daraltıcı para politikası, enflasyon oranını

VIII. Ders notları: DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİNDE
PARA POLİTİKASI UYGULAMALARI
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
Türk Dünyası İşletme Fakültesi
“DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİ ” dersi
Öğr. Gör. Elşen Resul oğlu BAĞIRZADE
BAKÜ -2011
PARA POLİTİKASI NEDİR?
►
Para politikası, hükümetin, merkez bankasının ya da para
otoritesinin, ekonomiye, para arzı yönetimi ya da döviz piyasası
işlemlerini kullanmak yoluyla yön vermesidir.
►
Para politikasına, genellikle, "genişletici" ya da "daraltıcı" para
politikası kavramlarıyla atıfta bulunulur.
►
Genişletici para politikası, ekonomideki toplam para arzının
artırılması anlamına gelirken, daraltıcı para politikası, genişletici
para politikasının tersine, ekonomideki toplam para arzının
azaltılması anlamına gelmektedir.
►
Genişletici para politikası genellikle, ekonomideki durgunluk
(resesyon) dönemlerinde ortaya çıkan işsizliği -para arzının
artması sonucunda artan para miktarının, "paranın fiyatı" olan
faizi düşüreceği varsayımından hareketle- yenmek amacıyla
uygulanırken; daraltıcı para politikası, enflasyon oranını -para
arzındaki azalışın, paranın fiyatı olan faizleri yükselteceği,
yükselen faizinse insanların marjinal tüketim eğilimini azaltıp,
marjinal tasarruf eğilimini artıracağı varsayımından hareketledüşürmek amacıyla uygulanmaktadır.
DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİNDE PARA
POLİTİKASI OTORİTESİNİN OLUŞTURULMASI
► Sovyet
sisteminde para politikası üzerinde tek söz
sahibi devlet ve onu yöneten parti olmuştur.
► Dönüşüm
sürecinde bu ülkelerin hepsinde eski
dönemde mevcut olan bir düzeyli bankacılık
sisteminden iki düzeyli bankacılık sisteminde
geçilmiştir.
► Yani
ilk düzeyde Merkez Bankalarının, ikinci düzeyde
ise ticari bankaların olduğu bu yeni sistemde para
politikasını oluşturan ve uygulayan tek otorite
bağımsız Merkez Bankaları olmuştur.
ULUSAL PARA BİRİMLERİNE GEÇİŞ
► Dönüşüm
süercinin ilk aşamasında çoğu ekonomiler
yeni ulusal para birimlerine geçmiştir.
► Yeni
ulusal para birimine geçişin iki temel amacı
olmuştur:
► 1)
Önceleri bağlı oldukları birlik (Sovyetler) ve
federasyonlardan (Yugoslavya) siyasal ve ekonomik
bağımsızlık elde etmek yolunda önemli adım atmak;
► 2) Bu birlik ve federasyonlarda oluşan büyük
hiperenflasyonun kendi ülkelerine transfer
olunmasının karşısını almak.
DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİNDE PARA POLİTİKASININ
GELİŞME AŞAMALARI
► Dönüşümün
ilk aşamasında, genellikle 1990-1995
yılları arası dönemde bu ekonomilere istikrarsızlık
hakim kesildiğinden ve bu zaman enflasyon en
önemli sorun haline geldiğinden para politikası da
daha çok sıkı ve daraltıcı özellik taşımıştır.
► 1990’lı
yılların ortalarından ise belli istikrar düzeyine
kavuşan bu ülkelerde reformların hızlanması ile
ekonomide bir canlanma dönemine girilmiştir ki, bu
dönemde de para politikaları bu süreci destekleyici
nitelikte – daha çok genişletici özellikte olmuştur.
DÖVİZ KURU UYGULAMALARI
► Dönüşüm
ekonomilerinin ilk dönemlerinde
uluslararası rezervlerin kıt olmasından dolayı,
serbest döviz kuru politikası izlemişler.
► Bu
uygulama dış ticarette aksamaların büyük
ölçüde önlenmesine olanak tanımıştır.
► Sonrakı
dönemlerde ise gitdikce artan
uluslararası rezervler döviz kuru
uygulamalarına ciddi ayarlanmalar
yapılmasına imkan vermiştir.
KAYNAKLAR
► İbrahim
ÖRNEK, Seyhan TAŞ, Metin YILDIRIM,
Geçiş Ekonomileri, Bursa, 2009
► Betül
DURAL, Geçiş Ekonomileri: Plandan Piyasaya,
İstanbul, 2007
► Hasan
YAVUZ, Geçiş Ekonomileri, Gelişmekte olan
Ülkeler ve Türkiye, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi,
Çukurova Üniversitesi, Adana, 2005
► http://www.wikipedia.org
– ONLINE Ensiklopedi