Arbutus andrachne L. (Sandal)

Arbutus andrachne L. (Sandal)
Yayılışı
•
Genel coğrafi yayılışı Doğu Akdeniz çevresidir. Türkiye’nin
sahil bölgelerinde, özellikle Güney Anadolu’da makiler
içerisinde, kızılçam ormanlarında, kurak kayalık yerlerde
0-800 metreler arasında görülür. Ülkemizde Çanakkale,
Bursa, Zonguldak, Sinop, Amasya, Trabzon, Çoruh, İzmir,
Muğla, Antalya, İçel, Adana ve Osmaniye çevresinde
doğaldır.
Botanik Özellikleri
•
Herdem yeşil, boylu çalı, bazen de 5-6 m’ye kadar
boylanabilen küçük ağaçlardır.
•
Yaşlı gövdelerin kırmızı renkli kabuğu levhalar halinde
kavlar, dökülür. Alttan çıkan kabuk taze iken yeşil-gri, daha
sonra kiremit kırmızısıdır.
•
Yapraklar 5-10 cm boyunda, geniş yumurta biçimindedir.
Üst yüzü parlak koyu yeşil alt yüzü mavimsi yeşildir.
Kenarları tam bazen de düzensiz dişlidir.
•
Beyaz, erselik çiçekleri dik duran bileşik salkım halindedir.
•
Mart - mayıs aylarında çiçeklenir.
•
Meyveleri yuvarlak, 1-1,5 cm çapında, yüzeyi A.
unedo’dan daha düz, olgunlaştığında portakal rengi ya da
açık kırmızı olup fazla tatlı değildir.

Arbutus unedo’dan şeritler halinde değil levhalar halinde
çatlayıp dökülen kabukları; eliptik değil geniş yumurta
biçiminde, kenarları tam ya da düzensiz dişli yaprakları;
daha az pürtüklü turuncu-açık kırmızı renkli meyveleri;
sonbaharda değil ilkbaharda açan ve dik duran çiçek
kurulları ile kolayca ayrılabilir.
Amygdalus orientalis Miller
Yayılışı
• Genel yayılış alanı, Irak, Suriye çölü ve Lübnan’dır.
Ülkemizde iç ve güney Anadolu bölgelerinde yayılış
yapar.
Botanik Özellikleri
• 0,5-3 m boyunda, çoğu dallı ağaç ve dikenli çalılardır.
• Genç sürgünlerin üzeri yoğun bir şekilde beyaz tüylü,
gelişim safhasında yuvarlak ve tüysüzdür.
• Yapraklar ters yumurtamsı veya eliptik şekilli, 13,629 mm uzunluğunda ve 5,8-12,5 mm enindedir.
Yaprak kenarı dişli, tepe kısımları çökük uçlu,
yaprağın her iki yüzünde beyaz renkli ince sık tüyler
bulunur. Yaprak tabanı attenuat, sapsız veya 5 mm’lik
sapa sahiptir.
• Çiçekler solgun pembe renklidir; 12-15 mm
çapındadır, sapları kısadır.
• Meyveler çekirdekli sulu meyve tipinde ve dar
yumurtamsı, hafif basık şekilli, 25x16 mm çapında,
beyaz renkli kaba uzun yumuşak sık tüylü, gelişim
safhasında tüysüz; çekirdek geniş bir omurgaya
sahiptir.
• Stamen ve pistil sayısı sayısı 22-23 veya daha fazla,
stamen 5 mm boyundadır.
• Çanak yaprak 5 adet, yünsü tüylü 6 mm uzunluğunda
ve 2-3 mm eninde; taç yaprak sayısı 5, 11 mm
uzunluğunda ve 5 mm enindedir.
• Gövde yünsü tüylü, nisan-mayıs aylarında çiçek açar.
Amygdalus webbii Spach
Yayılışı
• Balkanlar, Ege Bölgesi ve Doğu Akdeniz’de yayılır. Türkiye’de kuzey
batı Anadolu’da bulunur.
Botanik Özellikleri
• Çok dallı dikensi çalı veya küçük boylu ağaçlardır.
