OSMANLI DEVLETİ YÜKSELİŞ DÖNEMİ SİYASİ

BAHÇELİEVLER CUMHURİYET ANADOLU LİSESİ
-TARİH DERSİ NOTLARI
-VEDAT AKBULAK
OSMANLI DEVLETİ YÜKSELİŞ DÖNEMİ SİYASİ GELİŞMELER
II. MEHMET (1451-1481)
Babası II. Murat’ın ölümü üzerine tahta geçen II. Mehmet babası
zamanındaki antlaşmaları yeniledi. Daha önce kuşatılan ve alınamayan
İstanbul’un Fethi için başlıca yapılan hazırlıklar:
-Anadolu Hisarı karşısına Rumeli Hisarı’nı yaptırdı. Hisara
Boğazkesen adı verildi. Bundan sonra, Boğazdan geçecek bütün yabancı
gemiler için izin alma zorunluluğu getirildi.
-Kuşatmayı denizden desteklemek için büyük bir donanma
hazırlandı(400 parçalık bir donanma oluşturuldu.).
-Bizans’ın İstanbul dışındaki topraklarından Vize ve Silivri
kaleleri alınarak batı ile bağlantısı kesildi.
-Surları aşmak için tekerlekli kuleler yaptırıldı.
-Surları yıkmak amacıyla büyük toplar döktürüldü.
-Kuşatma sırasında, Mora despotlarının Bizans’a yardım
etmelerine engel olmak için akıncılar, Mora üzerine ve Balkanlara
gönderilerek Balkanlarda bir ordu bulunduruldu.
İstanbul'un fethini gerektiren sebepler;
* Çok önemli stratejik bir yerde bulunması (İstanbul’un coğrafi konumu
son derece önemliydi),
Bizans tarafından Türklerin geçiş yollarının ve bağlantılarının
engellemesi,
* Bizans'ın Osmanlı aleyhine faaliyetlerde bulunması,
* Daha önce birçok defa kuşatıldığı halde alınamamış olması, (Bulgarlar,
Avarlar, Araplar, tarafından kuşatılmış ve alınamamıştır.)
* Devletin büyümesi ve gelişmesi için İstanbul'un alınması gerekiyordu.
* İstanbul, aynı zamanda kara ve deniz ticaret yollarının üzerinde
bulunması nedeniyle, ekonomik yönden de büyük önem taşıyordu.
*Ayrıca II. Mehmet; İstanbul’u fethederek Rumeli ve Anadolu’daki Türk
topraklarını birleştirmek için kentin alınması konusunda kesin karar
vermişti.
Yapılan çalışmalar sonunda 29 Mayıs 1453 tarihinde salı günü
İstanbul fethedildi. Ortaçağın sonu yeniçağın başlangıcı kabul edilen
İstanbul'un Fethi ile kuruluş devri sona erdi ve Yükselme devri başladı.
İstanbul’un kuşatılması ve Fethi:
II. Mehmet, hazırlıklarını tamamladıktan sonra, Edirne’den hareket etti
ve 5 Nisanda İstanbul surları önüne geldi. İmparatora elçi göndererek
boş yere kan dökülmemesi için, İstanbul’un teslimini istedi. İstanbul’un
kuvvetli surlarına ve Avrupa’dan gelecek yardıma güvenen imparator,
bu teklifi reddetti. 6 Nisan 1453’te kuşatma başladı. Nisanın on
sekizine kadar süren top atışları sonucu, surlarda birçok gedik açıldı.
Bunun üzerine bir gece saldırışı düzenlendi. Bu hücumda tekerlekli
kuleler kullanıldı. Ancak Bizanslılar bu kuleleri, karada ve suda yanabilen
Grejuva (Rum ateşi) ile yaktılar. Aynı anda donanma, zinciri kırarak
Haliç'e girmek istediyse de başarılı olamadı.
Kuşatmanın onuncu günü papanın aracılığı ile Bizanslılara gönderilen
üç Ceneviz ve bir Bizans gemisi, Türk gemilerini yararak Haliç'e girmeyi
başardı.
Bunun üzerine II. Mehmet, Osmanlı donanmasının, denizden
ulaşamadığı Haliç'e karadan kızaklar üzerinde kaydırılarak indirilmesi
çalışlarım başlattı. Galata sırtlarında bulunan 70 gemi, karadan kızaklar
üzerinde çekilerek Haliç'teki Kasımpaşa Limanı'na indirildi.
II. Mehmet, 28 Mayıs gecesi büyük bir hücum başlattı. Bu hücum,
29 Mayıs 1453 Salı günü, Türk askerinin İstanbul'a girmesiyle sonuçlan.
Bu başarısından dolayı II. Mehmet'e Fatih unvanı verildi.
*Fetihten sonra, Bizans halkına mal ve can güvenliği sağlandı.
İlk olarak kentin bozulan su şebekesini ve yolları tamir ettirdi. İstanbul'a
Anadolu ve Rumeli'den göçmenler, tüccar ve zanaatkârlar getirtti. Çarşı,
hamam, fırın gibi birçok yapı inşa ettirdi.
İstanbul'un Fethi, Fatih Sultan Mehmet ve Osmanlı Devleti'ne büyük
bir ün kazandırdı. Bu kentin ele geçirilmesiyle Avrupa, önemli bir üssünü
Osmanlılara bırakmış oldu. İstanbul; ekonomik, askeri ve idarî açıdan
Osmanlı Devleti için en uygun başkentti. Çünkü Osmanlıların, Anadolu
ve Balkanlarda hareket ve denetim kolaylığı elde etmelerini sağlayabilecek çok önemli bir konumdaydı.
