Bu akarsular, yüksek dağlardan beslenir. o Doğu

• Bu akarsular, yüksek dağlardan beslenir.
o Doğu Karadeniz dağları, Doğu Anadolu ve
Toroslardan kaynağı alan akarsuların
rejimleri ilkbaharda artar(Fırat, Dicle, Aras,
Kura, Çoruh, Seyhan, Ceyhan, Kızılırmak,
Yeşilırmak gibi.)
Kaynak Suları ile Beslenen Akarsular:
• Türkiye'de kaynak suları ile beslenen akarsular
genellikle küçük akarsulardır.
o Akdeniz'deki Manavgat çayı yer altı suları
ile beslendiği için kurak yaz mevsiminde
debisi pek fazla düşmez.
Gölden Çıkan Akarsular:
• Bazı akarsularımız kaynağını gölden alırlar.
o Beyşehir gölünden çıkan Çarşamba suyu,
Eğirdir gölünden çıkan Kovada suyu buna
örnektir.
Karma Rejimli Akarsular:
• Bir yandan yağmur suları ile beslenirken, diğer
yandan eriyen kar ve buz suları ile beslenir.
o Fırat ,Dicle, Kızılırmak,Aras, Kura
Yeşilırmak gibi akarsuların rejimi karmadır.
TÜRKİYE’DE AKARSULARIN OLUŞTURDUGU
YERŞEKİLLERİ
Akarsu Aşındırması ve Aşındırma Şekilleri
• Akarsu Aşındırmasında;
• Akarsuyun akış hızı
• Akarsu yatağının eğimi
• Akarsuyun taşıdığı su miktarı( Debi) .
• Taşınan yük miktarı
• Akarsu yatağındaki kayaçların cinsi
• Akarsu yatağı çevresindeki bitki örtüsü gibi
faktörler etkilidir.
Akarsu Aşındırma Şekilleri:
• Vadi:Akarsuların içinde aktığı uzun çukurluklardır.
Enine profillerine göre vadi tipleri: A. Çentik Vadi, B.
Boğaz Vadi. C. Kanyon Vadi, D. Alüvyal tabanlı geniş
vadi, E. Yayvan vadi
• Dev Kazanı:Akarsu yatakları içinde, çağlayan ve
çavlanlarda suyun düştüğü yerde oluşan
çukurluklardır.
Muş ovasının batı ucunda boğazın ağzındaki
dev kazanının kesiti
• Menderes:Akarsuların düzlüğe ulaştığı yerlerde
eğimin azalmasına bağlı olarak meydana gelen
büklümlerdir. Ege bölgesindeki B.Menderes,
K.Menderes, Gediz gibi akarsular düz, graben o-
vaları üzerinde aktıkları için menderesler
(büklüm) yapar.
Menderes
• Peribacası:Volkanik tüflerin bulunduğu yarı
kurak iklim bölgelerinde sel sularının oluşturduğu
yarıntılar arasında meydana gelen piramit
şeklindeki oluşumlardır.iç Anadolu bölgesinde
Ürgüp-Göreme Nevşehir (Kapadokya yöresi)
çevresinde görülür.
Peribacasının oluşumu
• Peneplen(yoktuk düz):Başta akarsular olmak
üzere dış kuvvetlerin aşındırmasıyla meydana
gelir. Aşındırmanın en son devresinde yer
şekillerinin deniz seviyesine yakın alanlarda
oluşturdukları hafif dalgalı düzlüklerdir.
Türkiye'nin yakın jeolojik devirlerde
şekillenmesinden dolayı peneplen yoktur.
• Birikinti Konisi: Akarsu yatak eğiminin azaldığı,
dolayısıyla hızının ve taşıma gücünün azaldığı
dağların etek kısımlarında akarsuyun taşıdığı
malzemeleri biriktirmesiyle oluşan şekillerdir
Akarsu Biriktirme Şekilleri:
• Birikinti Konisi
• Delta: Akarsuların taşıdıkları malzemeyi
(alüvyon) deniz veya göl kıyılarında biriktirmesi
sonucu oluşur.
Türkiye akarsularının sığ denize döküldüğü yerlerde
delta oluşmuştur. Bu deltalar;
• Çukurova : Seyhan ve Ceyhan
• Silifke ovası : Göksu
• Balat ovası : B.Menderes
• Selçuk ovası : K.Menderes
• Menemen ovası:Gediz
• Bafra ovası: Kızılırmak
• Çarşamba ovası:Yeşilırmak tarafından
oluşturulmuştur.
E.Türkiye’de Yeraltı Suları Ve Kaynaklar
• Yağmur ve eriyen kar sularının bir bölümü yer
altına sızar, oradan geçirimsiz tabakalar
üzerinde veya boşluklarda birikerek yeraltı
suyunu oluşturur.Yer altı sularının yeryüzüne
çıktığı yerlere kaynak denir.