• Genç sürgünler çıplaktır.
• Yapraklar şeritsi ters yumurtamsı, 3-4,5 x 0,6-0,9 cm oymalı dişli,
çıplak, alt yüzü birkaç tüylü, yaprak sapı 10 mm’dir.
• Çiçekler beyaz veya pembe, 2,5 cm kadar, sapsız veya kısa saplıdır.
• Çekirdekli sulu meyve, yumurtamsı ya da dar yumurtamsı, basık,
25x15 mm, kısa kadifemsi tüylü; çekirdek omurgalı, ağsı, bazen
tabanda kısa oyukludur.
Nerium oleander L. (Zakkum)
Yayılışı
•
Akdeniz çevresinin bir türüdür. Doğu Akdeniz’de Karadağ,
Hırvatistan ve Arnavutluk kıyıları boyunca, Güney ve Doğu
Yunanistan’da, Yunan adalarının birçoğunda, Batı, Güney ve
Güneydoğu Anadolu’da, Kıbrıs, Batı Suriye, Lübnan, İsrail,
Ürdün, Kuzeydoğu Irak ve Batı İran’da dağılımı bulunur.
Ülkemizde ise Manisa, Çanakkale, Balıkesir, Muğla, Denizli,
Aydın, Antalya, Mersin, Adana, Hatay, Adıyaman illerinde
doğal yayılış göstermektedir.
Botanik Özellikleri
•
Herdem yeşil, zehirli ve 6 m’ye kadar boylanabilen oldukça
dekoratif park ve bahçeler için de oldukça değerli olan bir
çalıdır.
•
Yaprak dizilişi genellikle 3’lü çevrel, dar-elips şeklinde, tam
kenarlı, sivri uçlu, tabanda da daralmış ve kısa bir yaprak
sapına değişmiştir. Yaprak boyu 6-30 x 1-3 cm, derimsidir.
Yapraklarda orta damar çok belirgin, yan damarlar ise ince ve
belirgin şekilde birbirine paraleledir.
•
Çanak 5-7 mm, tüylüdür. Taç gül renginde, kırmızı ya da kültür
formlarında kırmızından beyaza kadar değişik renklerdedir ve
huni şeklindedir. 2,5-4,5 cm çapındadır.
•
Kapsül meyve (follicles) 10-18 cm’dir.
•
Çiçeklenme nisan-eylül aylarıdır.
Olea europea L. (Zeytin)
Yayılışı
• Genel yayılışını Akdeniz havzasında yapan bu tür, yaygın bir şekilde kültüre
alınmıştır. Tarih boyunca insanlar tarafından meyveleri için yetiştirilmektedir.
Ülkemizde Ege, Akdeniz, Marmara’nın güney kısımları ile yer yer Karadeniz
Bölgesi’nde yayılış yapmaktadır.
Botanik Özellikleri
• Herdem yeşil, yaprakları karşılıklı dizilmiş ve gümüşi yeşil olan kısa boylu ağaçlardır.
Yaprak kenarları tam, şeritsi mızrak şeklinde ya da ters yumurta gibidir.
• Meyveleri çekirdekli sulu meyve tipinde ve olgunlaştığında siyahtır.
Cistus laurifolius L.
(Defne yapraklı laden)
Yayılışı
• İspanya’dan Türkiye’ye kadar geniş bir alanda
yayılış gösteren bir türdür. Ülkemizde genellikle
yangın ile tahrip olmuş karaçam sahalarında
dominant bir yayılışı vardır. Bursa, Ankara,
Kastamonu, Sinop, İzmir, Kütahya, Yozgat, Tokat,
Denizli ve Adana’dır. Bu tür, diğer türlerden farklı
olarak Anadolu’nun iç bölgelerinde 50-1300 m
yükselti kuşağında yetişir.
Botanik Özellikleri
• 3 m’ye kadar boylanabilen herdem yeşil çalılardır.
• Yapraklar yumurtamsı, bazen mızraksı, sivri uçlu,
tabanda birleşmiş uzun saplıdır. Üst yüzeyi hemen
hemen çıplak, çok yapışkan, alt yüzeyi grimsi
yoğun tüylüdür.