İSTANBUL’UN FETHİNİN TÜRK TARİHİ AÇISINDAN ÖNEMİ
1. İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti yapıldı.
2. İstanbul’un Fetih ile Osmanlı Devleti için İmparatorluk dönemi
başladı.
3. Osmanlı Devleti‘nin toprak bütünlüğü sağlandı.
4. Karadeniz ve Akdeniz arasındaki ticaret yolunun denetimi, Türklerin
eline geçti.
5. Osmanlı Devletinin Kuruluş devri sona ererek Yükselme Devri
başladı.
*Not: Bu durum Akdeniz ve Karadeniz ticaretinde etkili olan Venedik
ve Cenevizlere zarar verdi.
5. İstanbul'da bulunan Ortodoks kilisesisin koruyuculuğu Osmanlıların
eline geçti.
*Not: Böylece Osmanlı Ortodoksların lideri konumuna gelmiştir. Bu
kilisenin denetim altına alınması, Hıristiyan birliğini parçalama amacı
taşımaktadır.
6. Osmanlı Merkezi yönetim güçlendi.
İSTANBUL'UN FETHİNİN DÜNYA TARİHİ AÇISINDAN ÖNEMİ:
1. İstanbul'un fethi ile Ortaçağ kapandı, Yeniçağ başladı.
2. Ortodokslar Osmanlı himayesine alınarak onların din ve vicdan
özgürlüğü sağlandı.
3. Doğu Roma İmparatorluğu sona erdi.
4. Savaşta topların üstünlüğü anlaşıldı. Bundan dolayı sur ve kalelerin
önemi azaldı.
5. Feodalizmin yıkılış süreci hızlanmış oldu.
6. İstanbul'un Türklerin eline geçmesi üzerine Avrupalılar yeni ticaret
yolları aramaya başladı.
Not: Bu durum Coğrafi Keşiflerin zorlayıcı nedenini oluşturmuştur.
Batıdaki Gelişmeler; Fatih’in Batı Politikası:
Rumeli'de Belgrat hariç tüm Sırbistan'ı Osmanlı ülkesine kattı. Mora
despotunu ortadan kaldırdı. Eflak ve Boğadan Osmanlı devletine
bağladı. Bosna-Hersek fethedildi. Osmanlı Devletinin İstanbul'u
almasından sonra Rumeli' de ve Ege Denizi'nde yapmış olduğu fetih
hareketleri Venediklerin doğu ticaretine zarar vermişti. Bu yüzden 1463
yılında başlayan Osmanlı-Venedik savaşları Osmanlıların üstünlüğü
ile sona erdi. Venediklilerle yapılan anlaşmaya göre;
-Venediklerin elinde bulunan İtalya’daki Mora Yarımadası alındı.
-Eflâk ve Bosna Osmanlı topraklarına katıldı.
-Ayrı ayrı yapılan bir seferle; Hersek Dukaklığı ve Boğdan Osmanlıya
bağlandı.
Venedikliler her yıl ödeyecekleri vergiye karşılık bazı imtiyazlar
kazandılar. İstanbul’da balyoz (elçi) bulundurabilecekti.
Bu olay Osmanlı Devletinin verdiği ilk imtiyazdır.
Rumların patriklerini seçmelerine izin verildi. Ermeni ve Yahudi
topluluklarına inanç ve ibadet serbestliği tanındı.
*Not: Fatih'in bu politika ile gerçekleştirmek
istediği amaç, Ortodoks mezhebindeki Hıristiyanları
denetim altında bulundurarak onların Avrupa'da
Katolik Hıristiyanların etkisi altına girmelerini
önlemekti.
Fatih Döneminde Anadolu’daki Gelişmeler:
Balkan fetihlerinden sonra Anadolu’ya yönelen Fatih’in buradaki
Amacı neydi?
Anadolu’daki siyasi otoriteyi sağlamak ve Kara deniz ticaretini
denetim altına almaktı.
Bu nedenle, Fatih Sultan Mehmet döneminde; Amasra Cenevizlerden
alındı. İsfendiyaroğullarına son verildi. Böylece Kastamonu ve çevresi
Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u yeniden imar etmek, ekonomisini
canlandırmak ve kentin Türk nüfusunu artırmak için çalışmalara başladı.
Osmanlıya bağlanmış oldu. Trabzon Rum imparatorluğuna son verildi.
Konya alınarak Karaman ülkesi topraklarının bir bölümü Osmanlı
1
BAHÇELİEVLER CUMHURİYET ANADOLU LİSESİ
-TARİH DERSİ NOTLARI
-VEDAT AKBULAK
topraklarına katılmıştır. Bir Türk Devleti olan Akkoyunlu Devleti ile1473
yılında yapılan savaşta Akkoyunlular yenilgiye uğratılmıştır.
Not: Karaman ülkesi ve Akkoyunlu ülkesi kesin olarak II. Beyazıt
zamanında Osmanlı devletine bağlanmıştır.
