Word`e Aktar - Yozgat Halk Sağlığı Müdürlüğü

9 Mayıs Dünya Çölyakla Mücadele Günü
Açıklama: Tahıl kaynaklı hastalıklardan biri olan Çölyak buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunan
glutenin neden olduğu bir ince bağırsak hastalığıdır(enteropati). Bağırsağın belli bölgelerini veya
tamamı tutulabilir.
Kategori: Bulaşıcı Olmayan Hast. Prog. ve Kanser Şb. Müd.
Eklenme Tarihi: 09 Mayis 2014
Geçerli Tarih: 19 Temmuz 2017, 09:17
Site: YOZGAT HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
URL: http://www.yozgat.hsm.saglik.gov.tr/haber_detay.asp?haberID=642
9 MAYIS ÇÖLYAKLA MÜCADELE GÜNÜ
Ülkelerin gelişmişlik düzeyi, sosyoekonomik yapıları ve fertlerin beslenme alışkanlıkları her
geçen gün değişmekle birlikte tüm dünyada ve ülkemizde tahıl ürünleri toplumların en önemli
besin kaynağını oluşturmaktadır. Tahıllar insanlar için bu derece önemli olmalarına rağmen
bazı rahatsızlıklara da neden olabilmektedirler. Tahıl kaynaklı hastalıklardan biri olan
Çölyak buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunan glutenin neden olduğu bir ince
bağırsak hastalığıdır(enteropati). Bağırsağın belli bölgelerini veya tamamı tutulabilir.
Çölyak hastalığı bulunan kişi, bazı yiyeceklerde (arpa, buğday, çavdar vb.) bulunan
“gluten”proteinine anormal tepki verir ve tolere edemez. İnce bağırsak gluten nedeniyle
tahribata uğrar ve besinler, mineraller, vitaminler emilemez. Bunun sonucunda bağışıklık
sistemi zayıflar, yaşa göre gelişim yavaşlar, yorgunluk, halsizlik, ishal gibi belirtiler gözlemlenir.
Çölyak hastalığının klinik belirtileri 1 yaş itibari ile glutenli yiyeceklerin tüketilmesiyle
gözlenebilir.
Çölyak Hastalığı, gluten alerjisinden farklıdır. Gluten alerjisinde bağışıklık sisteminin bir
kısmı alerjen besin ile tetiklenir ve kaşınma, kızarıklık gibi belirtiler ortaya çıkar. Alerji 3-5 yıl
gibi kısa sürede düzelir. Çölyak hastalığı ise ömür boyu diyet yapılmasını gerektirir.
İnce bağırsaklar gıdaların sindirim ve emilimi ile görevlidir. Hastalanması ile bu
fonksiyonlar bozulur ve kişi yediklerinden faydalanamaz. Yeterince beslenmesine karşın
zayıflar, gıda ve vitamin eksiklikleri ortaya çıkar. Kemikleri erir, çocuklarda büyüme durur.
Çölyak hastalığında özellikle ince bağırsağın mideye yakın, başlangıç kısmı hastalanır. Bu bölge
demir, kalsiyum, çinko, magnezyum, protein, vitamin gibi hayati öneme sahip maddelerin
emiliminden sorumludur. Bu nedenle ince bağırsakların tamamı hastalanmasa bile ciddi
hastalık bulguları ortaya çıkabilir. Çölyak hastalığının önemli bir özelliği, bulguların
bağırsaklarla sınırlı kalmamasıdır. Beyinden, kalbe, kemiklere kadar tüm organlar etkilenebilir.
Bağırsak hastalığı olması nedeni ile en önemli belirtisi ishaldir. Ancak ishal her zaman ortaya
çıkmayabilir. İshal olmaksızın kansere kadar varan çok farklı belirtilere neden olur. Bu özelliği
tüm dünyada hekimlerin tanı koymasını (teşhisi) güçleştirir. Tanı hatalarını önlemek için hep
akılda tutulması gerekir. Gelişmiş ülkelerin verilerine göre henüz çölyak hastalarının %97’si
tanı almamıştır. Bu nedenlerle çölyak hastalığı tüm dünyada en zor tanı konan hastalıklardan
biridir.
Çölyak hastalığı genetiktir ve tetikleyici ile kendini gösterir. Çocuk, ebveynlerinden çölyak
hastalığına yatkınlığını alır ve gluten alımında çölyak hastalığı tetiklenerek ortaya
çıkar. Genetik hastalık olması nedeni ile akrabalarda görülme sıklığı genel toplumun çok
üstündedir.
Çocuklarda çölyak belirtileri orta düzeyden yüksek düzeye kadar farklılık gösterebilir.
Sıklıkla çocuklarda çölyak hastalığında karşılaşılan semptomlar:

