Türkiye`nin Afrika Politikası ve Cumhurbaşkanı Sayın Recep

Türkiye’nin Afrika Politikası ve Cumhurbaşkanı Sayın
Recep Tayyip Erdoğan’ın Tanzanya, Mozambik ve
Madagaskar Ziyaretleri
Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 22-26 Ocak 2017 tarihlerinde Doğu Afrika’da
Tanzanya, Mozambik ve Madagaskar’a yaptığı resmi ziyaret başarılı geçmiş, Türkiye’nin
Afrika politikasının etkinliği açısından çok yararlı olmuştur.
Sayın Cumhurbaşkanımız, 22-23 Ocak tarihlerinde Tanzanya Cumhurbaşkanı Dr. John Pombe
Joseph Magufuli ile biraraya gelmiş, her iki Cumhurbaşkanı heyetler arası görüşmelere
başkanlık etmişlerdir.
Sayın Cumhurbaşkanımız, 24 Ocak’ta Mozambik’e geçerek, Cumhurbaşkanı Filipe Jacinto
Nyusi ile görüşmüş ve iki ülke heyetleri arasındaki müzakerelere katılmıştır. Bu ülkeye,
ülkemizden, Cumhurbaşkanı düzeyinde ilk ziyarettir.
Sayın Cumhurbaşkanımız daha sonra Madagaskar’a geçmiş ve 25 Ocak’ta Madagaskar
Cumhurbaşkanı Hery Rajaonarimampianina ile görüşmelerde bulunmuştur. Bu ziyaret de,
Türkiye’den bu ülkeye Cumhurbaşkanı düzeyinde gerçekleştirilen ilk resmi ziyarettir.
Bu ziyaretler sırasında, ikili ilişkiler, Afrika kıtasının sorunları ve uluslararası konular ele
alınmıştır. Ayrıca, düzenlenen İş Forumları’yla geziye katılan iş adamlarımız muhataplarıyla
biraraya gelerek işbirliği olanaklarını değerlendirmişlerdir.
Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan’ın göreve başladığı Ağustos 2014’den bu yana, Afrika kıtasına
gerçekleştirdiği bu 4. ziyaret, daha önceki üç turda yaptığı 9 ülke ziyareti, ezcümle, Somali,
Etiyopya, Cibuti, Fildişi Sahili, Gana, Gine, Nijerya, Uganda ve Kenya ile Güney Amerika
ziyareti dönüşlerinde Senegal eskali yanında ele alındığında, Türkiye’nin Afrika politikasını
derinleştirmek ve yeni işbirliği alanları sağlamak amacına yönelik olduğu görülmektedir.1
Ülkemizi, 2015 ve 2016 yıllarında Fildişi Sahili, Gabon, Somali, Mali, Benin ve Gine
Cumhurbaşkanları ziyaret etmişlerdir. Ayrıca, Bakan düzeyinde ise Karma Ekonomik
Komisyon toplantıları olmak üzere çeşitli vesilelerle karşılıklı ziyaretler gerçekleştirilmiştir.
Türkiye, Afrika ülkeleri Dışişleri Bakanlıkları arasında istişarelere de önem vermektedir. 2016
yılı içinde Eritre, Kongo Demikratik Cumhuriyeti ve Moritanya ile siyasi istişareler
düzenlenmiştir.
Sayın Cumhurbaşkanımızın Tanzanya, Mozambik ve Madagaskar ziyaretlerine ilişkin basın açıklaması
(www.tccb.gov.tr).
1
1
Türk dış politikası, Soğuk Savaş sonrası dönemde Afrika’yı önemli bir etkinlik alanı haline
getirmeyi başarmıştır.2
Afrika’nın, 21. yüzyılda yeni bir aktör olarak uluslararası ilişkilerde önemli bir rol oynaması
beklenmektedir. 3 Ayrıca, Afrika ekonomik açıdan da Doğu Asya’dan sonra, dünyanın en hızlı
büyüyen bölgesidir. 4
Sahra Altı Afrika ülkeleriyle son yıllarda, her alanda geliştirmeyi başardığımız ilişkiler
sayesinde, Afrika’ya yönelik Türk Dış Politikası başarılı olmuştur. 1998’den beri devam eden
Afrika’ya açılım politikamız 2013’te yerini Afrika ortaklık politikasına bırakmıştır. TürkiyeAfrika Ortaklık Zirvesi’nin Üçüncüsünü 2019 yılında yapılması beklenmektedir.
