Kardiyovasküler Hastalıklarda Değiştirilebilir Risk Faktörleri

22.06.2015
Türkiye’de Aterosklerotik Damar Hastalığı
Kardiyovasküler Hastalıklarda
Değiştirilebilir Risk
Faktörlerine Global Yaklaşım
• Ülkemizde 45 – 74 yaş aralığında koroner kalp hastalığı
(KKH) ile ilişkili mortalite (%42.5) Avrupa ülkeleri
arasında en yüksek düzeydedir.
• KKH ile ilişkili mortalite ve morbiditenin ülkemizde her
yıl %5 oranında arttığı hesaplanmaktadır.
Prof. Dr. Zerrin Yiğit
İstanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü
Türk Erişkinlerinde Kalp Sağlığı, TEKHARF, Altan Onat, 2003
1
4
Koroner Arter Hastalığı Risk Faktörleri
• Hipertansiyon*
• Sigara
• Obezite (BKİ  30
kg/m2)*
• Sedanter yaşam
• Dislipidemi*
• Diyabet*
• Yaş
– Erkek > 45 yaş
– Kadın > 55 yaş
• Ailede erken yaşta
koroner arter hastalığı
öyküsü
– Erkek > 55 yaş
– Kadın > 65 yaş
• Mikroalbuminüri
• GFR < 60 mL/dak
*Aynı zamanda metabolik sendrom kriterleri
Chobarian A, et al.:The seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and
Treatment of high blood pressure . JNC 7 Report JAMA 2003;209:2560-2571.
2
5
KKH Önemli Bir Toplum Sağlığı Sorunudur
Metabolik Sendrom NCEP-ATP III
kriterleri
• KKH her 3 ölümden 1’inin nedenidir.
• Her yıl 1.1 milyon kişi ilk Mİ, 450 bin kişi
tekrarlayan Mİ ve 500 bin kişi inme geçirmektedir.
• ABD’de her 33 saniyede 1 kişi kardiyovasküler
nedenlere bağlı olarak yaşamını kaybetmektedir.
•
•
•
•
•
Abdominal obezite (BÇ: E>94 K>80cm)
Diyabet veya glukoz intoleransı
Hipertansiyon (SKB>130, DKB>85 mm Hg)
HDL-K düşüklüğü (E <40, K<50 mg/dL)
Hipertrigliseridemi (>150 mg/dL)
3/5
AHA Scientific Sessions 2001, Satellite news & reports, November 10, 2001 Anaheim, CA
3
6
1
22.06.2015
Pratik BKİ Sınıflandırması
Metabolik Sendrom Sıklığı
30 yaş üzeri erişkinler
• Erkekler
• Kadınlar
%31
%43
Sınıflama
Metabolik sendromda KAH
BKİ (kg/m2)
Zayıf
< 18.5
Normal (sağlıklı)
18.5 - 24.9
Sıklıkta 10 yılda % 38 artış
Fazla kilolu
25.0 - 29.9
KKH olasılığı metabolik sendromda 2 kat yüksek
Yaştan bağımsız %60 ek koroner risk
Obez
30.0 - 39.9
Morbid obez
> 40.0
• Erkekler %15.5
• Kadınlar %11.3
Türkiye’de metabolik sendrom KAH’nın yarısından sorumlu
Erkeklerde %42, Kadınlarda %66
Kardiyovasküler risk belirlemede en çok önerilen BKİ ile birlikte bel
çevresinin de göz önüne alınmasıdır.