İshal

İştahsızlık

Şişkin veya ağrılı karın

Kilo kaybı-kilo alımında güçlük

Deri sorunları

Diş sorunları

Kemiklerin zayıflaması

Yorgunluk

Anemi

Dikkatsizlik

Depresif ruh hali

Kaygı
Bazı durumlarda küçük çocuklarda çölyak hastalığında sık görülen belirtilerin hepsi
görülmez. Daha çok yavaş gelişim, demir eksikliği, deri sorunları, diş sorunları gözlemlenebilir.
Daha büyük yaş çocuklarda da kabızlık/ishal, yağlı kaka, karın şişmesi, gaz gözlemlenebilir. Bu
çocuklar yaşıtlarına göre daha kısa ve zayıf olabilirler.
Eğer çocuğunuz;

Yaşıtlarına göre daha kısa ve zayıf ise

Gelişimi belirgin şekilde yavaşladı ise

Bir kaç haftadır ishal ise

Kronik kabızlık çekiyor, karın ağrısı veya kusması var ise

Ergenlik dönemine beklenen yaş döneminde girmedi ise
Tedavi ile iyileşmeyen anemisi var ise mutlaka çocuğunuza çölyak hastalığı için test
uygulanmasını talep edin.

Birincil akrabalarında çölyak hastalığı bulunan, Down Sendromu olan, tip 1 diyabeti olan,
seçici IgA eksikliği olan, Turner sendromu olan, Williams Sendromu olan çocukların mutlaka 3
yaş sonrasında belirtileri gözlemlenmese bile çölyak testine tabi tutulmalıdır.
Çölyak hastalığı tanısı kan testi ve endoskopi ile konulmaktadır. Test öncesinde glutenli
yiyeceklerin yenilmeye devam edilmesi test sonuçlarının doğruluğu için önemlidir.
Çölyak hastalığının tek tedavisi gluten içeren besinlerin, ürünlerin(sabun, şampuan, soslar
vb.) tüketilmemesidir. Günümüzde çölyak hastaları için "glutensiz gıdalar" olarak adlandırılan
özel bir gıda kategorisi altında glutensiz fırın ürünleri üretilmektedir. Diyet tedavisine ek olarak
mineral-vitamin-besin desteği de verilebilir. Çocuğunuzda çölyak hastalığı var ise çocuğun
diyete uyması konusunda çok hassas olunmalı ve denetlenmelidir. Okulda, kantinde, dışarı
çıktığını da yediklerinin de düzenlemesi gerekli durumlarda önceden yanına
yemek/atıştırmalık vermek gerekli olabilir. Ergenlik döneminde ise sosyal baskı nedeniyle
glutensiz diyet uygulamaları daha güç olabilmektedir. Bu nedenle ergenlik döneminde de
desteğin ve denetimin olması önemlidir.
Dünyada 9 Mayıs çölyak günü olarak kabul edilmiştir. Yılın bir haftasının çölyak haftası
olarak ilan edilmesi, toplumda ve medikal çevrelerde duyarlılık ve farkındalığın artırılmasına
büyük katkı sağlayacaktır.