Otlukbeli Savaşı (1473):
14. yüzyılda Doğu Anadolu’da bir devlet kuran Akkoyunlular Uzun
Fatih Sultan Mehmet döneminde Denizlerde ise Ege adaları, Kırım
Hasan zamanında çok güçlendiler. Uzun Hasan, kısa zamanda ülkesinin
Hanlığı ve Yunan Adaları alınmıştır İtalya seferi gerçekleşmiştir. Son
sınırlarını genişleterek büyük bir devlet kurdu. Uzun Hasan’ın Osmanlılar
zamanlarında hicaz su yolları ve Dulkadiroğulları yüzünden Memlükler ile
aleyhine faaliyetlerde bulunması, Osmanlıya itaatini bildirmemesi,
ilişkileri bozulmuştu. Bu olay II. Beyazıt döneminde de devam etmiştir.
Osmanlıya karşı Karamanoğullarına destek verip koruması, Osmanlıya
Fatih Devri Osmanlıların en parlak devridir. Yalnız toprak bakımından
karşı batıdaki Rodos Şövalyeleri ve Venediklerle işbirliği yapması ve
değil kültür ve uygarlık bakımından da gelişmiştir.
kendini Timur gibi görmeye başlaması üzerine Osmanlılar ile Akkoyunlu
Kendi adıyla söylenen Fetih Medreseni kurmuş İstanbul'un Çeşitli
Devleti’nin arasını açtı. Bunun üzerine Fatih, Akkoyunlular ile savaşa
Resimlerini çizdirmiş. Kendinden önceki Osmanlı padişahlarının; devlet
karar verdi. Erzincan yakınlarında Otlukbeli’de yapılan savaşta,
ve memleket yönetiminde yaptıkları kanun ve tüzükleri bir araya
Osmanlı ordusu, ateşli silâhların yardımıyla, Akkoyunlu ordusunu birkaç
getirerek kanunnamesini oluşturmuştur.
saat içinde yenilgiye uğrattı (1473). Bu yenilgiden sonra bir daha
kendisini
toparlayamayan
Akkoyunlu
Devleti,
Uzun
Koyduğu kardeş katli maddesi hükmü;
Hasan’ın
ölümünden sonra dağılma sürecine girdi. Bir süre sonra Safavi Devleti
devletin geleceği için
kardeşlerin öldürebileceği kanunu da Fatih Sultan Mehmet’e ait bir
kanundur.
Akkoyunlu Devleti’ne son verdi.
II. BEYAZIT DÖNEMİ (1481-1512)
Fatih'in ölümü üzerine yerine oğlu Beyazıt geçti. Zamanın en önemli
olayı Kardeşi Cem'in isyanı olayıdır. Bu nedenle dış siyaset açısından
siyasette pasif kalmalarına ve İspanya'daki Müslümanlara yeterli
yardımın yapılamamasına neden olmuştur.
sönük geçmiştir. Fatih zamanında bozulan Memluk ilişkileri; Hicaz
suyolları, Dulkadiroğulları arasındaki taht kavgaları, Ramazan Oğullarını Osmanlı - Memlûk İlişkileri
egemenlikleri altına almak istemeleri, Hindistan'dan gelen hediyelere el Fatih döneminde bozulan Osmanlı - Memlûk ilişkileri II. Bayezid
koymak istemeleri yüzünden iyice araları bozulmuştu. Fakat yapılan döneminde savaşa dönüşmüştür.
savaşta
kesin
sonuç
alınamaması
üzerine
anlaşma Osmanlı Memlûk ilişkilerinin bozulmasında;
aralarında
yapmışlardı.
- Memlüklerin Cem Sultan'ı desteklemesi ve Memlüklerin
Bu dönemde Osmanlı-Venedik ilişkileri bozulmuştu. Bu dönemde Ramazanoğulları ile Dulkadıroğulları topraklarına egemen olmak
Kemal ve Burak Reislerin başardığı savaşları ile Venediklerin elinde istemesi etkili olmuştur.
bulunan İnebahtı, Nemarin ve Yunan adaları geri alındı. II. 1485 yılında başlayan savaşlar altı yıl devam etmiş ve kesin bir sonuç
alınamamıştır. Sadrazam Davut Paşa tarafından Yeniçeri Ocağı’na ilk
Beyazıt devrinde Akkoyunlu devleti tamamen yıkılarak yerine Şah
kez bu savaşlar sırasında ateşli silahlar (tüfek) dağıtılmıştır. Tunus
İsmail Tarafından 1501 tarihinde Safevi Devleti kurulmuştur.
hükümdarının girişimiyle 1492’de yapılan antlaşma ile Fatih
İran’da kurulan Safavi devletinin güçlenmesi Osmanlı devletini dönemindeki sınırlara dönüldü.
endişelendirmiş ve Padişahın İran’daki bu gelişmeler karşısında gevşek Osmanlı - Venedik İlişkileri:
hareketi
nedeniyle
I.
Selim
(Yavuz)’un
tahtı
ele
geçirmeyi II. Bayezid döneminde Doğu Akdeniz'deki Osmanlı egemenliği
hedeflemiştir.
Venediklilerin ticaret faaliyetlerini engelliyor, Venediklilerin buralara
Fatihin vefatından sonra devşirme devlet adamları ve yeniçerilerin
desteğini alan II. Bayezid Osmanlı tahtına çıktı. Fatih'in diğer oğlu Cem
ise II. Bayezid'in hükümdarlığına itiraz etti. Cem Sultan'ın imparatorluğu paylaşma teklifini II. Bayezid kabul etmeyince Cem Sultan
Bursa'ya gelerek hükümdarlığını ilan etti. Bursa yakınlarında yapılan
savaşı kaybeden Cem Sultan Mısır'a giderek Memlüklere sığındı.