• Simoz yan durumlu, 3-5 çiçekli ve uzun saplıdır.
• Çiçekler 3-5 cm çapında ve beyaz renklidir. Çanak
yapraklar 3 (-4), tabanda yüreksi değildir. Stilus
çok kısa ya da yoktur.
• Kapsül meyve kahverengi ve kısa beyaz tüylüdür.
Olgunlaştığında 5 parça halinde açılır.
Phillyrea latifolia L. (Akçakesme)
Botanik Özellikleri:
•
•
•
•
•
•
Çalı ya da 9 metreye kadar boylanan küçük
ağaçtır.
Tomurcuklar ve genç sürgünler tüylüdür.
Koyu yeşil renkli, yumurtamsı ve cilalı
yapraklar 1-4 cm boyunda, 0,5-2,5 cm
enindedir. Kenarları dişli ya da testere dişli,
nadiren tamdır.
Çanak sarımsı renkte, taç lobları üçgenimsi
ve kenarları silli; taç 2-2,5 mm’dir.
Mayıs ayında çiçeklenir.
Olgun eriksi meyve küremsi, 3-8 mm
çapında ve mavimsi-siyah renklidir.
Pistacia terebinthus L. (Menengiç)
Yayılışı:
• Genel coğrafi dağılışı batıda Kanarya
adalarından başlayarak doğu Akdeniz ve
Anadolu’ya ulaşır. Türkiye’de özellikle Batı ve
Güney Anadolu’daki maki formasyonu
içerisinde çalı halinde sık rastlanır.
Botanik Özellikleri:
• Kışın yaprağını döken 2-3 m boylarında çalı
veya 6 m’ye kadar boylanabilen kalın gövdeli,
geniş yuvarlak tepeli bir ağaçtır. Gövdenin sarı
gri renkli kabuğu küçük pullar halinde
çatlaklıdır.
•
Yapraklar tek veya çift tüysü bileşik yapraktır, (1-) 2-4 (-6) çift yaprakçıktan oluşmuştur. Yaprakçıklar
çok kısa saplı, yumurta-dikdörtgen veya dikdörtgen-mızraksı biçiminde ve 3-7 (-8) cm uzunluğunda,
1,8-5 (-4) cm genişliğindedir. Küt, sivri veya damla uçlu olan yaprakçıkların ucunda daima dikensi bir
çıkıntı bulunur. Kenarları düz, üst yüzü parlak koyu yeşil, alt yüzü mat yeşildir. Taze iken tüylü veya
yapışkandır, fakat daha sonra bunlar dökülür. Uç yaprak -eğer varsa –diğerlerinden daha geniş değildir
genellikle daha küçük hatta kılsı bir çıkıntıya indirgenmiştir. Orta damar kanatsız ve çıplaktır.
Pistacia terebinthus L. (Menengiç)
•
İki evcikli olan çiçekler kısa
sürgünlerde dikine duran bileşik
salkım vaziyetinde toplanmıştır.
Her bir erkek çiçeğin bir brahte,
iki brahtecik, 2-5 çevre yaprağı ile
çok kısa saplı 3-5 stameni vardır.
Dişi çiçek ise bir brahte, 2-5 çiçek
yaprağı ile yumurta biçimindeki
ovaryumdan ibarettir.
•
Meyve küremsi veya geniş
yumurta biçiminde, 5-6 mm
boyunda, 4-6 mm enindedir.
Önceleri kırmızı renkli olan
meyve, olgunlaşınca mavimsi
veya yeşilimsi siyah renktedir.
Cercis siliquastrum L. (Erguvan)
Yayılışı
•
Genel yayılış alanı Güney Avrupa ile Batı Asya’dır. Türkiye’nin güney, batı ve hatta kuzey Anadolu sahillerinde yetişir. Akdeniz kıyılarındaki maki
formasyonunun tipik elemanlarından birisidir. Maki ve yaprak döken ormanlarda 1370 m ye kadar yayılış gösterir. Ayrıca İstanbul’da Boğazın
içinde yüzlercesi birden çiçek açarak ilkbaharın gelişini müjdeler ve Boğazın iki yakasını adeta eflatun bir tülle örterler.
