1,61
1,70
1,80
2,02
2,16
2,12
2,03
2,07
2,09
2,12
2,12
2,11
2,15
2,15
Türkiye
306
324
416
548
496
427
315
289
295
Arjantin
6.978
4.910
4.623
4.867
5.323
5.008
5.019
5.246
5.174
Brezilya
371
571
683
732
651
580
481
410
421
Rusya
140
170
211
220
222
222
203
203
151
3 Ay Vadeli
Euro Libor
Faiz Oranı
Eurobond
Spread
(bps)
Ekim ayında FED, faiz oranlarında değişiklik yapmamıştır.
En son 21 Eylül 2004 tarihinde yıl içindeki üçüncü faiz artırımını gerçekleştirerek faiz
oranlarını yüzde 1,75’e çıkaran FED Ekim ayında faiz oranlarını değiştirmemiştir.
Ekim ayında dolar libor faiz oranları artarken, euro libor oranları değişme olmamıştır.
3 ay vadeli dolar libor faiz oranı Eylül ayında yüzde 2,02 iken Ekim ayında yüzde
2,16’ya yükselmiş, 3 ay vadeli euro libor faiz oranları ise Eylül ayında yüzde 2,15 olan
seviyesini korumuştur.
Gelişmekte olan ülkeler içinde Brezilya ve Türkiye’nin eurobond spreadi artarken,
Rusya ve Arjantin’in eurobond spreadleri azalmıştır.
Eylül ayı sonunda 289 puan olan Türkiye’nin eurobond spreadi, 6 Ekim tarihinde
açıklanan AB İlerleme raporunun olumlu etkisiyle düşmüş, daha sonra ise bir miktar
artarak Ekim ayı sonunda 295 puan olmuştur. Eylül ayı sonunda 410 olan Brezilya’nın
eurobond spreadi Ekim sonunda 421 puana yükselmiştir. Aynı dönemde Rusya’nın
eurobond spreadi 203 puandan 151 puana, Arjantin’in eurobond spreadi ise 5.246
puandan 5.174 puana gerilemiştir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
29
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
Grafik 25. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi
Brezilya
Türkiye
Rusya
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
30
10
9
8
7
6
5
4
3
G. Kore
2
20
04
-1
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Kasım 2004
VIII. HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER
8 Ekim 2004 tarihinde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından Yatırım Fonlarına
İlişkin Esaslar Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ yayımlanmıştır.
9 Ekim 2004 tarihinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)
tarafından Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkında Tebliğde Değişiklik
Yapılmasına Dair Tebliğ yayımlanmıştır.
15 Ekim 2004 tarihli BDDK kararıyla, ülkemizde yatırım bankacılığı alanında faaliyet
gösteren Deutsche Bank A.Ş.’ye mevduat kabul etme izni verilmiştir.
Ekim ayı içinde Finansal Yeniden Yapılandırma(FYY) kapsamına firma alınmamış ve
yeni bir FYY anlaşması bağıtlanmamıştır. Toplam olarak bakıldığında, 2004 yılı Ekim
ayı itibarıyla 327 firmanın FYY kapsamına alındığı ve bu firmaların 295 tanesiyle
anlaşma bağıtlanarak 0,6 milyar doları küçük ölçekli 5,1 milyar doları büyük ölçekli
firmalar
olmak
üzere
5,7
milyar
dolarlık
borcun
yeniden
yapılandırıldığı
görülmektedir.
DPT-YPKDGM-Mali Piyasalar Dairesi Başkanlığı
31
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2004/11.pdf