Karamanoğulları ve Memlüklerin desteğiyle yeniden ayaklanan Cem
Sultan başarılı olamadı. Cem Sultan'ın Rumeli'ye geçeceğini öğrenen
II. Bayezid Rodos şövalyeleriyle anlaştı. Rodos şövalyeleri Cem Sultanı
Rumeli'ye geçirme yerine Fransa'ya götürdüler. Şövalyeler Cem'i
ellerinde
bulundurmakla
Rodos
adasının
güvenliğini
sağlayabileceklerine inanıyorlardı. Uzun görüşmeler sonucunda Cem
Sultan önce Papa'ya daha sonra da Fransa kralı VIII. Şarl'a teslim
edildi. Cem Sultan Haçlı Seferi düzenlenmesine ve din değiştirmeye
yanaşmayınca Avrupalılar Cem'i gözden çıkardılar.
Not 1: 1495'te Cem Sultan in ölümü üzerine Avrupalıların bir
Osmanlı şehzadesini kullanarak düzenlemeyi planladıkları Haçlı
Seferi sonuçsuz kalmıştır.
Not 2: Osmanlı Devleti'nin iç sorunu olan Cem Olayı, Rodos
şövalyeleri ve Avrupalıların devreye girmesiyle dış sorun (Avrupa
sorunu) haline gelmiştir. Ayrıca bu taht kavgası Osmanlıların dış
egemen olması da Osmanlıların hareket serbestliğini kısıtlıyordu. Venediklilerin Mora halkını Osmanlılara karşı kışkırtması Osmanlı Venedik savaşını başlatmıştır (1499). Cem Sultan'ın ölümünden
sonra daha aktif bir politika izleyen Osmanlı Devleti, ilk önemli deniz
zaferini bu savaşta kazandı, İnebahtı, Modon, Koron ve Navarin
kaleleri Venediklilerden alındı. Böylece Venedikliler Mora'dan
tamamen çıkarılmıştır (1502).
Endülüs'e Yardım Gönderilmesi:
Ispanya'daki Katolikler; Müslüman Arap ve Yahudilere karşı soykırım
hareketine girişmişlerdi. 1492 yılında Türk denizcileri, İspanya'daki
Arap ve Yahudileri soykırımdan kurtarmıştır. Arapları Kuzey Afrika'ya
taşınmış, Yahudilerin büyük bir kısmı Osmanlı topraklarına
yerleştirilmiştir. Bu durum Osmanlıların hoşgörüsünü, ezilen uluslara
ve mültecilere yardımcı olduğunu göstermektedir.
Balkanlardaki Gelişmeler:
II. Bayezid döneminde Karadeniz sahillerine seferler düzenlenmiştir.
Boğdan üzerine sefer düzenlenerek Kili ve Akkerman Osmanlı
yönetimine geçmiş ve Boğdan yeniden Osmanlı egemenliğine girmiştir
(1484). Osmanlıların bu bölgeye ilgi göstermesinde Boğdan'ın
Macarlarla işbirliği yapması ve Osmanlı Devleti'nin Karadeniz ticaretini
engellemesi etkili olmuştur.
2
BAHÇELİEVLER CUMHURİYET ANADOLU LİSESİ
-TARİH DERSİ NOTLARI
Bu fetihlerle;
-VEDAT AKBULAK
İran ve Kafkasya'yı da içine alan büyük bir devlet kurmayı
amaçlıyordu.
-Osmanlı toprakları karadan Kırım'la birleşmiştir.
- Karadeniz'in batı sahilleri Osmanlıların hakimiyeti altına
Safevilerin bu amacı Osmanlı Devleti'nin çıkarlarına ters düşüyordu.
girmiştir.
Şah İsmail amacına ulaşabilmek için Anadolu'da çeşitli ayaklanmaları
XVI. yüzyılda Osmanlı donanması Karadeniz ve Akdeniz'de söz sahibi
Şah İsmail taraftarlarının çalışmaları sonucunda Anadolu'da isyanlar
haline gelmiştir. Aynı tarihlerde Venedikliler denizcilik alanında
çıkmıştır. Bu isyanların en önemlisi Şahkulu isyanı idi (1511). Şahkulu
zayıflamış, ancak Akdeniz'in batısında İspanya ve Portekiz iki güçlü
İsyanını güçlükle bastırabilmiştir. Bu durum Safevilerin Anadolu'daki
denizci devlet olarak ortaya çıkmıştır.
etkinliğinin arttığını gösterir.
desteklemiştir.
Osmanlı - İran İlişkileri:
Osmanlı - İran ilişkilerinin Osmanlılar aleyhine gelişmesi üzerine
Akkoyunluların taht kavgalarından yararlanan Şah İsmail bu devleti şehzade Selim babasına karşı ayaklandı. Yeniçeriler ve devlet
yıkarak İran'da Safeviler Devleti'ni kurdu (1502). XVI. yüzyıl adamlarının desteklemesi üzerine l. Selim padişah oldu (1512).
başlarında Şah İsmail. Anadolu'yu hâkimiyeti altına alarak Türkistan,
I. SELİM (YAVUZ) DÖNEMİ (1512 -1520)
II. Bayezit’in üç oğlu vardı. Büyük oğlu Ahmet; Amasya’da, ortanca
oğlu Korkut; Manisa’da, küçük oğlu Yavuz Selim; Trabzon’da vali
idiler. II. Bayezit, Selim’in tahta geçmesine karşıydı, çünkü Şehzade
—Anadolu’da Türk Birliği kesin olarak sağlandı.