• Kaynak Çeşitleri:
o Vadi Kaynağı: Yer altı suyunun vadi
boyunca yeryüzüne çıktığı kaynaklardır.
o Artezyen Kaynağı: Geçirimsiz katmanlar
arasındaki bölümde birikip basınç kazanan
sular sondajla delinirse yer altı suyu
fışkırarak yeryüzüne çıkar. Buna Artezyen
kuyusu adı verilir
.
o Karstik Kaynaklar: Karstik alanlarda,
kalkerin çatlak ve yarıklarından yeraltına
sızan suların, toplanarak daha sonra
yeryüzüne çıkmasıyla meydana gelen
kaynaklardır. Akdeniz bölgesinde
yaygındır. Bünyesinde bol miktarda kireç
bulunur.
K= Karstik kaynak
Fay Kaynağı
Fay kaynağı: Yer altı sularının fay hatlarından
yeryüzüne çıktığı kaynaklardır. Suları sıcak ve
bünyelerinde bol miktarda eriyik mineral bulunduğu
için bu kaynakların yaygın olduğu yörelerde termal
(kaplıca) turizm gelişmiştir.
Türkiye’nin Kaplıca Ve Maden Suları
• Türkiye'de sıcak su kaynaklarına kaplıca denir.
• İçerisinde çözünmüş halde mineral madde ve tuz
bulunduran kaynak suları da maden suyu olarak
tanımlanır.
• Kaplıcalar, kırık (fay) hatları boyunca
sıralanmıştır.
o Güney Marmara'da:Bursa, Yalova,
İnegöl çevresi.
o Batı Anadolu'da:Balçova, Bergama,
Çeşme, Aydın, Muğla, Denizli, Afyon,
Kütahya çevresi.
o İç Anadolu'da: Ankara, Kızılca-hamam,
Çorum, Havza çevresi.
o Güney Anadolu'da:İçel, Tarsus, Hatay,
Diyarbakır, K.Maraş çevresi.
o Doğu Anadolu'da:Erzurum, Bingöl ve
Erzincan çevresinde yaygındır
F.Türkiye’de Karstik Şekiller :
• Çözülebilen kayaçların (kalker) yaygın olduğu
yörelere karstik yöre, bu kayaçların çözülmesi
(erime) ve çökelmesiyle (biriktirme) oluşan
lapya, dolin, uvala, polye, obruk, mağara,
sarkıt, dikit ve traverten gibi şekillere karstik
şekiller denir.
• Ülkemizde kalkerli arazi Akdeniz bölgesinde
yaygın olduğu için karstik şekiller Akdeniz
bölgesinde Teke yöresi, Taşeli platosu ve Göller
yöresi çevresinde yaygındır.
G.Türkiye’nin Gölleri
• Kara içlerinde oluşan, denizlerle doğrudan
bağlantısı olmayan durgun su kütlelerine göl
denir.
Oluşumuna Göre Göller:
• Doğal Göller:
o Tektonik Göller: İç kuvvetlerin etkisi ile yer
kabuğunun çöken bölümlerinde suların
birikmesi ile oluşur.ülkemizdeki büyük
göllerin çoğu tektonik kökenlidir. Tuz gölü,
Eğirdir, Beyşehir, Burdur, Akşehir, Eber,
Sapanca, İznik, Ulubat, Manyas ve Hazar
gölleri başlıca tektonik göllerimizdir.
o Karstik Göller: Kalkerli arazide çözünme
sonucu oluşan göllerdir.Akdeniz
bölgesinde yaygındır(Salda, Kestel,
Avlan,Elmalı vb).
o Volkanik Göller: Volkan konilerinin
tepesinde bulunan krater gölleridir
(Nemrut gölü).
o Set Gölleri: Çukurlukların önünün doğal
setlerle kapatılması sonucu oluşmuştur.
Volkanik Set Gölü: Van gölü,
Erçek gölü,Çlldır gölü .
Alüvyon Set Gölü: Bafa,
Köyceğiz, Eymir, Magan
gölleri.
Kıyı Set Gölü: B.Çekmece,
K.Çekmece, Terkos gölleri.
Heyelan Set Gölü: Tortum,
Sera, Abant gölleri.
• Baraj Gölleri:
o Fırat Üzerinde:Atatürk, Keban, Karakaya.
o Kızılırmak Üzerinde:Hirfanlı, Altınkaya,
Kesikköprü.
o Manavgat Üzerinde:Oymapınar.
o Sakarya Üzerinde:Sarıyer, Gökçekaya,
Hasan Polatkan.
o Dicle Üzerinde:Deve geçidi.
o Yeşilırmak Üzerinde:Almus, Suat Uğurlu,
Hasan Uğurlu .