Türkiye ile Afrika ülkeleri arasındaki ticaret hacmi 25 milyar dolara ulaşmış bulunmaktadır.
Türk Hava Yolları, Afrika’da 40 noktaya uçmaktadır. Bugün, Türkiye Afrika’da 39 Büyükelçilik
ile etkinlik sağlamayı başarmıştır. Ankara’da da 32 Afrika ülkesinin Büyükelçiliği
bulunmaktadır. 5 5.000 Afrikalı öğrenci de devletin tam bursu ile ülkemizde eğitim
görmektedir.6 TİKA’nın Afrika’daki 16 bürosu aracılığıyla dağıttığı kalkınma yardımları da
Afrika politikamıza ayrı bir etkinlik sağlamaktadır. Nitekim, Türkiye’nin resmi kalkınma
yardımlarının yaklaşık üçte biri Afrika ülkelerine yapılmaktadır.7 Türkiye’nin, ayrıca, Afrika’ya
yaptığı doğrudan yatırımların toplam değeri 3.6 milyar doları aşmıştır. Bugün, Etiyopya’da
148 firmamız bulunmakta ve bunlar 30.000
yerel personele istihdam imkanı
sağlamaktadırlar.8
Yukarıda ortaya konulan olumlu tablo ışığında Sayın Cumhurbaşkanımızın 2014’ten beri
yaptığı, bir gelenek halini alan bu ziyaretleri, Afrika’da liderler seviyesinde sorunların daha
kolayca çözüldüğü gerçeği karşısında, ikili ilişkilerdeki pürüzlerin giderilmesine, ekonomik
ilişkilerin gelişmesine katkıda bulunduğu bir gerçektir.
Ali Engin Oba, “Tarihsel Gelişim Işığında Türk Dış Politikası ve Afrika, Afrika’nın Türk Diplomasisi’nin Etkinlik
Alanı Haline Gelmesi”, 15-16 Kasım 2014’te Türk Tarih Kurumu tarafından Cibuti’de düzenlenen Afrika’da
Türkler Sempozyumu’na sunulan bildiri.
3 Mevlüt Çavuşoğlu, “2017 Yılına Girerken Dış Politikamız”, Dışişleri Bakanlığı’nın 2017 Mali Yılı Bütçe
Tasarısı’nın TBMM Genel Kurulu’na Sunulması Vesilesiyle Hazırlanan Kitapçık, s. 119.
4 Çavuşoğlu, a.g.e., s. 119.
5 Çavuşoğlu, a.g.e. s. 120.
6 İbrahim Kalın, “Turkey’s Win-Win Policy in Africa”, Daily Sabah, 28 January 2017.
7 Çavuşoğlu, a.g.e. s. 121.
8 Çavuşoğlu, a.g.e. s. 121.
2
2
Afrika, yükselen güçlerin ilgi alanı haline gelmiştir. Bu kıtada ülkemiz, Çin, Brezilya, Güney
Kore, Hindistan, Japonya ve Güney Afrika ile rekabete girmek durumundadır. 9 Son
zamanlarda, eski sömürgeci güçlerin, İngiltere, Fransa, Portekiz, Belçika ile diğer büyük
devletlerin ABD, Rusya, Almanya’nın da Afrika’ya göstermeye başladıkları ilgi nazara dikkate
alınırsa, Türkiye’nin Afrika politikası bundan sonra, önemli bir rekabet ortamı içinde
bulunacaktır. Bu nedenle, Afrika’ya yönelik politikamızın ileriki dönemde eski başarısını
sınırlayıcı durumlarla karşılaşmaması önem arzetmektedir.
Bu yeni durumu göz önünde bulunduran politikalara öncelik verilmesi gerekecektir. Bu
politikaların başında da, Afrika’ya ilgi duyan diğer yükselen güçlerin yapmaya başladıkları
gibi, Kıta’da, Türk diasporasının meydana getirilmesi için gereğinin yapılmasıdır.
Türkiye, bugüne kadar başarıyla yürüttüğü, Afrika ile ilişkilerini daha da ileriye götürmekten
vazgeçmemeli ve politikalarını, ortaya çıkacak güçlüklerin üstesinden gelecek şekilde tespit
etmelidir.
Büyükelçi (E) Prof. Dr. Ali Engin Oba
Çağ Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı
TASAM Başkan Danışmanı
Bu konuda bakınız: Sebastien Sandanter (sous la direction de), L’Afrique, Nouveau Terrain De Jeu Des
Emergents, Karthala, Paris, 2014.
9
3