havda rpa 5 a - ŞEHİR e
advertisement
-tı-50i3öir G ü n d e y ü z b i n ki şi ni n g e l i p HAVDA R P A 5 A ■ stanbul’un ünlü «paşa» larının en ünlüsü hiç kuşku­ suz Haydarpaşadır. Yur­ dun uzak köşelerinde Ka­ sımpaşa’yı, Mahmutpaşa’yı, Cerrahpaşayı, Atikalipaşa’yı Eskialipaşa’yı, Yusufpaşa'yı bilmeyenlere belki rastlanabi­ lir amma Haydarpaşa’yı bilme­ yen birinin çıkacağını hiç de ummayız. I Kimdir bu Haydar Paşa?.. Öncelikle bu sorunun cevabını vermeye çalışalım. Haydar Pa­ şa, Üçüncü Sultan Selim devri vezîrlerindendir. Üsküdar ile Kadıköyü arasındaki sahada ve bugün kendi adıyla anılan semtte, denize bakan yüksek­ çe bir tepenin üzerinde aske­ rî bir kışla yaptırmış ve kendi -Bağdat Şimendifer Şirketi» a- mayıp ayni zamanda garın ödım taşıyan bir Alman firması nündeki rıhtıma vapurların ko­ olmuştur. Adı geçen Alman laylıkla yanaşmalarını sağla­ firması Anadolu'nun en üçrâ mak amacıyla, lodos fırtına­ köşelerine kadar demiryolu sından gar rıhtımını koruyacak Haydar Paşa'mn adını taşıyan döşerken, Anadolu ve Bağdatgüzel bir mendirek ile garın Haydarpaşa semtinin büyük ö- ı Osmanlı İmparatorluğunun yanına tahmil ve tahliye işlemnem ve değer kazanması, bu­ taht şehri İstanbul’a bağlayan lerii sağlıklı bir şekilde yapa­ raya kurulan tren istasyonu ile ve buradaki başlangıç noktası­ bilmek amacıyla depolar ve si­ başlar. Bu başlangıç ise 1872 nı teşkil eden Haydarpaşa’ya lolar da inşa ettirmişti. yılına uzanır. Anadolu yaka­ da muhteşem bir gar binası sında, Marmara Denizi doğu yaptırılmıştır. Bugün olanca Böylelikle bugüne kadar olan­ kıyısı üzerindeki bu tren istas­ görkemiyle yükselen çifte ku­ ca heybeti ve sağlamlığı ile yonu, Anadolu’ya uzanan de­ leli bu muhteşem gar binası ulaşan gar binası, mendirek miryolunun başlangıç noktası­ 1903 yılında tamamlanıp hiz­ ve bazı silolar tam 75 yaşım nı teşkil etmektedir. Önce mete açılmış bulunmaktadır. İkmâl etmiş durumdadırlar. Pendik'e kadar uzanan demir­ O tarihlerde Anadolu-Bağdat Birinci Dünya Savaşı’nın son yolu 22 Eylül 1872 tarihinde Şimendifer Şirketi'nin Genel yılında (1918), cephelere sevişletmeye açılmış, daha sonra Müdürlüğü’nü yapmakta bulu­ kedilen askerî cephanenin Anadolu’nun içlerine doğru unan Hüknenn adındaki Alman mavnalardan trenlere nakli sı­ zanıp gitmiştir. mühendis yalnız bu görkemli rasında ya affedilmez bir ih­ Bunu gerçekleştiren «Anadolu gar binasını yaptırmakla kal­ mâl, ya da bir sabotaj sonucu de bu kışlanın civarındaki bir konakta oturduğu için koca semt onun adıyla anılmakta­ dır iki yüzyıldanberi. Köprü (Rumeli yakası) ile Asya’nın kapısı sayılan Haydarpaşa arasında şehir hatları vapurları günde karşılıklı 50 sefer yaparlar. 14 geçt i ği , şehir i ç i n d e bir b a ş k a şehi r A S K E R İ VE SİVİL H A S T A N E L E R İ , P T T Si TREN, VAPUR, LOKANTA VE D Ü K K A N L A R I İ LE A S Y A ' N I N Bİ R G İ R İ Ş K A P I S I D I R vukua gelen şiddetli infilâk sonucu gar ciddî şekilde ha­ sar görmüş bu arada yüzlerce vagon da havaya uçmuştu. An­ cak binanın sağlam yapısı, bu şiddetli infilâklere rağmen Haydarpaşa Garı binasının bir enkaz yığını haline gelmesini önlemişti. Aradan geçen 75 yılık zama­ na rağmen Haydarpaşa önem ve değerinden hiçbirşey yitirmemiştir. Bugün de tesisler olanca görkemleriyle yükselir­ ken Haydarpaşa Garı yine Anadolu'ya açılan Bağdat'a ka­ dar uzanan demiryolunun baş­ langıç noktasını teşkil etmek­ tedir. Haydarpaşa’nın yurdun çeşitli yerlerindeki önemli istasyon­ lara olan uzaklığını şöyle özet- leyebiliriz : Adana Adapazarı Afyon Amasya Ankara Aydın Balıkesir Bilecik Burdur Çetinkaya Diyarbakır Elâzığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Horasan İskenderun İzmir (Basmane) 1117 140 475 1394 576 852 643 232 647 1290 1684 1549 1510 1725 314 1411 1811 1255 kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre kilometre 884 kilometre 91 kilometre İzmit 1954 kilometre Kars Kayseri 956 kilometre 748 kilometre Konya 391 kilometre Kütahya 1430 kilometre Malatya 818 kilometre Manisa 1340 kilometre Maraş 1821 kilometre Mardin 1136 kilometre Mersin Meydanıekbez 1295 kilometre 1788 kilometre Muş Niğde 1040 kilometre Rus Hududu 2015 kilometre 1524 kilometre Samsun 1171 kilometre Sivas Toprakkale 1196 kilometre Uşak 609 kilometre 1525 kilometre Yolçatı Haydarpaşa’da Haydar Paşa tarafından yaptırılan askerî kışla bugün Askerî Hastane o- larak kullanılmaktadır. Ayrıca İstanbul’un önemli bir sağlık merkezi olan Haydarpaşa Nümune Hastanesi ile Türk mil­ lî eğitiminin en büyük irfan yu­ valarından biri olan ve semtin adını taşıyan Haydarpaşa Lise­ si çevrein en önemli ve en il­ ginç merkezleri arasındadır. Haydarpaşa, ayni zamanda İs­ tanbul’un Anadolu’ya uzanan karayolu ve otoban yolun baş­ langıç noktası olarak da kara­ yolu trafiğinde önemli bir dü­ ğüm noktasını teşkil etmekte­ dir. Üsküdar ile Kadıköy’ü bir­ birine bağlayan Haydarpaşa İs­ tanbul'dan Anadolu'ya uzanan demiryolu ile karayolunun başlangıç noktası olmakla ay­ rıca büyük bir önem ve değer taşımaktadır. Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi * 0 0 1 5 0 1 3 0 8 0 0 6 *