Botanik Özellikleri
•
Çoğunlukla 2-10 m ye kadar boylanan boylu çalı veya ufak bir ağaçtır.
•
Genç sürgünler kırmızı esmer renktedir.
•
5-10 cm çapındaki yapraklar hemen hemen daire şeklinde ve tam kenarlıdır. Yaprağın dip tarafı yürek gibi oyuk, tepeleri ise yuvarlaktır. Her iki
yüzü de tüysüzdür. Üstü koyu yeşil, alt yüzü mavimsi yeşildir.
•
Çiçeğinin kendisine has gayet güzel açık pembe ile mor arası ‘erguvani’ bir rengi vardır.
•
Geçen yıllara ait dallar üzerinde çiçeklerinin 10 tanesi bir araya gelerek kısa salkım halinde kurullar oluştururlar.
•
Çiçek açma zamanı genellikle nisan-mayıs aylarıdır.
•
Kırmızı-kahverengindeki olgun bakla meyveler ince ve yassıdır. Bakla içinde çok sert kabuklu, mercimek gibi yassı 6-15 adet tohum vardır.
Pyracantha coccinea Roemer.
(Ateş dikeni)
Yayılışı
• Genel yayılışı Avrupa, Kırım, Kafkasya, Kuzeybatı
İran ve Anadolu olan bu türün ülkemizdeki yayılışı
Tekirdağ, İstanbul, Bursa, Bolu, Zonguldak, Sinop,
Tokat, Trabzon, Artvin, Konya, Ankara, Mersin ve
Hatay çevreleridir. Yayılış alanlarında kireçtaşı
anakayalar, orman açıklıkları, çalılıklar ve kumlu
topraklarda 30-1800 m’ler arasında bulunur.
Botanik Özellikleri
• Genel olarak 2-4 m boyunda herdem yeşil, dikenli
çalılardır.
• Genç sürgünleri gri tüylü, dikenler yapraklıdır.
• Yapraklar mızraksı, elips şeklinde ve ters
yumurtamsı elips şeklindedir. Yaprak boyutları 2-4
(-5) x 1-1,5 (-2) cm’dir. Yaprak kenarları testere
dişli, özellikle gençlik döneminde alt yüzleri tüylü,
bazen de çıplaktır. Yaprak sapları 5-10 mm’dir.
• Yalancı şemsiye şeklindeki çicek kurulu çok sayıda
çiçek içerir. Çiçekler yaklaşık 8 mm çapındadır.
Çiçek sapları yaklaşık 5 mm çapındadır.
• Meyve yuvarlak, 5-7 mm çapında, genellikle
kırmızı, sarı ya da portakal rengindedir.
Quercus coccifera L.
(Kermes meşesi, Taş meşesi)
Yayılışı:
Türkiye ve Yunan adalarına
özgü bir türdür. Kuzeybatı,
Batı, ve Güney Anadolu ile
lokal olarak Karadeniz
Bölgesinde Tekirdağ,
Çanakkale, İstanbul, Bursa,
Zonguldak, Tokat, Giresun,
İzmir, Uşak, Konya, Aydın,
Isparta, İçel, Gaziantep, Denizli
maki, frigiana vejetasyonları ile
kızılçam ve fıstıkçamı
ormanlarında 0-1500 m’ler
arasında görülür.
Quercus coccifera L.
(Kermes meşesi, Taş meşesi)
Botanik Özellikleri:
•
•
•
•
•
Herdem yeşil, 2-3 m boyunda sık dallı çalı, ender olarak 10 m’ye kadar boylanan
ağaçlardır.
Genç sürgünler tüylü, sarımtırak-kahverengi, sonradan tüyler dökülür ve sürgün rengi
gri-kahverengi olur.
Tomurcuklar 3-4 mm boyunda, oval-sivri uçlu, kırmızımtırak-kahverengi, çıplak veya
tüylüdür.
