Halkımızda "Kalp-damar Riski Yüksek"

Tiirk Kardiyol Dem
Arş 2000;
Halkımızda
Bireylerin
Editoryal
28: 407-408
"Kalp-damar Riski Yüksek"
Sayısı Hakkında
Prof. Dr. Altan ONAT
Bu dergi s ayı s ının bas kıya haz ırlandığ ı s ırada TEKHARF ça lı şm as ının 2000 y ılı tak ibi için ekipler yola
koyu lmuş olacak. Eski ve yeni kohortu oluştura n verit a b a nınd a, tarama s ıras ında ilgili kişilerin hekimlerine görünmeleri yolunda tavsiyede bu lunmak amaciyle, "yüksek riskli " fertleri belirlemeye karar verilmi şti. Bu i şlem ya pıldı ğında ortaya çı kan say ı halkı­
mı zın kalp sağ lı ğ ı için çok önemli bir ipucu o lu ş tu­
ruyordu, çünki TEKHARF veritabanı 30 yaş ve üzerindeki nüfusumuzu temsi l ettiğ ind e n , ül kemizdeki
"yüksek riskli " bireylerin say ı s ını öngördürecekti.
Bu da ilaç (ya da in vazif) g iri ş imde bulunulması yararl ı olacak kişilerin kitlesini beli rlediği için, sosyal
güvenl ik sistemi ve ka rdi yovaskül er sağlı k hizmeti
için ulusça ayrılacak kaynak tahsi satını planlamada
bellibaşl ı veri olarak kullanı l malı ydı. Bu itibarla eldeki yaz ı , TEKHARF verit abanındak i "yüksek riskli " bireyl erinin says ından b azı sonuçlar çıkarm a k
üzere kaleme alındı.
Öncelikle yüksek riskin tanımını ve anlamını açık­
lamak gerek. Avrupa Kardiyoloji D e rn eğ i ' nin yeni
Koroner Has ta lı ktan Korunma Kıl avuz un a göre, bir
ki ş inin önündeki 1O y ıld a kardi yovasküler olay (=
ölümcül olmayan akut koroner sendrom, ani ölüm,
felç) geçirme o l asılığ ı %20 veya daha fazla ise, o kiş ide yaşam tarz ı deği ş iklikl eri ne ilaveten tansiyon ya
da lipid düşürücü veya benzeri ilaç larla gir i ş imin
gerekt i ği kavramı ortaya kondu ( 1). Kardiyovasküler olay yerine - serebrovasküler o layı dışiayıp - koroner olay geçirme olasılığ ına odakl anınca, önündeki 10 yılda koroner olay (= ak ut koroner sendrom,
ani ölüm) geç irme olasılığı % 15 veya daha fazla
olma durumunda, o kiş ide koroner risk yüksektir.
İng ili z Kalp Derneğ i 'nin k ılavuzunda (2) bu değer­
lendirme esas a lın arak tablolar h azırlanmıştır. Kardiyak risk aç ı s ınd an iki durum birbirine e şdeğ erd ir.
A nıl an eş i ğin a ltınd a bir riske sahip olan fertlerde
hayat ta rz ı d e ğ i ş imi suretiyle risklerini aza lımakl a
yetinilebilir; ilaçla müdahaleye gerek olm adığı düşüncesi - özellikle mali yet-yararlılık açıs ından - hakimdir.