—Çaldıran Zaferi ile kazanılan topraklar, Osmanlılar ile Memlûkleri
komşu yaptı.
Ahmet’in tarafını tutmaktaydı. Yavuz Selim hükümdar olmak
kanunen
Not: Dulkadıroğulları Beyliğinin Osmanlı Devleti'ne katılmasından
belirlenmediği için, tahta geçmek için harekete geçti. Bu gaye ile
sonra Anadolu'da Türk siyasal birliği kesin olarak sağlanmıştır.
istiyordu.
Ancak;
padişah
olma
konusunda
vâris,
Trabzon’dan Kefe’ye giden Yavuz Selim, kayın pederi Kırım Hanı
Mengili Giray’dan aldığı kuvvetlerle Trakya’ya geldi. Babası II. Bayezit
Osmanlı - Memlûk İlişkileri:
ile Çorlu yakınlarında yaptığı savaşı kaybeden Yavuz Selim, Kefe’ye
Fatih’in son zamanlarında bozulmaya başlayan Osmanlı-Memlûk
kaçtı. II. Bayezit, yerine oğlu Ahmet’e bırakmak için onu İstanbul’a
ilişkileri, II. Bayezit döneminde daha da gerginleşti. İki ülke
çağırdı. Ancak Yeniçerilerin ayaklanması ve Yavuz’u istemesi sonucu
arasındaki ilişkilerin bozulmasının başlıca nedenleri şunlardı:
II. Bayezit, padişahlığı oğlu Yavuz Selim’e bırakmak zorunda kaldı
Memlûk hükümdarı Kayıtbay’ın, II. Bayezit’in kardeşi Cem Sultan’a
bir hükümdar gibi davranması ve Osmanlılara karşı Karamanoğlu
(1512).
Saltanatının ilk dönemlerinde kardeşleri ile yaptığı saltanat
mücadelesini kazanmak için önce Şehzade Korkut’u daha sonra da
Şehzade Ahmet’i yakalatıp öldürttü. Ve böylece içteki sorunu sert bir
şekilde çözen Yavuz Sultan Selim, bundan sonra Doğu siyasetine
ağırlık vermiştir.
Yavuz
Sultan
Selim'in
temel
amacı
İslam
dünyasında birliği sağlamaktı. Bunun için Türkistan'a kadar
ulaşmak istiyordu. Hindistan ve Çin'in haritalarını çizdiren Yavuz
Sultan Selim, Yeniçeri Ocağı'nı yeniden düzenledi ve donanmayı
güçlendirdi.
Yavuz Sultan Selim batıdaki devletlerle yapılmış olan anlaşmaları
yenileyerek doğuya yöneldi. Doğudaki faaliyetleriyle oğlu Kanuni
Sultan Süleyman'ın Avrupa ve Akdeniz'deki faaliyetlerine ortam hazırlamıştır.
Osmanlı - İran İlişkileri:
Kasım Beyi desteklemesi, Memlûklerin, Dulkadıroğulları Beyliği’nin iç
işlerine karışmaları, Ramazanoğulları Beyliği’ni egemenlikleri altına
almak istemeleri.
Osmanlılar ile Memlûkler arasında 1485’te başlayan ve 1491’e
kadar devam eden savaşlarda, Osmanlılar çoğu zaman başarısız
oldular. Her iki taraf için de büyük kayıplara neden olan bu savaşlar,
Tunus hükümdarının aracılığıyla sona erdi. Osmanlılar, ele geçirmiş
oldukları Çukurova yöresini Memlûklere bıraktılar. Yavuz Sultan Selim
zamanında
Dulkadıroğulları
Beyliği’ne
son
verilmesi,
iki
ülke
arasındaki ilişkileri gerginleştirdi. Ayrıca Memlûk Sultanı Kansu
Gavri, Yavuz Sultan Selim’in kardeşi Şehzade Ahmet’in oğlu Kasım’ı
himayesine alarak bunu Osmanlılara karşı bir tehdit olarak kullandı.
Müslümanlarca kutsal kabul edilen Mekke ve Medine’nin
Memlûklere bağlı olması, Abbasî halifesinin Mısır’da bulunması,
Baharat Yolu’nun sona erdiği limanların Memlûklerin elinde bulunması
Memlûklere İslâm Dünyasında üstünlük sağlıyordu. Memlûklerin bu
Yavuz Sultan Selim'in hükümdar olmasından sonra Şah İsmail,
özellikleri Yavuz Sultan Selim’in amacı ile çakışıyordu. Çünkü Yavuz
Anadolu'da mezhep propagandasını yoğunlaştırmıştı. Bu durumu
Sultan Selim’in amacı; Türk ve İslâm dünyasını tek bir yönetim
çözümlemek amacıyla İran üzerine sefere çıkmıştır. İki devlet
altında toplamaktı.
arasında yapılan Çaldıran Savaşı’nda (1514) Şah İsmail yenildi. Bu
savaşta Osmanlı ordusunun ateşli silâhlara sahip olması, savaşı kısa
Not 1: Yavuzun yönetimi eline alması ve 1517 yılında halifeliği eline
sürede sonuçlandırmış ve Osmanlılar kesin zafer kazanmışlar.
geçirmesi ile birlikte Osmanlı döneminde teokratik yönetim
Çaldıran savaşının sonuçları;
başlamıştır.
—Anadolu'da Safevi tehlikesi önlenmiştir.