7
10
BKİ Sınıflamasının Geçerli Olmadığı
Durumlar
KKH Risk Eşdeğerleri
• Aterosklerotik hastalıkların diğer klinik
Kişinin kilosuyla ilgili diyabeti veya
formları (periferik arter hastalığı, abdominal
aort anevrizması ve semptomatik karotis
kardiyovasküler
arter hastalığı)
hastalığı varsa, “BMI > 27” obezite tedavisine
• Diyabet (KKH için 10 yıllık risk  %20)
başlanması için kriter kabul edilir
• 10 yıllık KKH riskini %20’nin üzerine çıkaran
birçok risk faktörünün bulunması
Executive Summary Of The National Cholesterol Education Program ATP III JAMA 2001;285-19:2486-2497
8
Türk Erişkinlerinde Yaş Gruplarına Göre Obezite
Prevalansı
Ortalama BKİ
11
Obezite, özellikle abdominal obezite, inaktivite, diyet,
hormonlar, yaşlanma, genetik faktörler
Erkekte : 24.4 kg/m2
Kadında : 26,4 kg/m2
İnsülin etkisine karşı direnç
50
45
40
Hiperinsülinemi
Erkek
Kadın
35
30
25
Dislipidemi
20
15
HİPERTANSİYON
Hiperglisemi
Trigliserid
HDL
Küçük yoğun LDL
10
5
0
TÜM
20-29
30-39
40-49
50-59
60-69
>70
9
12
2
22.06.2015
Esansiyel Hipertansiyonlu Hastalarda Diğer
Koroner Risk Faktörleri Sıktır
Vücut kitle indeksi
Fazla kilolu ve obez kişilerde KVH
risk faktörlerinden hipertansiyon,
diyabet ve hiperlipideminin daha
iyi kontrol altına alınabilmesi için
ideal kilonun sağlanası önerilir.
Sınıf
Düzey
Derece
I
A
Güçlü
-Tüm nedenlere bağlı ölümlerle VKİ arasında pozitif lineer bir
korelasyon vardır.
-Fazla kilo ve obezite KV ölümler için risk faktörüdür.
-Tüm nedenlere bağlı ölüm en az VKİ 20-25 kg/m2 de görülür.
-Daha düşük VKİ’nin veya kilo kaybının KVH’dan korunmada yararı
gösterilememiştir.
Eur Heart J: 2012;33:1635-1701.
Risk faktörleri
Obesite
Hiperinsülinemi
Hiperkolesterolemi >240 mg/dl
Azalmış HDL kolesterol <40mg/dl
Diyabet
Sol ventriküler hipertrofi
Sigara içme
Sedanter hayat tarzı
Hasta %
40
50
40
25
15
30
35
>50
Eur J Prev Cardiol: 2012;19(4):568-667.13
16
Erişkinlerde Hipertansiyon
Prevalansı
44,000,000
Hypertensif olgu
Hipertansif
kişiler
24%
76%
Normotensif kişiler
En basit şekli ile kan basıncının yüksek olması olarak
tanımlanabilir.
14
NHANES III, Burt et al (1995)
17
Sistolik/Diyastolik Kan Basıncındaki Her 20/10 mmHg
Artış KV Ölüm Riskini İki Kat Arttırır
Hipertansiyon: Predispozan Faktörler
• Yaş > 60 yıl
• Cinsiyet (erkek ve postmenopozal kadın)
8xRisk
8
Kardiyovasküler ölüm riski
• KVH aile öyküsü
• Sigara
• Yüksek kolesterollü beslenme
• Diabet, obezite ve hiperlipidemi gibi eşlik eden diğer
hastalıklar
• Aşırı alkol tüketimi
• Sedenter yaşam tarzı
6
1xRisk
0
15
2xRisk
2
40-69 yaş
• Aşırı tuz tüketimi
4xRisk
4
115/75
135/85
155/95
Sistolik/Diyastolik kan basıncı (mmHg)
175/105
18
Lewington et al. Lancet 2002;360:1903–13.
3
22.06.2015
NSAİ ilaçlar kan basıncını nasıl yükseltir?
Kan Basıncı Kontrolü KV Olayları Azaltmaktadır
Arachidonic acid
• 61 Prospektif çalışmanın meta analizi
NSAIDs
COX†
İKH’ye bağlı
mortalitede %7 risk
azalması
PGs‡ (PGE2 and PGI2)
Renal kan akımında
azalma
SKB’de
2 mmHg
düşüş
Tuz ve su
retasiyonunda artış
Proksimal
tubular
reabsorpsiyonda artma
19
*BP = blood pressure
†COX = cyclooxygenase
‡PG = prostaglandin
Macfarlane, et al. Am Fam Physician. 1995;51:849–856.
Kan basıncında
yükselme
22
İnsülindirenci/Hiperinsülinemi’ye
Eşlik Eden Bozukluklar
Non-Farmakolojik Tedavi
(Diyet-Genel Korunma)
• Avantajları

Glukoz intoleransı

– Hafif hipertansiyonda kan basıncını ilaçsız düşürebilir.
– Tedavide kullanılan ilaçların etrkisini arttırır.
– İlaçların yan etkilerinin önler veya azaltır (hipokalemi,
hiperlipidemi vb.)