"Yüksek riskli" bireyleri ve r i ta b anında belirlerken,
Av rupa Kardiyoloji De rne ğ i ' n i n yeni K ı l avuzunun
renkl i tabloi anna göre karar verildi; s ınırda vakalar
için total kolesterol/HDL kolesterol (TK/HDL-K)
oranını da kriter olarak içeren İngi liz kılav uzun a
başvu rul arak risk ay rıını ya p ı ld ı. Yöntem olarak veritabanında koroner hasta lığ ı tan ı s ı önceden konmuş
bireylerin tümü "yüksek riskli" olarak alın dı. Bunu
diyabet tanı sı konmu ş vakalarda, bilahare sigara içınekte olan k i şilerde sistolik kan basınc ı ile total kolesterol (ya da TK/HDL-K) değerine göre risk beli rlendi. Daha sonra, di ğer başlı ca risk faktö rleri bulunınayı p halen sigara da içmeyenlerde - az say ıd aki
"yüksek riskl i" fertler ay ı kl a ndı. Bu i ş l em l e r erkek
ve kad ınl ard a ayrı ay rı sürdürüldü.
Sonunda 2575 kiş ilik TEKHARF I 998 kohortu veritabanında - koroner kalp h asta lı ğ ı bulunanlar dahi l 245 kad ın ile 466 erkekte, yan i kadınla rı n % 19'u ile
erkekler in %37'sinde "yüksek risk" varlı ğı tahm in
edildi. Ya ş grubu d ağ ılı m ı kadınlarda 57.9 ± I 1.3,
erkeklerde 59.8 ± 11.1 yıl olup Tabl o 1 ve grafik
olarak Şek il 1'de sun ulm aktad ır. Yaş gru p l arın d ak i
yüksek riskli birey yüzdesi temel a lı n m ak suretiyle,
halkımı zci a ilgili yaş gru bundaki nü fus tahminine dayanarak yüksek ri skli bireylerin say ı s ı öngörüldü.
Böylece, halkımı ıda önündeki 10 yı lda kardi yovasküler olay geçirme o las ılığı %20 ya da daha fazl a
bulunan, 2.5 milyonu kad ın ile 4.7 mi lyon u erkek olmak üzere, toplam 7.2 milyon bireyin varlı ğı öngörüldü. Bu say ı 1. 6 mil yon olarak tahm in edilen koroner kalp hastas ını içermektedir. Elde edilen tahmin in
geçerli li ğ i iki yönden test edildi. Biri daha önceden
öne sürdüğümüz yı llık 130.000 dol ayındaki yeni koroner hastas ı tahminidir (3) . Önündek i 1O yılda kardiyovasküler olay geç irme olasıl ı ğ ı %20 ya da daha
fazla bulunan 7.2 mil yon bireyde, yılda en az o/o 1.5,
doğal olarak daha yüksek risktilerin de varlığ ı nedeniyle, muhtemelen ortalama %2.5 koroner olay gelişm e ihtimali h e s ab ı y l a, 180.000 koroner olay öngörülebilir. Yüzde 30 oranında ge l işecek ani ölüm
vaka ları ç ıka rılınca, yüksek risklilerden y ılda 120 ila
407
Tiirk Kardiyol Dem Arş 2000; 28: 407-408
Tablo 1. TEKHARF kohortunda bulunan ve
halkııııızda
öngörülen yüksek riskli bireylerin yaş
gru p larına d ağılı mı
Ka d ı n
Erkek
Ha l kı mızcia
Kohortta
Ha lkım ı zcia
Kohortta
yüksek riskli sayısı
%
yüksek riskli (milyon)
yüksek riskli say ı sı
%
yüksek riskli (milyon)
>70 ya ş
88
97.7
1. 12
33
49.3
0.575
60-69
157
76.2
1.36
73
32.9
0.64
50-59
124
51
1.3
80
30.3
0.79
40-49
83
24.6
0.75
42
12
0.35
30-39
14
3.9
0.1 7
13
3.5
0. 145
466
37
4.7
241
18.8
2.5
Toplam
Tablo 2. Yüksek riskli
lı ğı
ki şi l erde
bireysel risk faktörlern in
sık-
milyon
1.4 /
Erkek
Kadın
Yüzde
Koroner kalp lıasıalığı
Yüzde
84
18
88
36
85
251
277
18
54
59
88
143
122
36
58
50
41
165
67
Sigara içen
189
263
301
56
65
36
25
Di yasıolik
195
42
88
62
104
116
25
107
44
Di yabcı / glukoz inıolerans
Sisıolik
KB >140 mmHg
T. Kolesıe roi/H DL-K >5
Toıal kolesıerol
>200 ıngldl
HDL-kolesierol <35/ <40 ıngldl
KB >90 mmHg
Beden kiıle indeksi >30 kglm2
>.