Not 2: Memleket genişleme döneminde eyaletlere ayrılarak
—Tebriz - Halep ve Tebriz - Bursa arasındaki İpek yolu Osmanlı
yönetilmeye çalışılmıştır.
denetimine girmiştir.
—Doğu ve Güneydoğu Anadolu ele geçirilmiştir. Çaldıran Savaşı
Mısır Seferi'nin Sonuçları;
dönüşünde Dulkadıroğulları Beyliği üzerine bir sefer yaparak
 Memlûk Devleti yıkılmış, Suriye, Filistin ve Mısır Osmanlı
Turnadağ Savaşı (1515) ile bu beyliğe son verdi ve toprakları
Osmanlılara katıldı. Ayrıca bu savaş sonucunda Çukurova’daki
Ramazanoğulları Beyliği de Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
topraklama katılmıştır.
 Kıbrıs, Girit ve Rodos adaları dışında Doğu Akdeniz Osmanlı
egemenliği altına girmiştir.
3
BAHÇELİEVLER CUMHURİYET ANADOLU LİSESİ
-TARİH DERSİ NOTLARI
 Hicaz Osmanlı himayesine girmiş.
-VEDAT AKBULAK
 Doğu Akdeniz’den geçen Baharat Yolu Osmanlı egemenliğine geçti,
 Abbasi halifesi ve kutsal emanetler İstanbul'a getirildi.
fakat Avrupalıların Ümit Burnu Yolu'nu bulması Osmanlı Devleti'nin
 Halifelik Osmanlı Devleti'ne geçmiş, böylece Osmanlı Devleti
istediği kazancı elde etmesini engellemiştir.
teokratik bir karakter kazanmıştır.
 Bu seferden sonra Osmanlı Devleti İslâm dünyasının, lideri
olmuştur,
 Elde edilen ganimetlerle Osmanlı hazinesi zenginleşmiş.
 Venedikliler; Kıbrıs'ı ve Rodos için Memlüklere ödediği vergiyi
Osmanlı Devleti'ne ödemeye başlamıştır.
 Mısır’ın ele geçirilmesi ile Kuzey Afrika'nın fethi için önemli bir üs
elde edildi.
KURULUŞ VE YÜKSELME DÖNEMİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI
1. Aşağıdakilerin hangisinin alınmasıyla Osmanlılar Baltık Denizine
ulaşmışlardır?
12. Fatih devrinde başlayan İtalya seferine II. Bayezit devrinde son
A) Lehistan
B) Avusturya
C) Hindistan
verilmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
D) Kıbrıs
E) Rodos
A) Cem Sultan sorunu nedeni ile Gedik Ahmet Paşa'nın geri çağrılması
B) II. Bayezit'in savaştan ziyade zamanını ibadetle geçirmesi
2. I. Mohaç Savaşı
C) Aynı dönemde Memlükler ile de savaş halinde olunması
II. Ridaniye Savaşı
D) Osmanlı - Venedik ilişkilerinin savaş haline dönüşmesi
III. Çaldıran Savaşı
E) Osmanlıların İtalya seferine gereken önemi vermemesi
IV. Mercidabık Savaşı
V. Turnadağ Savaşı
13. Fatih devrinde Karadeniz bir Türk gölü haline getirilmiştir.
Yukarıdaki savaşlardan hangileri Osmanlı'nın Mısır seferiyle ilgilidir?
Aşağıdakilerden hangisi bu duruma neden olmamıştır?
A) I, II, III
B) II, III, IV
C) II ve IV
A) Amasra'nın Fethi
B) Sinop'un Fethi
C) Kırım'ın Fethi
D) II, III, V
E) IV ve V
D) Trabzon'un Fethi
E) Mora'nın Fethi
3. Aşağıdakilerden hangisi Fatih devrinde Denizlerde yapılan
fetihlerden biri değildir?
A) Limni
B) Midilli
C) Kırım
D) Rodos
E) Zenta
4. İstanbul’un Fethi'nden sonra Osmanlı Devleti ile mücadelesini
artıran ve Osmanlı'nın denizlerdeki başarısından zarar gören devlet
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fransa
B) Venedik
C) İspanya
D) Portekiz
E) Papalık
14. Aşağıdakilerden hangisinin ele geçirilmesi ile Anadolu Türk birliği
kesin olarak sağlanmıştır?
A) Karamanoğulları Beyliği
B) Isfendiyaroğulları Beyliği
C) Dulkadiroğulları Beyliği
D) Hamidoğulları Beyliği
E) Trabzon Rum İmparatorluğu
5. Karadeniz'deki Ceneviz üstünlüğü aşağıdaki olayların hangisiyle
Osmanlılara geçmiştir?
A) Candaroğulları'na son verilmesi
B) Amasra'nın alınması
C) Kırım'ın Osmanlıya bağlanması
D) Trabzon'un alınması
E) İstanbul'un Fethi
15. Osmanlı Devleti'nin II. Bayezit Devrinde İspanya’daki Ben-i
Ahmer devletine yardım edemeyişinin nedeni aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Yeterli deniz gücünün olmaması
B) Padişahın savaş yanlısı olmaması
C) Osmanlı - Memlûk savaşlarının olması
D) Cem Sultan sorununun devam etmesi
E) Osmanlı - Venedik ilişkilerinin bozuk olması
6. Aşağıdaki savaşların hangisinin sonunda Avrupalılar doğudaki en
büyük müttefiklerini kaybetmişlerdir?