– Sol ventrikül hipertrofisini geriletebilir.




Düzenli uygulanmalıdır, pahallı olabilir.
Yüksek motivasyon gerektirir.
Düzenli kontrol gerektirir.
KV hastalıklarda (inme dahil) ilaç tedavisi kadar etkili değildir.
AKŞ 
Glukoz toleransının
bozulması
Ürik asit metabolizması
bozuklukları

• Dezavantajları
Plasma ürik asit seviyesi 
Renal ürik asit klirensı 
Dislipidemi




Trigliserid 
HDL-K 
kyLDL 
Post-prandiyal lipemi 
Kan basıncı
Sınıf
Düzey
Derece
Kilo kontrolü, fiziksel aktiviteyi
arttırma, alkol tüketimini kısıtlama, tuz
tüketimini azaltma, sebze ve meyve
tüketimini arttırma ve düşük ürünleri ile
beslenme gibi yaşam şeklini değiştirme
önerileri tüm hipertansiyonlu ve sağlıklı
kişilere önerilir.
I
B
Güçlü
Tüm antihipertansif ilaçlar kan
basıncının kontrolü için kullanılabilirler.
I
A
Güçlü
IIa
A
Güçlü
• Hemodinamik bozukluklar
– Sempatik aktivite 
– Renal sodyum tutulumu 
– Kan basıncı 
• Hemostatik bozukluklar
– PAI-1 
– Fibrinojen 
• Endotel disfonksiyonu
– Mononükleer hücre
adezyonu 
– Plazma adezyon molekül
seviyesi 
– Endotelyal vazodilatasyon

• Polikistik over sendromu
Reaven G, Circulation. 2002;106:286
20
Tüm hipertansif hastalarda SAB < 140
mmHg ve DAB < 90 mmHg olarak
hedeflenmelidir.
Sodyum ve chloride
reabsorpsiyonunda
artış
Glomerular filtrasyon
hızında azalma
İnmeye bağlı
mortalitede
%10 risk
azalması
Lewington S, et al. Lancet. 2002;360:1903-1913.
–
–
–
–
Antidiüretik hormon artışı
23
Esansiyel Hipertansiyonu Olan Hastalarda
Glukoz Metabolizması
Bozulmuş glukoz
toleransı (%21.9)
Sınıflandırılamayan
(%2.7)
Önceden bilinen
diyabet (%13.6)
Yeni saptanan
diyabet (%11.2)
Bozulmuş açlık
glukozu (%11)
İnsülin
direnci (%9.0)
Eur Heart J: 2012;33:1635-1701.
Eur J Prev Cardiol: 2012;19(4):568-667.
Normal glukoz
metabolizması
(%30.7)
Garcia-Puig et al: Am J Med 119:318-326, 2006
21
24
4
22.06.2015
Genel Olarak Kolesterol Düzeyi
DM olan ve Olmayan Hastalarda KVH prevalansı
DM hasta: 9.486 non DM hasta : 150.493
• Serum total kolesterolü: <200 mg/dL olması aterosklerotik
kalp hastalığı için düşük riski, 200-240 mg/dL olması orta
riski, >250 mg/dL olması yüksek riski ifade eder.
80
70
Prevalans (%)
60
50
40
DM (+)
30
DM (-)
20
• Serum HDL-kolesterol düzeyi: >%45 mg olması
aterosklerotik kalp hastalığı için düşük riski, %35-45 mg
olması orta riski, <%35 mg olması yüksek riski ifade eder
10
0
Hipertansiyon
P<0.001
Hiperlipidemi
Obezite
• Serum LDL-kolesterol düzeyi: <%130 mg olması
aterosklerotik kalp hastalığı için düşük riski, %130-160 mg
olması orta riski, >%160 mg olması yüksek riski ifade eder .
Sedanter yaşam
Egede LE et al. Arch Intern Med 2002;162: 427-33.
25
28
Bazı Kolesterol Oranları Risk Belirlemede Daha
Değerlidir.
• LDL-kolesterol/HDL-kolesterol oranı: <3 olması
aterosklerotik kalp hastalığı için düşük riski, 3-4
olması orta riski, >4 olması yüksek riski ifade eder .
• Total kolesterol/HDL-kolesterol oranı: E:<3.8, K:<
3.1 aterosklerotik kalp hastalığı için düşük riski, E:
3.8-5.9, K: 3.1-4.6 olması orta riski, E:> 5.9, K:>4.6
olması yüksek riski ifade eder .