ııı
>
ı!!
:c
İki nci geçerlilik testi koroner kalp hastalığının yaş
gradiyentini ilgile ndirir. Koroner kalp hastalığı vakalarında he r 1O-yı ll ık yaş grubunda s ıklık ortalama
olarak erkeklerde 2-2ı1ı kat, kadınlarda 2 kat artar
(3) . 30-39 yaş grubu ile 70 yaş üstü arasındaki yüksek riskli k i şil er in toplamdaki s ık lı ğı erkeklerde
% 124, kadın larda %93 artmaktaydı ; diğer bir dey işl e
koroner ha stalı ğ ındaki yaş gradiyentine çok yaki nen
paralellik gösteriyordu.
Yüksek riskli fertlerde başlıca risk faktörlerinin erkek ve kadı nlard aki s ı klı ğ ı Tablo 2'de sunulm aktad ı r. Sistolik hipe rta nsiyon ile hiperkoleste role mi ve
total kolesterol/ HDL-K oranın ı n her iki c ins iyette
yarıyı aşan prevalansla, erke kle rde de s igaranın baş­
ta geld i ğ i an l a ş ılmaktadır.
Hata payı büyük olmayan ve gerçekçiliğine geniş ölçüde güven e bileceğ i m i z bu de ğe rl e ndirmeye göre,
h alkı mızda içerilen 7.2 milyon yüksek riskli birey in
-
V
(ij
0.8 /
0.6 V
U)
a:
0.2
o
=
=-
=
::;;: 0.4
42
130 bin nonfatal yeni koroner kalp ha stalı ğ ı gelişme­
si bekle nir. Bu da önceki tahminimizi destekler niteliktedir.
408
F _F
1.2 /
V
1/lı::UJ_-30-39
40-49
f-
1--' - -
1---Fi l - 1--
-
f--
-
'---
f-
-
f-
f-
,__'--' -
7
'=
-'--~
50-59
Yaş g rupl arı
Şekil
f---
60-69
>70 yaş
ı O Erkek D Kadın ı
1. Türk er i ş kin l eri nd e yüksek ri sk
varlığını önce bilmemiz büyük bir adımdı r. Sonra bu
fertleri tıbben bel irlemek, b unl arın risklerini geniş
ölçüde düşürecek yaşa m t a rz ı değişiklikl e rine , ilaç
tedav isine ve/veya kardiyak gi r i ş im i ere tabi tutmak
toplumumuzun önündeki muazzam görevler aras ın­
da yer al malıdır. Bu ancak sağlı k çalı şanla rı , halk ve
hükumetin iş bi rliğ iyle ve orta ila uzun vadeye yayı­
lan bir plan dahilinde ya klaş ılacak bir i ş levdir.
KAYNAKLAR
1. Wood D, DeBacke r G, Faergeman O, Gra ham I,
Mancia G, Pyörala K: Prevention of coronary heart disease in elinical p racıice. Reco mınend a tio ns od the Second
Joint Task Fo rce of European and other Soc ieties on coronary prevention. Eur Heart 1 1998; 19: 1434- 1503
2. Joint British Reco ınm e n dati ons on Prevention of Coronary Heart Di sease in Clinical Practice. 1-leart 1998; 80
(Su pp! 2): S 1-S29
3. Türk Kardiyoloji Dern eği: Türkiye Ka lp Sağ l ı ğı ve
Kardiyoloji Alanında Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Raporu. Yayma h azırla nmakta, 2000