A) Kösedağ
B) İnebahtı
C) Turnadağ
D) Otlukbeli
E) Ridaniye
16. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’un fethi ile Bizans
İmparatorluğuna son verildiği halde, İstanbul’da Ortodoks kilisesinin
varlığı korunmuştur. Aşağıdakilerden hangisi Fatih’in bu yolla ulaşmak
istediği amaç olamaz?
7. Aşağıdakilerden hangisi Fatih devri için söylenemez?
A) Memlüklerle iyi ilişkiler devam etmiştir.
B) Venediklilerle deniz savaşları yapılmıştır.
C) Eflak - Boğdan Osmanlıya bağlı beylik olmuştur.
D) Adalar Denizi'nde hâkimiyet kurulmuştur.
E) Bir başka Türk - İslam devletiyle savaşlar yapılmıştır.
A) Hıristiyan dininde mezhep ayrılıklarına son vermek.
B) Yönetimi altındaki Hıristiyanlara hoşgörü ile davranıldığını ortaya
koymak.
C) Ortodoks kilisesinin hareketlerini kontrol altında tutmak.
D) Katolik kilisesine karşı bir güç oluşturmak.
E) Balkanlarda yapılacak savaşlarda Rumların desteğini sağlamak.
8. Aşağıdaki beylik ya da devletlerden hangisi Osmanlı idaresine en
son katılmıştır?
A) Dulkadiroğulları
B) Ramazanoğulları
C) Karesioğulları
D) Rum - Pontus
E) Karamanoğulları
17.Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlıların Bal­kanlardaki varlığını XX.
yüzyılın başlarına ka­dar sürdürmesini sağlayan etkenlerden biri
değildir?
A) Düzenli ordusunun olması
B) Adil bir yönetim uygulaması
C) Halka inanç özgürlüğü vermesi
D) Ulusçuluk akımlarına karşı etkisiz kalması
E) Uluslararası anlaşmazlıklardan yararlanması
9. Şehzadeliğinden itibaren Safevileri büyük bir tehlike olarak gören
ve tahta çıktıktan sonra ilk iş olarak Safevilere savaş açan Osmanlı
padişahı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kanuni Sultan Süleyman
B) Yıldırım Bayezit
C) Yavuz Sultan Selim
D) II. Bayezit
E) Çelebi Mehmet
10. Sırp asıllı olup Enderun’da yetişen ve I. Süleyman, II. Selim, III.
Murat'a sadrazamlık yapan devşirme devlet adamı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Köprülü Mehmet Paşa
B) Fazıl Ahmet Paşa
C) İbrahim Paşa
D) Sokullu Mehmet Paşa
E) Merzifonlu Mustafa Paşa
11. Dalmaçya kıyılarının kesin olarak ele geçirilmesi aşağıdakilerin
hangisi devrinde gerçekleşmiştir?
A) Fatih devri
B) II. Bayezit devri
C) Yavuz devri
D) Kanuni devri
E) Sokullu devri
18. Osmanlı’nın Balkanlarda kesin olarak hakimeyet sağladığı savaş
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sırpsındığı
D) Varna
B) Ploşnik
E) I. Kosova
C) II. Kosova
19. Osmanlı ülkesine katılmış olan Anadolu bey­liklerinden
Aydınoğulları, aşağıdaki savaşlar­dan hangisinin sonunda
bağımsızlığını yeni­den kazanmıştır?
A) Varna Savaşı
C) Kosova Savaşı
E) Niğbolu Savaşı
B) Ankara Savaşı
D) Sırpsındığı Savaşı
4
BAHÇELİEVLER CUMHURİYET ANADOLU LİSESİ
-TARİH DERSİ NOTLARI
20. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde
yer alan olaylardan biridir?
A) Kırım Hanlığı’nın Osmanlı Devleti’ne bağlan­ması
B) Mısır’ın Osmanlı topraklarına katılması
C) Bulgar Krallığı topraklarının Osmanlı ülkesine katılması
D) Kıbrıs Adası’nın fethedilmesi
E) Şehzade Cem’in II. Beyazıt’a baş kaldırması
21. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi'nde devletin
kurumsallaşması (örgütlenmesi) ile ilgili çalışma­lar yapılmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu dönemde yapılan örgütlenme
çalışmaları arasında yer almaz?
A) Toprakların mirileştirilmesi
B) Orduda ıslahatların yapılması
C) Vezirlik örgütünün oluşturulması
D) Divan örgütünün kurulması
E) Eğitim ve öğretim çalışmalarının başlatılması
22."Osmanlı Devleti, Ankara Savaşı’ndan sonra bir süre yıkılma
tehlikesi yaşamıştır." diyen bir tarih­çinin bu görüşüne,
aşağıdakilerden hangisi kanıt olarak gösterilemez?
A) Şehzadeler arasında taht kavgalarının başla­ması
B) Anadolu Beylikleri'nin yeniden kurulması
C) Devletin hükümdarsız kalması
D) Devlet sınırlarının büyük ölçüde daralması
E) İstanbul'un fethinin gecikmesi
23. Osmanlı Kuruluş Dönemi’nde; Osman Bey, Osmanlı aşiretini
beyliğe dönüştürürken, Orhan Bey ve I. Murat dönemlerinde beylik
tamamen devle­te dönüşmüştür.
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlıların aşiret­ten devlete
geçişinde etkili olan olaylardan biri sayılamaz?