26
29
27
30
Diabetes mellitus
Sınıf
Düzey
Derece
Hedef HbA1c %7.0 (53mmol/mol) önerilir
I
A
Güçlü
Statin kullanımı önerilir
I
A
Güçlü
Kan basıncı <140/80 mmHg olmalıdır
I
A
Güçlü
Hipoglisemiden ve aşırı kilo alımından
kaçınılmalıdır. Hastalar ilaç seçimi ve
hedef değerler açısından bireysel
değerlendirilmelidir.
I
A
Güçlü
Kontrendikasyon yoksa ve hasta tolere
ederse metformin ilk seçenek olmalıdır.
IIa
B
Güçlü
HbA1c < %6.5 (48mmol/mol) diyabetin
uzun süreli seyrinde mikrovasküler olayları
azaltmak açısından hedeflenebilir.
IIb
B
Zayıf
5
22.06.2015
Kr. Böbrek Hastalığı Olan ve Olmayan Hastalarda
Dislipidemi
Hiperkolesterolemi ile ateroskleroz ve
dolayısıyla koroner kalp hastalığı arasında ilişki
olduğu bilinmektedir.
100
90
Düz kas hücrelerinde kolesterol esterlerinin
birikmesiyle arteriyel duvarlarda aterosklerotik
plaklar gelişir
Prevalans (%)
80
70
60
50
Genel toplum
40
Proteinüri (-)
30
Proteinüri (+)
20
10
0
LDL-K
HDL-K
Trigliserid
Lp(a)
(>130 mg/dL) (<35 mg/dL) (>200 mg/dl) (>30 mg/dL)
31
34
Ateroskleroz süreci
Çok Yüksek Riskli Hastalar
İnvaziv veya non-invaziv teslerle tanısı konmuş KAH olanlar
Geçirilmiş miyokard infarktüsü olanlar
Revaskülarizasyon yapılmış olanlar
İskemik inme geçirmiş olanlar
Periferik arter hastalığı olanlar
Tip 2 diyabeti olan hastalar
Tip 1 diyabeti olup mikroalbuminüri gibi hedef organ hasarı
olanlar
• Orta – ciddi böbrek hastalığı olanlar (GFR:<60
ml/dak/1.73m2)
ESC kılavuzu 2012
• 10 yıllık risk skoru ≥ %10 olanlar
35
•
•
•
•
•
•
•
32
Yüksek Riskli Hastalar
• Ailevi dislipidemi ve hipertansiyon gibi belirgin
olarak artmış bir tek risk faktörü olan hastalar
• Ölümcül kardiyovasküler hastalık riski %5 – 10
olan hastalar
Plak evreleri
ESC kılavuzu 2012
33
36
6
22.06.2015
Önerilen beslenme biçimi
Orta Derecede Riskli Hastalar
• 10 yıllık koardiyovasküler hastalık riski %1-5 olan
kişiler
• Orta yaşla olan kişilerin çoğunluğu bu sınıfa girer.
• Bu risk;
–
–
–
–
–
–
Sınıf
Düzey
Derece
I
B
Güçlü
Sağlıklı beslenme KVH
korunmada yapı taşıdır.
Erken yaşta ailevi KVH öyküsü
Abdominal obesite
Fiziksel aktivite,
HDL-K, Trigliseridler,
Homosistein, fibrinojen, h-CRP, Lp(a), apo B,
Sosyal sınıf
ESC kılavuzu 2012
37
-Total enerji gereksiniminin < %10’u çoklu doymamış yağ asitleri ile
değiştirilerek satüre yağ asitlerinden sağlanması önerilir.
-Tran sunsatüre yağ asitleri (total enerji gereksinimin < %1’i)
mümkünse hiç alınmamalıdır.
-Tuz alımı 5 gr/gün
-30-45 gr/gün lif alımı (sebze, meyve ve tam tahıllı ürünler)
-200 gr/gün meyve (2-3 porsiyon)
-Haftada en az 2 kez balık tüketilmeli ve biri yağlı balık olmalı
-Alkol tüketimi : Erkeklerde 2 kadeh/gün (20 gr/gün alkol)
: Kadınlarda 1 kadeh/gün (10 gr/gün alkol)
Eur Heart J: 2012;33:1635-1701.
ile sınırlandırılmalı
40
Eur J Prev Cardiol: 2012;19(4):568-667.-
KAH’da Genellikle Yaşamı Uzatan Koruyucu
Tedavi Düşünülmez
Düşük Riskli Hastalar
• 10 yıllık KVH riski <%1 olanlar
Anjiyoplasti & STENT
By-pass
ESC kılavuzu 2012
Çoğu kez anginada öncelikle
revaskülarizayon
düşünülür !
