İNSANCIL HUKUKTA MARTENS KAYDI ÖZET Martens kaydı

İNSANCIL HUKUKTA MARTENS KAYDI
Mete ERDEM
ÖZET
Martens kaydı, işgalci güçlere karşı silaha sarılan direnişçi sivillerin
hukuki statüsüne ilişkin bir mesele hakkında ortaya çıkan diplomatik çıkmazı
aşmak için 1899 tarihli II no’lu La Haye Sözleşmesinin girişine eklenmiştir.
Buradaki beyan, savaş hukuku kuralları tam olarak tedvin edilene kadar,
sivil ve muhariplerin yerleşmiş uygulamalar, insaniyet ilkeleri ve kamu
vicdanın emirlerinden çıkartılabilecek uluslararası hukuk prensiplerinin
koruması altında kalacağını ifade eder. Martens kaydı daha sonra insancıl
hukuku andlaşmalarında tekrar edilmiş, savaş suçlarına ilişkin uluslararası
yargı kararlarında zikredilmiş ve giderek artan bir şekilde uluslararası
hukuk öğretisinde inceleme ve yorum konusu olmaya başlamıştır. Martens
kaydı ve içerdiği unsurlar dar ve geniş anlamda çeşitli yorumlara tabi
kılınmıştır. Daraltıcı yorum, akdi bir düzenlemeye rağmen uluslararası
teamül hukukunun uygulanabilirliğinin devam edeceğini hatırlatır. Buna
karşılık geniş anlamda, hukukta boşluk doldurma işlevi gören serbest maddi
hukuk normlarını teşkil eder. Azami genişletici yorum ise, uluslararası
insancıl hukukun farklı ve bağımsız kaynakları olarak bir norm yaratma
işlevini atfeder. Çalışma her bir durumda bu tür genişletici yorumların
uluslararası teamül hukukunun oluşumuna ilişkin yerleşmiş usul ve
süreçlerle bağdaştırılması mümkün olmadığı gibi, rızaya dayanan niteliği ile
de uyumlu olmadığını göstermeyi amaçlar.
Anahtar Kelimeler: Mantens Kaydı, Uluslararası Hukuk, İnsancıl
Hukuk

Yrd. Doç. Dr. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi-Malatya. Bu çalışma, TUBİTAK tarafından sağlanan
araştırma desteği ile Max Planck Uluslararası Hukuk Enstitüsü-Heidelberg’de yapılan uluslararası
silahlı çatışmalar hukukuna ilişkin bir monografi projesi kapsamında hazırlanmıştır. Yazar bu makalede
emeği geçen kişilerden, görüş ve yorumlarından yararlandığı Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi
Yargıcı Prof. Dr. Rüdiger Wolfrum’a; yaptığı yapıcı eleştiri ve önerileri için makeleyi değerlendiren
gizli hakeme; ve engin hukuk bilgisi ve tecrübesiyle yaptığı eleştiri, yorum ve düzeltmeleriyle
çalışmanın son hale gelmesini sağlayan, bir zaman İnönü Üniversitesi Hukuk Baş Müşaviri ve halen
Genel Sekreteri Av. Metin Bulut’a minnetle teşekkür borçludur.
İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:2 Yıl 2015