A) Divan örgütünün kurulması
B) Askeri birliklerin oluşturulması
C) Sınırlarının genişlemesi
D) Ahilerin desteğinin alınması
E) Taht kavgalarının yaşanması
24. Orhan Bey Dönemi’nde Rumeli’ye geçilmesinde, aşağıdakilerden
hangisinin etkisi olma­mıştır?
A) Bizans’tan Çimpe Kalesi'nin alınmasının
B) Bizans içinde taht kavgalarının yaşanmasının
C) Karesi Beyliği'nin donanmasından yararlanıl­masının
D) llhanlı baskısının artmasının
E) Çanakkale Boğazı’na kadar olan toprakların alınmasının
25. Aşağıdakilerden hangisi, Kuruluş Dönemi pa dişahlarından biri
değildir?
A) Osman Bey B) Orhan Bey C) I. Murat D) II. Beyazıt E) II. Murat
26.Osmanlı Devleti'nin, Balkanlarda kalıcı ve kesin
egemenlik kurmasında, aşağıdakilerden hangisinin katkısı
olmamıştır?
A) Devşirme sisteminin uygulanması
B) Iskan politikasının uygulanması
C) Hıristiyan topluluklara, din ve inanç özgürlüğünün sağlanması
D) Rumeli Beylerbeyliğinin kurulması
E) Fethedilen toprakların, derebeylerin elinden alınarak halka
dağıtılması
27. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlılarda,
I. Beyazıd (Yıldırım)
-VEDAT AKBULAK
II. Mehmet (Çelebi)
III. Mehmet (Fatih)
dönemlerinin ortak özelliklerinden biridir?
A) Bir padişahın iki kez tahta çıkması
B) Osmanlı Tarihi’nde yükselme döneminin ya­şanması
C) İstanbul’un kuşatılması
D) Anadolu’da siyasi birliğin gerçekleştirmeye çalışılması
E) Taht için kardeş kavgalarının yaşanması
28. Kuruluş Dönemi ile ilgili aşağıdaki eşleştirme lerden hangisi
yanlıştır?
A) Bursa’nın alınması - Orhan Bey
B) Anadolu eyaletinin kurulması - I. Murat
C) İstanbul’un kuşatılması - I. Beyazıt
D) Fetret Devri’nin sona ermesi - I. Mehmet
E) II.Kosova Savaşı - II. Murat
29. Osmanlı’ya en çok sorun çıkaran beyliktir.
İlk savaş 1387’de I. Murat Dönemi’nde yapıl­mıştır.
Kendilerini Anadolu Selçuklularının devamı saymışlardır.
Yukarıda özellikleri verilen Anadolu beyliği aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Saruhanoğulları
B) Karesioğulları C) Hamitoğulları
D) Karamanoğulları E) Menteşeoğulları
30. .Aşağıdakilerden hangisi, Fetret Devri’nde Bal­kanlarda toprak
kaybının yaşanmamasının nedenidir?
A) Bizans’ın Balkan halkını kışkırtması
B) Balkanlarda Osmanlı toprağının az olması
C) Halkın Osmanlı yönetiminden memnun olması
D) Şehzadelerin Balkanlarda egemenlik kurması
E) Timur’un Balkanları ele geçirmek istememesi
31. Osmanlı Devleti'nin, Kanuni zamanında yapılan Mohaç Savaşı ile
Macar ordusunu imha ederek, Macaristan'ı bağlı bir devlet haline
getirmesi aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur?
A) Osmanlı – Rus Savaşlarının başlamasına
B) Osmanlı – Avusturya Savaşlarının başlamasına
C) Osmanlı – Fransa Savaşlarının başlamasına
D) Osmanlı – İran Savaşlarının başlamasına
E) Osmanlı – Venedik Savaşlarının başlamasına
32. Ümit Burnu'nu dolaşarak Hint okyanusuna yerleşen Portekizlileri
bölgeden çıkarmak için Kanuni döneminde Hint deniz seferleri
yapılmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti'nin Portekizlileri bölgeden
çıkarmak istemesinin amaçlarından biri olamaz?
A) Baharat Yolu'na işlerlik kazandırmak
B) Arap Yarımadası'nda tam denetim kurmak
C) Bölgedeki Müslüman devletlere yardımcı olmak
D) Osmanlı ticarî gelirlerindeki azalmayı durdurmak
E) Portekizlilere karşı İngilizlere yardımcı olmak
33. İlk defa Osmanlı – Memlûk savaşları hangi padişah zamanında
yapılmıştır?
A) Fatih Sultan Mehmet
B) II. Bayezit
C) Yavuz Sultan Selim
D) Kanuni Sultan Süleyman
E) II. Selim
34. Aşağıdaki padişahlardan hangisi Halife unvanını taşımaz ?
A) Fatih Sultan Mehmet
B) Yavuz Sultan Selim
C) Kanuni Sultan Süleyman D) II. Selim
E) III. Murat
CEVAP ANAHTARI
: 1-A 2-C 3-D 4-B 5-C 6-E 7-A 8-B 9-C 10-D 11-B 12-A 13-E 14-C 15-D 16-A 17-D, 18-C, 19-B, 20-C, 21-B, 22-E, 23-E, 24-D, 25-D, 26-E, 27-D
28-C, 29-D, 30-C, 31-B, 32-E, 33-B, 34-A
5
BAHÇELİEVLER CUMHURİYET ANADOLU LİSESİ
-TARİH DERSİ NOTLARI
-VEDAT AKBULAK
6