Risk azaltılması
düşünülmez !
38
ESH/ESC Kılavuzuna göre Prognozu Etkileyen
Faktörler
Total KVH riski ve LDL-K düzeylerine göre müdahale planı
Total KV risk
(SKOR)
<%1
<70 mg/dL
1.8 mmol/L
Gerek yok
70-100 mg/dL
1.8-2.5 mmol/L
100-155 mg/dL
2.5-4.0 mmol/L
155-190 mg/dL
4.0-4.9 mmol/L
Gerek yok
Yaşam tarzı
değişikliği
Yaşam tarzı
değişikliği
>190 mg/dL
>4.9 mmol/L
Yaşam tarzı
değişikliği ile
kontrolsüz ise
ilaç tedavisi
Klas/düzey
I/C
I/C
I/C
I/C
IIa/A
≥%1 - <%5
Yaşam tarzı
değişikliği
Yaşam tarzı
değişikliği
Yaşam tarzı
değişikliği ile
kontrolsüz ise
ilaç tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği ile
kontrolsüz ise
ilaç tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği ile
kontrolsüz ise
ilaç tedavisi
Klas/düzey
I/C
I/C
IIa/A
IIa/A
I/A
>%5 - <%10
Yaşam tarzı
değişikliği + ilaç
tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği + ilaç
tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği + acil
ilaç tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği + acil
ilaç tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği + acil
ilaç tedavisi
Klas/düzey
≥%10
Klas/düzey
41
IIa/A
IIa/A
IIa/A
I/A
I/A
Yaşam tarzı
değişikliği + ilaç
tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği + acil
ilaç tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği + acil
ilaç tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği + acil
ilaç tedavisi
Yaşam tarzı
değişikliği + acil
ilaç tedavisi
IIa/A
IIa/A
I/A
I/A
I/A
39
Sınıflandırma için kullanılan
kardiyovasküler risk faktörleri
– SAB ve DAB düzeyleri
– E: > 55 yaş, K: > 65 yaş
– Sigara alışkanlığı
– Dislipidemi (TK > 250 mg/dl
veya LDL-K > 155 mg/dl veya
HDL-K E: < 40 mg/dl, K: < 48
mg/dl)
– Ailede erken KV hastalık
(E: < 45 yaş, K: < 55 yaş)
– Abdominal obezite (bel
çevresi
E  102 cm, K  88 cm)
– CRP  1 mg/dl
Hedef organ hasarı
– LVH (EKG: Sokolow-Lyons
– > 38 mm; Cornell > 2440
mm*ms; EKO: LVMI E:  125
gr/m2, K:  110 gr/m2)
– Ultrasonografide arter duvar
kalınlaşması (karotis IMT  0.9
mm) ya da aterosklerotik plak
kanıtları)
– Serum kreatininde hafif artış
(E: 1,3-1,5 mg/dl, K: 1,2-1,4
mg/dl)
– Mikroalbüminüri (30-300
mg/24 sa; albümin/kreatinin E:
 22 mg/g, K:  31 mg/g; E: 
2,5 mg/mmol, K:  3,5
mg/mmol)
42
7
22.06.2015
ESH/ESC Kılavuzuna göre Prognozu Etkileyen
Faktörler
Diabetes Mellitus
– Açlık plazma glikozu
 7.0 mmol/L (> 126
mg/dl)
– Postprandiyal plazma
glikozu > 11.0 mmol/L (>
198 mg/dl)
Eşlik eden klinik hastalıklar
– Serebrovasküler hastalık: İskemik
inme, serebral kanama, TİA
– Kalp hastalığı : Mİ, angina,
revaskülarizasyon, KKY
– Renal hastalık: Diyabetik nefropati,
renal bozukluk (serum kreatinin E: >
1,5 mg/dl, K: > 1,4 mg/dl), proteinüri
(> 300 mg/24 sa)
– Periferik vasküler hastalık
– İlerlemiş retinopati: Hemoraji,
eksüda, papil ödemi
Kardiyak rehabilitasyon ve sekonder korunma
revaskülarizasyon sonrası uzun vadeli survinin
temelini oluşturur.