Yapraklar geniş eliptik, geniş yumurta, dikdörtgenimsi biçimde, deri gibi sert, 1,5-5 cm.
boyunda, 1-3 cm. enindedir. Yaprak kenarları Ilex-çoban püskülünde olduğu gibi dikensi
dişli, dişler sivri ve batıcıdır ancak nadiren hemen hemen tam kenarlı, düz veya dalgalı
olabilir. Ayanın dip tarafı yuvarlakça veya yürek şeklindedir. Üst yüzü parlak koyu yeşil,
alt yüzü soluk yeşil, her iki yüzü de çıplak, yan damar sayısı 4-8’dir.
Meyvenin olgunlaşması 2 yılda olur. Yarım küre biçimindeki kadeh hemen hemen sapsız
veya kısa kalın saplıdır. Kadeh pulları dört köşeli, sivri uçlu, sert ve batıcı, basık-uçları
kalkık, bazen de geriye doğru kıvrıktır. Kadeh, yumurta biçimindeki palamudun 1/21/3’ünü içine almıştır.
Quercus pubescens Willd.
(Tüylü meşe)
Yayılışı
• Doğal yayılış alanı Batı, Orta ve Güney Avrupa,
Kırım ile Anadolu’dur. Ülkemizde çok geniş bir
yayılışı vardır. İskenderun körfezinden Samsun’a
doğru çekilen hattın doğusunda bu meşe
taksonuna pek rastlanmaz, kurak yetişme
yerlerinin ağacıdır. Trakya, özellikle Karadeniz ve
Akdeniz ardı orman mıntıkalarında, Marmara ve
Ege bölgelerinde bulunur. Stebe en fazla
sokulan meşe türüdür. Edirne, İstanbul, Bursa,
Bolu, Kastamonu, Sinop, Gökçeağaç, Manisa,
Kütahya, Afyon, Ankara, Kayseri, Sivas, Yozgat,
İzmir, Muğla, Burdur, Konya’da deniz
seviyesinden 1700 m’lere kadar çoğunlukla
Pinus nigra, Quercus cerris, Pyrus elaeagnifolia,
Cistus laurifolius, Paliurus spina-christii ile
beraber bulunur. Bu türün melezleri çoktur;
özellikle Q. infectoria, Q. petraea ve Q.
macranthera ile melezler yapar.
Quercus pubescens Willd.
(Tüylü meşe)
Botanik Özellikleri
• Kışın yaprağını döken, 15 ender olarak 20 m’ye kadar
boylanabilen, yuvarlak tepeli bir ağaçtır.
• Kabuk derin çatlaklıdır. Genç sürgünler ve tomurcuklar
tüylüdür. Tomurcuklar 5 mm çapında, kestane kırmızısı
renklidir.
• Çoğunlukla dar oval veya ters yumurta biçimindeki
yapraklar 4,5-8,5 cm boyunda, 2,5-5 cm enindedir. Yaprak
loplarının kenarı ondüleli ve içe kıvrıktır. Ayanın üst yüzü
grimtırak-yeşil, alt yüzü ise boz gri renkli, dip tarafı
çoğunlukla asimetrik olup kama veya yürek şeklindedir.
Her iki yüzü de sık yıldızımsı tüylerle örtülmüştür,
sonradan üst yüzündekiler dökülür, seyrekleşir. Yan damar
sayısı 4-8 çift, yaprak sapı kısadır (5-10 mm). Yapraklar
kurumuş halde kışı ağaç üzerinde geçirir.
• Kadehler sapsız olarak sürgün üzerine oturmuştur. Teker
teker veya 2-5 tanesi bir arada bulunur. Sürgünün uç
kısmındaki yaprakların koltuğunda yer alır.
• Kadeh 15 mm çapında, yarım küre şeklinde veya oldukça
sığdır. Kadeh pulları birbirini üzerine sıkıca kapanmıştır ve
kül renkli tüylerle örtülmüştür. Palamutun 1/3 kısmı kadeh
içine gömülüdür.
 Tomurcuk, sürgün ve yapraklarının tüylü olması sebebiyle
bu ad verilmiştir.