Bassand JP, et al: Eur Heart J 2007; 28:1598:1660.
Van de Werf, et al: Eur Heart J 2008;29:2909-45.
Eagle KA, et al: Circulation 2004;110:1168-76.
Piepoli MF, et al: Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2010;17:1-17.
43
Neden Revaskülarizasyon sonrasında sekonder
korumaya gereksinimi var?
•
•
•
•
•
KAH progresif bir hastalık
Avrupa’da <75 yaş öncesi tüm ölümlerin
Kadınlarda %42’si
Erkeklerde %38’i KVH nedenli
Risk faktörlerinin düzeltilmesi ve medikal tedavi
KVH mortalitesini > %50 azattı.
46
Davranış değişikliği
Sınıf
Düzey
Derece
Yaşam şeklini değiştirmek için
yapılan bilişsel davranış stratejileri
(motivasyon görüşmeleri) önerilir.
I
A
Güçlü
Gerektiğinde uzmanlaşmış
sağlıkçıları (hemşire, diyetisyen ve
fizyoterapist gibi) da kapsamalıdır.
IIa
A
Güçlü
I
A
Güçlü
Çok yüksek KVH riski olan hastalara
yaşam tarzı değişikliği ile birlikte ilaç
tedavisi, egzersiz eğitimi, stres
yönetimi ve psikososyal davranış
terapisi verilmelidir.
Eur Heart J: 2012;33:1635-1701.
Eur J Prev Cardiol: 2012;19(4):568-667.-
44
47
Revaskülarizasyon sonrası sekonder korunma
stratejisi
Kimin korunmaya gereksinimi vardır?
Risk tahmini ile ilgili öneriler Sınıf Düzey Derece
Asemptomatik kişilerde risk
faktörleri kullanılarak toplam
riskin tahmini (SCORE vb)
Yüksek riskli kişiler KAH varlığı,
uç organ hasarı olan tip 1 ve tip 2
diyabet, orta veya ciddi derecede
renal hastalık, çok yüksek kişisel
risk faktörleri
I
C
Güçlü
I
C
Güçlü
• Optimal ilaç tedavisi
• Risk faktörlerinin düzeltilmesi
• Kalıcı yaşam tarzı değişikliği
Bassand JP, et al: Eur Heart J 2007; 28:1598:1660.
Van de Werf, et al: Eur Heart J 2008;29:2909-45.
Eagle KA, et al: Circulation 2004;110:1168-76.
King SB, et al: Circulation 2008;117:261-95.
Eur Heart J: 2012;33:1635-1701.
Eur J Prev Cardiol: 2012;19(4):568-667.
45
48
8
22.06.2015
Uzun Süreli Sekonder Korunma Temel Olarak Risk
Sınıflamasını İçerir (2010)
Sınıf
Kanıt düzeyi
Diyet ve kilo kontrolünde VKİ <25 kg/m2 ve bel çevresi erkeklerde
<94 cm, kadınlarda <80 cm hedef alınmalıdır
I
B
Her kontrolde VKİ ve bel çevresi yeniden ölçülmeli ve hedefe
ulaşma çabası teşvik edilmelidir
I
B
Kilo kaybında öncelikle var olan kilonun ~ %10 kaybı
sağlanmalıdır
I
B
Sağlıklı gıdaların seçimi önerilmelidir.
I
B
Diyet ve yaşam tarzı değişikliği önerilir
I
B
LDL-kolesterol <100 mg/dL (2.5 mmol/L) olmalıdır.
I
A
Yüksek riskli hastalarda LDL-kolesterol <70 mg/dL /2.0 mmol/L)
olmalıdır
I
B
Balık yağı şeklinde omega-3 tüketiminin arttırılması önerilir
IIb
B
Hem yaşam tarzı değişikliği hem de farmakoterapi ile kan
basıncı <130/80 mmHg olarak hedeflenmelidir
I
A
-blokerler ve/veya ACE-İ ilk tercih ilaçlar olmalıdır
I
A
49
Alınacak Mesaj
Kardiyovasküler sistem risklini azaltmak için
uyumaktan vazgeçelim, elimizden geleni yapalım !!!
50
Dikkatiniz İçin Teşekkür Ederim..!
51
9